1001 τρόποι
να πεθάνεις στο διάστημα
"Το σύμπαν μπορεί να είναι όμορφο, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ, πολύ επικίνδυνο".
Το 'How to Die in Space' εξερευνά τους κινδύνους της αστροφυσικής
Meghan Bartels
Space.com - 21 Ιουλίου 2020
Η ζωή στη Γη μπορεί να φαίνεται αρκετά επικίνδυνη, αλλά αν ρωτήσετε τον αστροφυσικό Paul Sutter, είναι ακόμα πιο ασφαλής από οπουδήποτε αλλού στο σύμπαν.
Ο Sutter, τακτικός συνεργάτης του Space.com, εξερευνά όλους τους κινδύνους που μπορεί να παρουσιάζει το σύμπαν στο νέο του βιβλίο How to Die in Space: A Journey Through Dangerous Astrophysical Phenomena (γαλλικός τίτλος: 1001 τρόποι να πεθάνεις στο διάστημα), Pegasus Books, 2020.
Από τις ηλιακές εκλάμψεις έως τις σκουληκότρυπες, από τις μαύρες τρύπες έως τη σκοτεινή ύλη και από τα σουπερνόβα έως τους εχθρικούς εξωγήινους, ο Sutter εξετάζει ένα πλήθος αστροφυσικών απειλών, τόσο γνωστών όσο και θεωρητικών. Ο Sutter μίλησε με το Space.com για να μοιραστεί μερικά σημαντικά σημεία από το βιβλίο. Η συνέντευξη αυτή έχει επιμεληθεί για λόγους έκτασης και σαφήνειας.
Space.com: Πώς προέκυψε αυτό το βιβλίο;
Paul Sutter: Ήθελα να γράψω αυτό το βιβλίο επειδή ήθελα να μιλήσω για την αστροφυσική με έναν τρόπο πραγματικά cool. Για την έκρηξη των άστρων, τη γέννηση των άστρων και διάφορα εξωτικά πράγματα από τις πρώτες στιγμές του σχηματισμού του σύμπαντος. Αλλά καθώς έγραφα, καθώς έκανα έρευνα, συνειδητοποίησα ότι, wow, όλα αυτά ήταν πράγματα με πολύ υψηλή ενέργεια. Και όλα πολύ απειλητικά.
Όσο ωραία κι αν είναι, δεν θα ήθελα να τα επισκεφτώ, γιατί υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πεθάνω. Και αυτό έγινε η αφορμή για το νήμα που ακολούθησα σε όλο το βιβλίο: ότι δηλαδή το σύμπαν μπορεί να είναι όμορφο, αλλά στην πραγματικότητα και πολύ, πολύ επικίνδυνο.
Πώς αποφασίσατε για τα θέματα που θα συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο;
Ήξερα από την αρχή ότι ήθελα να επιλέξω μια προσέγγιση που θα μου έδινε την ευκαιρία να αγγίξω όσο το δυνατόν περισσότερα διαφορετικά θέματα, επειδή υπάρχει ένα καταπληκτικό σύμπαν εκεί έξω όπου συμβαίνουν πολλά.
Για κάθε ένα από τα θέματα θα μπορούσα να ψάξω και να γράψω ένα ολόκληρο βιβλίο, αλλά ήθελα ένα αποτέλεσμα υψηλού επιπέδου, ήθελα να συμπεριλάβω πολλά πράγματα και να δείξω τις συνδέσεις μεταξύ των πραγμάτων, πώς ορισμένα είδη δυνάμεων και σωματιδίων λειτουργούν με πολύ, πολύ διαφορετικούς τρόπους, αλλά και πολύ παρόμοιους τρόπους σε όλο το σύμπαν για να παράγουν την εκπληκτική ποικιλία κινδύνων που ενυπάρχουν σ' αυτό.
