Μπορεί να ανήκετε σε μια από τις νέες φυλές της Αθήνας, σε αυτή που κοντοστέκεται μπροστά από όλες εκείνες τις βιτρίνες που έχουν δημιουργηθεί στην πόλη για να φιλοξενήσουν χειροποίητα αντικείμενα και σκεύη που ξεφουρνίζονται από καμίνια. Μια Αθήνα που στον ελεύθερό της χρόνο επιλέγει να λερωθεί με πηλό για να αποφορτιστεί μέσω μιας τέχνης αρχέγονης, της κεραμικής.
Μαζί με τα καινούργια φυτοπωλεία και όλους αυτούς που τα αντιμετωπίζουν ως άλλα μπακάλικα, ψωνίζοντας ακόμα και κάθε εβδομάδα από αυτά για το ήδη καταπράσινο σπίτι τους, τα κεραμικά είναι η πιο πρόσφατη αγάπη της πόλης που έρχεται από άλλες, αναλογικές εποχές και τη συναντάμε συνεχώς μπροστά μας: σε σπίτια και ξενοδοχεία, σε καφέ και εστιατόρια, παντού υπάρχουν πλέον κεραμικά στοιχεία. Για του λόγου το αληθές, το τελευταίο Σαββατοκύριακο αυτού του μήνα, στις 26 και στις 27 Νοεμβρίου, διοργανώνεται το πρώτο Fired Up, το οποίο θα γεμίσει τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με χειροποίητα αντικείμενα, διακοσμητικά, χρηστικά ή και τα δύο ταυτόχρονα. Πρόκειται για μια συνάντηση περισσότερων από εξήντα δημιουργών οι οποίοι εκφράζονται με το ίδιο εύπλαστο και φυσικό υλικό.
Με μεγάλη παράδοση στην ελληνική ιστορία, με τα αντικείμενά της να έχουν υπάρξει μέρος της καθημερινότητας ήδη από την αρχαιότητα, η κεραμική είναι μια τέχνη που δεν σίγησε ποτέ, έμεινε μάλιστα σχεδόν ανέγγιχτη από τον χρόνο ως προς τις τεχνικές κατασκευής και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί. Μόνο που τώρα της έχουμε ξαναδώσει τη σημασία που της αναλογεί.
Εκείνοι που διαμορφώνουν όσα αποτελούν τη γαστρονομία του σήμερα δεν έμειναν αδιάφοροι μπροστά σε αυτή την τάση. Σεφ και restaurateurs μπήκαν στη διαδικασία να αναζητήσουν εκείνα τα κεραμικά σκεύη που θα αναδείξουν ακόμα περισσότερο τις γευστικές τους ιδέες, που θα μας κάνουν να αναφωνήσουμε «ωραίο πιάτο» μόλις αρχίσουν να μας σερβίρουν. Μάλιστα, κάποιοι από εμάς αρχίσαμε να σηκώνουμε αυτά τα πιάτα στον αέρα ψάχνοντας την υπογραφή του καλλιτέχνη και του εργαστηρίου που τα έχει δημιουργήσει, κι εγώ ανήκω σίγουρα σε αυτούς παρότι μέχρι τώρα δεν με έβγαλε ο δρόμος σε κάποιο σεμινάριο κεραμικής. Η Έλια Λαμπίρη έχει καταλάβει ότι συμβαίνει αυτό από το γεγονός ότι έχουν φτάσει μέχρι την περιοχή της Καλλιθέας και την πόρτα του Mud Lab τουρίστες που έχουν απολαύσει το φαγητό τους μέσα από τα σκεύη της σε κάποιο εστιατόριο.
