Γεννήθηκα το 1943 στο Κάιρο της Αιγύπτου και είμαι απόγονος μιας οικογένειας που έζησε για τέσσερις γενιές στην Αλεξάνδρεια. Ήταν η περίοδος κατά την οποία η παροικία των Ελλήνων στην εύφορη γη του Νείλου άκμαζε.
Μεγάλωσα σ' ένα πολυεθνικό περιβάλλον, όπου κυριαρχούσε το στοιχείο της συνύπαρξης, το εμπόριο, ο πολιτισμός και η βιομηχανία. Ως κλασικό παράδειγμα ανθρώπου προερχόμενου από τον απόδημο ελληνισμό και την ελληνική διασπορά, έχω γνωρίσει όλο το φάσμα της ξενιτιάς και του οράματος της επιστροφής στην πατρίδα.
• Ακόμα και σήμερα, που επισκέπτομαι την Αλεξάνδρεια, βλέπω ότι διατηρούνται ίχνη από πρόσωπα και οικογένειες που διέπρεψαν, π.χ. στον τομέα της βαμβακοπαραγωγής.
Ο πατέρας μου ήταν ευκατάστατος και διατηρούσε εργοστάσιο με είδη κεραμικής. Τον έχασα όταν ήμουν δεκαεπτά ετών. Ήταν εργατικός, ευγενής και του άρεσε πολύ η όπερα και η ζωγραφική. Θαύμαζε τον Ελευθέριο Βενιζέλο ‒ κρατώ ακόμα την ευχαριστήρια κάρτα που του έδωσε ο μεγάλος πολιτικός από μια ξενάγηση στις Πυραμίδες. Από τη μητέρα μου διατηρώ την αγάπη που μου μετέδωσε για τη μουσική και το πιάνο.
Στην Ελλάδα ήρθαμε το 1957, όταν οι περιουσίες μας εθνικοποιήθηκαν, την περίοδο του Νάσερ. Βέβαια, η μητέρα μου παρέμεινε στην Αίγυπτο ως και το 1970. Υπέφερε πολύ, επειδή είχαμε δικαστικές διαμάχες με το αιγυπτιακό Δημόσιο που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Χάσαμε τα πάντα, με εξαίρεση τα έπιπλα του σπιτιού μας.
• Οι εικόνες που έχω συγκρατήσει στο μυαλό μου είναι γλυκές, φωτεινές και ανεξίτηλες. Μία απ' αυτές είναι από τα καλοκαίρια στην Αλεξάνδρεια. Παραθερίζαμε σε ένα μέρος που ονομαζόταν «Μαντάρα», δίπλα στην αρχαία Ηράκλεια, μια αμμουδερή παραλία της Αιγύπτου, όπου η θάλασσα, επειδή είναι εκτεθειμένη στους ανέμους της Μεσογείου, είναι συχνά ταραγμένη και θολή.
Δίπλα ήταν ο διάσημος κόλπος του Αμπουκίρ, όπου βυθίστηκε ο στόλος του Ναπολέοντα. Θυμάμαι ακόμα τα κατάρτια των πλοίων που προεξείχαν και δεν είχαν ανατιναχθεί, απ' όταν πηγαίναμε στη θάλασσα ‒ σήμερα δεν φαίνονται επειδή ο βυθός έχει υποχωρήσει.
Δεν ξεχνώ όταν τον Αύγουστο η Σελήνη φαινόταν μεγεθυμένη και δημιουργούνταν, σε συνδυασμό με τη θολωμένη θάλασσα, πυγολαμπίδες που φωσφόριζαν και εξέπεμπαν εντυπωσιακά γαλάζια χρώματα στην επιφάνεια του νερού.
Χρειαζόμαστε μια ανοιχτή κοινωνία με λιγότερα τείχη και περισσότερες γέφυρες που να ενσωματώνει λειτουργικά όλα τα παρασιτικά φαινόμενα. Η αδράνεια και η κάλυψη εκ μέρους του κράτους έχουν θρέψει πολλά παράσιτα κι έχουμε φτάσει στο σημείο ο συνεπής φορολογούμενος να θεωρείται το απόλυτο κορόιδο, αφού δεν υπάρχει κανένα ανταποδοτικό όφελος
• Πάντα με γοήτευε η Φυσική κι έτσι αποφάσισα να σπουδάσω Φυσική και Μετεωρολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μεταδιδακτορικές σπουδές και έρευνα έκανα στο Εθνικό Κέντρο Ατμοσφαιρικών Ερευνών των ΗΠΑ αλλά και σε άλλα ερευνητικά κέντρα στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα.
