Οι χαρταετοί της Jabalia
Από τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ
Shlomo Sand
Μία ακόμη δυνατή φωνή από το Ισραήλ
Ο Χασάν ήταν δώδεκα χρονών όταν έπεσε νεκρός από τις σφαίρες ενός ισραηλινού ελεύθερου σκοπευτή τον Σεπτέμβρη του 2018. Χτυπήθηκε ενώ ετοιμαζόταν να πετάξει έναν νέο πύρινο χαρταετό, ελπίζοντας πως ο αέρας θα τον παρέσερνε προς τα ανατολικά, βάζοντας φωτιά στα χωράφια που έκλεψαν οι "σιωνιστές" από τους προγόνους του.
Ο Χασάν είχε γεννηθεί στο προσφυγικό καταυλισμό της Jabalia, από μια οικογένεια που προερχόταν από την περιοχή του Al–Majdal, που λέγεται τώρα Ashkelon. Ο παππούς του γεννήθηκε το 1944 σ' αυτήν τη μεγάλη αραβική πόλη από την οποία εκδιώχθηκε τον Σεπτέμβρη του 1950, δύο χρόνια μετά τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Η οικογένεια αυτή υπήρξε μία από τις τελευταίες που εκτοπίστηκαν από το "γκέτο" (έτσι ονόμαζαν οι ισραηλινοί κάτοικοι την αραβική περιοχή) στο οποίο ο ισραηλινός στρατός τους είχε περιορίσει. Τους ανέβασαν πάνω σε φορτηγά και τους έστειλαν στην Λωρίδα της Γάζα. Ο πατέρας του και η μητέρα του γεννήθηκαν εκεί και μεγάλωσαν στον προσφυγικό καταυλισμό, πιθανόν μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον κόσμο. Ο παππούς του τού μιλούσε με νοσταλγία για την γενέτειρά του, περήφανος για τον αργαλειό που υπήρχε στο σπίτι τους. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90, ο ηλικιωμένος άντρας μπόρεσε να αντικρίσει την παρακμή του σπιτιού σε μια από τις επισκέψεις του στο έδαφος του κράτους του Ισραήλ. Από την αραβική πόλη είχαν απομείνει ένα τζαμί και η κεντρική οδός που τώρα έφερε το όνομα ενός σημαντικού εβραίου ηγέτη με το όνομα Herzl. Για αρκετές γενιές η οικογένεια είχε μείνει σε ένα μονώροφο σπίτι που βρισκόταν στην γωνία αυτού του δρόμου, εκεί όπου βρίσκεται ακόμη. 'Οταν ο παππούς είχε επισκεφτεί την πόλη, πολύ καιρό πριν από την ισραηλινή αποχώρηση από την Λωρίδα της Γάζας το 2005, στο σπίτι κατοικούσε μία ρωσική οικογένεια.
'Ολη του τη ζωή, ο Χασάν είχε ρουφήξει τις οικογενειακές ιστορίες του παρελθόντος. 'Ηξερε πως οι "σιωνιστές" τού είχαν πάρει το σπίτι και τη γη. Οι γονείς του τού είχαν υποσχεθεί πως μια μέρα θα επέστρεφαν. Παρά τον υπερπληθυσμό, τη φτώχεια και τη μόλυνση, μπορούσες να ζήσεις στην Jabalia ξέροντας πως θα ήταν κάτι το προσωρινό. Αλλά γι' αυτό, θα έπρεπε να αγωνιστείς, να μην παραιτηθείς. Με τον ίδιο τρόπο που είχαν καταφέρει να διώξουν τους εποικισμούς από τη Λωρίδα της Γάζας, έτσι θα επέστρεφαν μια μέρα και στο Al-Majdal. Γι' αυτό ο Χασάν ήταν από τους πρώτους που έβαζαν φωτιά στα λάστιχα, όταν υπήρξε το κύμα των διαδηλώσεων μπροστά στο φράγμα, κι ένας από τους πρώτους επίσης που πέταξαν χαρταετούς. Οι δικοί του ήταν πιο όμορφοι και πιο μεγάλοι από τους φίλους του του σχολείου της UNRWA, επειδή, όπως και να το κάνεις, ήταν από το Al-Majdal, και έπρεπε να το αποδείξει!
