Ο Ναυτίλος του Ιουλίου Βερν στη Σαντορίνη
"Πού βρισκόμαστε; ρώτησα.
- Κοντά στο νησί της Σαντορίνης, κύριε καθηγητά, απάντησε ο πλοίαρχος, και μέσα ακριβώς στο κανάλι που χωρίζει τη Νέα Καμένη από την Παλιά Καμένη. Ήθελα να σας δείξω το παράξενο θέαμα μιας υποβρύχιας έκρηξης.
- Νόμιζα, είπα, ότι ο σχηματισμός αυτών των νέων νησιών είχε ολοκληρωθεί.
- Τίποτα δεν τελειώνει ποτέ στις ηφαιστειακές περιοχές", απάντησε ο πλοίαρχος Νέμο.
Ιούλιος Βερν, Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα (1869)
Ένας άλλος κάτοικος αυτών των θαλασσών τράβηξε την προσοχή μου και μου ξύπνησε όλες τις αναμνήσεις της αρχαιότητας. 'Ηταν ένα κολλησόψαρο που ταξιδεύει προσκολλημένο στην κοιλιά των καρχαριών· σύμφωνα με τους αρχαίους, αυτό το μικρό ψάρι μπορούσε, γαντζωμένο στην καρίνα ενός πλοίου, να ανακόψει την πορεία του, και ένα από αυτά, συγκρατώντας το πλοίο του Αντωνίου στη ναυμαχία του Ακτίου, διευκόλυνε έτσι τη νίκη του Αυγούστου. Από τι εξαρτώνται τα πεπρωμένα των εθνών! Παρατήρησα επίσης μερικές θαυμάσιες ανθιίνες, που ανήκουν στην τάξη των λουτιανίδων, ψάρια που ήταν ιερά για τους Έλληνες, οι οποίοι τους απέδιδαν τη δύναμη να διώχνουν τα θαλάσσια τέρατα από τα νερά στα οποία σύχναζαν· το όνομά τους σημαίνει λουλούδι, και το δικαιολογούσαν με τα λαμπερά τους χρώματα, τις αποχρώσεις του κόκκινου που κυμαίνονται από την ωχρότητα του ροζ έως τη λάμψη του ρουμπινιού, και τις φευγαλέες αντανακλάσεις που τρεμοπαίζουν στο ραχιαίο πτερύγιό τους. Τα μάτια μου δεν μπορούσαν να ξεκολλήσουν από αυτά τα θαύματα της θάλασσας, όταν ξαφνικά αντιλήφθηκα μια απροσδόκητη εμφάνιση.
Μέσα στο νερό εμφανίστηκε ένας άνδρας, ένας δύτης που κρατούσε στη ζώνη του ένα δερμάτινο πουγκί. Δεν επρόκειτο για ένα πτώμα παρασυρμένο από τα κύματα. Ήταν ένας ζωντανός άνθρωπος που κολυμπούσε με δυνατά χέρια, εξαφανιζόταν μερικές φορές για να αναπνεύσει στην επιφάνεια και μετά ξαναβουτούσε αμέσως.
Στράφηκα στον πλοίαρχο Νέμο και, με φωνή γεμάτη συγκίνηση, φώναξα:
"Ένας άνθρωπος! Ένας ναυαγός! Πρέπει οπωσδήποτε να τον σώσουμε!"
Ο πλοίαρχος δεν μου απάντησε και ακούμπησε στο τζάμι.
Ο άντρας είχε πλησιάσει και μας κοιτούσε, με το πρόσωπό του κολλημένο στο φινιστρίνι.
Προς μεγάλη μου έκπληξη, ο πλοίαρχος Νέμο του έκανε ένα νόημα. Ο δύτης του απάντησε με το χέρι του, ανέβηκε αμέσως στην επιφάνεια της θάλασσας και δεν ξαναφάνηκε.
"Μην ανησυχείτε, μου είπε ο πλοίαρχος. Είναι ο Νικόλας, από τον κάβο Ματαπά, με το παρατσούκλι "Pesce". Είναι πολύ γνωστός σε όλες τις Κυκλάδες. Ένας τολμηρός δύτης! Το νερό είναι το στοιχείο του και ζει εκεί περισσότερο από ό,τι στη στεριά, πηγαίνοντας συνεχώς από το ένα νησί στο άλλο και μέχρι την Κρήτη.
