«Ελευθερία είναι οι βόλτες στα χωράφια με τα ηλιοτρόπια»
Σελαχατίν Ντεμιρτάς
Το γράμμα από τη φυλακή
"Ο χαρισματικός ηγέτης του αριστερού κόμματος HDP, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο οποίος βρισκεται ήδη στη φυλακή [από το 2016 -σ.σ.], καταδικάστηκε σε 42 χρόνια φυλάκισης. Οι εκατό περίπου κατηγορούμενοι κατηγορούνταν για τρομοκρατικά εγκλήματα, σε σχέση με τις πορείες που οργανώθηκαν το 2014 για την υποστήριξη των κατοίκων της συριακής πόλης Κομπάνε, η οποία πολιορκούσε το Ισλαμικό Κράτος.
Την Πέμπτη 16 Μαΐου, η ετυμηγορία του Ανώτατου Ποινικού Δικαστηρίου της Άγκυρας διαβάστηκε από τον πρόεδρό του μπροστά σε μια τεράστια, και αίφνης άδεια, δικαστική αίθουσα. Λίγο πριν από την ανακοίνωση, οι εκατό περίπου δικηγόροι που εκπροσωπούσαν τους 108 κατηγορούμενους στην "δίκη του Κομπάνι", όπως αποκαλείται εδώ, πεπειδή πήρε το όνομά της από την κουρδική συνοριακή πόλη της Συρίας, είχαν αποφασίσει να σηκωθούν και να αποχωρήσουν από την αίθουσα του δικαστηρίου σε ένδειξη διαμαρτυρίας για μια κατηγορία "αποκλειστικά πολιτική", "αυθαίρετη" και "χωρίς καμία νομική ή δικαστική βάση". Οι συνήγοροι ενώθηκαν με μέλη των οικογενειών των κατηγορουμένων και αντιπροσωπείες πολιτικών της αντιπολίτευσης που είχαν έρθει για να καταγγείλουν τη δικαστική αδυσώπητη δίωξη της κυβέρνησης και την εργαλειοποίηση του νόμου.
Επί μία ώρα σχεδόν, οι ποινές και τα χρόνια φυλάκισης ανακοινώνονταν με αλφαβητική σειρά, και με επαναλαμβανόμενο σχεδόν τρόπο, μπροστά από σειρές καρεκλών: Figen Yüksekdag, πρώην συμπρόεδρος του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος HDP (που τώρα μετονομάστηκε σε DEM), τριάντα χρόνια και τέσσερις μήνες φυλάκισης, Gültan Kisanak, πρώην δήμαρχος του Ντιγιάρμπακιρ, δώδεκα χρόνια, αλλά μπορεί να αφεθεί ελεύθερος, δεδομένης της ποινής φυλάκισης που εξέτισε πριν από την ετυμηγορία, αν και του απαγορεύεται να εγκαταλείψει τη χώρα· Selahattin Demirtas, πρώην αντιπρόεδρος του HDP και πρώην υποψήφιος πρόεδρος, σαράντα δύο χρόνια φυλάκισης χωρίς αναστολή, αντιμέτωπος με 47 κατηγορίες, μεταξύ των οποίων και υπονόμευση της ενότητας του κράτους. Ο κατάλογος είναι ατελείωτος.
Αυτός είναι ο επίλογος μιας δίκης που διήρκεσε σχεδόν τέσσερα χρόνια και περιελάμβανε 83 ακροάσεις [...]."
Nicolas Bourcier
Le Monde - 16.05.2024
* Στις προεδρικές εκλογές του 2018, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, υποψήφιος του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, είχε λάβει 4.205.243 ψήφους (8,4%). Στις παράλληλες βουλευτικές εκλογές, το κόμμα του έλαβε το 11,7% των ψήφων και 67 έδρες, εμποδίζοντας το κόμμα του Ερντογάν να έχει την απόλυτη πλειοψηφία.
