Χριστός γεννάται σήμερον, αδελφοί μου, επιτέλους και για εσάς!»
Έτσι ξεκίνησε, τα πρώτα ελεύθερα Χριστούγεννα (1991) στον παγωμένο ναό του Ευαγγελισμού στα Τίρανα ο Αναστάσιος-Πατριαρχικός Έξαρχος, τότε. Για να συνεχίσει δυνατά: «Είμαι εδώ, για να σας βοηθήσω όλους μαζί αλλά και καθένα σας χωριστά να βρείτε ξανά, χωρίς τον φόβο φυλακίσεως, διωγμού ή θανατικής ποινής, τον Θεό.»
Η φωνή του γέμιζε ελπίδα τα πρόσωπα των εκατοντάδων φτωχοντυμένων Αλβανών, που εκείνη τη μέρα γέμισαν τον ναό. Στη μοναδική εκκλησία που δεν είχε κατεδαφίσει το αθεϊστικό καθεστώς του Εμβέρ Χότζα. Τονκαθεδρικό ναό στην πλατεία των Τιράνων τον κατεδάφιζαν έναν ολόκληρο μήνα οι μπουλντόζες το 1967 για να χτίσουν στη θέση του το ξενοδοχείο TIRANA.
Στον ετοιμόρροπο ναό του Ευαγγελισμού, που στα χρόνια του διωγμού (1967-1990) έγινε γυμναστήριο, σήμερα με ένα πρόχειρο τέμπλο που το κοσμούν χάρτινες εικόνες, με γδαρμένο από τα χτυπήματα το μάρμαρο της Αγίας Τραπέζης, με τους ελάχιστους γέροντες ιερείς από όλη την Αλβανία που επέζησαντων διωγμών, υπάρχουν ιερείς με φθαρμένα άμφια, που τα είχαν κρύψει δεκαετίες κάτω από τη γη για να τα γλιτώσουν.
Στον ετοιμόρροπο ναό του Ευαγγελισμού, που στα χρόνια του διωγμού (1967-1990) έγινε γυμναστήριο, με ένα πρόχειρο τέμπλο που το κοσμούν χάρτινες εικόνες, με γδαρμένο από τα χτυπήματα το μάρμαρο της Αγίας Τραπέζης, υπάρχουν ιερείς με φθαρμένα άμφια, που τα είχαν κρύψει δεκαετίες κάτω από τη γη για να τα γλιτώσουν.
Προς το τέλος της Θείας Λειτουργίας, ο Αναστάσιος τους παρακάλεσε όλους, κυρίως τους μεγαλύτερους στην ηλικία, να ξαναθυμηθούν μαζί του το Σύμβολο της Πίστεως.
Και άρχισε αργά, στα ελληνικά, ενώ ο μοναδικός επιζών θεολόγος Δημήτριος Μπεντούλης μετέφραζε στα αλβανικά και όλος ο κόσμος επαναλάμβανε μαζί τους. Η πιο θερμή Ομολογία Πίστεως που άκουσα και ένιωσα στη ζωή μου...
Την επόμενη, 26 Δεκεμβρίου 1991, στο Αργυρόκαστρο. Καμπάνες δεν υπήρχαν στα πιο πολλά χωριά της ελληνικής μειονότητας. Τις είχαν καταστρέψει. Από στόμα σε στόμα όμως έφτασε παντού η χαρμόσυνη είδηση, κι ήταν όλοι εκεί από τα χαράματα, ηλικιωμένοι και νέοι.
Περπατώντας για ώρες μες στο κρύο, χωρίς ζεστά ρούχα, ενώ για παπούτσια φόραγαν χοντροκομμένα δέρματα του παλιού καιρού, και άλλοι έσερναν φτηνές λαστιχένιες παντόφλες. Κάλτσες, κανείς σχεδόν δεν φορούσε...
Ήταν όλοι εκεί, και είχε γεμίσει ο ναός των Ταξιαρχών, που το καθεστώς τον είχε κάνει αποθήκη πριν. Ο κόσμος είχε γεμίσει και τη μεγάλη πλατεία έξω από τον ναό.
Ιδιαίτερη εντύπωση μας προξένησε η παρουσία των μουσουλμάνων με τον χότζα τους. Το τζαμί τους, όπως και η εκκλησία των ορθοδόξων, είχε καταστραφεί από το καθεστώς.Ένιωσαν όμως την ανάγκη να προσευχηθούν μαζί μας και να ευχαριστήσουν, έστω και σε ορθόδοξο ναό, τον ένα και μοναδικό Θεό, γιατί τώρα μπορούσαν να ασκούν ελεύθερα πια τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ο Αναστάσιος, που δεν έκανε ποτέ -και δεν κάνει- διακρίσεις φυλετικές ή θρησκευτικές, τους είδε μπροστά στο τέμπλο, στην Ωραία Πύλη όπου στεκόταν, τους χαμογέλαγε, ενώ στο τέλος της λειτουργίας κατέβηκε, χαιρέτησε και ασπάστηκε τον χότζα!
