ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ακόμα ένας νέος και άφθαρτος πολιτικός. Σήμερα είναι ένας 47χρονος πολιτικός που μετράει 13 χρόνια στην ηγεσία του κόμματος, 4,5 στην εξουσία και 3 εκλογικές ήττες. Η δημοτικότητά του εκτοξεύθηκε τον Ιούλιο του 2015 με το δημοψήφισμα και το «όχι στους δανειστές». Η κάθοδος ξεκίνησε την επόμενη μέρα και συνεχίστηκε ως τις εκλογές του Ιουλίου του 2019, όταν αποδοκιμάστηκε από τον ελληνικό λαό που του αρνήθηκε τη δεύτερη θητεία.
Το βράδυ της εκλογικής ήττας είχε δώσει την εντύπωση ότι θα άλλαζε πολλά και ότι ήταν έτοιμος για ένα νέο, πιο ώριμο ξεκίνημα. Η ελπίδα που γεννήθηκε εκείνο το βράδυ έσβησε γρήγορα. Ο Αλέξης Τσίπρας δεν άλλαξε τελικά τίποτα. Κάποιοι, ακόμα και στο κόμμα του, λένε ότι δεν έχει καταλάβει γιατί έχασαν, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η ανάλυση που δεν έχει κάνει και αυτό που ουσιαστικά δεν έχει καταλάβει είναι γιατί κέρδισαν το 2015.
Μία από τις εσωκομματικές διενέξεις, πάντως, είναι ότι ποτέ δεν έγινε ουσιαστική αυτοκριτική για τα χρόνια της διακυβέρνησης και τις αιτίες της ήττας.
Έκτοτε, ο Τσίπρας προσπαθεί διαρκώς να ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός κινήματος νεο-αγανακτισμένων που θα σηκώσουν ξανά το κύμα της οργής για να ανέβει πάλι πάνω του και να οδηγηθεί στην εξουσία.
Με τα σημερινά δεδομένα, οι πιθανότητες να κερδίσει τις επόμενες εκλογές είναι μάλλον εναντίον του. Αν χάσει, όπως θεωρείται το πιο πιθανό, και μάλιστα διπλές εκλογές, θα είναι ο αρχηγός που έχασε 5 εκλογικές αναμετρήσεις στη σειρά και δεν παραιτήθηκε, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει.
Παρότι οι συνθήκες από το 2012 και το 2015 έχουν αλλάξει, εκτιμά ότι η πορεία εκείνη μπορεί να επαναληφθεί. Το δικό του στοίχημα είναι να πετύχει άλλη μία φορά αυτό που συνέβη το 2015. Πιστεύει ότι μπορεί να το κάνει κι έχει αρκετή εμπιστοσύνη στον δυναμισμό του και στο γκελ που θεωρεί ότι μπορεί να κάνει στον κόσμο. Δεν κρύβει ότι θέλει να πάρει πίσω την εξουσία από τον Κυριάκο Μητσοτάκη και δυσκολεύεται να αποδεχτεί ότι έχασε από κάποιον από τον οποίο νόμιζε ότι δεν θα έχανε ποτέ.
Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ από τότε που έχασαν την εξουσία, τα πράγματα δεν πάνε πολύ καλά και υπάρχει αρκετή απαισιοδοξία. Η καρδιά του κόμματος, ο παλιός Συνασπισμός κι οι παλιές συνιστώσες, ο μηχανισμός και η κομματική γραφειοκρατία, συνεχίζουν να ανθίστανται στο άνοιγμα και ζορίζονται ακόμα να αποδεχθούν τους πρόσφυγες του ΠΑΣΟΚ, που εξακολουθούν να νιώθουν ανεπιθύμητοι, παρά τις προσπάθειες του προέδρου να τους επιβάλει.
