ΤΟ 51% ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ και το 43% των ενηλίκων που ανήκουν στην Gen Z στην Αμερική δεν ταυτίζεται με κανένα από τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα. Ωστόσο, η Gen Z μπορεί να είναι η γενιά που θα καθορίσει το αποτέλεσμα των επερχόμενων εκλογών, ιδιαίτερα αν συνεχίσουν να αυξάνονται τα ποσοστά συμμετοχής της και εάν η πολιτική συνεχίσει να κινείται στις θεματικές που την ενδιαφέρουν. Γι’ αυτό αποτελεί την προτεραιότητα της εκστρατείας της Κάμαλα Χάρις, η οποία έχει διττό σκοπό: να κάνει την ψήφο αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας των νέων και να μιλήσει τη γλώσσα τους όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά.
Ανάμεσα στις διαφορές που έχει η Gen Z από προηγούμενες γενιές είναι και οι πολλαπλές, αλληλοκαλυπτόμενες ταυτότητες των μελών της και οι ανησυχίες τους. Η αποστροφή των νέων για τα κόμματα αντανακλά μια ευρύτερη τάση απογοήτευσης για τη μονοδιάστατη και αυστηρή ιδεολογική γραμμή που ακολουθούν οι παρατάξεις. Οι λόγοι για τους οποίους τελικά έρχονται πιο κοντά στους Δημοκρατικούς την ώρα των εκλογών είναι η πολυπλοκότητα των εννοιών και των ζητημάτων που την απασχολούν και ο εκτοπισμός τους από τις υπόλοιπες κομματικές ατζέντες.
Αυτός είναι και ο λόγος που η Χάρις δεν προσπαθεί να συνδεθεί με τους νέους μόνο για να τους ενθαρρύνει να την ψηφίσουν, αλλά και για να προωθήσει συγκεκριμένα ζητήματα. Όπως και οι GenZers, έτσι και εκείνη δεν καθοδηγείται τόσο από μια αμιγώς ιδεολογική ατζέντα, αλλά από μια –αν μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε έτσι– «πρακτική» φιλοδοξία. Επιλέγει να ασχολείται με συγκεκριμένα ζητήματα, παρά να ακολουθεί την παραδοσιακή κομματική γραμμή.
Ενώ δεν είναι πολιτικά απαθής, η Gen Z δεν έχει βρει τον τρόπο να μετουσιώσει τις ανησυχίες της σε δράση, λόγω της υποεκπροσώπησής της στο πολιτικό πεδίο.
Ωστόσο, παρά τη διαρκώς αυξανόμενη επιρροή της Gen Z, εξακολουθούν να υπάρχουν στερεότυπα, μύθοι και γενικεύσεις σχετικά με την πολιτική και εκλογική της συμπεριφορά που δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Μύθος 1: Η Gen Z είναι απολιτίκ
Πραγματικότητα: Ενώ δεν είναι πολιτικά απαθής, η Gen Z δεν έχει βρει τον τρόπο να μετουσιώσει τις ανησυχίες της σε δράση, λόγω της υποεκπροσώπησής της στο πολιτικό πεδίο.
Αυτό μπορεί να φαίνεται παράδοξο σε κάποιους, αλλά λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η γενιά αυτή γαλουχήθηκε στον ψηφιακό κόσμο και έμαθε να ανήκει σε μια κοινότητα και να δημιουργεί ταυτίσεις οι οποίες της επιτρέπουν να είναι «λειτουργική» μέσα σε αυτό, το να νιώθει ότι εκπροσωπείται είναι προαπαιτούμενο για τη συμμετοχή της. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι πολιτικά αδιάφορη. Όταν διακυβεύονται οι αξίες της, εκφράζεται δυναμικά και μάλιστα συμπαρασύρει και άλλες γενιές. Μπορεί φαινομενικά να απομακρύνεται από τους θεσμούς, αλλά στην ουσία εκφράζει την αποστροφή της προς το απρόσωπο −και ίσως δήθεν− comme il faut στοιχείο τους και τους ξαναχτίζει άτυπα, δημιουργώντας κοινότητες.
