ΠΟΤΕ ΘΑ ΞΑΝΑΠΑΜΕ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ;
Πότε θα ξαναγίνουν πρόβες;
Πότε θα κριθεί και πάλι ασφαλής η συνεύρεση θεατών και ηθοποιών σε πραγματικό χώρο και χρόνο;
Η κρίση στον χώρο του θεάματος είναι παγκόσμια. Σε όλο τον πλανήτη τα φεστιβάλ μουσικής και θεάτρου ακυρώνονται το ένα μετά το άλλο. Στη Νέα Υόρκη και στην Αγγλία έχουν ήδη ενημερώσει τους εργαζόμενους ότι τα θέατρα θα παραμείνουν κλειστά ως το τέλος του 2020. Στη χώρα μας, τις τελευταίες μέρες, και μετά τις έντονες αντιδράσεις των καλλιτεχνών, η κυβέρνηση φαίνεται πως αλλάζει στάση στο θέμα των συναυλιών και των φεστιβάλ που ήταν προγραμματισμένα για τους καλοκαιρινούς μήνες. Σύμφωνα με πληροφορίες, χθες το απόγευμα ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, επικοινώνησε σχετικά με την υπουργό Πολιτισμού, κ. Λίνα Μενδώνη. Φημολογείται ότι τελικά θα πραγματοποιηθούν συναυλίες και λοιπές πολιτιστικές εκδηλώσεις το καλοκαίρι, ενώ αναμένεται να ανακοινωθεί ο τρόπος διεξαγωγής τους.
Η ανάγκη γεννάει τα πράγματα. Από την ανάγκη γεννήθηκε και η πρωτοπορία. Ποιος ξέρει; Ίσως αρχίσουμε να στήνουμε πατάρια στις πλατείες και ο κόσμος θα μας βλέπει από τα μπαλκόνια... Πόσο βαθιά στο παρελθόν πρέπει να πάμε για να βρούμε το μέλλον; Θα δοκιμαστούν οι αντοχές μας. Θα ξεκουνηθούν ένστικτα και δυνάμεις που βρίσκονται μέσα μας και δεν τις γνωρίζουμε.
Δεν είναι όμως μόνον το καλοκαίρι. Τα πράγματα διαγράφονται ζοφερά και για το φθινόπωρο, γεγονός που εντείνει ακόμη περισσότερο την αίσθηση ανασφάλειας. Οι επαγγελματίες του θεάτρου δεν γνωρίζουν πότε θα επιστρέψουν στις δουλειές τους. Αντιμετωπίζουν την προοπτική πολύμηνης ανεργίας. Ελάχιστοι από αυτούς είναι σε θέση να αντέξουν οικονομικά...
Θα συνέφερε τον επιχειρηματία να ανοίξει την αίθουσα υπ' αυτές τις συνθήκες; «Κοιτάξτε, το "Masterclass" [σ.σ. η παράσταση με τη Μαρία Ναυπλιώτου που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και επρόκειτο να επαναληφθεί την ερχόμενη σεζόν στο «Χορν»] θα μπορούσε να δουλέψει με 180 αντί για 380 θεατές, όπως έκανε την πρώτη χρονιά. Εγώ θα το διακινδύνευα. Οι ηθοποιοί; Οι θεατές; Ποια θα είναι η ψυχολογία τους; Η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη και αυτό που την κάνει χειρότερη είναι ότι δεν υπάρχει ορίζοντας. Δηλαδή καμία διαβεβαίωση ότι να, αν κάνουμε υπομονή πέντε μήνες ακόμη, μετά όλα θα πάνε καλά...».
Την περασμένη Τετάρτη πραγματοποιήθηκε τηλε-διάσκεψη μεταξύ εκπροσώπων των θεατρικών παραγωγών και του Γενικού Γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού, κ. Νικόλα Γιατρομανωλάκη (ψηφιακά παρόντες ήταν και άλλοι εκπρόσωποι από τον χώρο του κινηματογράφου, του τραγουδιού, καθώς και από εταιρείες ήχου και φωτισμού). Ανάμεσα στα θέματα που τέθηκαν ήταν τα ενοίκια των πληττόμενων επιχειρήσεων (μήπως θα μπορούσαν να μειωθούν;), η προοπτική επιχειρηματικών δανείων με μηδενικό επιτόκιο και εγγύηση δημοσίου, η αναστολή των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων μέχρι 28/2/21, η επιδότηση της μισθοδοσίας και των ασφαλιστικών εισφορών του προσωπικού, η αγορά μουσικών και θεατρικών παραστάσεων από τα φεστιβάλ και άλλους φορείς του δημοσίου, η αύξηση του ποσού των 15 εκατομμυρίων για τον πολιτισμό κ.ά.
