Αναζητήσαμε απαντήσεις από τον δήμο Αθηναίων αλλά και από την επιστημονική κοινότητα. Βρήκαμε ένα πολύπτυχο επιστημονικό έργο του ΕΚΠΑ για το πώς μπορεί η πόλη να θωρακιστεί απέναντι στην κόλαση της ακραίας ζέστης και καταγράψαμε τις πρώτες ενέργειες που έκανε ο Χάρης Δούκας, ο οποίος καλλιέργησε μεγάλες προσδοκίες για τη δημιουργία μιας νέας πράσινης αστικής ταυτότητας, υποσχόμενος ανθεκτικότητα στα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως είναι και ο παρατεταμένος καύσωνας των τελευταίων ημερών.
Η ακραία ζέστη και η κόλαση των υψηλών θερμοκρασιών στην Αθήνα έχει σοκάρει φέτος ους κατοίκους της. Το θερμό ξεκίνημα με τους πρώτους καύσωνες ήρθε πριν καλοκαιριάσει, μέσα στον Μάιο. Υπάρχει σωτηρία
Μιλώντας με τον Κώστα Καρτάλη, καθηγητή Φυσικής, Περιβάλλοντος και Κλίματος στο ΕΚΠΑ και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ε.Ε. για την κλιματική αλλαγή, καταλάβαμε ότι, λίγο πολύ, η Αθήνα είναι παγιδευμένη στην ακραία ζέστη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να βρεθεί ο μίτος που θα οδηγήσει στον δροσισμό της.
Η ακραία ζέστη της Αθήνας αποτυπωμένη σε εικόνες
Την αποτύπωση των ακραίων θερμοκρασιών στον κεντρικό δήμο αλλά και τις λύσεις που μπορεί να υπάρξουν ο Κώστας Καρτάλης μάς τις έδωσε εικονοποιημένες σε χάρτες και σχεδιαγράμματα.
Όσοι δεν είμαστε ειδικοί δύσκολα καταλαβαίνουμε από αυτούς τους πίνακες γιατί η Αθήνα είναι τυλιγμένη με έναν πυρακτωμένο μανδύα. Οι επεξηγήσεις και η ερμηνεία τους από τον καθηγητή ανέδειξαν μια σειρά από σύνθετα προβλήματα, τα οποία δεν αφήνουν την πόλη να αναπνεύσει και να αποτινάξει τη θερμότητα της ηλιακής ακτινοβολίας, που τα κτίρια και οι δρόμοι τη ρουφούν σαν σφουγγάρια.
Ο συνδυασμός εισοδήματος και θερμικού κινδύνου ανέδειξε το γεγονός ότι όσο μεγαλύτερο είναι το οικογενειακό εισόδημα τόσο μικρότερος είναι ο θερμικός κίνδυνος που διατρέχουν οι πολίτες, και το αντίστροφο. Το συμπέρασμα είναι λογικό, αλλά οπωσδήποτε δυσάρεστο. Κάποιος που έχει μεγαλύτερο εισόδημα είναι πιο εύκολο να ζει σε μια περιοχή που έχει μικρότερη αστική πυκνότητα.
Ας δούμε λοιπόν γιατί στην Αθήνα υπάρχουν δρόμοι-αστικές χαράδρες που παγιδεύουν τη θερμότητα. Γιατί το βράδυ η ακραία ζέστη γίνεται εφιαλτική, τι είδους πάρκα μπορούν να δροσίσουν την πόλη, ποιες είναι οι «κόκκινες» περιοχές της Αθήνας, που διατρέχουν τον μεγαλύτερο θερμικό κίνδυνο, και γιατί αυτός ο κίνδυνος έχει ταξικά χαρακτηριστικά.
Ας δούμε επίσης ποιο είναι το σχέδιο προσαρμογής της πόλης στην κλιματική αλλαγή το οποίο προωθεί ο Χάρης Δούκας και πόσο έχει προχωρήσει. Αυτό το σχέδιο είναι ουσιαστικά τα μέτρα και οι κανόνες που πρέπει να εφαρμόσει η πολιτεία ούτως ώστε η πόλη να αποκτήσει ανθεκτικότητα στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Να μην καιγόμαστε δηλαδή το καλοκαίρι, να μην πνιγούμε με τις πρώτες βροχές τους επόμενους μήνες, αλλά και να μην παραλύει η λειτουργία της πόλης από τα κύματα κακοκαιρίας του χειμώνα.
