Δύο φωτογράφοι σε μία χώρα (τον Λίβανο) σε κρίση:
Patrick Baz και Tanya Traboulsi
1. Patrick Baz, μάρτυρας της Ιστορίας
"Όταν επιστρέφεις από μια εμπόλεμη ζώνη και έχεις οικογένεια ή φίλους, τι θα τους πεις; Ότι περπάτησες πάνω σε πτώματα, ή ότι παραλίγο να σκοτωθείς, ή ότι κάποιος σκοτώθηκε δίπλα σου; Το κρατάς για τον εαυτό σου. Και είσαι ανίκανος, για παράδειγμα, να πας στο ταχυδρομείο για να παραλάβεις κάτι. Είσαι ανίκανος να πας στην τράπεζα. Δεν μπορείς να πας στην τράπεζα. Επειδή δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την κανονική ζωή. Και το πρώτο πράγμα που θέλεις να κάνεις είναι να επιστρέψεις στο χάος. Εκεί νιώθεις καλά.
Χωρίς κανόνες, χωρίς τίποτα. Και ίσως γι' αυτό μου αρέσει να ζω στο Λίβανο, γιατί δεν είναι ένα πολιτισμικό σοκ. Εξακολουθείς να έχεις αυτό το χάος, δεν έχεις κανόνες... και αυτή η χαοτική ζωή σε κρατάει συνδεδεμένο με την προηγούμενη ζωή σου.
Συνήθιζα να κοροϊδεύω τους ανθρώπους που κάνουν ό,τι κάνω τώρα. Συνεχίζω να λέω στον κόσμο ότι πετούσα με πολεμικό ελικόπτερο, έπεφτα στη λάσπη, με μάζευε ένα τεθωρακισμένο όχημα και κατέληγα να κοιμάμαι σε μια σκηνή. Τώρα μου κλείνουν business class, καταλήγω σε ξενοδοχεία τεσσάρων ή πέντε αστέρων, μια λιμουζίνα με παραλαμβάνει από το αεροδρόμιο και συνειδητοποιώ ότι υπάρχει και κάτι άλλο στη ζωή.
Πριν βρισκόμουν σε διαφορετικό πλανήτη. Δεν μετανιώνω καθόλου γι' αυτό που έκανα, είναι μια επιλογή. Αλλά χαίρομαι που βρήκα κάτι άλλο. Νομίζω ότι η ζωή είναι πολύ σύντομη για να μείνω στον θάνατο, το αίμα και την καταστροφή.
Φωτογράφιζα τον θάνατο για δεκαετίες.
Τώρα φωτογραφίζω τη ζωή."
Patrick Baz
Απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε στον Iain Akerman
GQ - 29.07.2019 - Λόγια ενός πολεμικού φωτογράφου που κάλυψε 30 χρόνια αναταραχών στη Μέση Ανατολή
* Το 2014, o Patrick Baz υπέστη διαταραχή μετατραυματικού στρες (Obsessive Photography Disorder), και αναγκάστηκε να ανακατευθύνει την καριέρα του. Από το 2016, διευθύνει το πρακτορείο Factstory.agency στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική (θυγατρική του AFP). Το 2016, συνίδρυσε το Κέντρο Φωτογραφίας της Βηρυτού, του οποίου είναι σήμερα πρόεδρος.
Yasmine Chemali
L' Orient le Jour - 09.05 2024
Από τις απαρχές της, η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε για να καταγράψει τις καταστροφές και τις συνέπειες των πολέμων, παρόλο που οι τεχνικοί περιορισμοί της εποχής δεν καθιστούσαν πάντα δυνατή την αποτύπωση στιγμών από τις ίδιες τις μάχες. Μαρτυρίες οδυνηρές και μερικές φορές ενοχλητικές, οι εικόνες αιχμαλωτίχουν την ουσία των γεγονότων, φέρνοντας τον θεατή αντιμέτωπο με την ωμή πραγματικότητα της βίας και της καταστροφής. Η εποχή που ζούμε μας καλεί να εξετάσουμε τη θέση της φωτογραφίας στην πολύπλοκη αφήγηση των ένοπλων συγκρούσεων και των πολλαπλών κρίσεων. Μέσα από το έργο των Λιβανέζων φωτογράφων Patrick Baz και Tanya Traboulsi, εκφράζονται δύο διαφορετικές οπτικές του μέσου.
Η διάδοση του πολεμικού φωτορεπορτάζ οδήγησε στην εμφάνιση μιας άμεσης φωτογραφικής πρακτικής που ευνοεί την παροξυσμική εικόνα, αυτή του όλου, η οποία εκφράζει άμεσα τον επείγοντα χαρακτήρα μιας κατάστασης και τη βία. Οι εικόνες του φωτορεπόρτερ Patrick Baz, απαλλαγμένες από μεταφορές, αιχμαλωτίζουν και προβληματίζουν. Ωστόσο, πέρα από αυτές τις κλασικές αναπαραστάσεις των συγκρούσεων και των κρίσεων, μια άλλη φωτογραφική φωνή αναδύεται. Αντιμέτωπη κι αυτή με τη βία και την αστάθεια, η εικαστική φωτογράφος Tanya Traboulsi, έχει επιλέξει, καθώς τα τρέχοντα γεγονότα προλαβαίνουν και την ίδια, μια πιο προσωπική και εσωστρεφή προσέγγιση, υπονομεύοντας τις παραδοσιακές προσδοκίες της φωτογραφίας σε περιόδους κρίσης και προσφέροντας μια ενδόμυχη ματιά στην ανθεκτικότητα και την επιβίωση.