Η μόνη αλλαγή που έχει συντελεστεί στο ΣΥΡΙΖΑ τα τελευταία χρόνια είναι η μετατροπή του από συλλογικό κόμμα σε αρχηγικό. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον πρόεδρο. Μόνος του αποφάσισε το 2015 τη στροφή στα μνημόνια, χωρίς να ρωτήσει το κόμμα. Μόνος του αποφάσισε την κυβερνητική συνεργασία με το δεξιό εθνικιστικό και εν πολλοίς ρατσιστικό κόμμα των ΑΝΕΛ. Μόνος του αποφασίζει για όλα και το κόμμα απλώς καλείται εκ των υστέρων να υπερασπιστεί τις επιλογές του, ακόμα και όταν αυτές είναι αντίθετες με τη φυσιογνωμία και τις αρχές του.
Η πάλαι ποτέ πολυφωνία και συλλογικότητα του ΣΥΡΙΖΑ έχει γίνει ένα είδος φολκλόρ. Επιτρέπεται ελεύθερα η έκφραση διαφορετικής γνώμης μέσα στις κάθε λογής ομάδες και υποομάδες που υπάρχουν στο εσωτερικό του, αρκεί οι διαφορετικές απόψεις να μη βγουν προς τα έξω και βλάψουν το κόμμα. Και φυσικά δεν παίζουν κανέναν ουσιαστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων.
Στην «Ομπρέλα», την τάση που θεωρείται ότι συσπειρώνει τις ομάδες της αριστερής εσωκομματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ, παρά τα κατά καιρούς παράπονα για την απουσία συλλογικότητας στις αποφάσεις, στην πράξη τούς αρκεί να κάθονται σε μια γωνιά και να τους αφήνει ο Τσίπρας να παίζουν κι αυτοί τον σκοπό τους. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο πνευματικός ηγέτης της αριστερής αντιπολίτευσης, σε σχόλιο του με τίτλο «Η αριστερά ως κουαρτέτο εγχόρδων», σε ένα ημερολόγιο που έγραψε για το TVXS, αναφέρει στην κατακλείδα: «Μακάρι στο μέλλον η Αριστερά, εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ, να μπορέσει όλο και περισσότερο να λειτουργεί ως το κουαρτέτο του Bennett. Αυτό, εξ’ άλλου, ήταν και το αρχικό πρόταγμα του ΣΥΡΙΖΑ».
«Δελφίνοι» από τους οποίους κινδυνεύει ο Αλέξης Τσίπρας να χάσει την αρχηγία δεν υπάρχουν εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Όλοι σχεδόν πιστεύουν ότι χωρίς αυτόν δεν μπορούν να κερδίσουν εκλογές, παρότι –κι εδώ υπάρχει μια αντίφαση– οι περισσότεροι εκτιμούν ότι τα λάθη και οι επιλογές του τους έχουν καθηλώσει δημοσκοπικά και αδυνατούν να κερδίσουν από τη φθορά της κυβέρνησης. Με δυο λόγια, για πρώτη φορά εδώ και λίγο καιρό έχει αρχίσει να συζητιέται, δειλά έστω, ότι ο Τσίπρας αποτελεί μέρος του προβλήματος του ΣΥΡΙΖΑ.
Στην ευρύτερη κεντροαριστερά πολλοί οι οποίοι ήλπιζαν κάποτε στον Αλέξη Τσίπρα ή, έστω, ήταν καλόπιστοι απέναντί του σήμερα θεωρούν ότι εγκλωβίζει τις προοδευτικές δυνάμεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα, παρόλα αυτά, για την ώρα παραμένει ο αδιαμφισβήτητος άλλος πόλος και η μοναδική εναλλακτική απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση.
