Μια πρωτεύουσα που είναι τόσο κοντά μας κι όμως παραμένει τόσο άγνωστη, ακόμα και σε εκείνους που είχαν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια να αφιερώνουν τα τριήμερά τους στις μεγάλες πόλεις των Βαλκανίων. Είναι ζωντανή από το πρωί μέχρι το βράδυ και μια εναλλαγή σκηνικών μέσα στο ίδιο της το κέντρο που δεν την αφήνει να γίνει μονότονη.
Αυτό το άτυπο ταξιδιωτικό tip, ότι με το να χαθείς στα στενά μιας πόλης τη γνωρίζεις καλύτερα απ' ό,τι όταν κινείσαι μόνο μέσα από τους κεντρικούς δρόμους που σε οδηγεί το GPS, έχει πραγματικά νόημα στα Τίρανα.
«Τα Τίρανα είναι η αφετηρία, εκεί όπου ξεκινούν οι δυνατότητες / εκεί είναι το μέλλον μου εκεί τα όνειρα μου / εκεί που είναι δίπλα-δίπλα το τζαμί και η εκκλησία (σ.σ. η Αλβανία είναι εδώ και χρόνια μια πραγματικά ανεξίθρησκη χώρα) / εκεί που χωρίζουν και τα βρίσκουν ο Νάνο και ο Μπερίσα / εκεί που η Λάνα (σ.σ. το ποτάμι που διατρέχει την πόλη) βρομάει, τα μαγαζιά πουλάνε αρώματα / εκεί που έχει διανοούμενους αλλά και βλάχους / Τίρανα είσαι μες στις καρδιές μας / είσαι τρελή / ζεις τις μεγάλες ώρες / μεθυσμένη, όπως και να είσαι, είσαι δικιά μας / αυτά είναι τα δικά μας Τίρανα, τα Τίρανα των αντιθέσεων / του πολέμου και της ειρήνης / του σκοταδιού και του φωτός / του ψέματος και της αλήθειας / του συμφέροντος / του κεφιού και τους άγχους / των χορών και των business. Όλα μπορούν να συμβούν, αφού ζούμε στα Τίρανα / εκεί που χρησιμοποιούν μακιγιάζ όχι μόνο οι γυναίκες αλλά και οι πολυκατοικίες». Απ' όταν εκλέχθηκε δήμαρχος της πόλης το 2000, ο Έντι Ράμα άρχισε να χρωματίζει την πόλη. Και στο παραπάνω κομμάτι των West Side Family συμμετέχει, «φτύνει ρίμες» κι ίδιος. Πολλά από αυτά για τα οποία μιλάνε τα δικά τους Ημισκούμπρια τα βλέπει κανείς σε τρεις μέρες περιήγησης στην πόλη που κανονικά, στα αλβανικά, είναι θηλυκό.
Πού θα φάτε
Αν θέλετε να πάρετε το πρωινό σας γρήγορα, στο χέρι, όπως οι ντόπιοι, αναζητήστε ένα από τα δικά τους τυροπιτάδικα, τα «byrektore», που θα βρείτε σίγουρα στον δρόμο σας – στη βιτρίνα τους θα δείτε πίτες με πολύ λεπτό φύλλο. Αυτό το φύλλο το ανοίγουν, το ψήνουν και μετά το ξαναψήνουν με τη γέμιση, με τον κιμά, την κολοκύθα, τα φασόλια, την ντομάτα με το κρεμμύδι, το πράσο με το γάλα. Μπορείτε να συνοδεύσετε την πίτα που θα επιλέξετε με ξινόγαλο.
Για μια fine dining εμπειρία, στο Mullixhiu, που σημαίνει «μυλωνάς», ένας νεαρός σεφ που έχει μαθητεύσει σε αστεράτα εστιατόρια του εξωτερικού και στο κορυφαίο Noma της Δανίας, ο Bledar Kola, δηλώνει πως θέλει με την κουζίνα του «να αμφισβητήσει την παγκόσμια δικτατορία της γαλλικής κουζίνας».
Για καλό καφέ οι επιλογές δεν είναι πολλές. Μπορείτε όμως να επισκεφθείτε το πρώτο third wave καφέ της πόλης, το Antigua Specialty Coffee (Rruga Perlat Rexhepi 1001). Εκεί θα βρείτε προσεγμένο εσπρέσο, matcha burnt cheesecake και egg toast, γλυκά pancakes και smoothie bowls.