Η διήγηση αυτή είναι εντελώς πλασματική. Ο Χασάν δεν υπήρξε ποτέ κι επομένως δεν βρέθηκε ποτέ σε θέση να σκοτωθεί από έναν ισραηλινό ελεύθερο σκοπευτή: δεν είναι παρά ένα λογοτεχνικό πρόσωπο. Ποιός ξέρει αν το Al-Majdal δεν είναι κι αυτό αποκύημα της φαντασίας, κι αν μία παρόμοια πόλη υπήρξε ποτέ; Κι αν τύχει και υπήρξε, υπάρχει μόνο στην ανάμνηση κάποιου, οι κατοικοί της δεν εκδιώχθηκαν αλλά ζήτησαν ευγενικά να εγκαταλείψουν τις κατοικίες τους με την πλήρη θελησή τους. Η πόλη Ashkelon είναι το μόνο πραγματικό δεδομένο σ' αυτήν την ιστορία: είναι μία σύγχρονη ισραηλινή πόλη που υποδέχτηκε χιλιάδες εβραίους μετανάστες, και η οποία δεν έπαψε να επεκτείνεται από το 1948.
Οι ισραηλινοί κάτοικοι της Ashkelon, της οποίας το νότιο όριο δεν απέχει παρά μόνο 7 χμ. από τη Λωρίδα της Γάζας, δεν καταλαβαίνουν γιατί οι 'Αραβες τους εχθρεύονται, γιατί σκάβουν στοές, εκτοξεύουν πυραύλους, και γιατί πετάνε χαρταετούς και πύρινα μπαλόνια. Γιατί οι Παλαιστίνιοι δεν διατίθενται να ζήσουν ειρηνικά με τους γειτονές τους από την άλλη άκρη του συνόρου; Οι μαθήτες της Ashkelon δεν έχουν φυσικά διδαχθεί ποτέ κάτι για τους κατοίκους του Al-Majdal και δεν γνωρίζουν ότι αυτοί εκδιώχθηκαν από τα σπίτια και τη γη τους. 'Εχοντας ωστόσο διαβάσει καλά τη Βίβλο, ξέρουν ότι αυτή η γη τούς την έχει υποσχεθεί ο Δημιουργός, και ότι ήταν πάντα δική τους, ακόμη κι όταν οι γονείς τους και οι προπαππούδες τους έζησαν κοντά 2000 χρόνια στην Λευκορωσία και την Μολδαβία. Πράγματι, μερικοί εκπαιδευτικοί δυσκολεύτηκαν κάποιες φορές να εξηγήσουν γιατί η Ashkelon ανήκει στην χώρα των Εβραίων, ενώ η μεσογειακή αυτή πόλη ιδρύθηκε από τους Κανανίτες, πριν πολιορκηθεί μέσα στους αιώνες από τους Φιλισταίους, τους Φοίνικες, τους 'Ελληνες, τους 'Αραβες και τους Σταυροφόρους, και πάλι από τους 'Αραβες, μέχρι το 1948. Μπόρεσαν και επιστρατεύτηκαν, ωστόσο, νέα επιχειρήματα, σύμφωνα με τα οποία η χώρα ήταν σχεδόν ακατοίκητη όταν οι σιωνιστές άρχισαν να εγκαθίστανται στο τέλος του 19ου αι., ενώ οι 'Αραβες ήρθαν μετά ως μετανάστες εργαζόμενοι. Το γεγονός ότι η πρώτη απογραφή που πραγματοποιήθηκε το 1917 έδειξε ότι η Αγία Γη αριθμούσε 700.000 'Αραβες και μόνο 65.000 Εβραίους, εκ των οποίων οι μισοί αποτελούνταν από αντι-σιωνιστές ορθόδοξους θρησκευόμενους, εξαφανίστηκε εντελώς από τα επίσημα σχολικά βιβλία