Επίσης, μέσα από την εξειδίκευσή της στην τεχνολογία έχει την έμφυτη ικανότητα για fact checking – κάτι που τη διαχωρίζει από τη Γενιά Χ και φυσικά από τους Boomers. H ανάλυση των ζητημάτων σε βάθος και η επιδίωξη να ανακαλύπτουν την αλήθεια πίσω από προπαγανδιστικές τακτικές και επικοινωνιακά κόλπα είναι στοιχεία που καθιστούν τους GenZers, εκτός από καλύτερα ενημερωμένους πολίτες, εν δυνάμει ισχυρούς πολιτικούς ηγέτες. Μένει να ξεφύγουμε από το αμήχανο μεταβατικό στάδιο όπου το πολιτικό σύστημα προσπαθεί κάπως άχαρα να τους προσεγγίσει και να βρεθεί ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας μεταξύ τους. Κάτι που, φυσικά, απαιτεί προσπάθεια και από τις δυο πλευρές.
Από την άλλη, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι, ενώ η Gen Z είναι η γενιά που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές τάσεις στο ψηφιακό περιβάλλον, απέχει ανησυχητικά από την εκλογική διαδικασία. Οι GenZers αποτελούν την κυρίαρχη δύναμη της ποπ κουλτούρας, καθορίζοντας στα κοινωνικά δίκτυα την «ημερήσια ατζέντα», την πλαισίωση, τον τρόπο που παρουσιάζονται οι υποψήφιοι και το αφήγημά τους. Με λίγα λόγια, από τη στιγμή που αποφασίζει ένας πολιτικός να συνδεθεί μαζί τους, βρίσκεται ανά πάσα στιγμή ένα viral γεγονός μακριά από την επιτυχία ή από την καταστροφή.
To «following» ναι μεν δεν αντικαθιστά την ψήφο, αλλά ίσως πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το ενδεχόμενο να βρισκόμαστε κοντά σε μια νέα πραγματικότητα. Οι πολιτικές εκστρατείες –σε σημαντικό μέρος τους− φαίνεται να προσαρμόζονται και να αναγνωρίζουν ότι η ψήφος στην κάλπη αποτελεί μόνο ένα μέρος της εξίσωσης.
Ωστόσο, είναι αναγκαίο η Gen Z να ανταποκριθεί στις ίδιες της τις απαιτήσεις, καθώς και να συνειδητοποιήσει δυο μεγάλες αλήθειες:
• Αν τα αφήνεις στην τύχη τους, τα πράγματα δεν έχουν την τάση να πηγαίνουν καλύτερα αλλά χειρότερα.
• Η ζωή είναι εγγενώς ένα άθροισμα πολιτικών επιλογών, είτε τις κάνουμε συνειδητά είτε ασυνείδητα.
Μύθος 2: Η Gen Z ψηφίζει με βάση τα trends και όχι την ουσία
Πραγματικότητα: Η Gen Z ενδιαφέρεται κυρίως για ζητήματα που έχουν τις ρίζες τους στον κόσμο όπου μεγάλωσε.
Εκτός από την τεχνολογία, η Gen Ζ μεγάλωσε σε περιβάλλον πολλών πρωτόγνωρων καταστάσεων. Πόλεμοι, τρομοκρατικές επιθέσεις, πανδημία, οικονομική και ενεργειακή κρίση, κλιματική αλλαγή, έξαρση πρωτοεμφανιζόμενων κοινωνικοπολιτικών φαινομένων. Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια που προκύπτουν από το γεγονός ότι η Gen Z καλείται να επιβιώσει και παράλληλα να εξελιχθεί σε ένα περιβάλλον πολλαπλών ή και μόνιμων κρίσεων (multi-crisis και permacrisis), την καθιστά ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη γύρω από ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης.