Ποιο ήταν το αγαπημένο σας θέμα για να το γράψετε και γιατί;
Το να διαλέγεις ένα αγαπημένο θέμα είναι σαν να δείχνεις την προτίμησή σου σε ένα αγαπημένο παιδί. Το κάνεις, αλλά δεν το λες σε κανέναν. Ήταν πολύ, πολύ διασκεδαστικό, το παραδέχομαι, να γράψω το κεφάλαιο για τις σκουληκότρυπες και να εξηγήσω πώς οι σκουληκότρυπες δεν λειτουργούν στην πραγματικότητα, και είναι μια πολύ, πολύ κακή ιδέα, και γενικά πρέπει να αποφεύγονται. Ήταν επίσης πολύ διασκεδαστικό να εξερευνήσω όλους τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους πεθαίνουν τα αστέρια, και πώς το καθένα είναι όμορφο με τον τρόπο του και τραγικό με τον τρόπο του, και φυσικά, επικίνδυνο με τον τρόπο του.
Υπάρχουν κάποια θέματα που σκεφτήκατε να συμπεριλάβετε και τελικά τα αφήσατε στην άκρη;
Νομίζω ότι κατάφερα να εντάξω τα πάντα, ακόμη και αν κάτι δεν απόκτησε το δικό του κεφάλαιο. Όταν έπεφτα πάνω σε κάτι καλό, το έβαζα σε κάποιο κεφάλαιο. Έτσι, υπάρχει τουλάχιστον μια γενική αναφορά σε όλα τα θέματα.
Τι ελπίζετε να αποκομίσουν οι αναγνώστες από το βιβλίο;
Ελπίζω οι αναγνώστες να διασκεδάσουν πολύ, ελπίζω οι αναγνώστες να μάθουν πολλά για το σύμπαν και ελπίζω οι αναγνώστες να μείνουν στο σπίτι.
Θα μπορούσατε να προσθέσετε κάτι ακόμη πάνω σε αυτό;
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου ξεκινά με το κενό του διαστήματος και το πώς μπορεί να σας σκοτώσει αμέσως με έναν πολύ γκροτέσκο τρόπο, και από εκεί και πέρα μόνο χειρότερο μπορεί να γίνει. Έτσι, ενθαρρύνω όλους να απολαμβάνουν το σύμπαν μας από μια πολύ ασφαλή απόσταση.
Υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα διασκεδαστικά στοιχεία που ανακαλύψατε κατά την έρευνα και τη συγγραφή του βιβλίου;
Έχω γράψει για τις σκουληκότρυπες, έχω μιλήσει για τις σκουληκότρυπες και στο παρελθόν, αλλά ένας από τους λόγους που μου άρεσε πραγματικά να γράφω αυτό το κεφάλαιο είναι ότι, καθώς διάβαζα το ένα μετά το άλλο τα άρθρα για τις σκουληκότρυπες που ξεκινούσαν από τη δεκαετία του 1970 και έφταναν μέχρι σήμερα, έμεινα έκπληκτος από το πόσο σκληρά εργάζονται οι φυσικοί για να προσπαθήσουν να κάνουν τις σκουληκότρυπες να λειτουργήσουν και πώς η φύση απλά δεν μας αφήνει. Μπορεί κανείς να δει την απογοήτευση στην ιστορία των άρθρων και ήταν διασκεδαστικό να δείξω αυτή την απογοήτευση.
Και αυτό υπάρχει στο τελευταίο τμήμα του βιβλίου, αυτό που αφορά τις υποθετικές απειλές. Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για αυτό το τμήμα γενικά;
Διασκέδασα πολύ γράφοντας αυτή την ενότητα, επειδή πολλά από τα στοιχεία του βιβλίου ήταν γνωστά ή σε μεγάλο βαθμό γνωστά. Φυσικά, έχουμε ερωτήματα για τα πάντα, δεν έχουμε καταλάβει τα πάντα για το πώς λειτουργεί το σύμπαν, αλλά γενικά γνωρίζουμε τι δυνάμεις τροφοδοτούν, ας πούμε, μια ηλιακή έκλαμψη ή ένα σουπερνόβα. Και μετά φτάνουμε στις υποθετικές απειλές.