Γράφω τις λέξεις αυτές από το Σωφρονιστικό Κέντρο υψίστης ασφαλείας του Εντιρνέ, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Η φυλακή βρίσκεται επτά χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο του Εντιρνέ, σε μια ζώνη χωρίς καμία κατοικία, ανάμεσα σε χωράφια με ηλιοτρόπια. Κάθε χρόνο, τον Αύγουστο, η περιοχή γύρω από τη φυλακή βάφεται με πράσινο και κίτρινο πνίγοντας μέσα σ' ένα τεράστιο όργιο χρωμάτων τα γκρίζα και μονότονα τείχη της. 'Ολοι μας ξέρουμε τα ηλιοτρόπια. Αναπτύσσονται μέσα σε μερικούς μήνες μόνο, κι έπειτα το επάνω μέρος τους που γέρνει ανασηκώνεται για να κοιτάξει τον ήλιο.
Απ' όταν ήμουν νέος, και σήμερα ακόμη, κάθε φορά που αντικρίζω ένα χωράφι με ανθισμένα ηλιοτρόπια, έχω την εντύπωση πως βλέπω ένα πλήθος νέων να πορεύονται δίπλα δίπλα αγκαλιασμένοι σε μια διαδήλωση. Ο ποταμός Τούντζα που έρχεται από τα βάθη της Βουλγαρίας κυλάει κοντά στη φυλακή. Μετά από μια ελικοειδή διαδρομή χιλιομέτρων, η μακριά αυτή πράσινη γραμμή συναντά τα νερά του ποταμού Μαρίτσα [του 'Εβρου -σ.σ.] λίγο έξω από το Εντιρνέ. Η σύζευξη των δύο αυτών υδάτινων ρευμάτων μου φέρνει στο νου το σεμνό και ευτυχισμένο αντάμωμα δύο φίλων που είχαν χρόνια να ειδωθούν. 'Οσο όμως βρίσκομαι εδώ δεν είχα ακόμη ποτέ τη δυνατότητα να δω ούτε το ένα ούτε το άλλο. Αυτό σημαίνει να είσαι στη φυλακή.
Για να καταλάβω τη γεωγραφία του μέρους όπου βρίσκομαι, πρέπει να κάνω μια προσπάθεια με τη φαντασία μου. Η αλήθεια είναι ότι είμαι κλεισμένος σ' ένα κελί που έχει βαφτεί επιμελώς μ' ένα γκρι χρώμα από το πάτωμα ως το ταβάνι, και γράφω τις γραμμές αυτές καθισμένος σε μια μάλλον άβολη πλαστική καρέκλα. Νοσταλγώ τις βόλτες στα χωράφια με τα ηλιοτρόπια.
Πάει ένας χρόνος και οκτώ μήνες που με μετέφεραν εδώ μετά τη συλληψή μου στο Ντιγιαρμπακίρ, την πρωτεύουσα της κουρδικής περιοχής της Τουρκίας όπου μένει η οικογενειά μου. Μία απόσταση περίπου 1.700 χμ. με χωρίζει απ' αυτήν και τους φίλους μου. Ως δικηγόρος των δικαιωμάτων του ανθρώπου, είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ όλες τις φυλακές της κουρδικής περιοχής για να καταγράψω και να καταγγείλω όλες τις παραβιάσεις του δικαίου που γίνονταν. Αλλά δεν με είχαν υποχρεώσει ποτέ να παραμείνω σε μια φυλακή τόσο πολύ όσο σήμερα. Ωστόσο η τύχη μου δεν μου φαίνεται να διαφέρει πολύ από εκείνη των άλλων κρατουμένων, αν εξαιρέσουμε ότι είμαι ένας γνωστός πολιτικός κρατούμενος. Υπάρχουν σήμερα στις τουρκικές φυλακές δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που αποκαλούνται "τρομοκράτες" και που κρατούνται απλά και μόνο επειδή τόλμησαν να κάνουν χρήση του δικαιωματός τους στην ελεύθερη έκφραση και οργάνωση.