Έχει σπουδάσει γραφιστική και για πολλά χρόνια εργάστηκε σε αθλητικές εφημερίδες, στο κομμάτι του Photoshop. «Κατά κάποιον τρόπο βρισκόμουν σε έναν παρεμφερή χώρο σε ό,τι έχει να κάνει με τα χρώματα, τις αντιθέσεις, τις αναλογίες. Μόνο που πλέον όλα αυτά για μένα είναι χειροποίητα και όχι στην οθόνη ενός υπολογιστή». Τα κεραμικά υπήρξαν και για την ίδια αρχικά μια ερασιτεχνική απασχόληση, που την έβγαζε για λίγο έξω από το σπίτι όταν γεννήθηκε ο μεγάλος της γιος. Η πρώτη της επαφή με αυτά έγινε στη σχολή της Δέσποινας Ξενάκη, εκεί όπου της φάνηκε συναρπαστικό το γεγονός πως με ένα κομμάτι πηλό μπορούσε να φτιάξει οτιδήποτε μπορούσε να φανταστεί. Λίγο μετά αποφάσισε να κάνει το χόμπι της επάγγελμα, άρχισε να ασχολείται αποκλειστικά με τα χρηστικά είδη και, βλέποντας τη ζήτηση που είχε δημιουργηθεί από την πλευρά των εστιατορίων για χειροποίητα κεραμικά πιάτα, γεννήθηκε το Mud Lab.
«Ξεκίνησα να παρατηρώ τα πιάτα στα εστιατόρια του εξωτερικού, που χρησιμοποιούσαν όλο και περισσότερο χειροποίητα κεραμικά σκεύη, δημιουργώντας την καινούργια τάση που έχει έρθει και στην Ελλάδα. Τώρα πια, πέρα από τη γεύση, που παίζει τον πρωταρχικό ρόλο, οι σεφ δίνουν ιδιαίτερη σημασία και στην εμφάνιση του πιάτου μέσα στο οποίο θα στήσουν το φαγητό τους. Προσέχουν κάθε λεπτομέρεια, το μέγεθος, το σχήμα, τα χρώματα που πρέπει να ταιριάζουν με τη γύρω διακόσμηση, θέλουν ο καθένας να έχει τη δική του ταυτότητα, τα σκεύη που χρησιμοποιούν να μην κυκλοφορούν πολύ στην αγορά αλλά να είναι κάτι το μοναδικό. Το να έχει ένα εστιατόριο ένα χειροποίητο κεραμικό πιάτο δείχνει ότι έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία και μελέτη στην παρουσίαση του μενού του», θα μου πει, και η αλήθεια είναι πως ακόμα και αυτή η λεπτομέρεια αποτελεί κομμάτι της εμπειρίας που προσφέρουν. Σκεφτείτε ότι πολλοί από εμάς έχουμε μεγαλώσει σε σπίτια που διέθεταν το καθημερινό σερβίτσιο και ένα ακόμη, εκείνο που έβγαινε όταν περιμέναμε επισκέψεις. Και μπορεί στο δικό μας νοικοκυριό να μη συμβαίνει πια αυτό -μέχρι πρόσφατα είχαμε όλοι σχεδόν τα ίδια πιάτα μαζικής παραγωγής-, αλλά σε όλα τα καλά εστιατόρια ήμασταν και εξακολουθούμε να είμαστε σαν καλεσμένοι, γι’ αυτό και εκεί πρέπει να βγάζουν καθημερινά το καλό τους το σερβίτσιο.
Την ίδια στιγμή, τα social media έχουν αναδειχθεί σε απόλυτο εργαλείο διαφήμισης και διάδοσης του φαγητού, έτσι, η εικόνα των πιάτων βγαίνει σε δευτερόλεπτα από τις σάλες, αφού τα φωτογραφίζουμε τόσο εμείς όσο και τα ίδια τα εστιατόρια για να προμοτάρουν τη δουλειά τους. Τα social media βοήθησαν και τη δουλειά της Έλιας Λαμπίρη να μαθευτεί και έτσι συνεργάζεται πλέον με πολλά εστιατόρια και ξενοδοχεία, κατασκευάζοντας όλων των ειδών τα χρηστικά σκεύη που μπορεί να χρειαστεί μια τέτοια επιχείρηση, πιάτα και μπολ, βάσεις πάνω στις οποίες στέκονται λεπτεπίλεπτες γευστικές δημιουργίες, βάσεις για μαχαιροπίρουνα και chopsticks, κούπες και κουπάκια καφέ, κανάτες και τασάκια.