Από τη συνομιλία μας με τον καθηγητή καταλαβαίνουμε ότι δεν υπάρχει μία «συνταγή» που μπορεί να εφαρμόσει κανείς για να μειωθεί η θερμοκρασία στον αστικό ιστό το κατακαλόκαιρο αλλά και για να ενισχυθεί εν γένει η ανθεκτικότητα της πόλης στα ακραία καιρικά φαινόμενα που φέρνει η κλιματική κρίση.
Πώς μπορεί λοιπόν να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος; «Για να προσαρμόσεις μια πόλη στην κλιματική αλλαγή, πρέπει να την προσεγγίσεις ως έναν ζωντανό οργανισμό, αντί, δηλαδή, ως ένα σύμπλεγμα κτιρίων», λέει στη LiFO o Κώστας Καρτάλης.
«Με άλλα λόγια», όπως μας εξηγεί, θα πρέπει «να ανιχνεύσεις τον παλμό της, τον τρόπο που οργανώνεται, λειτουργεί και αναπτύσσεται, τις πηγές θερμότητας, τα υλικά από τα οποία συντίθεται, την αστική της μορφολογία, την ιστορία και τις παραδόσεις της.
Μόνο έτσι είναι δυνατόν να εντοπίσεις τις λύσεις που απαιτούνται στην καλύτερη χωρική κλίμακα, ουσιαστικά αυτήν της γειτονιάς. Και βεβαίως χρειάζεται να ενσωματώσεις στην έρευνά σου καινοτόμες προσεγγίσεις (λ.χ. νέα υλικά), να συγκρατήσεις το τσιμέντο σε έκταση και σε ύψος, αλλά και να συναξιολογήσεις τα αναπτυξιακά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της πόλης, ώστε να διακρίνεις τις λύσεις που προστατεύουν τις ευάλωτες ομάδες. Στην έρευνά μας στο ΕΚΠΑ εξετάζουμε τις ελληνικές πόλεις αλλά και πόλεις στο εξωτερικό μέσα από ένα τέτοιο πρίσμα», αναφέρει.
Η έρευνα του ΕΚΠΑ «Πόλεις και Κλιματική Αλλαγή» είναι ένα πολύπτυχο επιστημονικό έργο, αποτελούμενο από πολλές μελέτες που συμπληρώνουν η μία την άλλη, μέσω των οποίων το ΕΚΠΑ διερευνά την προσαρμογή των πόλεων στην κλιματική κρίση, σε συνεργασία με ερευνητικούς φορείς της Ευρώπης, με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, με πανεπιστήμια του Πεκίνου αλλά και με το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Η ταξική διάσταση της ακραίας ζέστης και οι περιοχές της Αθήνας που καίγονται
Η αστική θέρμανση στην Αθήνα δεν είναι παντού η ίδια. Στην κλίμακα θερμικού κινδύνου, όπως την έχουν ονομάσει οι επιστήμονες του ΕΚΠΑ, οι περιοχές που «χτυπάνε κόκκινο» βρίσκονται στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης.
Αντιθέτως, στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της Αθήνας, όπου το πράσινο είναι περισσότερο, οι κάτοικοι είναι λιγότερο εκτεθειμένοι στις ακραίες θερμοκρασίες.
Η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Καρτάλη διαπίστωσε ότι το επίπεδο έκθεσης των Αθηναίων στον θερμικό κίνδυνο βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το εισόδημά τους. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, λαμβάνοντας υπόψη τα ποσοτικά δεδομένα των εισοδημάτων ανά ταχυδρομικό κώδικα νοικοκυριού.