Αναφέρθηκα στο τέμπλο, αλλά μη φανταστείτε τέμπλο με την έννοια τη γνωστή. Ο ναός είχε συληθεί και καταστραφεί, όπως εκατοντάδες ναοί (γύρω στους 800) και πολλά μοναστήρια σ’ ολόκληρη την Αλβανία. Το τέμπλο, λοιπόν, ήταν ένα μεταξωτό γαλάζιο ύφασμα, που το είχαν φέρει ανήμερα Χριστούγεννα προσκυνητές από τα Γιάννενα και χώριζε το Ιερό Βήμα από τον κυρίως ναό. Μεγάλες χάρτινες εικόνες είχαν καρφιτσωθεί πάνω του. Οι ακτίνες του «Ηλίου της Δικαιοσύνης» έριχναν φως στον κατάμεστο ναό.
Ο Αναστάσιος έψαλλε με τη μεγαλόπρεπη φωνή του Η Γέννησίς σου Χριστέ ο Θεός ημών... Οι φωνές των φοιτητών, που είχαν έρθει απότη Θεσσαλονίκη για να ψάλουν, έκαναν τον κόσμο όλο να κλαίει.
Από εκείνα τα πρώτα Χριστούγεννα πέρασαν δεκαπέντε χρόνια.
Κι ο Αναστάσιος. Αρχιεπίσκοπος πια από τις 2 Αυγούστου του 1992, αναστήλωσε όχι μόνο τις γκρεμισμένες αλλά έχτισε κι άλλες, νέες, περίπου 90. Επισκεύασε 140 ναούς και αναστήλωσε 5 μοναστήρια και 70 ναούς-μνημεία. Νοιάστηκε αμέσως και για την Παιδεία: Ίδρυσε Θεολογική Ακαδημία στο Δυρράχιο, σ' ένα σύγχρονο συγκρότημα κτηρίων στην Ιερά Μονή Αγίου Βλασίου. Από τον Σεπτέμβριο του 1998 ίδρυσε στο Αργυρόκαστρο το Εκκλησιαστικό Λύκειο «Τίμιος Σταυρός». Φοιτούν πάνω από 100 μαθητές, έχει αναδείξει 130 νέους κληρικούς- όλοι Αλβανοί υπήκοοι. Ίδρυσε τα πρώτα δύο ΙΕΚστην Αλβανία. Ένα στα Τίρανα και το άλλο έξω από το Αργυρόκαστρο.Έχει φτιάξει δημοτικά σχολεία και 3 νηπιαγωγεία. Στα Τίρανα έχτισε το Ορθόδοξο Διαγνωστικό Κέντρο του «Ευαγγελισμού», που είναι το πλέον σύγχρονο στην Αλβανία. Έχει 24 ειδικότητες, και κάθε μήνα εξετάζονται 6.000 ασθενείς, χωρίς διάκριση θρησκεύματος. Ιατρικά κέντρα λειτουργούν στο Γεωργουτσάτι, την Καβάγια, τη Λιούσνια και την Κορυτσά, ενώ μία κινητή οδοντιατρική μονάδα προσφέρει τις υπηρεσίες της σε σχολεία. Έχει ιδρύσει ορφανοτροφείο στο Δυρράχιο -τώρα ετοιμάζει γηροκομείο.
Στα Τίρανα η ορθόδοξη εκκλησία προσφέρει καθημερινά γεύμα για 50 απόρους, ανεξαρτήτως θρησκεύματος.
Με μια μπουλντόζα που ζήτησε από το Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού έχει βοηθήσει στη διάνοιξη αγροτικών δρόμων, ώστε να πάψουν τα χωριά να είναι αποκλεισμένα. Σε δύσβατες περιοχές, ο Αναστάσιος έφτιαξε υδραγωγεία ή βελτίωσε το ηλεκτρικό δίκτυο, όπως στα αλβανόφωνα ορθόδοξα χωριά της Σπαθίας. Το 2000, σ’ ένα κεφαλοχώρι οι τοπικοί κυβερνήτες μού ζήτησαν να μεταφέρουμε το αίτημά τους για δρόμο, νερό... Στην απορία μου γιατί θα πρέπει να φροντίζει ο Αρχιεπίσκοπος, αφού έχουν κράτος, απάντησαν:
Γιατί, αν δεν μας νοιαστεί ο Αναστάσης, είμαστε χαμένοι! Αφού το κράτος μάς έχει αφήσει παρατημένους, ποιον άλλον έχουμε εμείς ελπίδα εκτός απ' αυτόν τον άνθρωπο;
Διόμισι χρόνια πριν βρισκόμασταν στη Δρόβιανη, πατρίδα της μητέρας του πρώην προέδρου Κωστή Στεφανοπουλου. Στην πλατεία είχαν κυκλώσει τον Αναστάσιο και του ζητούσαν δρόμους, εκκλησίες, νερό...