Τον πατσά τον κάνουν κοκκινιστό, τον συνοδεύουν με γιαούρτι και πιλάφι. Φημίζεται το Te Pacja (Rruga Qemal Stafa 55) λίγα μέτρα μακριά από την κεντρική υπαίθρια αγορά, το Pazari i Ri. Σε έναν παράδρομο-αδιέξοδο στην ίδια περιοχή υπάρχει ένα εστιατόριο για να δοκιμάσετε τοπική κουζίνα στην πιο αυθεντική της μορφή. Όπως υποδηλώνει το όνομά του, το Oda (Rruga Luigj Gurakuqi 3) με τα χαμηλά τραπέζια και τα παλιακά σκεύη κρεμασμένα στους τοίχους είναι φτιαγμένο σαν παραδοσιακό καθιστικό για την υποδοχή των επισκεπτών, είναι χωρισμένο σε δωμάτια με σπιτική ατμόσφαιρα – ο χώρος του έχει κατοικηθεί έτσι κι αλλιώς στο παρελθόν. Εκεί θα δοκιμάσετε φρέσκα ντόπια γαλακτοκομικά προϊόντα, κατσικίσιο και πρόβειο τυρί, την παραδοσιακή τους αλοιφή fërgesë με φέτα, ντομάτα, ψητές κόκκινες πιπεριές και γιαούρτι, σπιτικά τουρσιά, τραγανούς ρυζοκεφτέδες (qifqi), αρνί μαγειρεμένο σε ξυλόφουρνο και τη συκωταριά του σε μια πίτα χωρίς φύλλο. Στα ποτήρια σας μπορείτε να βάλετε ξινόγαλο, ντόπιες μπίρες ή ρακή.
Για μια fine dining εμπειρία, στο Mullixhiu (Shëtitorja Lasgush Poradeci Hyrja e Parkut tek Diga e Liqenit Artificial Tirana, 1019) που σημαίνει «μυλωνάς», ένας νεαρός σεφ που έχει μαθητεύσει σε αστεράτα εστιατόρια του εξωτερικού και στο κορυφαίο Noma της Δανίας, ο Bledar Kola, δηλώνει πως θέλει με την κουζίνα του «να αμφισβητήσει την παγκόσμια δικτατορία της γαλλικής κουζίνας». Σε έναν χώρο που φέρνει σε ξύλινη καμπίνα βουνού, το εστιατόριό του έχει αφοσιωθεί στις ζυμώσεις, φτιάχνει μπροστά μας τα ψωμιά που βγάζει, δουλεύει με μικρές φάρμες και εγχώριους παραγωγούς. Με έμπνευση από την παράδοση, προσφέρει «πιάτα της γιαγιάς» σε πιο φίνα εκδοχή. Το degustation μενού έχει οκτώ στάδια και κοστίζει 25 ευρώ, ενώ οι ακριβές φιάλες κρασί δεν ξεπερνούν τα 30 ευρώ. Ο λόγος που οι τιμές του είναι τόσο χαμηλές σε σύγκριση με το επίπεδο του φαγητού που προσφέρει είναι γιατί ο σεφ έχει βάλει στόχο να γνωρίσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι τόσο τη δική του κουζίνα όσο και τη γαστρονομική παράδοση της χώρας.
Κάποιοι από εκείνους που μετανάστευσαν στον ιταλικό Νότο επέστρεψαν πίσω με νόστιμες ιδέες, αξιοποιώντας τις συνταγές που γεύτηκαν εκεί. Εξαιρετική πίτσα με λαστιχωτό ζυμάρι και καψαλισμένο, όπως πρέπει, στεφάνι θα βρείτε στο Apulia pizzeria & panzerotteria (Rruga Gjik Kuqali, Tirana 1001), ενώ τυριά, αλλαντικά και σάντουιτς με προϊόντα από την Απουλία που συνοδεύονται από ιταλικά κρασιά θα βρείτε στο Gusta La Puglia (Rruga Myslym Shyri, Nr.1).