Ο συνδυασμός εισοδήματος και θερμικού κινδύνου ανέδειξε το γεγονός ότι όσο μεγαλύτερο είναι το οικογενειακό εισόδημα τόσο μικρότερος είναι ο θερμικός κίνδυνος που διατρέχουν οι πολίτες,και το αντίστροφο. Το συμπέρασμα είναι λογικό, αλλά οπωσδήποτε δυσάρεστο. Κάποιος που έχει μεγαλύτερο εισόδημα είναι πιο εύκολο να ζει σε μια περιοχή που έχει μικρότερη αστική πυκνότητα.
Όποιος έχει μεγαλύτερο εισόδημα έχει επίσης τη δυνατότητα να ζει σε ένα σπίτι που είναι καλά θερμομονωμένο, ή μπορεί να έχει στη γειτονιά του ένα πάρκο, άρα και περισσότερο πράσινο. Αντιθέτως, τα χαμηλά εισοδήματα δεν καταφέρνουν να αναβαθμίσουν ενεργειακά τις κατοικίες τους για να θωρακιστούν απέναντι στην ακραία ζέστη, ενώ είναι πολύ πιθανό στη γειτονιά τους να υπάρχει ένας μεγάλος δρόμος ταχείας κυκλοφορίας από τον οποίο να προκύπτουν πηγές θερμότητας.
Οι αστικές χαράδρες της Αθήνας, τα ύψη των κτιρίων και η ακραία ζέστη τις νύχτες
«Ως αστική χαράδρα σκεφτείτε την Ιπποκράτους ή τη Σόλωνος», μας λέει ο Κώστας Καρτάλης. «Ή όποιον άλλο δρόμο στο Παγκράτι ή την Κυψέλη, όπου το ύψος των κτιρίων είναι μεγαλύτερο από το πλάτος του δρόμου», προσθέτει.
Μας εξηγεί ότι στις αστικές χαράδρες της πόλης «παγιδεύεται η ηλιακή ακτινοβολία, έτσι εμφανίζονται υψηλές θερμοκρασίες οι οποίες παραμένουν, καθώς εμποδίζεται η ροή του αέρα που θα μπορούσε να προκαλέσει τη διάχυση της θερμότητας».
Αντιθέτως, σε έναν δρόμο όπως η Πανεπιστημίου, του οποίου το πλάτος είναι μεγαλύτερο από το ύψος των κτιρίων, τα πράγματα είναι καλύτερα. Στους «ευρύχωρους» αυτούς δρόμους, ο Κ. Καρτάλης μάς λέει ότι «οι αέριες μάζες κινούνται και ανάμεσα στα κτίρια, διασπείροντας τη θερμότητα και τη ρύπανση. Βοηθούν δηλαδή στην εκτόνωση του προβλήματος».
Όταν όμως το ύψος των κτιρίων υπερβαίνει το πλάτος του δρόμου, ο αέρας φεύγει πάνω από τις κορυφές των κτιρίων, ενώ ανάμεσα στα κτίρια οι ταχύτητες του ανέμου είναι μικρότερες, με αποτέλεσμα να σωρεύεται στην επιφάνεια θερμότητα και ρύπανση.
Ο χάρτης της μελέτης που αποτυπώνει τους δρόμους-αστικές χαράδρες της Αθήνας αναδεικνύει το μέγεθος του προβληματικού αστικού σχεδιασμού, καθώς οι στενοί δρόμοι με τα θηριώδη κτίρια κυριαρχούν.
Ταυτόχρονα, η θερμότητα που παγιδεύτηκε στην πόλη κατά τη διάρκεια της ημέρας εκλύεται τη νύχτα, κάνοντας την πόλη να βράζει. Το φαινόμενο της ενδοαστικής θερμικής νησίδας, όπως λέγεται, πολλαπλασιάζει τα θερμά σημεία της Αθήνας.
«Τη νύχτα, όταν αρχίζει και ψύχεται η πόλη, τα κτίρια, οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια αποβάλλουν τη θερμότητα που αποθήκευσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας», αναφέρει ο Κ. Καρτάλης. «Κατά συνέπεια, η Αθήνα ούτε τη νύχτα καταφέρνει να έχει μια θερμική ανακούφιση. Η θερμότητα που συγκεντρώθηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν μπορεί να φύγει, γιατί οι δρόμοι είναι πολύ στενοί. Τα κτίρια είναι ψηλά και το πλάτος των δρόμων είναι περιορισμένο».