«Θυμώστε»
Κύρια πολιτική τακτική του παραμένει η συσπείρωση των αντιδεξιών ψηφοφόρων και όλων των «αντί». Σκοπίμως αποφεύγει να κλείσει την πόρτα στους αντιεμβολιαστές, κι ας τον έχουν κατηγορήσει για αυτό ότι ψαρεύει σε θολά νερά. Όπου βλέπει θυμωμένους, σπεύδει να τους προσεγγίσει, με σκοπό να μετατρέψει τον θυμό τους σε πολιτική οργή. Είτε είναι οι ιδιοκτήτες νυχτερινών μαγαζιών στη Μύκονο που αντιδρούν για τα μέτρα της πανδημίας, είτε οι υποψήφιοι που κόπηκαν στις Πανελλήνιες από την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής.
Από την αρχή πόνταρε στην πανδημία, εκτιμώντας ότι η διαχείρισή της θα άφηνε ερείπια και η οικονομική κρίση, που ήταν βέβαιο ότι θα ακολουθούσε, θα προκαλούσε μια νέα εξέγερση. Παρότι όμως η κυβερνητική φθορά μεγαλώνει, όπως και τα λάθη και οι αστοχίες της κυβέρνησης, ο Τσίπρας δεν καταφέρνει να ξεσηκώσει τα πλήθη, κι ας τους ζητάει κάθε τόσο να θυμώσουν.
Σε ομιλία του πριν από λίγες μέρες το ζήτησε πάλι ευθέως από τον κόσμο: «Είναι καιρός πια να εκφράσουμε αυτόν τον θυμό μας, την αγανάκτησή μας, είναι καιρός πια να θυμώσουμε. Ναι, βάλαμε πλάτη για να πάει η χώρα μπροστά, αλλά ως εδώ! Ως εδώ!».
Η ανησυχία των εκλογών
Μέχρι τη δυναμική εμφάνιση της μετάλλαξης Δέλτα, που άλλαξε τις συνθήκες, ο Τσίπρας πίστευε ότι ο Μητσοτάκης θα πήγαινε σε εκλογές το φθινόπωρο. Και μπορεί στις ομιλίες του να έλεγε «ας το κάνει, θα φάει τα μούτρα του», όμως η προοπτική αυτή τον ανησυχούσε και εξακολουθεί να τον ανησυχεί.
Με τα σημερινά δεδομένα, οι πιθανότητες να κερδίσει τις επόμενες εκλογές είναι μάλλον εναντίον του. Αν χάσει, όπως θεωρείται το πιο πιθανό, και μάλιστα διπλές εκλογές, θα είναι ο αρχηγός που έχασε 5 εκλογικές αναμετρήσεις στη σειρά και δεν παραιτήθηκε, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Τουλάχιστον δεν συνηθίζεται στα αστικά κόμματα εξουσίας της Ευρώπης κι ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να παρουσιάζει εσχάτως ένα προφίλ ευρωπαϊκό και σοσιαλδημοκρατικό.
Στα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα όμως, όταν χάνουν τις εκλογές, οι αρχηγοί τους παραιτούνται. Ακόμα και στο αδελφό κόμμα των Ποδέμος, ο Ιγκλέσιας παραιτήθηκε όταν έχασε πρόσφατα. Αλλά και στο συνέδριο του κόμματος, αν θέσει υποψηφιότητα χωρίς αντίπαλο ή εκλεγεί με σοβιετικά ποσοστά, δεν θα πείσει και πολλούς για την ποιότητα της εσωκομματικής δημοκρατίας του ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον, ο Τσίπρας είναι ήδη ο παλαιότερος αρχηγός κόμματος στη χώρα. Πιο παλιός και από τον Κουτσούμπα του ΚΚΕ.
Η ανανέωση του ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να είναι ζητούμενο. Οι τελευταίες αλλαγές δεν ήταν παρά ανακύκλωση φίλων, κολλητών και των ναυαγών που έχει περισυλλέξει από άλλα κόμματα. Πρόκειται κατά βάση για την ίδια κομματική γραφειοκρατία που αποδοκιμάστηκε στις εκλογές του 2019 ως αποτυχημένη. Ο Τσίπρας ωστόσο επιμένει να κρατάει την ομάδα με την οποία έχασε. Ίσως γιατί έχει πειστεί ότι ο ίδιος είναι το μοναδικό ατού του κόμματος και μπορεί να κερδίσει τις εκλογές μόνος του.