Ξεκίνησα την επιστημονική σταδιοδρομία μου ως επιστήμονα της ατμόσφαιρας στα μέσα του 1970 με τις μελέτες μου στη μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα του στρώματος του όζοντος στη στρατόσφαιρα και τις κλιματικές μεταβολές σε παγκόσμια κλίμακα.
• Τα τελευταία τέσσερα έτη είναι τα πιο ζεστά από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις. Κάθε χρόνο η κλιματική μεταβολή κινείται σε ανοδική πορεία.
Δυστυχώς, η αποσταθεροποίηση του κλίματος στον πλανήτη είναι γεγονός που πρέπει να μας απασχολήσει. Και το πολικό ψύχος που σάρωσε τις ΗΠΑ, φτάνοντας ακόμη και 50 βαθμούς υπό το μηδέν, δεν σημαίνει ότι η θερμοκρασία δεν θα εξακολουθήσει να ανεβαίνει.
• Η σύσταση της ατμόσφαιρας έχει αλλάξει και το διοξείδιο του άνθρακα έχει αυξηθεί κατά 25% τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας. Όταν θερμαίνεται η ατμόσφαιρα συμπαρασύρει τη θάλασσα, τους ωκεανούς και τα έμβια όντα. Στο παρελθόν απαιτούνταν χιλιάδες χρόνια για να γίνουν τέτοιες μεταβολές στο διοξείδιο του άνθρακα.
Είναι γεγονός ότι απ' όλα τα στοιχεία που έχουμε συλλέξει με επιστημονικές μεθόδους ποτέ στο παρελθόν δεν παρουσιάζονταν τόσο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα τελευταία πενήντα χρόνια σε όλο τον πλανήτη έχουμε δει περισσότερους καύσωνες, πλημμύρες και φαινόμενα ξηρασίας, φαινόμενα που συνέβαιναν κατά τη διάρκεια χιλιάδων χρόνων και όχι σε διάστημα δεκαετιών.
• Στη χώρα μας η άνοδος της θερμοκρασίας τα τελευταία εκατό καλοκαίρια έχει αγγίξει τους δυόμισι βαθμούς Κελσίου. Το κλίμα θα ευνοήσει την εξάπλωση ασθενειών και τα επόμενα χρόνια ο μισός πλανήτης προβλέπεται να υποφέρει από επικίνδυνες περιόδους καύσωνα.
Για παράδειγμα, περιοχές όπου ενδημούσε η ελονοσία αναμένεται να λειτουργήσουν ως διαβιβαστές νοσημάτων και ασθενειών, όπως η ελονοσία, εξαιτίας των κουνουπιών του γένους «Anopheles».
Επίσης, η Μεσόγειος είναι μια περιοχή ευάλωτη στην εμφάνιση ακραίων καιρικών καταστάσεων. Η αύξηση θερμοκρασίας της θάλασσας έχει δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την εισβολή ψαριών από τη Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα.
Πρόκειται για μια κατηγορία επικίνδυνων θαλάσσιων ειδών, η οποία, σε συνδυασμό με την υπεραλίευση και τη διαρκή άνοδο της στάθμης των υδάτων, προκαλεί σημαντικές συνέπειες στο οικοσύστημα.
• Όλα αυτά οφείλονται στην ανθρωπογενή παρέμβαση που έχει αρχίσει να επηρεάζει την πορεία εξέλιξης αυτών των ακραίων καταστάσεων και τις κάνει να εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα, επηρεάζοντας άμεσα την αγροτική παραγωγή, τους παράκτιους πληθυσμούς και την ευμάρεια πολλών χωρών.
• Η τελευταία παγετώδης εποχή εμφανίστηκε πριν από τριάντα χιλιάδες χρόνια. Η επόμενη ψυχρή εισβολή αναμένεται μετά από 15.000 χρόνια. Τώρα ζούμε μια μεσοπαγετώδη θερμή περίοδο.
Ο άνθρωπος, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, θα πρέπει να μπορέσει να προσαρμοστεί στα νέα είδη κλίματος και να μάθει να ζει με αυτά. Όπως συνέβη παλιότερα με τους σεισμούς, με τους οποίους μάθαμε να ζούμε, έτσι πρέπει να γίνει και τώρα, που χρειάζεται να μάθουμε να προστατευόμαστε από τη βαθμιαία αλλαγή του κλίματος, η οποία θα χειροτερεύει όλο και περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες.
• Η περιβαλλοντική καταστροφή στην ανατολική Αττική το περασμένο καλοκαίρι αποτελεί μια απόδειξη ότι διανύουμε μια εποχή στην οποία κυριαρχούν τα ακραία φαινόμενα.