Αν κάναμε ένα διαγαλαξιακό ταξίδι, θα ένιωθα υποχρεωμένος να μιλήσω για κάποια από αυτά τα πράγματα που δεν είμαστε σίγουροι αν υπάρχουν, δεν είμαστε σίγουροι αν θα αποτελέσουν απειλές, δεν είμαστε σίγουροι αν θα τα συναντήσουμε. Και έτσι μου δώθηκε η ευκαιρία να διασκεδάσω λίγο περισσότερο, να γίνω λίγο πιο εκκεντρικός, να μιλήσω για εξωγήινους, να μιλήσω για κοσμικές χορδές, να μιλήσω για άλμα σε μια σκουληκότρυπα, δείχνοντας μέσα από τη διερεύνηση αυτή ότι πρόκειται για πραγματική έρευνα, για πραγματική επιστήμη, μόνο που είναι πολύ υποθετική αυτή τη στιγμή.
Τι ελπίζετε να διδαχθούν οι αναγνώστες από αυτό το τμήμα;
Αυτό που ελπίζω να μάθουν οι άνθρωποι από τις υποθετικές απειλές είναι να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν ότι ζούμε σε ένα πολύ μεγάλο, πολύ παλιό, πολύ μυστηριώδες σύμπαν και ότι, ναι, έχουμε μάθει πολλά στην αστροφυσική, την κοσμολογία και την αστρονομία. Αλλά έχουμε πολλά ακόμη να μάθουμε, και το σύμπαν είναι πολύ ικανό να μας εκπλήξει.
Τι σας ενθουσιάζει αυτή τη στιγμή στο διάστημα;
Όπως δηλώνω στην αρχή του βιβλίου, οτιδήποτε γράφω γι' αυτό μπορεί να αλλάξει μέσα σε μια στιγμή. Προσωπικά είμαι πολύ ενθουσιασμένος για το επερχόμενο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, το οποίο θα εκτοξευθεί μια από αυτές τις ημέρες, υποθέτω [ και η πρώτη εικόνα επιστημονικής ποιότητας που παρήγε το τηλεσκόπιο δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του -σ.σ.], και θα μας πει πολλά για τον σχηματισμό των άστρων και τον σχηματισμό των πλανητών.
Είμαι πολύ ενθουσιασμένος με τις αποστολές αναζήτησης εξωπλανητών και την πιθανότητα ύπαρξης ζωής εκτός της Γης. Είμαι πολύ ενθουσιασμένος με πράγματα όπως το LIGO [Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory -σ.σ.] και η συνεχής ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων και η ολοένα και μεγαλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν και δεν λειτουργούν οι μαύρες τρύπες και επεκτείνουν τα όρια της γνωστής φυσικής.
Βασικά, όλα όσα συμβαίνουν στην αστροφυσική, με ενθουσιάζουν για τον ένα ή τον άλλον λόγο.
Ο Paul M. Sutter είναι αστροφυσικός στο SUNY Stony Brook και στο Ινστιτούτο Flatiron της Νέας Υόρκης. 'Ελαβε το διδακτορικό του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στην Urbana-Champaign το 2011 και πέρασε τρία χρόνια στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Παρισιού, ενώ επιβραβεύτηκε και με μία ερευνητική υποτροφία στην Τεργέστη της Ιταλίας. Η έρευνά του επικεντρώνεται σε πολλά και διαφορετικά θέματα, από τις πιο κενές περιοχές του σύμπαντος μέχρι τις πρώτες στιγμές της Μεγάλης Έκρηξης και το κυνήγι των πρώτων άστρων. Ως "πρεσβευτής των αστέριών", ο Paul M. Sutter επικοινωνεί με πάθος με το κοινό σε θέματα επιστημονικής ενημέρωσης εδώ και αρκετά χρόνια. Είναι ο οικοδεσπότης του δημοφιλούς podcast Ask a Spaceman!, συγγραφέας των βιβλίων Your Place in the Universe και How to Die in Space και εμφανίζεται συχνά στην τηλεόραση - μεταξύ άλλων στο The Weather Channel, για το οποίο είναι επίσημος ειδικός σε θέματα διαστήματος.
Απόσπασμα από το Κεφάλαιο 7 του βιβλίου:
Πλανητικά νεφελώματα
Φτάσαμε σε ένα ενδιαφέρον σημείο στο ταξίδι μας μέσα στον γαλαξία.
Έχουμε ξεφύγει από το ηλιακό μας σύστημα αφού αποφύγαμε απομονωμένους αστεροειδείς, όπως και τις στεμματικές εκτοξεύσεις μάζας από τον ήλιο που καίνε τα κυκλώματα, και απλά δεχτήκαμε την πλημμύρα από μικροσκοπικές κοσμικές ακτίνες που βομβαρδίζουν συνεχώς την ευαίσθητη σάρκα μας.