Εκτός από την πυκνή δόμηση, που δεν αφήνει τον αέρα να διεισδύσει στην πόλη, ένας ακόμη λόγος που η Αθήνα γίνεται καμίνι είναι οι ισχυρές ροές αισθητής θερμότητας, όπως μας εξηγεί ο Κ. Καρτάλης. Αυτή την αισθητή θερμότητα τη νιώθουμε όλοι περπατώντας στους δρόμους της πόλης, όταν από το πουθενά μάς έρχεται ένα καυτό κύμα ζέστης. Αυτό συμβαίνει γιατί το έδαφος δέχεται ένα πολύ μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας και θερμαίνεται περισσότερο από τον αέρα.
Η ευρεία χρήση απορροφητικών δομικών υλικών που για χρόνια χρησιμοποιούνταν στις κατασκευές των δημόσιων υποδομών και των κτιρίων επιτείνει το πρόβλημα της αύξησης θερμοκρασίας. Τα παραδοσιακά υλικά έχουν χαμηλό συντελεστή ανάκλασης, οπότε δρόμοι, πεζοδρόμια, κτίρια απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας. Η ομάδα του Κ. Καρτάλη διαπίστωσε τις διαφορές προς το καλύτερο όταν επέλεξε ένα οικοδομικό τετράγωνο στο Περιστέρι και παρατήρησε σε συνθήκες ενός ακραίου φαινομένου καύσωνα πώς μπορεί να αυξηθεί η ανακλαστικότητα των επιφανειών του οδοστρώματος, των πεζοδρομίων, των οροφών και των τοίχων με τη χρήση ψυχρών ή υπέρψυχρων υλικών, όπως λέγονται, αλλά και πράσινων οροφών σε κάποια από τα κτίρια του τετραγώνου.
Στη συνέχεια, από τις μετρήσεις που έκανε η ομάδα μελέτης, διαπίστωσε μείωση της θερμοκρασίας του αέρα και του εδάφους στην περιοχή: «Βρήκαμε την παρέμβαση που πρέπει να κάνουμε για να μειώσουμε τη θερμοκρασία στην περιοχή. Αυτό είναι ένα διαγνωστικό εργαλείο», λέει ο καθηγητής, ο οποίος αναφέρει ότι τις περισσότερες φορές για τη μείωση της θερμοκρασίας στον αστικό χώρο απαιτούνται συνδυαστικές λύσεις.
Η αύρα της θάλασσας και τα διαφορετικά κλιματικά μοντέλα
Για την πτώση της θερμοκρασίας στην Αθήνα δεν υπάρχει μία συνταγή η οποία να μπορεί να εφαρμοστεί παντού, αφού τα αίτια της υπερθέρμανσης μπορεί να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή: «Τα σχέδια κλιματικής προσαρμογής θα πρέπει να εφαρμόζονται ανάλογα με την κλιματική ζώνη της κάθε περιοχής. Μέσα στην πόλη κάθε γειτονιά έχει τα δικά της χαρακτηριστικά», λέει ο καθηγητής.
Σε έναν πολυσύχναστο κεντρικό δρόμο η περιοχή γίνεται θερμότερη λόγω των ανθρωπογενών ροών θερμότητας, δηλαδή της αυξημένης κίνησης των οχημάτων. Σε έναν παράκτιο δήμο, τα μέτρα που θα σχεδιαστούν για τη μείωση της θερμοκρασίας «θα πρέπει να μην ακυρώνουν το συγκριτικό πλεονέκτημά του, που είναι η θαλάσσια αύρα. Η θαλάσσια αύρα είναι η μεταφορά ψυχρού αέρα από τη θάλασσα προς την ξηρά, συμβαίνει κάθε μέρα, είναι ένα φυσικό φαινόμενο», λέει.