Η αλήθεια είναι ότι θέλει διακαώς να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, παρότι ούτε το νέο του πολιτικό στίγμα έχει βρει ακόμα, τώρα που δεν υπάρχει «αντιμνημόνιο», ούτε πρόταση έχει, πέρα από το πρόγραμμα-ξαναζεσταμένο φαγητό που έβαλε τον Γιώργο Σταθάκη να παρουσιάσει. Παρά τις διαφωνίες, την κριτική και την γκρίνια, ουσιαστική αμφισβήτηση από το κόμμα του δεν πρόκειται να υπάρξει, γιατί κανένας δεν θέλει ή δεν μπορεί να διεκδικήσει την ηγεσία και έτσι όπως έχει δομηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ μετά το 2015, είναι ταυτισμένος με τον Τσίπρα. Τόσο, που κάποιοι εκτιμούν ότι όταν τελειώσει ο Τσίπρας, θα τελειώσει και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Εκτός ΣΥΡΙΖΑ (όχι και τόσο εκτός δηλαδή), υπάρχει ένα πρόσωπο το οποίο κάποιοι θα έβλεπαν ως διάδοχο του Τσίπρα και έχουν γίνει αρκετές κινήσεις στο παρασκήνιο για αυτό. Πρόκειται για τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη, που εξακολουθεί να είναι αγαπητός στην καρδιά του ΣΥΡΙΖΑ και στον μηχανισμό του, όπως και σε ένα κομμάτι που έχει φύγει. Βέβαια δεν έχει δοκιμαστεί, λένε κάποιοι, αλλά ούτε και ο Τσίπρας είχε δοκιμαστεί όταν ξεκινούσε την πολιτική του καριέρα ως «θείο βρέφος» του Αλαβάνου.
Στελέχη της αριστεράς που προέρχονται από τον ΣΥΡΙΖΑ και παίζουν ένα ρόλο στις εξελίξεις του ευρύτερου χώρου επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτού του σεναρίου, αλλά ισχυρίζονται ότι «ο Γαβριήλ δεν έχει πει ακόμα το “ναι”».
Τελευταία διοχετεύονται πληροφορίες στα μέσα ότι ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης αυτή την περίοδο ετοιμάζεται να αναλάβει ένα νέο αριστερό think tank που θα δημιουργηθεί, με χορηγό γνωστό επιχειρηματία.
Ο Τσίπρας μπορεί να προτιμά πλέον να περνά όλο και περισσότερο χρόνο στο εξοχικό του στο Σούνιο, αλλά δεν βιάζεται να συνταξιοδοτηθεί και να αποχαιρετήσει την εξουσία. Θέλει τη «δεύτερη φορά» που αισθάνεται ότι τη δικαιούται και πιστεύει ότι «θα είναι αλλιώς» γιατί «τώρα ξέρει». Αν χάσει τις επόμενες εκλογές όμως, θα έχει πρόβλημα ακόμα και αν δεν ενδιαφερθεί κανείς να του πάρει την ηγεσία.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μεγάλωσε απότομα εκλογικά την τελευταία δεκαετία, λόγω της κρίσης, αλλά παρέμεινε ένα μικρό κόμμα, με λίγα μέλη. Δεν έγινε ποτέ το μαζικό κόμμα που ήταν το ΠΑΣΟΚ. Εξελίχθηκε σε ένα ειδικού τύπου κόμμα, χωρίς νέα θεμέλια, που κανείς δεν είναι σε θέση να πει με σιγουριά αν θα υπάρχει και μετά τον Αλέξη Τσίπρα.
