"'Εξω το φέρετρο, μέσα η τηλεόραση, το παράθυρο ανοιχτό σε έναν κλειστό κόσμο!"
Ο Raoul Vaneigem για τον κορωνοϊό
lundimatin#234, 19.03.2020
*
Είναι καθαρός παραλογισμός το να αμφισβητείς τον κίνδυνο του κορωνοϊού. Από την άλλη πλευρά, μήπως δεν είναι εξίσου παράλογο το γεγονός ότι μια διαταραχή στη συνήθη πορεία ασθενειών γίνεται αντικείμενο μιας τέτοιας συγκινησιακής εκμετάλλευσης, κινητοποιώντας την αλαζονική εκείνη ανικανότητα που είχε διώξει κάποτε έξω από τη Γαλλία το σύννεφο του Τσερνομπίλ; Βέβαια, γνωρίζουμε με πόση ευκολία το φάσμα της Αποκάλυψης βγαίνει από το κουτί του για να ιδιοποιηθεί τον πρώτο τυχόντα κατακλυσμό, να διορθώσει τα κλασικά εικονογραφημένα του παγκόσμιου κατακλυσμού και να βυθίσει το αλέτρι της ενοχής στο στείρο χώμα των Σοδόμων και των Γομόρρων.
Η θεϊκή κατάρα υποβοηθούσε με χρήσιμο τρόπο την εξουσία. Τουλάχιστον μέχρι τον σεισμό της Λισαβόνας του 1755, τότε που ο μαρκήσιος ντε Πομπάλ, φίλος του Βολταίρου, εκμεταλλεύτηκε τον σεισμό για να σφαγιάσει τους Ιησουίτες, να ανοικοδομήσει την πόλη σύμφωνα με τις αντιλήψεις του και να ξεφορτωθεί με όλη του την άνεση τους πολιτικούς του αντιπάλους στήνωντας μία σειρά από "πρωτο-σταλινικές" δίκες. Δεν θα θέλαμε να προσβάλουμε τον Πομπάλ, όσο απεχθής κι αν ήταν, με το να συγκρίνουμε το πραξικοπηματικό του κατόρθωμα με τα άθλια μέτρα που εφαρμόζει παγκοσμίως ο δημοκρατικός ολοκληρωτισμός στην επιδημία του κορωνοϊού.
Πόσο κυνικός πρέπει να είσαι για να καταλογίζεις την εξάπλωση της μάστιγας στην αξιοθρήνητη ανεπάρκεια των ιατρικών μέσων που χρησιμοποιούνται! Εδώ και δεκαετίες, τα δημόσια αγαθά πλήττονται, ενώ ο νοσοκομειακός τομέας έχει υποστεί το τίμημα μιας πολιτικής που ευνοεί τα οικονομικά συμφέροντα σε βάρος της υγείας των πολιτών. Υπάρχουν πάντα περισσότερα χρήματα για τις τράπεζες και όλο και λιγότερα κρεβάτια και νοσηλευτές για τα νοσοκομεία. Ποιές γελοιότητες, και για πόσο καιρό ακόμη, θα αποκρύπτουν ότι αυτή η καταστροφική διαχείριση του καταστροφισμού είναι εγγενής στον παγκοσμίως κυρίαρχο χρηματιστικό καπιταλισμό, που σήμερα αμφισβητείται παντού στο όνομα της ζωής, του πλανήτη και των ειδών που πρέπει να σωθούν.