Και προσθέτει: «Διαπιστώσαμε ότι για να εκμεταλλευτεί το πλεονέκτημα της θαλάσσιας αύρας ένας δήμος, θα πρέπει να κατασκευάσει τα κτίριά του κάθετα προς την ακτή. Μ' αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζονται περισσότερες διαδρομές αερισμού. Στην ουσία οι μελέτες μας διερεύνησαν και δημιούργησαν κανόνες βιώσιμου πολεοδομικού σχεδιασμού για μια πόλη που πρέπει να αντιμετωπίσει υψηλές θερμοκρασίες και καύσωνες. Όλοι μπορούμε να καταλάβουμε ότι κάποια πράγματα σήμερα δεν μπορούν να διορθωθούν, ωστόσο αυτοί οι κανόνες μπορούν να ισχύσουν για οτιδήποτε νέο κατασκευάζεται».
Ακόμη και στις περιοχές της πόλης με πυκνή δόμηση, ο Κ. Καρτάλης υποστηρίζει ότι υπάρχουν λύσεις. Ακόμη και στους στενούς δρόμους του κέντρου, που χαρακτηρίζονται ως αστικές χαράδρες. Τον ρωτάμε αν θα μπορούσε να αλλάξει κάτι στη Σόλωνος, για παράδειγμα: «Θα μπορούσε κανείς να κάνει ενεργειακές βελτιώσεις στα κτίρια αριστερά και δεξιά του δρόμου. Να φυτευτούν περισσότερα δέντρα. Να αλλαχτεί το οδόστρωμα, βάζοντας υπέρψυχρα υλικά. Ακόμη και να διερευνήσεις το ενδεχόμενο, κάνοντας βέβαια πρώτα μια κυκλοφοριακή μελέτη, αν μπορεί να γίνει δρόμος ήπιας κυκλοφορίας ή πεζόδρομος. Υπάρχουν λύσεις, αλλά είναι δύσκολες», λέει.
Ο αστικός βελονισμός και τα πάρκα
Στο μικροσκόπιο των μελετών αυτών μπήκε και η δροσιστική επίδραση των πάρκων της Αθήνας. Οι υπολογισμοί έγιναν με βάση το εμβαδόν του κάθε πάρκου, «και, όπως φαντάζεται κανείς, όσο πιο μεγάλο είναι το πάρκο τόσο πιο μεγάλη δροσιστική επίδραση έχει», μας λέει ο καθηγητής.
Κάπου όμως υπάρχει και ένα όριο. Όταν η επιστημονική ομάδα έβαλε στην εξίσωση και τα πολύ μεγάλα πάρκα, όπως, για παράδειγμα, το άλσος Συγγρού, διαπίστωσε ότι από ένα μέγεθος και πάνω, όσο μεγάλο και να είναι το πάρκο, η δροσιστική του επίδραση είναι περίπου ίδια: «Αυτό σημαίνει ότι σε μια πόλη που αντιμετωπίζει θερμικά προβλήματα πρέπει να φτιάξεις μικρά και μεσαία πάρκα διασκορπισμένα σε διάφορες περιοχές. Εμείς αυτό το ονομάσαμε "αστικό βελονισμό"», λέει.
Σύμφωνα, μάλιστα, με τους ερευνητές, αυτό που κάνει τη διαφορά στη θερμοκρασία είναι όταν στα πάρκα υπάρχουν δέντρα. Τότε μεγαλώνει η δροσιστική επίδραση ενός πάρκου, ενώ η θαμνώδης βλάστηση ή τα πάρκα με γρασίδι έχουν πολύ μικρότερη ικανότητα δροσισμού.
Η δέσμευση του Χάρη Δούκα και η πτώση της θερμοκρασίας στην Αθήνα
Αναζητήσαμε τις ενέργειες και το σχέδιο του Χάρη Δούκα, ο οποίος έβαλε την κλιματική ανθεκτικότητα της πόλης στην προμετωπίδα των προεκλογικών του δεσμεύσεων. Ο δήμαρχος Αθηναίων έχει υποσχεθεί μείωση της αισθητής θερμοκρασίας της πόλης κατά πέντε βαθμούς.