Σ' αυτές τις συνθήκες, και παρότι δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω απόλυτα, μου φαίνεται πως η κατάσταση αυτών που αντιμάχονται τον Ερντογάν χωρίς να είναι φυλακισμένοι είναι από κάποιες απόψεις καλύτερη από τη δική μας κι από άλλες πολύ χειρότερη. Είναι καλύτερη ως προς το ότι μπορούν και μετακινούνται ελεύθερα μέσα στη χώρα, όταν δεν είναι χωρισμένοι απ' αυτούς που αγαπούν και μπορούν να κάνουν όσες βόλτες θέλουν στα χωράφια με τα ηλιοτρόπια. Είναι χειρότερη ως προς το ότι δεν είναι τόσο ελεύθεροι όσο εμείς πίσω από τα κάγκελα. Αρκεί ένα σχόλιό τους στα κοινωνικά δίκτυα, μερικές φράσεις που ειπώθηκαν στη δουλειά ή στο δρόμο κατά της εξουσίας του Ερντογάν και του AKP, του κομματός του -του Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης που βρίσκεται στην εξουσία από το 2002-, μια κριτική απέναντι στην πολιτική του κράτους σχετικά με το κουρδικό ζήτημα ή ακόμα η διοργάνωση μιας παιδαγωγικής συγκέντρωσης γύρω από το θέμα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ή και τίποτα απ' όλα αυτά και να έχεις πέσει απλώς θύμα μιας ανώνυμης συκοφαντίας, για να βρεθείς την επόμενη στιγμή στη φυλακή. Όπως μπορείτε να το δείτε και με το κείμενο αυτό που στέλνεται από τη φυλακή, απολαμβάνουμε μια μεγαλύτερη ησυχία και βρίσκουμε εδώ περισσότερη ελευθερία. Εδώ, δεν φοβόμαστε την κυβέρνηση. Αυτοί που είναι έξω ζουν σε μια υπαίθρια φυλακή.
Είμαι ένας από τους έξι υποψηφίους στις προεδρικές εκλογές που θα διεξαχθούν στις 24 Ιουνίου στην Τουρκία. Δεν ήταν ποτέ η φιλοδοξία μου να μοιραστώ το ιστορικό πεπρωμένο των λίγων αυτών πολιτικών ηγετών που διεκδίκησαν την προεδρία από το κελί της φυλακής. Ο Ερντογάν το θέλησε, όχι εγώ. Μετά τον εγκλεισμό μου, ένας χρόνος πέρασε χωρίς να παρουσιαστώ μπροστά σε δικαστή. 'Επειτα αυτό συνέβη δύο μόνο φορές. Δεν βλέπω τίποτα που θα μπορούσε να με κάνει να πιστέψω πως η δίκη μου θα είναι δίκαιη. Αν η απονομή της δικαιοσύνης γινόταν στο πλαίσιο που προβλέπει ο νόμος, θα έπρεπε ήδη να είχα απαλλαγεί. Τώρα οι δικαστές μπορούν να τρενάρουν τη δίκη μου όσο το επιθυμούν, ή να με κρατήσουν στη φυλακή για πάνω από έναν αιώνα αν αυτό θελήσει η κυβέρνηση. Δεν περιμένω τίποτα, καμιά δικαιοσύνη από δικαστές και εισαγγελείς που τρέμουν μπροστά στον Ερντογάν. Ωστόσο, όσο χαμηλή κι αν είναι η εμπιστοσύνη μου απέναντι στους δικαστικούς θεσμούς, η πίστη μου στην ικανότητα του τουρκικού λαού να ελευθερωθεί ο ίδιος και να κάνει την δικαιοσύνη πάλι ανεξάρτητη είναι μεγάλη. Οι τέσσερις άλλοι υποψήφιοι πήραν θέση και ζήτησαν όλοι τους να απαλλαγώ. Για τους συμπολίτες μας η κατάσταση αυτή είναι παράδοξη. Αν είμαι ένοχος, όπως το επαναλαμβάνει ο Ερντογάν κάθε μέρα στις συγκεντρώσεις του, πως γίνεται να είμαι υποψήφιος για την προεδρία; Κι αν δεν είμαι ένοχος γιατί δεν με έχουν ακόμη ελευθερώσει; Η απάντηση στα ερωτηματά τους είναι ωστόσο αρκετά ευνόητη: εγώ ελεύθερος, όπως στις εκλογές της 7 Ιουνίου του 2015, η εξουσία ξέρει ότι θα υπάρχει τότε κάποιος για να μετατρέψει σε εφιάλτες τα αυταρχικά όνειρα του Ερντογάν, παρά τις πιέσεις που στόχο θα έχουν να μ' εμποδίσουν, παρά την άδικη μεταχείρηση που μου έχουν επιφυλάξει.