Το υπουργείο επιφυλάχθηκε να εξετάσει τα αιτήματα και να καλέσει δεύτερη συνάντηση, στην οποία θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι και των άλλων αρμόδιων υπουργείων (Εργασίας και Οικονομικών). Οι παραγωγοί επιμένουν ότι πρέπει να δοθούν επιδόματα στους ηθοποιούς και δάνεια στις εταιρείες, αλλιώς δεν θα επιβιώσουν. «Το κράτος πρέπει να διεκδικήσει ευρωπαϊκά κονδύλια για έναν κλάδο που απασχολεί 100.000 άτομα» υποστηρίζει ο κ. Γεώργας.
Εξαγγελίες και προσδοκίες
Με κομμένη την ανάσα περιμένουν όλοι να δουν τι μέτρα θα λάβει η κυβέρνηση και πώς θα αξιοποιηθούν τα προγράμματα ΕΣΠΑ ώστε να μην καταστραφεί ο κλάδος του πολιτισμού.
Αγορεύοντας στη Βουλή προ δύο ημερών, ο πρωθυπουργός είπε τα εξής: «Θέλω να εξαντλήσουμε όλες τις δυνατότητες, ώστε να μην παραλύσει ο κλάδος του πολιτισμού το καλοκαίρι. Ξέρω ότι είναι μια περίοδος την οποία πολλοί άνθρωποι που ασχολούνται με τον πολιτισμό περιμένουν, προκειμένου να υποστηρίξουν το ετήσιο εισόδημά τους. Έχω ζητήσει, επίσης, από την υπουργό Πολιτισμού, σε συνεννόηση και με το υπουργείο Εργασίας, να δούμε αν και με ποιον τρόπο μπορούμε να κατανείμουμε πόρους του ΕΣΠΑ για ένα στοχευμένο πρόγραμμα στήριξης της ανεργίας στον χώρο του πολιτισμού. Δικαίως ετέθη το ζήτημα αυτό. Θα μιλήσουμε πολύ σύντομα για τον κλάδο αυτό με συγκεκριμένα μέτρα και συγκεκριμένες προτάσεις και πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να καταλήξουμε σ' ένα πρόγραμμα, το οποίο θα απαλύνει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τις αρνητικές επιπτώσεις».
Με κομμένη την ανάσα περιμένουν όλοι να δουν τι μέτρα θα λάβει η κυβέρνηση και πώς θα αξιοποιηθούν τα προγράμματα ΕΣΠΑ ώστε να μην καταστραφεί ο κλάδος του πολιτισμού. Γνωρίζουν, παράλληλα, ότι πρέπει να προηγηθούν οι αποφάσεις των υγειονομικών επιτροπών, που θα καθορίσουν τον αριθμό των ανθρώπων στις συναθροίσεις και τον τρόπο ασφαλούς διεξαγωγής των εκδηλώσεων.
Η αγωνία των καλλιτεχνών
Τι θα μπορούσε να γίνει όλη αυτή την περίοδο, ώστε να μην πέσει το θέατρο σε αδράνεια; «Να βρούμε έναν άλλον τρόπο να κάνουμε παραστάσεις» λέει. «Δεν ξέρω ποιος είναι αυτός, αλλά εγώ δεν είμαι και ο εξυπνότερος άνθρωπος στον κόσμο. Μπορεί να γίνει έρευνα. Να επιδοτηθεί από το κράτος μία έρευνα σχετικά με το πώς μπορούν να υπάρξουν νέοι τρόποι παρουσίασης και δημιουργίας θεαμάτων. Ακούγεται απίθανο αλλά πρέπει να το ψάξουμε...».
Τις τελευταίες μέρες, οι καλλιτέχνες διαμαρτύρονται στα social media υποστηρίζοντας ότι οι προϋποθέσεις που τέθηκαν για την είσπραξη του έκτακτου επιδόματος των οκτακοσίων ευρώ αδικούν πολλούς εξ αυτών. Τα κυβερνητικά μέτρα όρισαν ότι δικαιούνται το επίδομα μόνον όσοι εργαζόμενοι απολύθηκαν ή οικειοθελώς αποχώρησαν το διάστημα 1-20 Μαρτίου 2020. Αυτός ο χρονικός περιορισμός άφησε «εκτός» χιλιάδες εργαζόμενους, οι οποίοι αδυνατούν να διεκδικήσουν το επίδομα όταν οι συμβάσεις τους υπογράφονται είτε την τελευταία στιγμή (την παραμονή της πρεμιέρας) είτε μεταχρονολογημένα – δύο δυστυχώς παγιωμένες τακτικές στον χώρο. Μπορεί, π.χ., να βρίσκονταν σε πρόβα εκείνες τις μέρες χωρίς να είχαν προλάβει να υπογράψουν. Ή να είχαν συμβάσεις που έληγαν μετά την 20ή Μαρτίου. Δεν θα έπρεπε το υπουργείο να λάβει υπόψη του την ιδιαιτερότητα αυτή;
«Ο Πολιτισμός είναι οι Εργαζόμενοί του» διακηρύσσει το Σωματείο Εργαζομένων στον Χώρο του Χορού στο ιδιαίτερα εύστοχο βίντεο που κυκλοφόρησε χθες στο διαδίκτυο επισημαίνοντας μεταξύ άλλων την αστοχία στα κριτήρια διανομής του επιδόματος.