Έχει πει ακόμη ότι θέλει να εφαρμόσει στην Αθήνα τον κανόνα «3-30-300». Ο κανόνας αυτός προβλέπει το κάθε σπίτι να έχει οπτική επαφή με 3 τουλάχιστον δέντρα, η κάθε γειτονιά να έχει τουλάχιστον κατά 30% φυσική σκίαση από δέντρα και κάθε κάτοικος να έχει πρόσβαση σε ένα πάρκο με πράσινο σε ακτίνα 300 μέτρων.
Τι έχει κάνει μέχρι σήμερα για όλα αυτά; «Τα πράγματα δεν γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη, πατώντας ένα κουμπί», μας απάντησαν από τον δήμο, υποστηρίζοντας ότι ο δήμος προχωράει με στοχευμένες κινήσεις για να επιτύχει τον στόχο της κλιματικής προσαρμογής της πόλης.
Αυτές οι στοχευμένες κινήσεις, όπως λένε, ξεκίνησαν με εκτεταμένες φυτεύσεις. «Το πρώτο πεντάμηνο της δημαρχιακής μας θητείας καταφέραμε να φυτέψουμε περισσότερα από 2.000 δέντρα. Ένα προς ένα, μπορεί να τα δει κάθε πολίτης μέσω της εφαρμογής Athens Trees. Ο στόχος είναι μέχρι το τέλος του έτους να φυτευτούν 5.000 δέντρα», μας λένε.
Η νέα διοίκηση υποστηρίζει ότι αναμόρφωσε προς το αυστηρότερο τον Κανονισμό Πρασίνου. «Ο νέος κανονισμός προβλέπει νέες επιστημονικές προϋποθέσεις για τις κλαδεύσεις και τις μεταφυτεύσεις, αλλά και αυξημένα πρόστιμα για τους καταστροφείς πρασίνου».
Υποστηρίζει ακόμη ότι σχεδόν κάθε εβδομάδα διοργανώνει μια πράσινη δράση, ενώ μας υπενθυμίζει την επιτυχημένη διεξαγωγή του διαγωνισμού «Πρασινίζουμε το γκρίζο», μέσω του οποίου οι Αθηναίοι κλήθηκαν να πρασινίσουν τα μπαλκόνια ή τις αυλές τους, και στον οποίο υπήρξαν 350 συμμετοχές.
Με ορίζοντα διετίας τα νέα πράσινα σημεία της πόλης
Αρκούν αυτά για να δροσιστεί η πόλη; Σήμερα η νέα διοίκηση βρίσκεται αντιμέτωπη με τις προσδοκίες που δημιούργησε. Πολλοί πολίτες επέλεξαν τον Χάρη Δούκα γιατί πίστεψαν σ' αυτές τις αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές όμως απαιτούν χρόνο και μάλλον θα αργήσουμε να δούμε απτά αποτελέσματα. Χρονοδιάγραμμα για τη μείωση της θερμοκρασίας στην πόλη δεν δόθηκε ποτέ.
Ο ίδιος έχει αναφέρει ότι η μείωση της αισθητής θερμοκρασίας σε συγκεκριμένες περιοχές της Αθήνας απαιτεί συνδυασμένες δράσεις: «Δημιουργία συμπαγών χώρων πρασίνου, πράσινες διαδρομές, χρήση ψυχρών υλικών σε οδούς και πεζοδρόμια, πράσινα δώματα, ειδικές βαφές δρόμων και κτιρίων και κατάλληλες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις».
Μένει να δούμε επίσης αν το σχέδιο για την ανθεκτικότητα της πόλης θα το υλοποιήσει τελικά ο Χάρης Δούκας, καθώς υπάρχουν φήμες ότι σκέφτεται να αφήσει τον δήμο για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, όπως λέγεται ότι τον προτρέπουν να κάνει κάποια στελέχη από το κόμμα.
Προσώρας λοιπόν, όλα βρίσκονται στο επίπεδο του σχεδιασμού και η αποτελεσματικότητα θα κριθεί με την υλοποίησή τους. Από τον κεντρικό δήμο μάς είπαν ότι η Αθήνα θα αποκτήσει οκτώ νέα πάρκα μεσαίας και μεγάλης έκτασης.
