Για τους γεωλόγους,
δεν υφίσταται ακόμη Ανθρωπόκαινος εποχή.
Παραμένουμε στην Ολόκαινο.
Δέχονται πάντως ότι ο όρος "ανθρωπόκαινος" διατηρεί όλη του την αξία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε επιθυμεί να περιγράψει -ή ακόμη και να καταγγείλει- τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο παγκόσμιο περιβάλλον.
Οι γεωλόγοι υποστηρίζουν ότι δεν έχουμε μπει ακόμη στην Ανθρωπόκαινο εποχή
Μια επιτροπή της Διεθνούς Ένωσης Γεωλογικών Επιστημών επιφορτισμένη με τον καθορισμό των γεωλογικών εποχών απέρριψε την έννοια της Ανθρωπόκαινου, η οποία υποτίθεται ότι σηματοδοτεί την αυξανόμενη επιρροή του ανθρώπου στη Γη. Κατά συνέπεια, παραμένουμε στην Ολόκαινο.
Loïc Chauveau
Sciences et Avenir - 25.03.2024
'Ενας επιστημονικός διάλογος που διήρκεσε δεκαπέντε χρόνια μόλις έλαβε τέλος μέσα από μια ελάχιστα διαφανή διαδικασία. Στις 21 Μαρτίου 2024, η Διεθνής Ένωση Γεωλογικών Επιστημών (IUGS) δημοσίευσε μια λιτή ανακοίνωση που μας ενημέρωνε ότι, μετά από ψηφοφορία, τα μέλη της υποεπιτροπής που είναι αρμόδια για τη στρωματογραφία της τεταρτογενούς εποχής απέρριψαν οριστικά την έννοια της Ανθρωπόκαινου.
Επομένως, η ανθρωπότητα δεν έχει εισέλθει σε μια νέα γεωλογική εποχή και παραμένει στην Ολόκαινο εποχή, η οποία ξεκίνησε πριν από 11.700 χρόνια. Η αλλαγή αυτή θα επισημοποιούσε το γεγονός ότι ο άνθρωπος μετέβαλε τόσο βαθιά το περιβάλλον της Γης, μολύνοντας τον αέρα, το νερό και το έδαφος και αλλάζοντας το κλίμα, ώστε δημιούργησε νέες συνθήκες διαβίωσης για ολόκληρο τον πλανήτη. Ο όρος επινοήθηκε για πρώτη φορά το 2000 από δύο Αμερικανούς, τον κλιματολόγο Paul Crutzen και τον βιολόγο Eugene Stoermer.
Το 2009, ένα συνέδριο της IUGS αποφάσισε να συστήσει μια υποεπιτροπή υπεύθυνη για τη μελέτη των προτάσεων για ένα παγκόσμιο στρατοτυπικό σημείο. Για να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας εποχής, ο κανόνας είναι να οριστεί ένα σημείο στον κόσμο όπου τα γεωλογικά στρώματα περιέχουν πληροφορίες για μια αλλαγή στις συνθήκες διαβίωσης που να επηρεάζει ολόκληρο τον πλανήτη. Το σημείο αυτό είναι επίσης γνωστό ως το "χρυσό καρφί". Αυτό που αντιστοιχεί στην Ολόκαινο βρίσκεται στο κέντρο της Γροιλανδίας, στο σημείο γεώτρησης του παγοκαλύμματος του North Greenland Ice Core Project (NorthGRIP), όπου οι πυρήνες πάγου έχουν καταστήσει δυνατή την ανίχνευση της κλιματικής ιστορίας των τελευταίων χιλιετιών.
Αυτό το "χρυσό καρφί" είναι ένας κλιματικός δείκτης που βασίζεται σε μια σημαντική αύξηση του δευτερίου, ενός ισοτόπου του υδρογόνου, που προδίδει μια παγκόσμια υπερθέρμανση του πλανήτη πριν από 11.700 χρόνια. Υιοθετήθηκε οριστικά το 2008.
