Εκφράζοντας σύγχρονες αγωνίες μέσα από αρχαία κείμενα

Εκφράζοντας σύγχρονες αγωνίες μέσα από αρχαία κείμενα Facebook Twitter
0
Εκφράζοντας σύγχρονες αγωνίες μέσα από αρχαία κείμενα Facebook Twitter

Μεταξύ βιογραφίας και φαντασίας: το 408 π.Χ. ο Ευριπίδης (περ. 485-406 π.Χ.), μεγάλος σε ηλικία πια, καταφεύγει στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχελάου. Το να εγκαταλείψεις την υπερ-πολιτισμένη Αθήνα για να καταφύγεις στην αρχαϊκή Μακεδονία είναι μια κρίσιμη επιλογή. Αλλού, σε μιαν άλλη γη, ίσως να υπήρχαν οι απαντήσεις που ο ποιητής δεν βρήκε στη μελέτη της φιλοσοφίας και στη συναναστροφή του με τους σοφιστές. «Λες και η ανανεωμένη επαφή με τη φύση, στην άγρια χώρα της Μακεδονίας, και το ξύπνημα, μέσα στη φαντασία, μιας παλιάς ιστορίας θαυμάτων, ελευθέρωσε μιαν ανάβρα μέσα στον νου του ηλικιωμένου ποιητή και αποκατάστησε την επαφή με κρυμμένες πηγές δύναμης, που τις είχε χάσει μέσα στο αφύσικο, υπερδιανοούμενο περιβάλλον της Αθήνας στο τέλος του 5ου αιώνα» σημειώνει ο καλός, παλιός Ε.R. Dodds. Λίγο πριν πεθάνει γράφει τις Βάκχες, ένα έργο-επιστροφή, «παλαιάς μόδας» σε ύφος και σε δομή αλλά μ' ένα αναρχικό θέμα: ο νόμος, η λογική, η τάξη που οι άνθρωποι δομούν τις κοινωνίες τους αποτελούν αμυντικά όπλα στον αθέατο εχθρό, που δεν είναι άλλος από τη ζωώδη καταγωγή και φύση τους. Τα πρωτόγονα ένστικτα, ο κανιβαλισμός, οι ανθρωποθυσίες, ο φόβος, ο φόβος, ο φόβος, έχουν θαφτεί κάτω από χιλιάδες τόμους νόμων.


Ο homo sapiens φοβάται τον homo erectus: ο Διόνυσος είναι Δενδρίτης ή Ένδενδρος (η Δύναμη που ενυπάρχει στο δέντρο), είναι  Άνθιος (φορέας της άνθησης), Κάρπιος (φορέας των καρπών), Φλευς ή Φλέως (η πλησμονή της ζωής). Ο Πλούταρχος γράφει ότι η δικαιοδοσία του αφορά ολόκληρη την υγρή φύση, όχι μόνο τον οίνο, τη ρευστή φωτιά του σταφυλιού αλλά και τον χυμό που ρέει κάτω από το ξύλινο δέρμα των δέντρων, το αίμα που χτυπάει στις φλέβες του νεαρού ζώου, όλα τα μυστηριώδη και ανεξέλεγκτα ρεύματα και τα κυκλικά φαινόμενα στο βασίλειο της φύσης. Ο Ευριπίδης με τον τρόπο του αναδεικνύει ζητήματα τα οποία εν μέρει απαντήθηκαν τον 20ό αι. Ο πολιτισμένος άνθρωπος επιβλήθηκε στον φυσικό άνθρωπο, αλλά πολλοί άνθρωποι μαζί εξακολουθούν να μοιάζουν/συμπεριφερόνται σαν αγέλη, ενώ ακόμα και η πιο στιβαρή και συγκροτημένη προσωπικότητα είναι αδύναμη μπροστά, λ.χ., στο ερωτικό πάθος. Οι κάθε λογής ιδεαλισμοί είναι επικίνδυνοι γιατί ηθικολογούν, κλείνοντας τα μάτια στην απροκάλυπτη αλήθεια ότι στη φύση λογική και ηθική δεν νοούνται. Ο Πενθέας επιμένει στην έλλογη κατασκευή της Πόλεως. Ο Διόνυσος τη (το) διαλύει. Η εποχή μας, που φλερτάρει επίμονα με τα άκρα, φωτίζει ποικιλοτρόπως αυτή την παλιά ιστορία.