- Τον γνωρίχετε, πλοίαρχε;
- Γιατί όχι, κύριε Αρονάξ;"
Λέγοντας αυτά, ο πλοίαρχος Νέμο κινήθηκε προς ένα έπιπλο κοντά στο αριστερό τμήμα του σαλονιού. Κοντά σ' αυτό το έπιπλο, είδα ένα μπαούλο με σιδερένια ενίσχυση, το καπάκι του οποίου έφερε πάνω σε μια χάλκινη πλάκα τον αριθμό του Ναυτίλου, με το ρητό του Mobilis in mobile.
Εκείνη τη στιγμή, ο πλοίαρχος, αγνοώντας την παρουσία μου, άνοιξε το έπιπλο, ένα είδος χρηματοκιβωτίου που περιείχε ένα μεγάλο αριθμό ράβδων.
Ήταν ράβδοι χρυσού. Από πού είχε προέλθει αυτό το πολύτιμο μέταλλο, που αντιπροσώπευε ένα τεράστιο ποσό; Από πού αντλούσε ο πλοίαρχος αυτό το χρυσάφι και τι επρόκειτο να το κάνει;
Δεν είπα λέξη. Απλά παρακολουθούσα. Ο πλοίαρχος Νέμο πήρε τις ράβδους μία προς μία και τις τοποθέτησε μεθοδικά στο χρηματοκιβώτιο, το οποίο γέμισε πλήρως. Υπολόγισα ότι περιείχε περισσότερα από χίλια κιλά χρυσού, κοντά δηλαδή στα πέντε εκατομμύρια φράγκα.
Το χρηματοκιβώτιο έκλεισε γερά και ο καπετάνιος έγραψε στο καπάκι μια διεύθυνση με χαρακτήρες που πρέπει να ήταν νεοελληνικοί [ο χρυσός προορίζεται για τους εξεγερμένους Κρητικούς - σ.σ.].
Μετά από αυτό, ο πλοίαρχος Νέμο πάτησε ένα κουμπί που το καλώδιό του συνδεόταν με τα πόστα του πληρώματος. Τέσσερις άνδρες εμφανίστηκαν και, με κάποια δυσκολία, έσπρωξαν το μπαούλο έξω από το σαλόνι. 'Επειτα, τους άκουσα να το ανεβάζουν στη σιδερένια σκάλα χρησιμοποιώντας παλάγκα.
Εκείνη τη στιγμή, ο πλοίαρχος Νέμο στράφηκε προς το μέρος μου:
"Και τι λέγατε, καθηγητά; ρώτησε.
- Δεν έλεγα τίποτα, πλοίαρχε.
- Τότε, κύριε, επιτρέψτε μου να σας ευχηθώ ένα καλό βράδυ."
Και μετά από αυτό, ο πλοίαρχος Νέμο βγήκε από το σαλόνι.
Εγώ επέστρεψα στο δωμάτιό μου, με εξημμένη περιέργεια, όπως είναι λογικό. Προσπάθησα μάταια να κοιμηθώ. Έψαχνα να βρω κάποια σχέση μεταξύ της εμφάνισης αυτού του δύτη και του μπαούλου με το χρυσάφι. Σύντομα ένιωσα από ορισμένες κινήσεις κύλισης και πρόνευσης ότι ο Ναυτίλος εγκατέλειπε τα κατώτερα στρώματα και επέστρεφε στην επιφάνεια του νερού.
Τότε άκουσα βήματα στην πλατφόρμα. Συνειδητοποίησα ότι έλυναν τη λέμβο και την έριχναν στη θάλασσα. Για μια στιγμή, χτύπησε στα πλαϊνά του Ναυτίλου, και κάθε θόρυβος σταμάτησε.
Δύο ώρες αργότερα, ο ίδιος θόρυβος, τα ίδια πηγαινέλα επαναλήφθηκαν. Η βάρκα, που είχε ανασυρθεί στο πλοίο, επανατοποθετήθηκε στο κοιλωμά της και ο Ναυτίλος βυθίστηκε ξανά στα κύματα.
Έτσι λοιπόν, αυτά τα εκατομμύρια είχαν μεταφερθεί στον προορισμό τους. Σε ποιο σημείο της ηπείρου; Ποιος ήταν ο ανταποκριτής του πλοιάρχου Νέμο;
Την επόμενη μέρα, διηγήθηκα στον Κονσέιγ [ο υπηρέτης του καθηγητή -σ.σ.] και στον Καναδό τα γεγονότα της τελευταίας νύχτας, τα οποία είχαν εξάψει τόσο πολύ την περιέργειά μου. Οι σύντροφοί μου δεν ήταν λιγότερο έκπληκτοι από μένα.
