Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν

ΕΠΕΞ CHECK Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν Facebook Twitter
Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ γύρισα σπίτι διψασμένη. Άνοιξα τη βρύση. Μου φάνηκε ότι μύριζε χλωρίνη. Άλλαξα ποτήρι – ίσως κάποια μέρα να γίνω η ενήλικη γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν κι έτσι θα σταματήσω να πίνω νερό από διαφημιστικά ποτήρια με ξεθωριασμένες στάμπες από ουίσκι. Το νερό μού μύριζε πάλι χλωρίνη. Μια ιδέα είχε αρχίσει να ξεμυτίζει δειλά στο βάθος του μυαλού μου, διανθισμένη με σκηνές από την Έριν Μπρόκοβιτς. «Κι αν το νερό έχει χλωρίνη;» σκέφτηκα.

Παλιότερα, μετά από 10 δευτερόλεπτα θα είχα γελάσει με τον εαυτό μου. Τώρα, πέρασαν τρία λεπτά κατά τα οποία εξέτασα μεταξύ σοβαρού κι αστείου την πιθανότητα να είχε ρίξει κάποιος κατά λάθος χλωρίνη στο πόσιμο νερό της περιοχής μου.

Δεκατρία χρόνια πριν, στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, είχα πάει να πάρω συνέντευξη από μια γνωστή ηθοποιό στο σπίτι της στην Πλάκα. Είχαμε κάτσει σε ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι και τιτιβίζαμε πολιτισμένα για τη νέα της παράσταση μέχρι που μου έδειξε μια πιατέλα με πορτοκάλια. «Τα βλέπεις; Δεν έχουν πια βιταμίνες, τους βγάζουν επίτηδες τις βιταμίνες για να πεθαίνουμε», μου είπε.

Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Από πίσω της το παράθυρο ήταν ανοιχτό και έβλεπε σε μια γαζία που άνθιζε στον ακάλυπτο. Συνέχισε, αναπτύσσοντάς μου μια σειρά θεωριών: από την κούφια γη και τη «φάρσα των Δίδυμων Πύργων» μέχρι μια δαιδαλώδη ιστορία που θύμιζε επιστημονική φαντασία και αφορούσε κάποιον στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που «έλεγχε όλα τα κοιτάσματα διαμαντιών στη Λατινική Αμερική».

Έφυγα τρέχοντας από το σπίτι της. Μέχρι τότε οι θεωρίες συνωμοσίας ήταν κάτι μακρινό, ιστορίες που έλεγαν ταξιτζήδες τα χαράματα («Ο Κουίκ; Εβραίος! Ο Σημίτης; Κι αυτός Εβραίος. Μας κυβερνούν οι Εβραίοι, κοπελιά») ανάμεσα σε εξομολογήσεις αθλητικών ραδιοσταθμών. Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πλέον ο αντισυστημικός-αντιεπιστημονικός λόγος υπάρχει παντού: από τη Βουλή (αχεμ) έως την τηλεόραση που με χαρά φιλοξενεί δηλώσεις για τον «έλεγχο του καιρού» και τους «ψεκασμούς» από πεφωτισμένους τραγουδιστές/ακτιβιστές.  

Στην τελευταία μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις για το τι πιστεύουν οι Έλληνες, στην ερώτηση «ποιος νομίζετε ότι φταίει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα», το 52% απάντησε «η κυβέρνηση, οι πολιτικοί», ενώ το 45% «τα οργανωμένα συμφέροντα». Το 48% των Ελλήνων πιστεύει πως η κλιματική αλλαγή είναι εφεύρημα των πλουσίων σε βάρος των φτωχών, ενώ ένα 56% (συμφωνώ απόλυτα / μάλλον συμφωνώ) πιστεύει πως ο σημαντικότερος λόγος έκδοσης των νέων ταυτοτήτων είναι ο μεγαλύτερος έλεγχος των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια ο καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας Jay Rubenstein μιλά συχνά για το πώς οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν τις ρίζες τους στον 12o και τον 13ο αιώνα. Στις ιστορίες πρωταγωνιστούν μάγισσες, ιππότες και ο διάβολος, αλλά η ιδέα παραμένει ίδια: οι ελίτ είναι διεφθαρμένες και δουλεύουν ενάντια στα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Όλοι περιμένουν την άφιξη ενός νέου μεσσία.