Οι προτάσεις για το χρυσό καρφί της Ανθρωπόκαινου υπήρξαν πολλές και ποικίλες. Ο Paul Crutzen και ο Eugene Stoermer πρότειναν το 1850 και την έναρξη της βιομηχανικής εποχής, καθώς και τη μαζική χρήση ορυκτών καυσίμων ως αιτία της σημερινής κλιματικής αλλαγής. Αλλά και η αρχή της γεωργίας πριν από 8.000 χρόνια, τα οστά κοτόπουλου που δείχνουν μια μαζική κατανάλωση ενός εξημερωμένου πτηνού (το οποίο πριν από 6.000 χρόνια ζούσε μόνο στη Νοτιοανατολική Ασία), όπως και τα υπολείμματα από εκρήξεις ατομικών βομβών έχουν επίσης τεθεί στο τραπέζι.
Μετά από συζητήσεις που κράτησαν 15 χρόνια, οι γεωλόγοι της IUGS συμφώνησαν σε μια τοποθεσία τον Αύγουστο του 2023: τη λίμνη Crawford, στο Οντάριο του Καναδά. Στα δέκα εκατοστά ιζημάτων στον πυθμένα αυτής της έκτασης 2,4 εκταρίων, που βρίσκεται σε προστατευόμενο καταφύγιο, εντοπίζονται ίχνη καύσης ορυκτών καυσίμων, χημικών λιπασμάτων, πλαστικού και πλουτωνίου από τη βόμβα υδρογόνου, όλα σημάδια ανθρώπινης ρύπανσης. Αυτό το συγκεκριμένο "χρυσό καρφί" έχει αμφισβητηθεί.
Ωστόσο, οι όροι της ψηφοφορίας και το τελικό αποτέλεσμα αμφισβητούνται έντονα, ιδίως από τον πρόεδρο της υποεπιτροπής, Jan Zalasiewicz, παλαιοντολόγο στο Πανεπιστήμιο του Leicester (Ηνωμένο Βασίλειο). Αναλυτικά, 12 από τα μέλη της υποεπιτροπής ψήφισαν κατά της πρότασης για τη λίμνη Κρόφορντ, τέσσερις υπέρ, τρεις απείχαν, και υπήρχαν και τρείς άκυρες ψήφοι. Οι αποχές προήλθαν από τον Jan Zalasiewicz και τους δύο συνεργάτες του, οι οποίοι θεώρησαν ότι είχαν σύγκρουση συμφερόντων.
Ο Jan Zalasiewicz είναι ένθερμος υποστηρικτής της αλλαγής της γεωλογικής εποχής και, ως τέτοιος, συμμετείχε στην ομάδα εργασίας για την Ανθρωπόκαινο η οποία ανέλαβε να μελετήσει τις προτάσεις για το χρυσό καρφί. Κανονικά, αυτή η ψηφοφορία σε περιορισμένη επιτροπή κλείνει τη συζήτηση για τουλάχιστον δέκα χρόνια. Υπάρχουν όμως πολλές αμφιβολίες σχετικά με την εγκυρότητα της ψηφοφορίας. Η πιο σοβαρή αμφισβήτηση έχει να κάνει με το γεγονός ότι 11 από τους 16 επιστήμονες που εκφράστηκαν υπέρ ή κατά της Ανθρωποκαίνου δεν είχαν πλέον δικαίωμα ψήφου στην πραγματικότητα επειδή ήταν μέλη της επιτροπής για περισσότερα από δώδεκα χρόνια.
Το καταστατικό ορίζει ότι μετά από τρεις τετραετείς θητείες, τα μέλη των υποεπιτροπών δεν μπορούν να ανανεώσουν τη θητεία τους και, ως εκ τούτου, δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Η διάταξη αυτή, η οποία αποσκοπεί στη διευκόλυνση της ανανέωσης των μελών των επιτροπών, φαίνεται πως δεν τηρήθηκε εδώ. Ωστόσο, σύμφωνα με τη σημερινή διοίκηση της IUGS, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η ψηφοφορία υπήρξε παράτυπη. Σε άρθρο του στο Science που περιγράφει τις συνθήκες της συζήτησης, ο Jan Zalasiewicz εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία δυνατότητα έφεσης κατά του αποτελέσματος, το οποίο επομένως επικυρώνεται.
Ωστόσο, στη λακωνική της ανακοίνωση, η IUGS επισημαίνει ότι ο όρος "ανθρωπόκαινος" διατηρεί όλη του την αξία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε επιθυμεί να περιγράψει -ή ακόμη και να καταγγείλει- τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο παγκόσμιο περιβάλλον. Η λέξη δεν ανήκει, επομένως, στους γεωλόγους.