"Πού βρήκε αυτά τα εκατομμύρια;" ρώτησε ο Νεντ Λαντ.
Δεν υπήρχε απάντηση σε αυτό. Μετά το πρωινό πήγα στο σαλόνι και έπιασα δουλειά. 'Εβαλα σε τάξη τις σημειώσεις μου μέχρι τις πέντε το απόγευμα. Εκείνη τη στιγμή -όπως το απέδιδα σε προσωπική προδιάθεση- ένιωσα μια υπερβολική ζέστη και αναγκάστηκα να βγάλω το ρούχο μου από βύσσο. Ακατανόητη κατάσταση, καθώς δεν βρισκόμασταν σε υψηλά γεωγραφικά πλάτη, και επιπλέον ο Ναυτίλος, βυθισμένος, δεν θα έπρεπε να έχει υποστεί καμία αύξηση της θερμοκρασίας. Κοίταξα το μανόμετρο. Έδειχνε ένα βάθος εξήντα ποδιών, το οποίο η ατμοσφαιρική θερμότητα δεν μπορούσε να φτάσει.
Συνέχισα τη δουλειά μου, αλλά η θερμοκρασία ανέβηκε σε σημείο που έγινε ανυπόφορη.
"Μήπως έπιασε φωτιά το πλοίο;" αναρωτήθηκα.
Ήμουν έτοιμος να εγκαταλείψω το σαλόνι, όταν μπήκε ο πλοίαρχος Νέμο. Πλησίασε το θερμόμετρο, το συμβουλεύτηκε και γυρίζοντας προς εμένα, είπε:
"Σαράντα δύο βαθμοί.
- Το αντιλήφθηκα, πλοίαρχε, απάντησα, και αν ακόμη αυξηθεί η ζέστη, δεν θα μπορέσουμε να την αντέξουμε.
- Ω, κύριε καθηγητά, η ζέστη θα αυξηθεί μόνο αν το θελήσουμε.
- Δηλαδή, μπορείτε να την μετριάσετε όπως θέλετε;
- Όχι, αλλά μπορώ να απομακρυνθώ από την πηγή που την προκαλεί.
- Δηλαδή είναι εξωτερική;
- Χωρίς αμφιβολία. Πλέουμε μέσα σε ένα ρεύμα από καυτό νερό.
- Είναι δυνατόν; αναφώνησα.
- Δείτε."
Τα φύλλα άνοιξαν και είδα τη θάλασσα κατάλευκη γύρω μου.
Ένας καπνός από θειούχους ατμούς ξεδιπλώθηκε στη μέση των υδάτων που έβραζαν σαν νερό σε λέβητα. 'Εβαλα το χέρι μου πάνω σε ένα από τα τζάμια, αλλά η θερμότητα ήταν τόσο έντονη που αναγκάστηκα να το τραβήξω.
"Πού βρισκόμαστε;" ρώτησα.
- Κοντά στο νησί της Σαντορίνης, κύριε καθηγητά, απάντησε ο πλοίαρχος, και μέσα ακριβώς στο κανάλι που χωρίζει τη Νέα Καμένη από την Παλιά Καμένη [πρόκειται για το στενό κανάλι που ονομάζεται σήμερα Κόκκινα Νερά -σ.σ.]. Ήθελα να σας δείξω το παράξενο θέαμα μιας υποβρύχιας έκρηξης.
- Νόμιζα, είπα, ότι ο σχηματισμός αυτών των νέων νησιών είχε ολοκληρωθεί.