Βάκχες 2013: τρεις ηθοποιοί σ' έναν μικρό, κλειστό χώρο αφηγούνται την ιστορία ενός βασιλιά, του Πενθέα, που τα βάζει μ' έναν νεοφερμένο θεό γιατί παρασύρει τους πιστούς του σε πρωτόγονες μορφές λατρείας, σε όργια, κανιβαλισμό και ωμοφαγία. Τα επεισόδια και τα χορικά ενοποιούνται, το τέλος δεν έχει ανάγκη την κανονιστική λύση της θεϊκής παρέμβασης. Με ένα «Αν ήμουν...» (... ο Διόνυσος, ο Κάδμος, ο Τειρεσίας, ο Πενθέας κ.ο.κ.) ο Δημήτρης Μοθωναίος, ο Άρης Μπαλής και ο (σκηνοθέτης) Έκτορας Λυγίζος εναλλάσσονται στους ρόλους, μετωπικά στραμμένοι προς το κοινό. Μια βασανισμένη (με την έννοια της ουσιαστικής αναμέτρησης της σύγχρονης γλώσσας με το πρωτότυπο) απόδοση της τραγωδίας, αυτή του Γιώργου Χειμωνά, γίνεται πεδίο έρευνας για τη «λεκτική» και σωματική ερμηνεία τους. Ο τονισμός που υιοθετείται μοιάζει να ξεχωρίζει μία λέξη από κάθε στίχο, σε μια διαρκή αναμέτρηση της αναπνοής με τον ρυθμό του λόγου και το νόημά του. Ένας μικρός κινητικός κώδικας σχηματίζεται από συγκεκριμένες, λιγοστές χειρονομίες που συνδέονται με συγκεκριμένα πρόσωπα της τραγωδίας ή με φάσεις μύησης (αν δεχτούμε πως οι Βάκχες αποτελούν δραματική εκδοχή της μυητικής διαδικασίας στα άδηλα και τα κρύφια της ανάγκης του ανθρώπου να συναντήσει τον Θεό, δηλαδή την έσχατη, ολική και διαρκώς διαφεύγουσα Απάντηση). Αν έπρεπε να ξεχωρίσω έναν ηθοποιό από τις παραστάσεις που έχω παρακολουθήσει μέχρι στιγμής τον φετινό χειμώνα, ο Μοθωναίος θα ήταν στη short-list για τον μονολογικό πρόλογό του (ως Διόνυσος). Αποκαλυπτική είναι και η ερμηνεία του Άρη Μπαλή, όταν μέσα σ' έναν κύκλο (φωτός) και με λυγισμένα γόνατα, σε έκσταση που η ίδια η εξιστόρηση προκαλεί, αφηγείται τον διαμελισμό του Πενθέα από τη μητέρα του και τις Βάκχες.


Η Κλειώ Μπομπότη, σε συνεργασία με τον Δημήτρη Κασσιμάτη στους φωτισμούς, πρότεινε μια σκηνογραφία που εξυπηρετούσε τη σκηνική πρόταση, υπερβαίνοντας το εμπόδιο των περιορισμένων διαστάσεων του χώρου: μία κάθετη επιφάνεια που μετακινούνταν άλλοτε μπροστά, αφήνοντας ελάχιστο κενό μεταξύ των ηθοποιών και της πρώτης σειράς των θεατών, κι άλλοτε προς τα πίσω, διευρύνοντας τον σκηνικό χώρο ως τα όριά του, ανάλογα με το αν η διά του λόγου αναμέτρηση αφορούσε μεμονωμένα πρόσωπα (τους ήρωες) ή συλλογικά υποκείμενα (Βάκχες).


Ο Έκτωρ Λυγίζος συνεχίζει να ψάχνει τα μέσα και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να κάνει κάποιος θέατρο σήμερα. Η προσπάθειά του να αναδείξει μέσα από παλιά και κουρασμένα κείμενα σύγχρονες αγωνίες αποδίδει. Στις Βάκχες του το σώμα ξέρει. Και μιλάει – διεκδικώντας μια απόλυτη στιγμή ευτυχίας, πλήρωσης, χωρίς παρελθόν, χωρίς μέλλον.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν

Θέατρο / Πού οφείλεται τόση δίψα για το θέατρο;

Το θέατρο εξακολουθεί να προκαλεί debates και ζωηρές συζητήσεις, παρά τις κρίσεις και τις οικονομικές περικοπές που έχει υποστεί, και φέτος ανεβαίνουν στην Αθήνα παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ανδρέας Κωνσταντίνου

Θέατρο / Ανδρέας Κωνσταντίνου: «Δεν μ' ενδιαφέρει τι υποστηρίζεις στο facebook, αλλά το πώς μιλάς σε έναν σερβιτόρο»