Την υπογραφή του Mud Lab τη συναντάμε κάτω από τα σκεύη υψηλού επιπέδου εστιατορίων της Αθήνας αλλά και όλης της Ελλάδας. Κάποια από αυτά μπήκαν και πρόσφατα στη λίστα των αστεράτων, το Delta που διακρίθηκε με δύο αστέρια Michelin, το Soil και το Pelagos που κατέχουν από ένα το καθένα. Το Herve, το Oinoscent, το Ovio, το Ιθάκη, το Patio, το Ακτή, το Kensho στη Μύκονο, το Idol και το Alali στη Σαντορίνη συμπληρώνουν τη λίστα των καλών εστιατορίων των οποίων τις ποτηριέρες και τις πιατοθήκες γεμίζει. «Όλα μας τα σκεύη είναι ειδικά φτιαγμένα για κάθε παραγγελία προκειμένου να εξυπηρετούν τις διαφορετικές ανάγκες των σεφ. Για τα εστιατόρια που το μενού τους διαμορφώνεται βάση ενός συγκεκριμένου concept είναι σύνηθες το να σχεδιάζουμε ένα σκεύος που προορίζεται για μια και μόνο συγκεκριμένη χρήση. Τις περισσότερες φορές οι σεφ έρχονται με κάποια σχέδια ήδη στο μυαλό τους. Ξέροντας το φαγητό που θα σερβίρουν και τις ανάγκες που προκύπτουν στο καθημερινό σέρβις, έχουν μια πρώτη εικόνα για τα σκεύη που χρειάζονται και μετά συζητάμε μαζί τους συνδυασμούς των μεγεθών και των χρωμάτων. Δουλεύοντας με όλους αυτούς τους καταξιωμένους και έμπειρους σεφ κατέληξα στο ότι είναι πολύ σημαντικό να ακολουθείς τις ανάγκες και την ταυτότητα της κάθε κουζίνας, ώστε να μπορέσεις να την αναδείξεις πραγματικά».
Είμαι βέβαιη πως θα έχετε βρεθεί να προσπαθείτε να απολαύσετε τις προτάσεις ενός εστιατορίου μέσα από πιάτα που σας φάνηκαν άβολα, που δεν σας βοηθούσαν στο να συγκεντρώσετε όλα του τα συστατικά στα μαχαιροπίρουνά σας. Από τις παραγγελίες που φέρνει εις πέρας η ίδια στο Mud Lab παρατηρεί ότι οι σεφ δεν χρησιμοποιούν τελευταία τόσο πολύ τα ίσια πιάτα, ότι στρέφονται στα μπολ, ενώ δουλεύουν πολύ με ραφινάτες σάλτσες και ζωμούς που μπαίνουν μέσα στα πολλά κανατάκια που καλείται να ετοιμάσει. Στο εργαστήριο της Καλλιθέας δουλεύουν με stoneware πηλούς υψηλής θερμοκρασίας προκειμένου τα σκεύη τους να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερη αντοχή.
Συχνά, η μορφή που δίνει η Έλια Λαμπίρη στα κεραμικά ενός εστιατορίου μιμείται κάποιο από τα υλικά του πιάτου που θα σερβιριστεί σε αυτά. Για το καλοκαιρινό μενού γευσιγνωσίας του Pelagos που είναι ένα homage στις γευστικές παραδόσεις τριών νησιών του Αιγαίου στα οποία ταξίδεψε ο σεφ Luca Piscazzi, έπλασε δύο άκρως εντυπωσιακά σκεύη, ένα μπολ σε σχήμα αγκινάρας και ένα ακόμη που αποτελούνταν από δύο μέρη, το οποίο έκλεινε με καπάκι και έμοιαζε με την κολοκύθα μέσα στην οποία ωριμάζει το ξεχωριστό καρίκι, το «μπλε τυρί» της Τήνου. Για ένα από τα πιάτα με τα οποία συστήθηκε το Soil στο κοινό, για το μανιτάρι που σέρβιρε ο Τάσος Μαντής λαμβάνοντας εξαιρετικές κριτικές, εκείνη έφτιαξε ένα πιάτο που έφερνε σε πορτσίνι. Η πιο απαιτητική παραγγελία που είχε ποτέ ήταν αυτή για το γεύμα στο Ζάππειο Μέγαρο που ακολούθησε μετά την πρόσφατη επίδειξη του οίκου Dior στο Καλλιμάρμαρο. Καθώς η collection που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2021 ήταν εμπνευσμένη από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, η κεραμίστρια ετοίμασε χίλια διακόσια χειροποίητα σκεύη από κόκκινο πηλό μέσα σε μόλις ενάμιση μήνα.