- Τίποτα δεν τελειώνει ποτέ στις ηφαιστειακές περιοχές, απάντησε ο πλοίαρχος Νέμο, και η υδρόγειος σφαίρα μεταλλάσσεται πάντα από υπόγειες φωτιές. Σύμφωνα με τον Κασσιόδωρο και τον Πλίνιο, ήδη το έτος δεκαεννιά μ.Χ., ένα νέο νησί, η θεία Θεία, εμφανίστηκε στο ίδιο σημείο όπου είχαν πρόσφατα σχηματιστεί αυτές οι νησίδες. Στη συνέχεια βυθίστηκε κάτω από τα κύματα, για να αναδυθεί ξανά το έτος εξήντα εννέα και να βυθιστεί και πάλι. Από τότε μέχρι σήμερα, το έργο του Πλούτωνα είχε ανασταλεί. Ωστόσο, στις 3 Φεβρουαρίου 1866, μια νέα νησίδα, η οποία έμεινε γνωστή ως νησίδα του Γεωργίου, αναδύθηκε από τους θειούχους ατμούς κοντά στη Νεά Καμένη και έμεινε εκεί κολλημένη στις 6 του ίδιου μήνα. Επτά ημέρες αργότερα, στις 13 Φεβρουαρίου, εμφανίστηκε η νησίδα Αφροέσσα, αφήνοντας ένα κανάλι δέκα μέτρων μεταξύ αυτής και της Νέας Καμένης. Βρισκόμουν σε αυτές τις θάλασσες όταν συνέβη το φαινόμενο και μπόρεσα να παρατηρήσω όλες τις φάσεις του. Η νησίδα Αφροέσσα, με σχήμα στρογγυλό, είχε διάμετρο τριακόσια πόδια και ύψος τριάντα πόδια. Αποτελούνταν από μαύρη, υαλώδη λάβα αναμεμειγμένη με κομμάτια από ορυκτό feldspath. Τέλος, στις 10 Μαρτίου, εμφανίστηκε κοντά στη Νέα Καμένη μια μικρότερη νησίδα με το όνομα Ρέκα και έκτοτε οι τρεις αυτές νησίδες, κολλημένες μεταξύ τους, σχηματίζουν πλέον ένα ενιαίο νησί.
- Και το κανάλι στο οποίο βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή; Ρώτησα εγώ.
- Εδώ είναι, απάντησε ο πλοίαρχος Νέμο, δείχνοντάς μου έναν χάρτη του Αρχιπελάγους. Μπορείτε να δείτε ότι έχω συμπεριλάβει τις τρεις νέες νησίδες.
- Αλλά θα γεμίσει αυτό το κανάλι μια μέρα;
- Είναι πιθανό, κύριε Αρονάξ, διότι από το 1866, οκτώ μικρές νησίδες από λάβα έχουν ξεπηδήσει απέναντι από το λιμάνι του Αγίου Νικολάου στην παλιά Καμένη. Είναι επομένως σαφές ότι η Νέα και η Παλιά θα ενωθούν στο εγγύς μέλλον. Αν στη μέση του Ειρηνικού τα εγχυματικά είναι αυτά που διαμορφώνουν τις ηπείρους, εδώ είναι τα φαινόμενα των ηφαιστειακών εκρήξεων. Κοιτάξτε, κύριε, κοιτάξτε το έργο που συντελείται κάτω από αυτά τα κύματα.
Επέστρεψα στο παράθυρο. Ο Ναυτίλος δεν κινούνταν πλέον. Η ζέστη γινόταν ανυπόφορη. Η θάλασσα από λευκή γινόταν κόκκινη, ένας χρωματισμός που οφειλόταν στα άλατα σιδήρου. Παρά το ερμητικό σφάλισμα του σαλονιού, αναδυόταν μια ανυπόφορη θειώδης οσμή και μπορούσα να δω κατακόκκινες φλόγες, τόσο έντονες που έσβηναν τη λάμψη του ηλεκτρικού.
'Ημουν κάθιδρος, πνιγόμουν, ακόμα λίγο και θα έβραζα. Ναι, η αλήθεια είναι ότι ένιωθα ότι έβραζα!
"Δεν μπορούμε να μείνουμε άλλο σε αυτό το νερό που βράζει, είπα στον πλοίαρχο.
- Όχι, αυτό δεν θα ήταν σοφό", απάντησε με απάθεια ο Νέμο.
Δόθηκε μια διαταγή. Ο Ναυτίλος άλλαξε ρότα και απομακρύνθηκε από αυτό το καμίνι, το οποίο δεν μπορούσε να αψηφήσει ατιμωρητί. Ένα τέταρτο της ώρας αργότερα, αναπνέαμε στην επιφάνεια των κυμάτων.
Σκέφτηκα ότι αν ο Νεντ Λαντ είχε επιλέξει αυτή την περιοχή για να το σκάσουμε, δεν θα είχαμε βγει ζωντανοί από αυτή τη θάλασσα της φωτιάς.
Την επόμενη μέρα, στις 16 Φεβρουαρίου, αφήσαμε αυτή τη λεκάνη που, μεταξύ Ρόδου και Αλεξάνδρειας, έχει βάθη μέχρι τρεις χιλιάδες μέτρα, και ο Ναυτίλος, περνώντας στα ανοιχτά των Κυθήρων, εγκατέλειψε το ελληνικό αρχιπέλαγος μετά τον περίπλου του ακρωτηρίου Ματαπά.
[Mετάφραση Σ.Σ. - Από την πρωτότυπη έκδοση του 1870 στη Wikisource]