Ο ηθοποιός που έχει υποδυθεί τους πιο ετερόκλητους ήρωες και θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας» αισθάνεται ότι επιλέγει την τηλεόραση για να ικανοποιήσει την επιθυμία του για κάτι πιο «χειροποίητο» στο θέατρο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Ο Στρίντμπεργκ και η «Ορέστεια» προσγειώνονται στον κόσμο της Λένας Κιτσοπούλου

Θέατρο / Η Μαντώ, ο Αισχύλος και ο Στρίντμπεργκ προσγειώνονται στον κόσμο της Κιτσοπούλου

Στην πρόβα του νέου της έργου όλοι αναποδογυρίζουν, συντρίβονται, μοντάρονται, αλλάζουν μορφές και λένε λόγια άλλων και τραγούδια της καψούρας. Ποιος θα επικρατήσει στο τέλος;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Οι Αθηναίοι / «Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Η ηθοποιός Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου θυμάται τα χρόνια του Θεάτρου Τέχνης, το πείραμα και τις επιτυχίες του Χυτηρίου, περιγράφει τι σημαίνει γι' αυτή το θεατρικό σανίδι και συλλογίζεται πάνω στο πέρασμα του χρόνου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Θωμάς Μοσχόπουλος

Θέατρο / «Άρχισα να βρίσκω αληθινή χαρά σε πράγματα για τα οποία πριν γκρίνιαζα»

Έπειτα από μια δύσκολη περίοδο, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανεβάζει τον δικό του «Γκοντό». Έχει επιλέξει μόνο νέους ηθοποιούς για το έργο, θέλει να διερευνήσει την επίδρασή του στους εφήβους, πραγματοποιώντας ανοιχτές πρόβες. Στο μεταξύ, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Αργυρώ Μποζώνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Θέατρο / Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Ένα συναρπαστικό υβρίδιο θεάτρου, συναυλίας, πολιτικοκοινωνικού μανιφέστου και rave party, βασισμένο στο έργο του επικηρυγμένου στη Ρωσία δραματουργού Ιβάν Βιριπάγιεφ, ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και αποπειράται να δώσει απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

The Review / Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και ο δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου Γιώργος Βουδικλάρης μιλούν για την παράσταση «Ο Χορός των εραστών» της Στέγης, τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει το κείμενο του Τιάγκο Ροντρίγκες και τη χαρά τού να ανακαλύπτεις το next best thing στην τέχνη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Όπερα / Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Πολυσχιδής και ανήσυχη, η Φανί Αρντάν δεν δίνει απλώς μια ωραία συνέντευξη αλλά ξαναζεί κομμάτια της ζωής και της καριέρας της, με αφορμή την όπερα «Αλέκο» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ που σκηνοθετεί για την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το «Κυανιούχο Κάλιο» είναι μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων 

Θέατρο / «Κυανιούχο Κάλιο»: Μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Όχι μόνο σε ανελεύθερα ή σκοταδιστικά καθεστώτα, αλλά και στον δημοκρατικό κόσμο, η συζήτηση για το δικαίωμα της γυναίκας σε ασφαλή και αξιοπρεπή ιατρική διακοπή κύησης παραμένει τρομακτικά επίκαιρη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

Θέατρο / Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

«Εκείνο που με σπρώχνει να δημιουργώ θεατρικούς χαρακτήρες είναι ο έρωτας», έλεγε ο Ουίλιαμς, που πίστευε ότι ο πόθος «είναι κάτι που κατακλύζει πολύ μεγαλύτερο χώρο από αυτόν που μπορεί να καλύψει ένας άνθρωπος». Σε αυτόν τον πόθο έχει συνοψίσει τη φυγή και την ποίηση, τον χρόνο, τη ζωή και τον θάνατο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι δυο Ιφιγένειες του Ντμίτρι Τσερνιακόφ

Όπερα / Οι δυο βραβευμένες Ιφιγένειες του Ντμίτρι Τσερνιακόφ ανεβαίνουν σε περίοδο πολέμου

Λίγο πριν σηκωθεί η αυλαία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τις δύο εμβληματικές όπερες του Γκλουκ, ο σημαντικός Ρώσος σκηνοθέτης εξηγεί τις σύγχρονες παραμέτρους της θυσίας της αρχαίας τραγικής ηρωίδας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ήμουν το νο. 7 από τους 100 άντρες που χώρισε η Γουλιώτη στη Στέγη

Θέατρο / Ήμουν το νο. 7 από τους 100 άντρες που χώρισε η Γουλιώτη στη Στέγη

Περίπου στις 17:30 το απόγευμα του Σαββάτου τόλμησα να ανέβω στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για να συμμετάσχω σε έναν αδιανόητο 24ωρο θεατρικό μαραθώνιο, πλάι στο θηρίο υποκριτικής που ονομάζεται Στεφανία Γουλιώτη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