Ο Patrick Baz ήταν δεκαπέντε ετών όταν τράβηξε τις πρώτες του εικόνες με μια φωτογραφική μηχανή που βούτηξε από τον πατέρα του. Σύντομα η φωτογραφική μηχανή γίνεται υποκατάστατο των όπλων, καθιστώντας τον μάρτυρα των δεινών των συγκρούσεων που κααστρέφουν την περιοχή. Γεννημένος το 1963, ο Baz μεγάλωσε μέσα στην αναταραχή του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου, μια περίοδο που σφυρηλάτησε τον άρρηκτο δεσμό του με τη φωτογραφία. Τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα σημαδεύτηκαν από τον αυτοσχεδιασμό και την έλλειψη τυπικής εκπαίδευσης. "Δεν ήξερα τι έκανα. Φωτογράφιζα τα πάντα. Ανακαλύπταμε τις εικόνες μας μόνο αργότερα, όταν δημοσιεύονταν. Δεν έκανα τίποτα πολύ δουλεμένο γιατί δεν ήξερα πώς να το κάνω· δεν είχα μάθει τη φωτογραφία. Ήταν μια ιστορία που έδειχνα, μια διέξοδος. 'Εμαθα πώς να αφηγούμαι μια ιστορία πολύ αργότερα· η πολυπλοκότητα των φωτογραφικών μηχανών με βοήθησε σε αυτό."
Ο Baz αναφέρει ότι οι αναθέσεις ήρθαν όταν οι μεγάλοι διεθνείς φωτορεπόρτερ έφυγαν μετά τις απαγωγές του 1984. "Κατάφερα να γίνω γνωστός, όχι επειδή ήμουν φωτογράφος, αλλά επειδή μιλούσα τρεις γλώσσες. Δεν είμασταν ούτε δέκα που μιλούσαμε τρεις γλώσσες. 'Ετσι μπορούσαμε να έρθουμε σε επαφή με τα διεθνή πρακτορεία και να πηγαίνουμε πότε από τη μία πλευρά και πότε από την άλλη. Μεταξύ 1984 και 1987, ο διεθνής Τύπος επικεντρώθηκε στην κατάσταση των ομήρων, είτε ήταν Δυτικοί, είτε Χριστιανοί, είτε Μουσουλμάνοι, καθώς και στις διαπραγματεύσεις που γίνονταν, και έπρεπε να είσαι εκεί. Περιμένοντας το γεγονός. Περιμένοντας να τραβήξεις. Στη συνέχεια, επέστρεφες στην πεπατημένη ρουτίνα της αποστολής των φωτογραφιών στα πρακτορεία τύπου: ξανατύλιγμα του φιλμ με τα slides (τα έγχρωμα slides ήταν Sygma, Gamma, Sipa), αναγραφή της διεύθυνσης του πρακτορείου και του παραλήπτη στον φάκελο, τοποθέτηση του φακέλου σε μια χοντρή σακούλα για εμετό που διένειμαν οι αεροπορικές εταιρείες, και την οποία θα παρελάμβανε στη συνέχεια ένας επιβάτης που θα φρόντιζε να μην την περάσει από τις ακτίνες Χ, και να την παραδόσει μόλις έφτανε στη σωστή διεύθυνση.
Ως φωτορεπόρτερ, ο Baz κάλυψε τις μεγάλες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή (πόλεμος του Κόλπου, Λίβανος, Βοσνία, Ιράκ, Αφγανιστάν κ.λπ.) για το πρακτορείο Agence France-Presse (AFP) για πάνω από 30 χρόνια και οι φωτογραφίες του δημοσιεύτηκαν στα εξώφυλλα κορυφαίων εφημερίδων. Ενσαρκώνουν τη βιαιότητα του πολέμου, αλλά και την ανθρωπιά που επιμένει εν μέσω του χάους. "Δεν πιστεύω στην αντικειμενικότητα σε αυτό το επάγγελμα." Για τον ίδιο, οι φωτογράφοι δεν μπορούν να είναι ουδέτεροι. Οι εικόνες του Baz, άλλοτε προκλητικές, άλλοτε σιωπηλές, αποκαλύπτουν μια ωμή αλήθεια, μια πραγματικότητα που ο κόσμος πρέπει να δει. Ο Baz παίζει με τις αντιθέσεις στις εικόνες του. Το φωτογραφικό ντοκουμέντο φέρει μαζί του μια συσσώρευση οπτικών αναφορών, εικόνων και μοτίβων που συλλέγονται από την ανάγνωση και την παρακολούθηση ταινιών. Όλοι έχουμε τις δικές μας προσωπικές οπτικές βιβλιοθήκες. Του Baz είναι οι φωτογράφοι του πολέμου του Βιετνάμ (Don McCullin, Tim Page, Françoise Demulder ή Catherine Leroy) και τα κόμικς. Αλλά για τον Baz, η φωτογραφία υπερβαίνει την απλή τεκμηρίωση. Είναι ένας τρόπος να αφηγείσαι ιστορίες, να μεταδίδεις συναισθήματα και να προκαλείς αντιδράσεις. "Μια καλή εικόνα χθες και σήμερα είναι το ίδιο πράγμα", λέει, "είναι αυτή που μεταφέρει τη συγκίνηση, που σοκάρει, που σε κάνει να κλάψεις ή να γελάσεις."