Τα φρούτα δεν θα σας λείψουν στο ταξίδι. Θα συναντήσετε πολλούς πάγκους με τέτοια στα αίθρια και στα ισόγεια των εργατικών πολυκατοικιών, σε καρότσια σκορπισμένα σε όλο το κέντρο της πόλης.
Πού θα πιείτε
Τα Χριστούγεννα του 2012 ανοίγει στα Τίρανα ένα μπαρ διαφορετικό απ' όσα υπήρχαν μέχρι τότε. Έχοντας δουλέψει σε μπάρες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, δύο αδέρφια, ο Σοφοκλής και ο Έβι Καλί, αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω και να ανοίξουν ένα μαγαζί αφιερωμένο στο perfect serve και τα ποιοτικά κοκτέιλ. Έριξαν σχεδόν όλο τους το μπάτζετ στο μπαρ και τον χώρο τους τον διαμόρφωσαν σιγά-σιγά, μόνοι τους. Με φρέσκα φρούτα και δικά τους σιρόπια, κάνοντας infusions στα ποτά τους, προσεγγίζοντας κλασικές συνταγές με τα δικά τους twists (το Νegroni τους έχει ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτουν, να το δοκιμάσετε), το Nouvelle Vague (Rruga Pjeter Bogdani 10111) είναι το πιο ενημερωμένο cocktail-bar της πόλης και το πιο δημοφιλές μέχρι σήμερα ποτό του καταλόγου είναι το «Nu fashion» με ουίσκι, γλυκό βερμούτ, τζίντζερ, bitters και λάιμ. Το κλίμα του είναι χαλαρό, στους τοίχους του θα δείτε αφίσες και αυτοκόλλητα από DJs και μαγαζιά που ίσως σας είναι γνώριμα. Κατά περιόδους έχει φιλοξενήσει στην μπάρα του ομάδες άλλων κορυφαίων μπαρ, των δικών μας Baba Au Rum και The Clumsies –επίσης έχει βρεθεί εκεί o Χρήστος Γκόλφης από το Theosis της Σύρου και ο Διονύσης Πολάτος από το «Ipitou the Bar»–, του Dream Kong της Ρώμης και του Rasputin της Φλωρεντίας. Από το συγκεκριμένο μπαρ έχει περάσει και o Jad Ballout των Electric Bing Sutt και Dead End Paradise της Βηρυτού. Από τα ηχεία του βγαίνουν τζαζ-φανκ, τροπικοί και σπάνιοι ήχοι.
«Όταν πρωτοανοίξαμε, ο δρόμος μπροστά μας ήταν γεμάτος λακκούβες και σκοτεινός. Εμείς ονειρευόμασταν να κατεβάσουμε τον κόσμο στην περιοχή το βράδυ, να συνεννοούνται μεταξύ τους, λέγοντας “στο στενάκι του Nouvelle”. Πλέον εδώ είναι ένα μέρος που συγκεντρώνει τα νέα μαγαζιά, είναι κάτι σαν του Ψυρρή για την Αθήνα», λέει ο Σοφοκλής Καλί για το Blloku, που από μια αποκομμένη περιοχή στα χρόνια της κομμουνιστικής Αλβανίας έχει μετατραπεί αυτήν τη στιγμή στον πυρήνα της εναλλακτικής νυχτερινής ζωής της πρωτεύουσας. Ένα ακόμα place to be, στην ομάδα του οποίου συμμετέχει ο Σοφοκλής Καλί, είναι το Τunèl (Pallati i Kulturës, Sheshi Skenderbej, Kati II, 1010), που λειτουργεί στην ταράτσα του ιταλικού ινστιτούτου της πόλης. Στημένο για είναι το gig space της εναλλακτικής σκηνής της πόλης, σε περίπτωση που βρεθείτε καλοκαίρι στα Τίρανα μπορείτε να τσεκάρετε ποιο όνομά έχει αναλάβει τα decks του ή έχει καταλάβει τη σκηνή του τις μέρες που θα είστε εκεί.