Ο πολιτισμός είναι οι εργαζόμενοί του - Σωματείο Εργαζομένων στον Χώρο του Χορού
Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως αυτό ήταν ένα από τα αιτήματα που έθεσαν και οι παραγωγοί στην τηλεδιάσκεψή τους με τον κ. Γιατρομανωλάκη, στις 29/4.
Όσον αφορά την επόμενη μέρα του θεάτρου, ούτε ο κ. Λάσκος τρέφει μεγάλη αισιοδοξία: «Τι θα γίνει μ' όσες παραστάσεις κατέβηκαν πρόωρα ή δεν πρόλαβαν ν' ανέβουν; Τι θα γίνει με εκείνες που έχουν προγραμματιστεί για το φθινόπωρο; Πώς θα χωρέσουν όλες στο ίδιο τοπίο; Να δούμε σε τι κοινωνία θα βγούμε και θα το παλέψουμε. Το κοινό θα είναι οικονομικά πιεσμένο και φοβισμένο... Εγώ προσωπικά δεν πρόκειται να ετοιμάσω κάτι καινούργιο. Παρόλο που μου φαίνεται αδιανόητο να μην παράξω έργο για τους επόμενους επτά μήνες, προτιμώ να περιμένω ώστε αυτή η δουλειά για την οποία έφτυσα αίμα [σ.σ. «Η υπόθεση Λάραμι»] να ανέβει με τους καλύτερους δυνατούς όρους... Εν τω μεταξύ θα δω τι άλλη δουλειά μπορώ να κάνω».
Ο πολιτισμός στην εντατική
Πώς κρίνει την αναταραχή που υπάρχει αυτή την περίοδο στον καλλιτεχνικό χώρο; «Κοιτάξτε να δείτε, στη Γερμανία οι καλλιτέχνες θα επιδοτηθούν για να μείνουν σπίτι τους, να σκεφτούν, να διαβάσουν και να δουλέψουν πάνω σε αρχειακό υλικό [σ.σ. η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα δοθούν πενήντα δισεκατομμύρια ευρώ σε μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες, συμπεριλαμβανομένων όσων δραστηριοποιούνται στον πολιτιστικό, δημιουργικό και δημοσιογραφικό τομέα]. Εκεί, όμως, έχουν άλλα σωματεία και άλλη αυτοπεποίθηση – δεν ζητούν και συγγνώμη όταν πληρώνονται. Εδώ ο καθένας κάνει προσωπική συμφωνία. Κακά τα ψέματα... υπάρχουν ηθοποιοί τριών ταχυτήτων. Αν είσαι νέος ηθοποιός, δεν διαφέρεις και πολύ από το κρέας στο τσιγκέλι».
Αναμφίβολα η κατάσταση είναι κρίσιμη. Πιο κρίσιμη από ποτέ. Ο πολιτισμός του ζωντανού θεάματος κινδυνεύει να μαραζώσει, αν σταματήσει για πολύ μεγάλο διάστημα η παραγωγή του. Το ίδιο και όσοι εργάζονται για αυτόν. Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα βρεθεί το εμβόλιο ή πότε το κοινό θα ξαναμπεί στις αίθουσες. Ίσως ο κινηματογράφος σταθεί πιο τυχερός. Ήδη στο εξωτερικό επεξεργάζονται το κατάλληλο πρωτόκολλο, στο πλαίσιο του οποίου οι συμμετέχοντες θα μπαίνουν σε καραντίνα πριν από την έναρξη των γυρισμάτων και στη συνέχεια θα απαρνούνται την κανονική ζωή τους για όσο διάστημα χρειαστεί.
Στο θέατρο, όμως, δεν μπορεί να γίνει αυτό. Ακόμη κι αν ελπίζουμε ότι η ανθρώπινη επινοητικότητα βρίσκει πάντα λύσεις. «Η ανάγκη γεννάει τα πράγματα» υπενθυμίζει η Παρθενόπη Μπουζούρη. «Από την ανάγκη γεννήθηκε και η πρωτοπορία. Ποιος ξέρει; Ίσως αρχίσουμε να στήνουμε πατάρια στις πλατείες και ο κόσμος θα μας βλέπει από τα μπαλκόνια... Πόσο βαθιά στο παρελθόν πρέπει να πάμε για να βρούμε το μέλλον; Θα δοκιμαστούν οι αντοχές μας. Θα ξεκουνηθούν ένστικτα και δυνάμεις που βρίσκονται μέσα μας και δεν τις γνωρίζουμε» καταλήγει.
Πριν από την επινοητικότητα, όμως, τον πρώτο λόγο έχει η μαχητικότητα. Ήδη διαβάζουμε ότι ετοιμάζεται μια μεγάλη κινητοποίηση των καλλιτεχνών την ερχόμενη εβδομάδα. Η αγωνία για τα υπό εξαγγελία μέτρα κορυφώνεται. Η κρίση του Πολιτισμού δεν θα τελειώσει το καλοκαίρι. Θα είναι διαρκής και θα χρειαστεί γενναία αντιμετώπιση...
σχόλια