Μόλις φτάσαμε σε διαστρικές αποστάσεις, είδαμε αστέρια να γεννιούνται από σύννεφα μοχθηρών αναταράξεων και συναντήσαμε τα πρώτα πραγματικά εξωτικά πλάσματα αυτής της αιώνιας νύχτας που ονομάζουμε διάστημα: τις μαύρες τρύπες.
Αυτές οι μαύρες τρύπες είναι ταφόπλακες.
Σημάνσεις. Αναμνήσεις αυτού που ήταν κάποτε. Απομεινάρια του παρελθόντος σχεδόν ξεχασμένα . Οι μαύρες τρύπες του γαλαξία μας ήταν κάποτε αστέρια, που έλαμπαν από θερμότητα και φως. Νεκρά, εξαφανισμένα τώρα, πολλές γενιές πριν. Η σύντηξή τους τελείωσε, το υδρογόνο τους εξαντλήθηκε, το πνεύμα τους μαράθηκε.
Τα αστέρια του σύμπαντός μας θα πεθάνουν, ένα προς ένα. Και αυτοί οι θάνατοι είναι, για κάποια από αυτά, δυσάρεστοι.
Πολλοί από τους κινδύνους που πρόκειται να εξερευνήσουμε και να εξηγήσουμε θα προέλθουν από την ποικιλία των τρόπων με τους οποίους τα άστρα μπορούν να τερματίσουν τη ζωή τους και να μετατραπούν σε άλλα, πολύ λιγότερο ευχάριστα, πράγματα.
Περιττό να πούμε ότι δεν θα είναι κάτι όμορφο.
Και όταν πρόκειται για αστέρια, όλα θέλουν να φύγουν με ένα μπαμ. Να το κάνουν μεγάλο θέμα. Δυστυχώς, δεν μπορούν όλα να λάμψουν τόσο φωτεινά, τόσο έντονα, τόσο άγρια όσο ένα σουπερνόβα. Μην ανησυχείς, πρόθυμε εξερευνητή, θα φτάσουμε σύντομα στα σουπερνόβα και σε άλλες υπερβολικά ισχυρές εκρήξεις. Είναι καλύτερα να ξεκινήσουμε από τα μικρά, με τις ασθενέστερες εκρήξεις και τις συνέπειές τους, και να προχωρήσουμε για να φτάσουμε στα μεγάλα πρωταθλήματα. Δεν θα θέλαμε να προτρέχουμε.
Ο ήλιος της Γης θα πεθάνει κάποια μέρα. Καλύτερα να αποδεχτούμε αυτό το γεγονός τώρα, να το αντιμετωπίσουμε, να το εμπεδώσουμε. Όταν έρθει η στιγμή, δεν θα θέλετε να βρεθείτε απροετοίμαστοι, με τα αυγά σας μισοβρασμένα, με το σάντουιτς με το ψητό τυρί ψημένο μόνο από τη μία πλευρά. Θα χρησιμοποιήσουμε τον ήλιο ως σχολικό εγχειρίδιο, ώστε να μην βρεθείτε απροετοίμαστοι σε ένα άγνωστο σύστημα, ώστε να μην επιλέξετε ένα αστέρι για να το αποκαλέσετε σπίτι σας, και το οποίο θα γίνει γίγαντας σε χίλια χρόνια.
Όλα τα αστέρια πεθαίνουν. Μερικά, τα πολύ μεγαλύτερα, σβήνουν με μια τεράστια λάμψη ενέργειας, στρέφοντας τον εαυτό τους προς τα έξω για να φωτίσουν το σύμπαν. Άλλα, τα μικρότερα, σβήνουν αργά, χωρίς ποτέ να σβήσουν εντελώς, χωρίς ποτέ να κάνουν σκηνή, περνώντας ένα τρισεκατομμύριο χρόνια με το να φροντίζουν μία αδύναμη φωτιά.