Χωρίς να υιοθετούμε το αναμάσημα της θείας τιμωρίας, αποδεχόμενοι την άποψη ότι η Φύση απαλλάσσεται από τον Άνθρωπο ως ένα ανεπιθύμητο και επιβλαβές παράσιτο, αξίζει να θυμόμαστε ότι για χιλιετίες η εκμετάλλευση της ανθρώπινης φύσης και της γήινης φύσης επέβαλε το δόγμα της αντι-φύσης. Το βιβλίο του Eric Postaire, Οι επιδημίες του 21ου αιώνα, που δημοσιεύθηκε το 1997, επιβεβαιώνει τις καταστροφικές συνέπειες της επίμονης αλλοίωσης της φύσης, την οποία καταγγέλλω εδώ και δεκαετίες. Αναφερόμενος στο δράμα των "τρελών αγελάδων" (που προέβλεψε ο Rudolf Steiner ήδη από το 1920), ο συγγραφέας υπενθυμίζει ότι εκτός από την αδυναμία μας να αντιμετωπίζουμε ορισμένες ασθένειες, συνειδητοποιούμε ότι η ίδια η επιστημονική πρόοδος μπορεί να τις προκαλέσει. Συνηγορώντας υπέρ μιας υπεύθυνης προσέγγισης των επιδημιών και της διαχείρησής τους, κατηγορεί αυτό που ο Claude Gudin, στον πρόλογο, αποκαλεί τη "φιλοσοφία της ταμειακής". Θέτει το ερώτημα: "'Οταν η υγεία του πληθυσμού υπάγεται στους νόμους του κέρδους, μέχρι το σημείο να μετατρέπουμε φυτοφάγα ζώα σε σαρκοφάγα, μήπως δεν κινδυνεύουμε έτσι να προκαλούμε θανατηφόρες καταστροφές για τη Φύση και την Ανθρωπότητα;" Οι κυβερνώντες, όπως γνωρίζουμε, έχουν ήδη απαντήσει με ένα ομόφωνο ΝΑΙ. Τι σημασία έχει, εφόσον το ΟΧΙ των χρηματιστικών συμφερόντων εξακολουθεί να θριαμβεύει κυνικά;
Χρειαζόταν ο κορωνοϊός για να αποδείξουμε στους πιο στενόμυαλους ότι η αλλοίωση της φύσης στο βωμό του κέρδους έχει καταστροφικές συνέπειες πάνω στην οικουμενική υγεία -αυτήν που διαχειρίζεται αδιαλειπώς ένας Παγκόσμιος Οργανισμός, των οποίων τα πολύτιμα στατιστικά στοιχεία αντισταθμίζουν την εξαφάνιση των δημόσιων νοσοκομείων; Υπάρχει μια προφανής συσχέτιση μεταξύ του κοροναϊού και της κατάρρευσης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Την ίδια στιγμή, άλλο τόσο προφανές είναι ότι αυτό που καλύπτει και κατακλύζει την επιδημία του κορωναϊού είναι μια συναισθηματική πανώλη, ένας υστερικός φόβος, ένας πανικός που κρύβει τις ελλείψεις της διαχείρησης και ταυτόχρονα διαιωνίζει το κακό τρελαίνοντας τον ασθενή. Κατά τη διάρκεια των μεγάλων επιδημιών πανώλης του παρελθόντος, οι άνθρωποι έκαναν μετάνοιες και διακήρυτταν την ενοχή τους μαστιγώνοντας τους εαυτούς τους. Μήπως δεν έχουν και οι διαχειριστές της παγκόσμιας απανθρωποποίησης συμφέρον να πείσουν τους ανθρώπους ότι δεν υπάρχει διέξοδος από την άθλια μοίρα που τους επιφυλάσσεται; Ότι τους έχει μείνει μόνο το μαστίγιο της εθελοντικής σκλαβιάς; Το μόνο που κάνει η τρομερή μηντιακή μηχανή είναι να αναμασά το παλιό ψέμα της ουράνιας, ανεξιχνίαστης, αναπόφευκτης προσταγής όπου το τρελό χρήμα έχει αντικαταστήσει τους αιμοδιψείς και ιδιόρρυθμους θεούς του παρελθόντος.
Η αστυνομική βαρβαρότητα που εξαπολύθηκε κατά των ειρηνικών διαδηλωτών απέδειξε με το παραπάνω ότι ο στρατιωτικός νόμος ήταν το μόνο πράγμα που λειτουργούσε αποτελεσματικά. Σήμερα υποβάλλει τις γυναίκες, τους άνδρες και τα παιδιά σε καραντίνα. Έξω, το φέρετρο, μέσα η τηλεόραση, το παράθυρο ανοίχτό σε έναν κλειστό κόσμο! Πρόκειται για την διαμόρφωση μιας κατάστασης ικανής να επιδεινώσει την υπαρξιακή δυσφορία ποντάροντας πάνω σε τσακισμένα από το άγχος συναισθήματα, οξύνοντας την τύφλωση του αδύναμου θυμού.
Αλλά ακόμα και το ψέμα υποχωρεί απέναντι στη γενική κατάρρευση. Η κρατική και λαϊκιστική παραγωγή κρετίνων άγγιξε τα όριά της. Δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ένα πείραμα βρίσκεται σε εξέλιξη. Η πολιτική ανυπακοή εξαπλώνεται και ονειρεύεται κοινωνίες ριζικά νέες, επειδή θα είναι ριζικά ανθρώπινες. Η αλληλεγγύη απελευθερώνει από την ατομικιστική τους προβιά άτομα που δεν φοβούνται πλέον να σκέφτονται από μόνα τους.