Βάζουν ως ορίζοντα υλοποίησης, όπως λένε, τον Ιούνιο του 2028 και υποστηρίζουν ότι αυτά τα πάρκα θα μειώσουν τη θερμοκρασία κατά 5 με 7 βαθμούς Κελσίου, αφού θα δημιουργηθούν 5.000 τετραγωνικά μέτρα πάρκων δροσισμού.
Σ' αυτά τα πράσινα σημεία θα εγκατασταθούν υποδομές οι οποίες θα αποθηκεύουν περισσότερο από το 70% του νερού από έντονες βροχοπτώσεις, συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση των πλημμυρών, ισχυρίζονται από τον δήμο.
Το έργο θα γίνει με κοινοτική χρηματοδότηση, ύψους 6 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς ο δήμος κατέβασε τη σχετική πρόταση υπό τον τίτλο «Cooling Havens: Water-Powered Neighborhood Cooling and Engagement Stations» στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό European Urban Initiative.
Πρόσφατα εξήγγειλε επίσης τη δημιουργία του πρώτου micro forest στην Κυψέλη, στον μικρό λόφο της Αλεπότρυπας. Πρόκειται για ένα πιλοτικό έργο το οποίο ξεκινάει με τη φύτευση 5.000 φυτικών ειδών, δέντρων και θάμνων. «Στόχος της προσπάθειας αυτής είναι να διαμορφωθούν οι συνθήκες για την εγκατάσταση ενός δάσους που σε μόλις 10 χρόνια θα έχει καταφέρει να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά ανάπτυξης ενός βιότοπου 20-30 ετών, με περισσότερα από 10.000 φυτικά είδη και πλούσια βιοποικιλότητα».
Η κλιματική ουδετερότητα της Αθήνας
Αυτό που φαντάζει κυριολεκτικά ως «mission impossible» είναι η κλιματική ουδετερότητα της Αθήνας, η οποία, σύμφωνα με τη δέσμευση που υπάρχει, μέχρι το 2030 θα πρέπει να πετύχει μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 80% σε πολλούς και διαφορετικούς κρίσιμους τομείς, όπως είναι οι μεταφορές, ο κτιριακός τομέας, η ενέργεια, η διαχείριση των απορριμμάτων.
Ο μεγαλεπήβολος στόχος αυτός δεν είναι καινούργιος. Η συμμετοχή της Αθήνας και άλλων δήμων προετοιμάστηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος από το 2020 και η Αθήνα γι' αυτόν τον σκοπό θα λάβει ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.
Τον Σεπτέμβριο ο κεντρικός δήμος θα πρέπει να έχει καταθέσει στην Κομισιόν το σχέδιο των παρεμβάσεων για την κλιματική ουδετερότητα της πόλης, όπως λέει στη LiFO ο Νίκος Χρυσόγελος, αντιδήμαρχος Κλιματικής Διακυβέρνησης και Κοινωνικής Οικονομίας. Τον ρωτάμε πόσο εφικτός είναι αυτός ο δομικός μετασχηματισμός της πόλης και πότε μπορούν οι πολίτες να περιμένουν τις πρώτες ανάσες δροσιάς που έχει υποσχεθεί ο Χάρης Δούκας.
Μας λέει ότι από το επόμενο καλοκαίρι θα δούμε τα πρώτα δείγματα των παρεμβάσεων που θα γίνουν στην πόλη, οι οποίες «θα είναι πράσινες και γαλάζιες υποδομές που θα εφαρμόζονται γειτονιά γειτονιά, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιοχής».
Για το κατά πόσο είναι εφικτό να επιτύχει η Αθήνα τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας, υποστηρίζει ότι λόγω της κλιματικής κρίσης οι διαδικασίες επιταχύνονται: «Πριν από δέκα χρόνια δεν θα συζητούσαμε ότι μπορεί να είχαμε 15 μέρες καύσωνα. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να πάμε με τη λογική του business as usual, αλλά πρέπει να ενεργήσουμε γρήγορα και πιο οργανωμένα», λέει.