Και τώρα τι; Δυστυχώς κανένα σενάριο δεν μοιάζει ιδιαίτερα αισιόδοξο. Ακόμα και αν οι συνθήκες αλλάξουν, ο Rubenstein παραδέχεται πως «θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεφορτωθούμε τις θεωρίες συνωμοσίας». Αυτό που έχει αλλάξει είναι το μέσον. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, πράγμα που σημαίνει πως ήρθαν για να μείνουν.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Οι λύκοι της Γκράβας, το Χάρβαρντ και το λαγούμι

Οπτική Γωνία / Οι λύκοι της Γκράβας, το Χάρβαρντ και το λαγούμι

Η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και βλέπει την πλάτη της Ζωής Κωνσταντοπούλου, επαναφέρει τα σενάρια συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ και την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα. Πόσο ρεαλιστικά όμως είναι όλα αυτά; 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
ΕΠΕΞ Πορνό

Οπτική Γωνία / «Δεν μου αρέσει να νιώθω ότι παίζω τον ρόλο που είδαν σε μια ταινία πορνό»

Τρεις γυναίκες μιλούν για το πώς αντιμετώπισαν το θέμα της συστηματικής παρακολούθησης πορνογραφίας από τον ή την σύντροφό τους και για τις επιπτώσεις που είχε στη σχέση τους.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Αντιμόνιο στη Χίο: Τοξική πληγή ή πηγή πλούτου;

Ρεπορτάζ / Αντιμόνιο στη Χίο: Τοξική πληγή ή πηγή πλούτου;

Η προκήρυξη διαγωνισμού για την εξόρυξη αντιμονίου στη Βόρεια Χίο έχει φέρει σε αντιπαράθεση την τοπική κοινωνία με την κυβέρνηση. Τι υποστηρίζει κάθε πλευρά και πόσο πιθανός είναι ο περιβαλλοντικός κίνδυνος;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Τις επόμενες μέρες Θα δούμε περισσότερη βία, συλλήψεις και οργή»

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη / «Τις επόμενες μέρες θα δούμε περισσότερη βία, συλλήψεις και οργή»

Ερντογάν εναντίον Ιμάμογλου: Η αρχή ή το τέλος μιας σκληρής σύγκρουσης; O διευθυντής της Milliyet, ο ανταποκριτής της «Süddeutsche Zeitung» και πολίτες περιγράφουν την κατάσταση που επικρατεί στην πόλη και το χάος που απειλεί τη χώρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Eνηλικίωση, αυτή η αναπόφευκτη

Οπτική Γωνία / «Όταν, μεγάλος πια, χάνεις έναν γονιό, είσαι πολύ μεγάλος για να μεγαλώσεις»

Βγάζεις ταυτότητα στα 12, παίρνεις δίπλωμα οδήγησης μετά το λύκειο, έχεις δικαίωμα ψήφου στα 17. Όμως η αληθινή ενηλικίωση έρχεται όταν δεν είσαι πια το παιδί κάποιου.
ΛΙΝΑ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗ
Μιχάλης Τσιντσίνης: «Σοβαρή ενημέρωση δεν σημαίνει και ξενέρωτη» Ή «Δεν λείπει η άποψη αλλά η έρευνα και η νηφάλια σκέψη»

Συνέντευξη / Μιχάλης Τσιντσίνης: «Σοβαρή ενημέρωση δεν σημαίνει και ξενέρωτη»

Ο διευθυντής σύνταξης της κυριακάτικης έκδοσης της «Καθημερινής» δίνει την πρώτη του συνέντευξη και μιλά για το μέλλον των εντύπων, την ποιοτική δημοσιογραφία, τα social media αλλά και την κριτική που έχει δεχθεί κατά καιρούς το μέσο στο οποίο εργάζεται. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τι ήθελε και τι πέτυχε με τον ανασχηματισμό ο Κυριάκος Μητσοτάκης

Βασιλική Σιούτη / Τι ήθελε και τι πέτυχε με τον ανασχηματισμό ο Κυριάκος Μητσοτάκης

Το Μέγαρο Μαξίμου πόνταρε στο επικοινωνιακό φρεσκάρισμα της κυβέρνησης, αλλά, αντί γι’ αυτό, βρέθηκε να αντιμετωπίζει νέες κρίσεις που προέκυψαν από τον ανασχηματισμό.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