Για να μιλήσεις όμως για πολιτικά ζητήματα στο ακροατήριο της Gen Z, χρειάζεσαι τις κατάλληλες φωνές. Η εκστρατεία της Κάμαλα αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς ότι η Gen Z θέλει να εκπροσωπείται και να ταυτίζεται. Δηλαδή, να βλέπει τα θέματα που την απασχολούν να τίθενται στη δημόσια σφαίρα από πρόσωπα που έχουν αποδείξει ότι ενδιαφέρονται γι’ αυτήν πραγματικά και από άλλους GenZers – γιατί τελικά αυτοί είναι που καλούνται να τα αντιμετωπίσουν.
Στην πρώτη γραμμή της εκστρατείας των Δημοκρατικών βρίσκονται ο Μπάρακ Ομπάμα, η Τέιλορ Σουίφτ, ο Τζακ Σλόσμπεργκ και η Charli XCX. Η σύνδεση όλων αυτών είναι πρωτοποριακή από μόνη της. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε πολλούς ακόμα, αλλά επέλεξα ένα ετερόκλητο σχήμα, που όμως εκφράζει απόλυτα την κουλτούρα της Gen Z και απευθύνεται σε όλο το φάσμα της.
Κάμαλα Χάρις και Μπάρακ Ομπάμα − On Hope and Freedom
Είναι γνωστό ότι Χάρις και Ομπάμα στηρίζουν ο ένας τον άλλον όλα τα χρόνια της πολιτικής τους καριέρας. Ο Ομπάμα συμβάλλει στην προεκλογική εκστρατεία της Χάρις ενισχύοντας τις προσπάθειες για κινητοποίηση των ψηφοφόρων. Επιπλέον, η Χάρις έχει αξιοποιήσει πολλούς από τους στενούς συνεργάτες του Ομπάμα για την εκστρατεία της. Το «Yes we can» έγινε «Yes she can» και αποδεικνύεται η διαχρονική αξία και η επιρροή που μπορεί να ασκεί μια επιτυχημένη πολιτική εκστρατεία όταν οι εκπρόσωποί της έχουν το ειδικό βάρος που απαιτείται για τη θέση και μήνυμα που μιλάει απευθείας στην καρδιά των πολιτών.
Αν και η Κάμαλα δεν αρκείται στις συγκρίσεις με τον Ομπάμα και δεν εναποθέτει τις ελπίδες της μόνο σε αυτούς τους παραλληλισμούς, η επιλογή να συμμετάσχει ο Oμπάμα πιο ενεργά στην εκστρατεία της, πραγματοποιώντας περιοδείες στις Πολιτείες που αναμένεται να κρίνουν το εκλογικό αποτέλεσμα, είναι αδιαμφισβήτητα ένα πολύ δυνατό χαρτί για την ίδια. Το πρόγραμμα εμφανίσεων του Ομπάμα στις λεγόμενες «swing states» μπορεί να αναζωπυρώσει τον ενθουσιασμό, τον παλμό και το κυρίως ζητούμενο − την πολιτική συμμετοχή.
Αρκεί να σκεφτούμε ότι η πρώτη υποψηφιότητα του Ομπάμα για την προεδρία ήταν καθοριστική για τη μετατροπή των νέων σε συμπαγές εκλογικό μπλοκ υπέρ των Δημοκρατικών. Το μήνυμα ελπίδας του Ομπάμα σε συνδυασμό με την ενέργειά του, το star quality και τη χρήση των κοινωνικών δικτύων ήταν τα στοιχεία που ενέπνευσαν μια ολόκληρη γενιά να ταχθεί υπέρ του.
Κάμαλα Χάρις και Τέιλορ Σουίφτ − United childless cat ladies of America
Όταν ο Τζέι Ντι Βανς −o αντιπρόεδρος του Τραμπ στις επικείμενες εκλογές– δήλωνε το 2021 σε συνέντευξή του στο FOX News ότι «οι ΗΠΑ διοικούνται από Δημοκρατικούς, εταιρικούς ολιγάρχες και μια ομάδα άτεκνων γυναικών με γάτες που είναι δυστυχισμένες με τη ζωή τους και γι’ αυτό θέλουν να κάνουν και την υπόλοιπη χώρα δυστυχισμένη», σίγουρα δεν φανταζόταν τις συνέπειες.