Ο Νίκος Χρυσόγελος υποστηρίζει ότι η επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας δεν είναι μόνο ευθύνη του δήμου, υπό την έννοια ότι απαιτεί συνέργειες με άλλους φορείς και συμμετοχικές διαδικασίες. Προς αυτόν τον σκοπό, λέει, δημιουργήθηκε το «Κλιματικό Φόρουμ της Αθήνας», στο οποίο συμμετέχουν επαγγελματικοί, επιστημονικοί και κοινωνικοί φορείς. Όπως επίσης και μια δεύτερη συμμετοχική δομή, η Κλιματική Συνέλευση Νέων Αθήνας. «Νέοι από 15 έως 30 ετών θα μπορούν να διαμορφώνουν και να καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις που αφορούν τη βιωσιμότητα της πόλης».
Για το αν και πότε αυτό το σχέδιο της κλιματικής ουδετερότητας θα μπει στη λογική της εφαρμογής, ο Ν. Χρυσόγελος ισχυρίζεται ότι ήδη έχουν ξεκινήσει αρκετές δράσεις. «Οριστικοποιήθηκε ένας φάκελος για 50 σχολεία στα οποία θα μπουν φωτοβολταϊκά, από τα οποία θα παράγεται το 150% της ενέργειας που χρειάζεται το σύνολο των σχολείων. Δηλαδή τα 52 σχολεία θα παράγουν ενέργεια για 400 σχολεία και θα περισσεύει και 50%».
Όλες αυτές οι κρίσιμες παρεμβάσεις, βέβαια, θα πρέπει να υλοποιηθούν για να δουν οι πολίτες ότι κάτι έχει αλλάξει, καθώς προς το παρόν βρισκόμαστε ακόμη στο στάδιο του σχεδιασμού.
Μια απτή παρέμβαση, η οποία μπορεί να σταματήσει ένα κακό προηγούμενο που έχει μετατρέψει την πόλη σε φούρνο, είναι η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για τα ύψη των κτιρίων. «Η υπηρεσία δόμησης καλείται να μη χορηγεί βεβαιώσεις όρων δόμησης ή προεγκρίσεις όρων δόμησης οικοδομικής άδειας με ύψη κατά ΝΟΚ», λέει η Μάρω Ευαγγελίδου, αντιδήμαρχος Αστικής Αναζωογόνησης και Ανθεκτικότητας.
Εφεξής, τα κτίρια δεν παίρνουν τα ύψη που δίνει ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός, αλλά τα μέγιστα επιτρεπόμενα ύψη για την Αθήνα θα καθορίζονται βάσει του Βασιλικού Διατάγματος, το οποίο θα ισχύσει μέχρι την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος με το οποίο θα εγκαθιδρυθεί το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Αθήνας, στο οποίο θα αποτυπώνεται οριστικά η χωρική ανάπτυξη της πόλης: «Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για τα ύψη των κτιρίων δεν λήφθηκε για το θεαθήναι. Έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, που ξανασυζητάμε τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης στην πόλη μέσα από το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο», εξηγεί η αντιδήμαρχος.
Τα σχέδια για την ανθεκτικότητα της πόλης στα ακραία καιρικά φαινόμενα που θέλει να εφαρμόσει η νέα διοίκηση του δήμου διαπνέονται από τη λογική της βιωσιμότητας και συγχρονίζονται απόλυτα με τις αρχές της πράσινης συμφωνίας, που οχυρώνει αστικά και κοινωνικά συστήματα απέναντι στην κλιματική κρίση.
Μένει όμως να εφαρμοστούν. Εκεί θα κριθεί το παιχνίδι για τη νέα ταυτότητα της πόλης. Οι καλές προθέσεις δεν αρκούν. Είναι πάμπολλα τα παραδείγματα διάφορων πρωτοποριακών σχεδιασμών και άλλων τόσων εξαγγελιών έργων που ουδέποτε προχώρησαν.
Προς το παρόν, για ένα ακόμη καλοκαίρι, η Αθήνα θα είναι και πάλι καμίνι.