Εκτός από το μικροσκοπικό ποτάδικο Hemingway (Rruga Kont Urani, Tirana 1001), εκεί όπου ο ιδιοκτήτης του Ρούντι βρίσκεται συνέχεια πίσω από την μπάρα και μπορεί να σας μιλάει με τις ώρες για την ποικιλία των ρουμιών που διαθέτει, τα υπόλοιπα μπαρ που αξίζει να επισκεφθείτε βρίσκονται συγκεντρωμένα στην ανερχόμενη περιοχή του Blloku. Ένα από αυτά είναι το Kino bar (Pjeter Bogdani, Vila 37) με τις δύο μεγάλες αυλές και τον εσωτερικό του χώρο που θέλει να θυμίζει Βroadway style θέατρο, με τη μαρκίζα που αλλάζει συνέχεια και τον φωτισμό του, με τους τοίχους του, που καλύπτονται από vintage αφίσες του αλβανικού κινηματογράφου. Ένα ακόμα μπαρ που έχει ρετρό διάθεση και σωστά εκτελεσμένα ποτά είναι το Radio bar (Rruga Ismail Qemali P. 29 Ap. 1), που είναι στολισμένο με στοίβες από παλιά ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, κάμερες, γραφομηχανές, ραπτομηχανές και κινηματογραφικές αφίσες, ενώ διαθέτει και μια πολύχρωμη κρυφή αυλή.
Στην κεντρική πλατεία και στο μεγάλο πάρκο της πόλης
Το όνομά της είναι Skanderbeg, απλώνεται σε σαράντα χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα και αποτελεί κομμάτι του μεγαλύτερου πεζόδρομου των Βαλκανίων. Στην έκταση αυτής της πολυβραβευμένης για τον σχεδιασμό της πλατείας θα δείτε το άγαλμα του εθνικού ήρωα της χώρας, του Γεώργιου Καστριώτη Σκεντέρμπεη, που της έδωσε και το όνομά της, τον Πύργο του Ρολογιού με τα τριάντα πέντε μέτρα ύψος, το κτίριο της όπερας, το Παλάτι του Πολιτισμού, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το μουσουλμανικό τέμενος που χρονολογείται από το 1794. Από εκεί θα οδηγηθείτε στη λεωφόρο Deshmoret e Kombit, θα συναντήσετε πολύχρωμα χαμηλά κτίρια ιταλικής αρχιτεκτονικής, το δημαρχείο, το Κοινοβούλιο, την Ακαδημία Τεχνών, το Πολυτεχνείο της πόλης.
Το μεγάλο πάρκο των Τιράνων, το Grand Park ή Parku i madh i Tiranës χτίστηκε τη δεκαετία του '50 κι είναι ένας χώρος που αξιοποιείται από τους κατοίκους. Περιλαμβάνει μια μεγάλη τεχνητή λίμνη και βοτανικό κήπο, αποτελείται από περίπου 120 είδη δέντρων, θάμνων και λουλουδιών και μπορείτε να το περπατήσετε πριν επισκεφθείτε το εστιατόριο Mullixhiu που βρίσκεται ακριβώς δίπλα του.
Μια καλά κρυμμένη γκαλερί
Το ZETA Center for Contemporary Art ιδρύθηκε το 2007 από τη Valentina Koça. Βρίσκεται στον δεύτερο όροφο ενός μικρού κτιρίου κατοικιών και εμπορίου στην οδό Abdyl Frashëri στο κέντρο των Τιράνων και λειτουργεί ως αυτόνομος πολιτιστικός χώρος που τον αφορά η ζωγραφική, γλυπτική, η φωτογραφία, η πολυμεσική προσέγγιση της τέχνης. Αναδεικνύει νέους καλλιτέχνες, παρουσιάζει αναδρομικές δουλειές παλαιότερων. Aξίζει να την επισκεφθείτε.
Και μερικά ακόμα tips:
Πακετάροντας, μπορείτε να βάλετε στο πορτοφόλι σας είτε την ταυτότητα είτε το διαβατήριο σας, ταξιδεύετε και με τα δύο έγγραφα.
Το ταξί από το αεροδρόμιο στο κέντρο της πόλης κοστίζει 16 ευρώ.
Αν σας ενδιαφέρει να βρίσκεστε στο κέντρο της νυχτερινής ζωής της πόλης, ψάξτε χωρίς δεύτερη σκέψη δωμάτιο στο Blloku.
Faleminderit είναι το «ευχαριστώ», προφέρεται ακριβώς όπως γράφεται.
