Η εισαγωγή στο λήμμα «Helmut Berger» πρέπει είναι από τις πιο ακριβείς και περιεκτικές που μπορεί να συναντήσει κανείς στη Wikipedia: «Ο Helmut Berger (1944-2023) είναι [ήταν, από χθες πλέον] ένας Αυστριακός ηθοποιός, γνωστός για τα πορτρέτα ναρκισσιστικών και σεξουαλικά αμφιλεγόμενων χαρακτήρων, σταρ του Ευρωπαϊκού σινεμά από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70, σύμβολο του σεξ και pop icon για την περίοδο εκείνη».
Κάπου θα έπρεπε να χωρά σε κάποια μορφή της και η λέξη decadence αλλά σε γενικές γραμμές αυτός ήταν ο Χέλμουτ Μπέργκερ, τότε ήταν ο Χέλμουτ Μπέργκερ, παρότι ακόμα και στην πιο βαθιά παρακμή του δεν σταμάτησε ποτέ να παίζει (μελαγχολικές εκδοχές του ανοικονόμητου εαυτού του) σε ταινίες μέχρι και πριν λίγα χρόνια. Τι μορφή όμως που υπήρξε κάποτε!
Αν ο Μπιορν Άντρεσεν (ο αγγελικός Τάτζιο στο «Θάνατο στη Βενετία» του Βισκόντι) ήταν κάποτε το «πιο ωραίο αγόρι στον κόσμο», ο Χέλμουτ Μπέργκερ – μούσα, πρωταγωνιστής και σύντροφος του Βισκόντι – ήταν μια εποχή «ο πιο ωραίος άνδρας στον κόσμο», η ιδανική ενσάρκωση ενός τζετ σετ ηδονισμού – έμβλημα μιας ζωής σαν διαφήμιση πολυτελούς ανδρικού αρώματος της δεκαετίας του ’70, και με ερωτική συντροφιά προσωπικότητες όπως ο Νουρέγιεφ, η Μπιάνκα (αλλά και ο Μικ) Τζάγκερ ή η Μαρίζα Μπέρενσον, πλάι στην οποία ο Μπέργκερ έγινε ο πρώτος άνδρας που βρέθηκε στο εξώφυλλο της Vogue.
O Χέλμουτ Μπέργκερ – μούσα, πρωταγωνιστής και σύντροφος του Βισκόντι – ήταν μια εποχή «ο πιο ωραίος άνδρας στον κόσμο», η ιδανική ενσάρκωση ενός τζετ σετ ηδονισμού – έμβλημα μιας ζωής σαν διαφήμιση πολυτελούς ανδρικού αρώματος της δεκαετίας του ’70.
Πιο πολύ από τις ταινίες του Λουκίνο Βισκόντι (όταν πέθανε ο μαέστρος το 1976 ο Μπέργκερ, 32 χρονών ακόμα, είχε δηλώσει ότι ένιωθε συγχρόνως σαν χήρος και σαν ορφανό) τον έχω πάντα στο μυαλό μου ως Ντόριαν Γκρέι στην αφάνταστα trashy και ‘swinging London’ εκδοχή του διάσημου έργου του Όσκαρ Γουάιλντ που είχε γυρίσει το 1970 ο Μάσιμο Νταλαμάνο. Θα τολμούσε μάλιστα να πει κανείς ότι από ένα σημείο και μετά, ο Χέλμουτ Μπέργκερ γινόταν ο ίδιος όλο και πιο πολύ σαν το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, πάνω στο οποίο αποτυπώνονται με ανατριχιαστικά γλαφυρό τρόπο όλα τα φοβερά πάθη, τα αμαρτήματα και οι καταχρήσεις του ήρωα.
Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι ηθοποιοί στην ιστορία του κινηματογράφου για τους οποίους και τις οποίες δεν έχει γυριστεί ποτέ κι από κανέναν ένα αξιοσημείωτο βιογραφικό ντοκιμαντέρ. Για τον Χέλμουτ Μπέργκερ έχουν γυριστεί δύο – ιδιοσυγκρασιακά αμφότερα σε εξωφρενικό βαθμό, όσο και το κωμικοτραγικά ματαιόδοξο «αντικείμενο» τους.
Το πιο πρόσφατο από τα δύο είναι το ελεγειακό, φθινοπωρινό «Ο Χέλμουτ Μπέργκερ, η μητέρα μου κι εγώ» του 2019. Τίποτα όμως – στην ιστορία των βιογραφικών ντοκιμαντέρ – δεν μπορεί να συγκριθεί σε ωμή αναπαράσταση με την ταινία του 2015 με τίτλο «Χέλμουτ Μπέργκερ, ηθοποιός» που γύρισε το 2015 ο σκηνοθέτης Αντρέας Χόρβαθ, ο οποίος πέρασε έναν μαρτυρικό χρόνο (πήγαινε γυρεύοντας βέβαια) πλάι στον πρώην σταρ και μέσα στο χαοτικό μικρό του διαμέρισμα στο Σάλτζμπουργκ, ένα μαυσωλείο γεμάτο από σουβενίρ περασμένων μεγαλείων.
Η ταινία ξεκινά με τον 70χρονο τότε Μπέργκερ σε κατάσταση κρίσης, σύγχυσης και παράνοιας, και με τα παντελόνια κατεβασμένα. Η χρόνια και πολλαπλώς διαβρωτική κατάχρηση ουσιών είναι συνταρακτικά εμφανής. Παραμένει όμως, συγκινητικά σχεδόν, αμετανόητος και έτοιμος για φασαρία. Ο Κλάους Κίνσκι μοιάζει συγκριτικά πράος και συνετός. Και είναι μόνο η αρχή.
Ανά πάσα στιγμή στη ταινία, παραμονεύει άλλη μια έκρηξη οργής με στόχο τον σκηνοθέτη, τον οποίον ο Χέλμουτ Μπέργκερ, θολωμένος από μανίες καταδίωξης και ψευδαισθήσεις μεγαλείου, τραμπουκίζει με κάθε ευκαιρία (συγχρόνως βέβαια, του την πέφτει χύμα, τιμώντας την φήμη του υπέροχου αμφισεξουαλικού «τέρατος» που είχε κάποτε). Σε κάποιο σημείο μάλιστα τον «απολύει», λέγοντας του να πάει να βρει κάποιον κατώτερο ηθοποιό να του κάνει ντοκιμαντέρ, χρησιμοποιώντας μάλιστα ως παράδειγμα τον καημένο τον Τόμας Φριτς (πέθανε πρόπερσι κι αυτός), γνωστόν σε εμάς από την εμφάνισή του στην «Επιχείρηση Απόλλων» πλάι στην Έλενα Ναθαναήλ.
Όποιος έχει δει την τελευταία σκηνή αυτού του ντοκιμαντέρ, αποκλείεται να καταφέρει να την ‘ξε-δει’ ποτέ: Ο Χέλμουτ Μπέργκερ αυνανίζεται μπροστά στην κάμερα και όταν εκσπερματώνει, είναι σα να πέφτει η μάσκα που φορούσε όλη την προηγούμενη ώρα, σα να χαλαρώνει λυτρωτικά μια βασανιστική ένταση που επικρατούσε πριν. Ξαφνικά, είναι και πάλι ανθρώπινος, ασχέτως αν μόλις έκανε το πιο ξεδιάντροπο πράγμα στον κόσμο.
ΤΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΕΝΟΣ ΑΝΤΙΣΤΑΡ