Η πιο ξεχωριστή δημιουργία για την ίδια δεν είναι κάποιο πιάτο ή σκεύος, αλλά ένα διακοσμητικό στοιχείο που στολίζει το Soil, το εστιατόριο που διακρίθηκε και με το green star του οδηγού Michelin για την farm to table φιλοσοφία του. Διατηρώντας τον δικό του κήπο στο Αλεποχώρι, στηρίζοντας το μενού σε όσα καλλιεργεί εκεί και στις πρώτες ύλες των τροφοσυλλεκτών με τους οποίους συνεργάζεται, ο Τάσος Μαντής, ο σύντροφος της Έλιας Λαμπίρη, δημιουργεί φαγητό υψηλής γαστρονομικής αξίας που βρίσκεται σε άμεση επαφή με τη γη. Γι’ αυτό και εκείνη δημιούργησε μια σύνθεση από κεραμικά φύλλα σε τέσσερις αποχρώσεις, «ένα έργο πολύ διαφορετικό από τα χρηστικά σκεύη που συνηθίζουμε να φτιάχνουμε στο Mud Lab, αφιερωμένο με πολλή αγάπη για το ξεκίνημα του εστιατορίου». Τελευταία, το Mud Lab έχει αρχίσει να ασχολείται με τον φωτισμό, «έναν τομέα αρκετά διαφορετικό για εμάς, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέροντα».
Με μεγάλη παράδοση στην ελληνική ιστορία, με τα αντικείμενά της να έχουν υπάρξει μέρος της καθημερινότητας ήδη από την αρχαιότητα, η κεραμική είναι μια τέχνη που δεν σίγησε ποτέ, έμεινε μάλιστα σχεδόν ανέγγιχτη από τον χρόνο ως προς τις τεχνικές κατασκευής και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί. Μόνο που τώρα της έχουμε ξαναδώσει τη σημασία που της αναλογεί. «Ένα σχόλιο που ακούμε συχνά είναι το να θέλει κάποιος τις κούπες μας που συναντά έξω για το σπίτι του, για να πίνει τον καφέ του, ή ένα δικό μας μπολ για βάλει τη σαλάτα του. Μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, αλλά για εμάς το να θέλει κάποιος στην καθημερινότητά του να χρησιμοποιεί τα σκεύη μας είναι πολύ σημαντικό. Η κεραμική έχει αναδειχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, νομίζω πως μέσα στην κρίση αρχίσαμε να εκτιμάμε οτιδήποτε χειροποίητο. Ελπίζω ότι θα συνεχίσουμε έτσι, ότι ο κόσμος θα στηρίζει τις μικρές βιοτεχνίες και τα εργαστήρια». Ποια είναι τα δικά της αγαπημένα κεραμικά που έχουν φτιαχτεί από άλλους; «Όλα αυτά που βρίσκουμε σε όλα τα σπίτια σε χωριά της Ελλάδας, τα σκεύη στα οποία παλιότερα μαγείρευαν οι νοικοκυρές το φαγητό της οικογένειας και παρότι μπορεί το αισθητικό κομμάτι να μην είναι επίκαιρο, η κατασκευή τους είναι τόσο άρτια που ακόμα και τώρα μπορούν να φιλοξενήσουν τα πιο νόστιμα γιουβέτσια και τις πιο ωραίες ρεβιθάδες».
Mud Lab, Ανδρομάχης 32, Καλλιθέα, 211 4185558
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LifO.