Οι μεσαίοι, όπως ο ήλιος, έχουν την πιο άθλια μοίρα. Πριν τελικά πεθάνουν, γίνονται κόκκινοι και φουσκωμένοι, ξερνώντας τα σωθικά τους μέσα από το τοπικό σύστημα. Μέσα από σπασμούς, χάνονται σιγά σιγά, αφήνοντας πίσω τους μόνο μια αδύναμη ετοιμοθάνατη καρδιά.
Σε αυτά τα τελευταία χρόνια είναι που είναι πιο επικίνδυνοι, όταν η βία τους τους κατακλύζει, μετατρέποντας σε στάχτη κάθε άτυχο εσωτερικό πλανήτη.
Κάθε χρόνο, παλιά αστέρια σβήνουν ενώ νέα ανατέλλουν. Ένας συνεχής κύκλος στον γαλαξία. Όμορφος και ποιητικός, πραγματικά, εκτός από το γεγονός ότι όταν αυτά τα αστέρια σβήνουν προκαλούν χάος και καταστροφή σε όποιον έχει την ατυχία να ζει υπό την επιρροή τους.
Θανατηφόρος περίπατος στο σύμπαν
Στο βιβλίο του 1.001 τρόποι να πεθάνεις στο διάστημα, ο Αμερικανός αστροφυσικός Paul Sutter προτείνει μια εξερεύνηση και μια εξήγηση για τα μοιραία θαύματα που συνθέτουν το σύμπαν.
Hervé Morin
Le Monde - 01.02.2023
"Στο διάστημα, κανείς δεν σας ακούει να ουρλιάζετε", προειδοποιούσε το τρέιλερ της ταινίας Alien του Ridley Scott του 1979. Για εύλογο λόγο: το διαστημικό κενό δεν μεταφέρει ηχητικά κύματα. Στο σύμπαν, ωστόσο, υπάρχουν άπειροι λόγοι για να ανησυχείς για τη ζωή σου, προειδοποιεί ο Paul Sutter, αστροφυσικός και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Stony Brook της Νέας Υόρκης, στο βιβλίο του 1.001 τρόποι να πεθάνεις στο διάστημα. Το βιβλίο δεν είναι ένας κατάλογος από σφαγές και τρόπους θανάτωσης με την εμπλοκή ανθρώπων και εξωγήινων πλασμάτων στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας ή στη λογοτεχνία. Πρόκειται, ωστόσο, για μια προσεκτική έκθεση των κινδύνων που περιμένουν έναν εξερευνητή του διαστήματος στις περιπλανήσεις του όλο και πιο μακριά από την καλή μας Γη.
Μας μιλάει για τους κινδύνους που σχετίζονται με τις βολίδες που διασχίζουν τα προάστια της Γης και πέρα από αυτά, καθώς και για τα εκρηκτικά ξεσπάσματα άστρων όπως ο Ήλιος μας, τις αλλαγές φυσιογνωμίας των οποίων οι επιστήμονες παρατηρούσαν για πολύ καιρό "χωρίς να καταλαβαίνουν τι έβλεπαν, μια πολύ παλιά και ιδιαίτερα σεβαστή παράδοση στην αστρονομία". Στην πορεία θα συναντήσουμε θανατηφόρες κοσμικές ακτίνες, μαύρες τρύπες έτοιμες να μας τεντώσουν σε σημείο "σπαγγετοποίησης" - ένας όρος που επινόησε ο Stephen Hawking - λευκούς νάνους, νόβα και σούπερνοβα, κβάζαρ και σκουληκότρυπες. Η συναναστροφή μαζί τους θα απέβαινε μοιραία.
Χωρίς να θέλουμε να αποκαλύψουμε θέματα του βιβλίου, μπορούμε να προειδοποιήσουμε τον αναγνώστη ότι αυτές οι ύστατες καταστάσεις, οι μεν πιο φρικτές από τις δε, που περιγράφει ο συγγραφέας, είναι μόνο μια αφορμή για να μας μεταφέρει σε διάφορες γωνιές του Σύμπαντος, για να μας έρθει ίλιγγος με τις διαστάσεις, τις ενέργειες που αναπτύσσονται και τις χρονικές κλίμακες που ξεπερνούν τον νου. Και να ανακαλύψουμε, χωρίς υπερβολική οδύνη, διάφορες επιστημονικές έννοιες που είναι τόσο σημαντικές για εμάς. [...]