Στη συνάντηση που είχαμε με τον κ. Ευθύμιο Λέκκα και τον πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, συζητήσαμε για τη μελέτη και την πρόληψη φυσικών καταστροφών. Είναι προφανές ότι η απουσία ενημέρωσης, οι λανθασμένες εκτιμήσεις και, κυρίως, ο κακός συντονισμός ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην τραγωδία στο Μάτι, στην οποία μετρήσαμε εκατό νεκρούς.
• Οι ευθύνες είναι τεράστιες. Η εκτροπή της κυκλοφορίας δεν έγινε συντονισμένα από τις Αρχές. Δεν δόθηκαν οι κατάλληλες οδηγίες ώστε οι άνθρωποι να επιστρέφουν από Αθήνα και από Μαραθώνα.
Διακόσια είκοσι αυτοκίνητα εγκλωβίστηκαν, με αποτέλεσμα να ανατινάσσονται τα ντεπόζιτά τους, ενισχύοντας μια πυρκαγιά με ιδιαίτερα θερμική ισχύ. Ήταν μια πυρίκαυστη δύναμη που συμπαρέσυρε τα πάντα στο πέρασμά του.
Το επιχείρημα ότι η φωτιά δεν θα περνούσε τη λεωφόρο Μαραθώνος είναι εντελώς λανθασμένο, αφού ο άνεμος είναι ο μοναδικός παράγοντας που μπορεί να αλλάξει τη φορά της πυρκαγιάς.
Όταν ρώτησα έναν ιερέα γιατί δεν χτύπησαν οι καμπάνες, ώστε ο κόσμος να αντιληφθεί τι έχει συμβεί, μου απάντησε ότι δεν λειτουργούσαν επειδή δεν υπήρχε ρεύμα. Ούτε μια ντουντούκα σε μια χώρα όπου καθημερινά γίνονται εκατοντάδες διαδηλώσεις.
• Στην ίδια συνάντηση ενημέρωσα τον πρωθυπουργό για την πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος. Μάλιστα, έδειξε να εντυπωσιάζεται από τους αριθμούς και το δυσθεώρητο κόστος που προκύπτει για την Ελλάδα από τη μη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέχρι το 2100, που θα ανέλθει στα 700 δισ. ευρώ, δηλαδή θα είναι διπλάσιο του εξωτερικού μας χρέους.
• Ως κάτοικος της ανατολικής Αττικής γνωρίζω πολύ καλά τι σημαίνει πύρινη κόλαση. Η αποσταθεροποίηση του κλίματος μας επιφυλάσσει πολύ πιο οδυνηρές εκπλήξεις στο μέλλον.
Πρέπει να μάθουμε να προστατεύουμε τον εαυτό μας από τα ακραία φαινόμενα. Δεν μπαζώνουμε ρέματα, μονώνουμε καλύτερα τα σπίτια μας, δεν κάνουμε αλόγιστες μετακινήσεις, δεν πετάμε τόσο πολλά σκουπίδια κι όταν πέφτουν κεραυνοί δεν μπαίνουμε στη θάλασσα, ούτε καθόμαστε κάτω από τα δέντρα.
Ας σταματήσουμε, επιτέλους, να κάνουμε τους νταήδες απέναντι στη φύση. Η φύση είναι πολύ πιο δυνατή απ' όλους.
• Ένας δυνατός κεραυνός είναι ικανός να ηλεκτροδοτήσει τη χώρα μας για έναν χρόνο. Κουβαλά τόση συσσωρευμένη ενέργεια που μπορεί να μας απαλλάξει από την εισαγωγή πετρελαίου και τη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κρίνεται απαραίτητη σε μια Ελλάδα που διαθέτει απεριόριστα ήλιο, αέρα και θάλασσα.
• Το τέλος του κόσμου θα σημάνει περίπου σε 4 δισ. χρόνια και το τέλος αυτής της μεσοπαγετώδους θερμής περιόδου που ζούμε θα έρθει στα επόμενα 10.000 χρόνια.
Ο ήλιος θα γίνει ένας ερυθρός γίγαντας του οποίου η διάμετρος θα μεγαλώσει και όταν αρχίσει να πλησιάζει τον Ερμή δεν θα μπορεί να υπάρξει ζωή στη Γη, διότι η ζέστη θα παραλύσει τα πάντα. Ο θερμικός θάνατος του πλανήτη θα σημάνει το τέλος της ζωής του ανθρώπου.
• Η οικολογική συνείδηση έχει βελτιωθεί σε σχέση με το παρελθόν. Σήμερα, οι περισσότεροι γνωρίζουν το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και διαθέτουν περιβαλλοντική αντίληψη.