-Για σταθείτε, βρε παιδιά, εγώ δεν είμαι πολιτικός για να σας τάζω αυτό..., να σας τάζω εκείνο... Εγώ ένα θα σας πω. Αγαπώ τούτο τον τόπο, αυτά τα όμορφα χωριά, και με πονάει που έχουν φύγει τα παιδιά σας όλα, οικογενειακώς, για την Ελλάδα. Γι' αυτό θα σας φτιάξωτο δρόμο, για να 'ρχονται πιο συχνά να σας βλέπουν. Και μη στενοχωριέστε, κάποτε θα γυρίσουν πάλι τα παιδιά, για πάντα. Ο κόσμος αλλάζει, τα σύνορα δεν είναι όπως παλιά, και θ' ανθίσουν πάλι τούτα τα χωριά, θα ζωντανέψει ξανά ο κόσμος... Λοιπόν, ανακεφαλαιώνω, μην πείτε μετά «ο Αναστάσιος δεν μας έφτιαξε εκκλησία». Μια εκκλησία λοιπόν λγότερη, για να σας φτιάξω δρόμο - δέχεστε;
-Ναι, ναι, ευχαριστούμε!
Και, για να τον ευχαριστήσουν, του πρόσφεραν πίτες και τσίπουρο, κι αμέσως μετά... άρχισαν τα κλαρίνα. Χόρευαν γύρω του, κι αυτός τούς καμάρωνε...
Την υπόσχεσή του την κράτησε! Ο δρόμος έγινε μέσα σε έξι μήνες.
Θυμάμαι τις πρώτες, υπαίθριες λειτουργίες. Καθιστοί όλοι στο γρασίδι -το 1992, στο Δέλβινο- τον άκουγαν με προσοχή. Ή, άλλοτε, σκαρφαλωμένοι στα δέντρα, ενώ χιόνιζε (Ντρενόβα. 1994). Αλλά και κάτω από τον ήλιο, στο νεκροταφείο των πεσόντωντου'40, στο χωριό Βουλιαράτι. Για να μην κλείσουν τα σχολεία στα παραμεθόριο χωριά, ο αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος έφτιαξε ένα οικοτροφείο στο Βουλιαράτι, για τις νεαρές γυναίκες του χωριού.Τα 70 κορίτσια πηγαίνουν στο σχολείο και ζουν στο οικοτροφείο. Συνεχίζουν το σχολείο, και δεν χρειάζεται να φύγουν έξω.
Όλοι έχουν αυτό το έθιμο στην Αλβανία, να ακουμπάνε τις εικόνες πριν τις ασπαστούν - κάτι σαν χάδι της παλάμης στον εικονιζόμενο άγιο. Το ίδιο λοιπόν κάνουν σαν περνά ανάμεσά τους ο Αναστάσιος. Τον ακουμπάνε αγγίζοντας τα άμφιά του.
«Και πού βρίσκει ταλεφτά;» αναρωτιούνται πολλοί. Η προσωπικότητα και το έργο του Αναστασίου ξύπνησε τα φιλάνθρωπο αισθήματα δωρητών από την Ελλάδα και θρησκευτικών οργανώσεων από όλο τον κόσμο. Για όλα αυτά τα κτήρια δούλεψαν πολλοί φτωχοί άνθρωποι - η ορθόδοξη εκκλησία της Αλβανίας δίνει δουλειά στους ανθρώπους.
Συχνά βρίσκει εμπόδια από τα εθνικιστικά στοιχεία της χώρας που θέλουν να φύγει επειδή είναι Έλληνας. Απειλήθηκε ακόμη και η ζωή του! Μια ματιά στο παράθυρο του γραφείου λέει πολλά: τρυπημένο από σφαίρα το 1997, σε απόπειρα δολοφονίας του.
Ο ίδιος ζει απλά, όπως τότε που δεν υπήρχαν ανέσεις στην Αλβανία, Σήμερα, που τα Τίρανα έχουν αλλάξει και γεμίσει με βίλες και δυτικού τύπου διαμερίσματα, ο Αναστάσιος μένει σε μια μικρή σοφίτα, πάνω από την Αρχιεπισκοπή...Ίσως γι'αυτό τον θαυμάζουν, γιατί ο λαός τον νιώθει δικό του. Ποτέ το αξίωμά του δεν ανέστειλε το βασικό κίνητρο της ζωής του: την προσφορά και την αγάπη.
______
Το άρθρο είχε δημοσιευτεί στην έντυπη LIFO τον Δεκέμβριο του 2006. Ψηφιοποιείται για πρώτη φορά.
σχόλια