Ποιος θα περίμενε ότι το στιγμιότυπο θα έβγαινε στην επιφάνεια λίγα χρόνια αργότερα και η Τέιλορ Σουίφτ, η πιο επιτυχημένη ποπ σταρ της Αμερικής, θα εμφανιζόταν πάνω στην ώρα για να στηρίξει –και μάλιστα για πρώτη φορά δημοσίως– την υποψήφια των Δημοκρατικών, Κάμαλα Χάρις.
Fun fact: Μία στις τρεις «childless cat ladies» ταυτίζεται με το ρεπουμπλικανικό κόμμα. Toυλάχιστον, μέχρι τώρα.
Κάμαλα Χάρις και Τζακ Σλόσμπεργκ − The «New Frontier» for politics is authenticity
Οι Κένεντι έχουν αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στην ιστορία της αμερικανικής πολιτικής σκηνής για τις προοδευτικές –ειδικά για την εποχή− απόψεις τους αλλά κυρίως για την επικοινωνιακή στρατηγική τους. Ο Τζον Φ. Κένεντι ήταν ο πρώτος πολιτικός που ενσάρκωσε αυτό που ονομάζουμε «celebrity culture» στην πολιτική. Η ρητορική και η εικόνα του αποτέλεσαν σημεία αναφοράς για πολιτικούς από τον Κλίντον και τον Ομπάμα μέχρι τον Μπλερ και τον Μακρόν στην Ευρώπη.
Ο μοναδικός εγγονός του JFK, Τζακ Σλόσμπεργκ, στα 31 του χρόνια καλείται να γίνει ο συνεχιστής του «μύθου του Κάμελοτ». Και το κάνει με ένα twist: είναι ο εαυτός του χωρίς να απολογείται γι’ αυτό. Συνδυάζει τη θέση του ως εκλεγμένου συνέδρου που εκπροσωπεί την Πολιτεία της Νέας Υόρκης στο Εθνικό Συνέδριο των Δημοκρατικών και τις περιοδικές και στρατηγικά επιλεγμένες δημόσιες εμφανίσεις του με μια αρκετά εκκεντρική παρουσία στα social media και τον ρόλο του ως πολιτικού ανταποκριτή της «Vogue».
Δεν φοβάται να τσαλακωθεί, αντιθέτως το επιδιώκει, με στόχο να φέρει μια νεανική και ανέμελη ελαφρότητα σε μια κομβική στιγμή της αμερικανικής πολιτικής, εξηγώντας παράλληλα με τον μοναδικό του τρόπο περίπλοκα ζητήματα, όπως αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου, και προωθώντας την ατζέντα του Δημοκρατικού Κόμματος στο κοινό της Gen Z. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος: «Δεν μπορείς απλώς να βομβαρδίζεις τον κόσμο με το πόσο άσχημα είναι τα πράγματα. Πρέπει να φέρνεις θετική ενέργεια σε όσα θεωρείς σημαντικά. Αυτή είναι η μόνη στρατηγική που έχω».
Στην πραγματικότητα, ο Σλόσμπεργκ κάνει πολλά περισσότερα. Επανασυστήνει την πολιτική ως ένα safe space, στο οποίο δεν χρειάζεται να καταπιέσει κανείς την προσωπικότητά του για να χωρέσει και να γίνει αποδεκτός.
Κάμαλα Χάρις και Charli XCX − «Sometimes it feels a bit awkward/'Cause we don't have much in common»
Η συμβολή του Ομπάμα στην καμπάνια της Κάμαλα είναι αυταπόδεικτη, η Σουίφτ έχει τη δυναμική να φέρει στις κάλπες τους «Swifties»−το μεγαλύτερο fanbase παγκοσμίως−, ο Σλόσμπεργκ προσδίδει στην καμπάνια το στοιχείο της πολιτικής κληρονομιάς χωρίς την αλαζονεία του νεποτισμού.
H Charli XCX είναι το τελευταίο κομμάτι του παζλ, παρότι απολιτίκ. Όπως έχει δηλώσει και η ίδια: «Δεν είμαι ο Μπομπ Ντίλαν και ποτέ δεν προσποιήθηκα ότι είμαι. Ό,τι κάνω στη ζωή μου επιστρέφει στην τέχνη μου. Η πολιτική δεν τροφοδοτεί την τέχνη μου». Αλλά ίσως, τελικά, αυτός να είναι ο λόγος που η καμπάνια της Κάμαλα Χάρις εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να συνδεθεί μαζί της.