Ειδικά οι νέοι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους έχουν διαπιστώσει ότι το αποτύπωμα που αφήνει ο άνθρωπος στη Γη δεν είναι ό,τι καλύτερο για την οικολογική ισορροπία. Έχουν τη βούληση, και όταν υπάρχει θέληση, βρίσκονται οι λύσεις.
• Η γενιά μου μ' έχει απογοητεύσει πολλαπλώς. Είναι εκείνη που εμπόδισε τη μετάβαση στις νέες μορφές ενέργειας, προτίμησε την εξάρτηση από ποικίλα οικονομικά συμφέροντα, δημιούργησε μια κοινωνία αβουλίας και απομόνωσης πέρα και μακριά από οποιονδήποτε ουμανιστικό χαρακτήρα.
Με πληγώνει η κυριαρχία του φθόνου στην Ελλάδα, που αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα της κοινωνίας μας. Αυτό το έντονο συναίσθημα δυσαρέσκειας που υπερτερεί του θαυμασμού και βιώνει το άτομο για την ευτυχία και την επιτυχία του άλλου. Νομίζω ότι είναι εγγενές και ενδημεί στα γονίδια του Έλληνα.
• Χρειαζόμαστε μια ανοιχτή κοινωνία με λιγότερα τείχη και περισσότερες γέφυρες που να ενσωματώνει λειτουργικά όλα τα παρασιτικά φαινόμενα.
Η αδράνεια και η κάλυψη εκ μέρους του κράτους έχουν θρέψει πολλά παράσιτα κι έχουμε φτάσει στο σημείο ο συνεπής φορολογούμενος να θεωρείται το απόλυτο κορόιδο, αφού δεν υπάρχει κανένα ανταποδοτικό όφελος.
• Η Ελλάδα σήμερα είναι βαριά ασθενής. Είμαστε μάρτυρες μιας τρομερής κατάπτωσης. Κι αυτό οφείλεται στο επίπεδο της παιδείας που προσφέρεται στην κοινωνία.
Στην εποχή μας απουσιάζουν πλήρως από τον χώρο της παιδείας όλες οι μορφές τέχνης: μουσική, εικαστικά, λογοτεχνία.
Παρακολουθώ τους συνεπιβάτες στα μέσα μεταφοράς και οι περισσότεροι είτε κοιτούν τους καταλόγους βιβλίων είτε είναι απορροφημένοι στις οθόνες των κινητών τηλεφώνων, αντί να διαβάζουν.
Επίσης, σε καμία άλλη χώρα του κόσμου οι οδηγοί ταξί δεν ακούν τόσο κακή μουσική ή αποκλειστικά από αθλητικές εκπομπές. Γεμίσαμε από οπαδούς κι έχουν εξαφανιστεί οι φίλαθλοι, ενώ το αθλητικό ιδεώδες είναι ανύπαρκτο.
Όλα αυτά είναι απόρροια της έλλειψης παιδείας σε μια χώρα που γέννησε τη φιλοσοφία, τον ανθρωπισμό, τη σκέψη, τον στοχασμό και όπου ο Αριστοτέλης θεωρούνταν η Wikipedia της εποχής του.
• Όλοι μας είμαστε θεατές ενός κατευθυνόμενου όχλου, μιας κακώς εννοούμενης ψυχολογίας μαζών που άγεται και φέρεται, είτε από τη διαφήμιση είτε από την εσκεμμένη προβολή προσώπων, δράσεων και προϊόντων.
Καθημερινά παρατηρούμε αυτή την ακατανόητη ξενομανία και την κυριαρχία της μόδας, η οποία έχει οδηγήσει στην ανάδειξη μιας «παρακοινωνίας». Οι διαχρονικές αξίες εκλείπουν κι έχουμε γίνει θύματα των εφήμερων.
• Ας παραμερίσουμε τις διαφορές και ας δώσουμε σημασία σε όσα μας συνδέουν. Προκαλεί αλγεινή εντύπωση το ότι δεν μας ένωσε ούτε καν η δεκαετής οικονομική κρίση. Στη διάρκειά της οι Έλληνες έχασαν τον προσανατολισμό τους.
Αποδείχθηκε ότι δεν είχαμε γερές ρίζες για να αντέξουμε, δεν ήμασταν προετοιμασμένοι. Μεσολάβησε το όνειρο των Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο έσβησε γρήγορα.
• Αγαπώ πολύ την Αθήνα. Πιστεύω ότι θα μπορούσε να είναι η ομορφότερη πόλη του κόσμου, μια πρωτεύουσα που δημιουργήθηκε πάνω σε επτά λόφους.