'Ενα αστείο στη γλώσσα των Γίντις, γνωστό για τον αυτοσαρκασμό του, διηγείται την ιστορία μίας εβραίας μάνας που αποχαιρετά τον γιο της, ο οποίος στρατολογήθηκε στον στρατό του τσάρου κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου, και πρόκειται να σταλεί στο μέτωπο: "Σκότωσε έναν Τούρκο και μετά ξεκουράσου", λέει η μητέρα, "-ναι, μαμά", απαντάει ο γιος.". Η μητέρα τού βάζει ένα σάντουιτς στο σακίδιό του και του ψιθυρίζει στο αυτί: "Αφού πυροβολήσεις τους Τούρκους, κάθισε να φας αυτό που σου ετοίμασα, - ναι, μαμά", και η μητέρα επαναλαμβάνει: "Αφού επιτεθείς στους Τούρκους, μην ξεχάσεις να καθήσεις να ξεκουραστείς, -ναι, φυσικά, μαμά", απαντάει ο νεοσύλλεκτος που ξαφνικά ανησυχεί: "Κι αν ο Τούρκος με σκοτώσει;" Η μητέρα του τον κοιτάζει με απορία και τον ρωτάει: "Τι του έκανες για να σε σκοτώσει;"
'Οταν είμαστε προσκολλημένοι στα ισραηλινά μέσα και διαβάζουμε στον ισραηλινό Τύπο για την ατελείωτη σύγκρουση, έχουμε την εντύπωση πως βρισκόμαστε συνεχώς μπροστά στους απογόνους της εβραίας αυτής μητέρας: οι Παλαιστίνιοι δεν είναι παρά οι κληρονόμοι του αιώνιου αντισημιτισμού. 'Ολοι οι αντισιωνιστές είναι αντισημίτες, όμοιοι με όλους τους Ιουδεόφοβους στην Ιστορία. Γι' αυτό θέλουν να μας πετάξουν έξω από την αιώνια πατρίδα μας, μας επιτίθενται με όλα τα εγκληματικά μέσα που διαθέτουν. Μέχρι και παιδιά στέλνουν να αμολήσουν τους "χαρταετούς του τρόμου".
To 1956, o Moshé Dayan εκφώνησε έναν διάσημο επικήδειο λόγο πάνω από τον τάφο του Roy Rotberg, μέλους του κιμπούτς Nahal ΟΖ, που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από τη Λωρίδα της Γάζας: "Μην βρίζουμε, παρακαλώ, σήμερα τους δολοφόνους. Ποιοί είμαστε για να εκπλησόμαστε για το βίαιο μίσος που τρέφουν για μας; Εδώ και οκτώ χρόνια έχουν συγκεντρωθεί στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Γάζας, έχοντας κάτω από τα μάτια τους το γεγονός ότι τους πήραμε τη γη και τα χωριά όπου είχαν ζήσει τόσο οι ίδιοι όσο και οι προγονοί τους... Είμαστε μια γενιά εποίκων, και χωρίς κράνη και κανόνια δεν θα μπορούσαμε ούτε να φυτέψουμε ένα δέντρο, ούτε να χτίσουμε ένα σπίτι."
Ο Dayan ήταν οπαδός της δύναμης, με την χειρότερη έννοια του όρου, αλλά ήταν λιγότερο υποκριτής από τους περισσότερους ηγέτες και κατοίκους του Ισραήλ του παρελθόντος και του παρόντος. Δεν χρειάστηκε να περιμένει τα βιβλία του Benny Morris κσι του Ilan Pappé για να γνωρίσει τις συνθήκες της σύγκρουσης. Ως αρχηγός της Νότιας Διοίκησης του στρατού, από το 1949 ως το 1950, πρωτοστάτησε στην εκτόπιση των αυτόχθονων κατοίκων του Al-Majdal. Ο Dayan είχε πλήρη επίγνωση της απογοήτευσης και της εχθρότητας των Παλαιστινίων και δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να εφεύρει ένα ψευδές και απολογητικό αφήγημα. Ο επικήδειος που εκφώνησε οκτώ χρόνια μετά την Nabka, δεν έχασε τίποτα από την ευστοχία του εβδομήντα χρόνια μετά.
Shlomo Sand
Με το άρθρο αυτό, ο καθηγητής Shlomo Sand ξεκίνησε με ένα νέα μπλογκ τη συνεργασία του με το γαλλικό ειδησεογραφικό σάιτ Mediapart (28.09.2018)
Μτφ. Σ.Σ.