Όλα ξεκίνησαν όταν η Charli έκανε το tweet: «Kamala IS brat». «Brat» ονομάζεται το άλμπουμ της Charli XCX και, μεταξύ άλλων, συμβολίζει μια πολύ ειλικρινή, άμεση, ευέξαπτη γυναίκα. Ένα «main character» που δεν απολογείται γι’ αυτό που είναι. Η σύνδεση της Κάμαλα με το παραπάνω έγινε σε μια πολύ κομβική στιγμή για την πορεία της υποψηφιότητάς της και όταν ακόμη το κοινό διαμόρφωνε άποψη γι’ αυτήν. Στην αρχή, μάλιστα, επικρίθηκε έντονα για την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία της, για τον τρόπο που απευθύνεται στο κοινό και για την αμεσότητά της, που δεν θύμιζε σε τίποτα την αποστειρωμένη εικόνα πολιτικού που έχουμε συνηθίσει.
Η καμπάνια απάντησε στο tweet με τον καλύτερο τρόπο. Αγκάλιασε την ταύτιση αυτή δημιουργώντας εξώφυλλο «kamalahq» στο X, χρησιμοποιώντας την οπτική ταυτότητα του «Brat» της Charli XCX. H κίνηση αυτή δεν είναι τόσο ρηχή όσο μπορεί να φαίνεται. Το μήνυμα που περνούσε είναι ότι η Kάμαλα δεν είναι απλώς «brat», δεν ακολούθησε τυφλά ένα trend – του έδωσε εντελώς άλλη διάσταση. Το έκανε brand της και έστρεψε το κοινό σε μια άλλη τάση – αυτήν της εντατικής μάχης εναντίον του Τραμπ. Έτσι μπήκε στο ραντάρ των GenZers, που θεωρούν τον εαυτό τους πολύ cool για να αναλώνονται στην πολιτική, ακριβώς επειδή τους απέδειξε το coolness της.
All is fair in love and… campaigning
Παρά τις επικρίσεις για την επιτήδευση της Κάμαλα Χάρις και το νέο trend που θέλει την πολιτική έρμαιο στα χέρια των TikTokers, ακόμα και αν η Χάρις δεν κερδίσει τις εκλογές, πρώτη φορά προσεγγίζει κάποιος την GenZ με τέτοιο τρόπο. Αδιαμφισβήτητα απαιτείται σοβαρότητα στην εξουσία, αλλά δεν υπάρχουν περιορισμοί και κανόνες στο πώς θα προσελκύσει το ακροατήριό του ένας επίδοξος πολιτικός.
Η Gen Z επιζητά να δει στην πολιτική το στοιχείο της αυθεντικότητας. Μια αυθεντικότητα που δεν διστάζει να ταράξει τις ισορροπίες, να αμφισβητήσει το status quo και η οποία εμπεριέχει το θυμικό της γενιάς αυτής και όλες τις υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες που τη διαμόρφωσαν και τις οποίες πλέον έχει και από οτιδήποτε θεσμικό.
Είναι η πρώτη φορά που μια καμπάνια αναγνωρίζει πραγματικά τα παραπάνω. Ολόκληρη η στρατηγική της Κάμαλα βασίζεται στα στοιχεία αυτά, που μπορούν να φέρουν την Gen Z πιο κοντά στην πολιτική. Επιδιώκει να μετατρέψει τους outsiders σε insiders. Το έχει καταφέρει πρώτα με τον εαυτό της και τώρα διευρύνει την κλίμακα της δυναμικής της. Άλλωστε, η πολιτική πράγματι δεν είναι απλώς θέμα ιδεολογίας αλλά κυρίως της ικανότητας να συνδέεσαι με τους ανθρώπους.
*Η Ειρήνη Φρυγανά είναι σύμβουλος επικοινωνίας.