Ο κορωνοϊός αποκάλυψε την χρεοκοπία του κράτους. Ορίστε ένα θέμα που προσφέρεται για προβληματισμό για τα θύματα του καταναγκαστικού περιορισμού. 'Οταν είχαν δημοσιευτεί οι Ταπεινές μου προτάσεις προς τους απεργούς, κάποιοι φίλοι μού είχαν επιστήσει την προσοχή στις δυσκολίες που παρουσιάζει η προσφυγή στη συλλογική άρνηση, την οποία υποστήριζα, ως προς την καταβολή φόρων, δασμών και παρακρατήσεων. Να όμως που τώρα η αποδεδειγμένη χρεοκοπία του κράτους-απατεώνα μαρτυρεί την οικονομική και κοινωνική αποσύνθεση που καθιστά απολύτως αφερέγγυες τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, το τοπικό εμπόριο, τα χαμηλά εισοδήματα, τους οικογενειακούς αγρότες, και ακόμη και τα λεγόμενα ελεύθερα επαγγέλματα. Η κατάρρευση του Λεβιάθαν κατάφερε να πείσει ταχύτερα από τις προσπάθειές μας για να το ρίξουμε.
Ο κορωναϊός κατάφερε ακόμη κι άλλα. Παύοντας την βλαβερές συνέπειες της αχαλίνωτης παραγωγής, μειώνει την παγκόσμια ρύπανση, γλύτωνει εκατομμύρια ανθρώπους από έναν προγραμματισμένο θάνατο, η φύση αναπνέει, τα δελφίνια επιστρέφουν στη Σαρδηνία, τα κανάλια της Βενετίας απαλλαγμένα από τον μαζικό τουρισμό ξαναβρίσκουν ένα νερό καθαρό, το χρηματιστήριο καταρρέει. Η Ισπανία αποφασίζει να εθνικοποιήσει ιδιωτικά νοσοκομεία, σαν να ανακαλύπτει εκ νέου την κοινωνική ασφάλιση, σαν να θυμάται το κράτος το κράτος πρόνοιας που κατέστρεψε.
Τίποτα δεν είναι δοσμένο, όλα αρχίζουν. Η ουτοπία περπατάει ακόμα στα τέσσερα. Ας εγκαταλείψουμε στην ουράνια ασημαντότητά τους τα δισεκατομμύρια τραπεζογραμμάτια και κενές ιδέες που κάνουν κύκλους πάνω από τα κεφάλια μας. Το σημαντικό είναι να "ασχοληθούμε εμείς οι ίδιοι με τις υποθέσεις μας" αφήνοντας την κομπιναδόρικη φούσκα να διαλυθεί και να εκραγεί. Ας προσέξουμε να μη μας λείψει η τόλμη και η αυτοπεποίθηση!
Το παρόν μας δεν είναι ο περιορισμός που μας επιβάλλει η επιβίωση, είναι το άνοιγμα σε όλες τις δυνατότητες. Πανικόβλητο, το ολιγαρχικό κράτος αναγκάζεται να υιοθετήσει μέτρα που χθες ακόμα διακήρυττε πως ήταν αδύνατα. Εμείς θέλουμε να ανταποκριθούμε στο αίτημα της αποκατάστασης της ζωής και της γης. Η καραντίνα ευνοεί τη σκέψη. Ο περιορισμός δεν καταργεί την παρουσία του δρόμου, αλλά την επανεφεύρει. Επιτρέψτε μου να σκέφτομαι, cum grano salis, ότι η εξέγερση της καθημερινότητας έχει ανυποψίαστες θεραπευτικές αρετές.
* To άρθρο αυτό προέρχεται από μία συλλογή κειμένων και συνεντεύξεων που θα δημοσιεύονταν τον Απρίλη από τις εκδόσεις Grevis με τίτλο Η εξέγερση της καθημερινής ζωής. Ο Ραούλ Βανεγκέμ είναι βέλγος συγγραφέας και φιλόσοφος, πρώην μέλος και θεωρητικός της Καταστασιακής Διεθνούς.
Μτφ. Σ.Σ.