Η δημοκρατία, ο αθλητισμός, η φιλοσοφία, τα αστρονομικά και μετεωρολογικά φαινόμενα αναπτύχθηκαν σ' αυτούς τους λόφους. Ένας ιστορικός περίπατος ανεξάντλητης σημασίας και η ομορφιά της αθηναϊκής κοινωνίας σε όλο της το μεγαλείο.
Όμως η Αθήνα έχει μεταλλαχθεί σε μια θορυβώδη πόλη άναρχης δόμησης. Οι μυρωδιές των γιασεμιών και οι αυλές των σπιτιών έχουν εξαλειφθεί. Τα κελαηδίσματα των πουλιών αντικαταστάθηκαν από τις κραυγές της καρακάξας.
Από την ανοιχτή δημοκρατία του Περικλή περάσαμε σε μια κατ' επίφαση δημοκρατία, όπου ο καθένας κάνει ό,τι του αρέσει, βρίζοντας, βάφοντας και σπάζοντας ατιμωρητί. Το χειρότερο είναι ότι κυριαρχείται, ειδικά στην οδηγική συμπεριφορά, από έναν ανταγωνισμό αγένειας, θρασύτητας και μπαΐλντισμού.
• Η μεγαλύτερη διάκριση για μένα ήταν η συμμετοχή μου ως μέλους της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή των Ηνωμένων Εθνών, της επιτροπής που τιμήθηκε εξ ημισείας με τον τέως αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ με το Νομπέλ Ειρήνης 2007.
Όμως, αυτή η βράβευση αποτελεί και τη μεγαλύτερη πικρία μου, διότι βρέθηκαν πολλοί συνάδελφοι να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους, λέγοντας ότι το Νομπέλ δίνεται μέχρι σε τρία πρόσωπα. Αλλά, όταν πρόκειται για οργανισμό, είσαι μέρος μιας ομάδας ‒ ας βρουν κι αυτοί μια ομάδα να κάνουν κάτι σημαντικό.
• Με τη σύζυγό μου είμαστε παντρεμένοι 42 χρόνια κι έχουμε αποκτήσει έναν γιο. Το συστατικό επιτυχίας για μια μακροχρόνια σχέση είναι να διακατέχεστε από το ίδιο αξιακό σύστημα και να πορεύεστε με αλληλοσεβασμό και αλληλοεκτίμηση. Ο γάμος δεν πρέπει να δομείται πάνω στο παροδικό, διότι καταρρέει σύντομα.
Μια πολύτιμη συμβουλή που ακολούθησα πιστά ήταν εκείνη της γιαγιάς μου, που έλεγε: «Πάντα να κάνεις παρέα με ανθρώπους που γνωρίζουν περισσότερα».
• Δεν ανήκω στους ανθρώπους που φοβούνται. Όταν φοβάσαι είναι σαν να μη δέχεσαι το πεπρωμένο, το αναπόφευκτο. Το άγνωστο, όμως, αποτελεί το κίνητρο που σου προξενεί μια ακόρεστη περιέργεια.
Για μένα το πολυσήμαντο θέμα της ψυχής είναι το μείζον. Μια μορφή άυλη, άφθαρτη και αθάνατη. Έχω συμφιλιωθεί απόλυτα με την έννοια του θανάτου και την εξέλιξη του φθαρτού μου σώματος.
• Στη ζωή το πιο σημαντικό είναι το «γνώθι σαυτόν». Να γνωρίζεις τα όριά σου. Να έχεις επίγνωση του εαυτού σου και των δυνατοτήτων σου. Να τοποθετείς τα συναισθήματά σου στην υπηρεσία ευγενών στόχων. Να μπορείς να τιθασεύσεις τις προσωπικές και επαγγελματικές φιλοδοξίες και να τις ταξινομείς σε μια ορθολογική σειρά.
Όταν το επιτύχεις, αισθάνεσαι ευτυχισμένος και πλήρης. Και, φυσικά, στον απολογισμό της ζωής σου αυτοί που στενοχώρησες να είναι λιγότεροι από εκείνους που ωφέλησες.
• Από την εμπειρία μου έμαθα ότι πολλές φορές χρειάζεται να καταπίνεις περισσότερα απ' όσα σου αρέσουν. Να στηρίζεσαι στον εαυτό σου και να μην εξαρτάσαι από τους άλλους.
Προχωρώ, έχοντας στον νου μου την παροιμία που μου έλεγε ο πατέρας μου: «Αλί του που δεν έχει νύχια να ξυστεί και περιμένει από τους άλλους».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