Παρότι τα μέσα μου είναι περιορισμένα, συνεχίζω να παρακολουθώ από κοντά την ευρωπαϊκή πολιτική. Δυστυχώς όμως πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν κάνει και πολλά για να υποστηρίξει τους τούρκους πολίτες στον αγώνα τους για την ελευθερία μέσα στην υπαίθρια φυλακή τους. Οι εκλογές αυτές που θα γίνουν σε λίγο θα εκφράσουν πριν απ' όλα μια επιλογή ανάμεσα στη δημοκρατία και τη δικτατορία. Ακόμη όμως κι αν εγκαταλειφθεί εντελώς η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενότητα, το μέλλον της Τουρκίας, ειδικά σ' ό, τι αφορά στους τομείς της ασφάλειας και της οικονομίας, χώρια το ζήτημα των προσφύγων, ενδιαφέρει άμεσα την Ευρώπη. Φυσικά, μπορώ να δεχτώ πως οι ευρωπαϊκές χώρες θέλουν πριν απ' όλα μία σταθερή Τουρκία -πολιτικά και οικονομικά. Μου φαίνεται αδιανόητο όμως να μην βλέπει κανείς πως το αυταρχικό καθεστώς του Ερντογάν, μακράν του να ευνοεί την πολιτική και οικονομική σταθερότητα, αποτελεί την πήγη της χειρότερης αστάθειας. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βρίσκουν ίσως στην πολιτική του βραχυπρόθεσμες απαντήσεις για κάποιες από τις ανάγκες τους όπως στην οικονομία ή τη μεταναστευτική πολιτική, κλείνοντας τα μάτια στις αντιδημοκρατικές καταχρήσεις του Ερντογάν, αλλά αυτό δεν οδηγεί πουθενά. Μια βαθιά οικονομική κρίση έρχεται τώρα να προστεθεί στις πολιτικές κρίσεις που η αυταρχική, ισλαμιστική και εθνικιστική βασιλεία του Ερντογάν επέβαλλε στην κοινωνία καλλιεργώντας συστηματικά την πόλωση. Κι αν το βράδυ της 25 Ιουνίου ο Ερντογάν διακηρύξει πως η πονηριά και οι πιέσεις είναι αυτές που κέρδισαν τις εκλογές, οι πολλαπλές κρίσεις που πλήττουν την Τουρκία δεν θα μπορούν παρά να χειροτερέψουν.
Αυτοί που αναρωτιούνται πως γίνεται ο Ερντογάν, ο άνθρωπος που μονοπώλησε όλα τα κρατικά μέσα για την εκστρατεία του, που ελέγχει το 90% των μέσων ενημέρωσης στην Τουρκία, να μην σταματάει μπροστά σε τίποτα προκειμένου να κρατηθεί στην εξουσία, αυτοί δεν έχουν παρά να παρακολουθήσουν από κοντά τον πόλεμο που ξεκίνησε εναντίον μου. Στη συγκέντρωσή του στις 10 Ιουνίου υποσχέθηκε στους ψηφοφόρους του πως θα με εκτελούσε. Να μια ερώτηση που θα μπορούσε να απευθυνθεί στους ευρωπαϊκούς ηγέτες που ανησυχούν για την τύχη της Τουρκίας: έχετε, με το πρόσχημα ότι δεν μπορούμε να γυρίζουμε προς τα πίσω, εγκαταλείψει σε τέτοιο βαθμό τις ευρωπαϊκές αξίες που τολμάτε ακόμη να κάθεστε δίπλα σ' έναν άνθρωπο που υπόσχεται στους ψηφοφόρους του το κεφάλι ενός από τους συνυποψηφίους του που διεκδικεί μαζί του την προεδρία της Δημοκρατίας; 'Οσο για μένα, μπορώ να πω, στο δικό μου το όνομα, και για την υπόθεση του λαού, πως θα συνεχίσω να αντιτίθεμαι χωρίς να οπισθοχωρώ ούτε βήμα, όποιο κι αν είναι το τίμημα που θα πληρώσω. Γιατί ξέρω πως υπάρχουν στην Τουρκία δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι που αγωνίζονται όπως κι εγώ για την ειρήνη και τη δημοκρατία και που δεν θα κάνουν κανένα συμβιβασμό με αυτό το αυταρχικό καθεστώς. 'Ετσι θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας για την ισότητα, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών.
Σελαχατίν Ντεμιρτάς
Η ανοιχτή του επιστολή πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Monde (12.06.2018)
Η μετάφραση έγινε από το ελβετικό blog Cause toujours.
