Στη σύγχρονη μεταφορά του θεατρικού έργου του Σοφοκλή από την Sophie Deraspse , η Αντιγόνη (Nahéma Ricci) είναι μία έφηβη που ήρθε στο Κεμπέκ με την αδερφή της, τα δύο αδέλφια και τη γιαγιά της από μια μη κατανομαζόμενη, κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα της Μέσης Ανατολής, μετά το θάνατο των γονιών της. Όταν ο αγαπημένος της αδερφός Ετεοκλής (Hakim Brahimi) σκοτώνεται από την αστυνομία σε ένα πάρκο όπου έπαιζε ζάρια επειδή προέβαλε "αντίσταση", ο κόσμος της Αντιγόνης αλλάζει για πάντα. Ο πιο επαναστατικός και θερμόαιμος αδερφός της Πολυνείκης (Rawad El-Zein) επιτίθεται στους μπάτσους που σκότωσαν τον αδερφό του και φυλακίζεται, γεγονός που με τη σειρά του κλονίζει την υγεία της γιαγιάς της. Αντιμέτωπη με την απώλεια και των δύο αδελφών της, η Αντιγόνη αποφασίζει να θυσιάσει τον εαυτό της γι' αυτό που πιστεύει ότι είναι το υπέρτατο καλό. [...]
Η σύγχρονη εκδοχή τοποθετεί την ταινία σε μια φτωχή γειτονιά, μεταναστών κυρίως, του Μόντρεαλ, όπου οι προοπτικές είναι ελάχιστες έως και ανύπαρκτες για τους περισσότερους ανθρώπους, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ορφανά με τραυματικό παρελθόν. Φέρνοντας την ιστορία στο 2019, η Deraspse ενσωμάτωσε ειδησεογραφικά στοιχεία, και ειδικότερα αυτά που αφορούσαν τις συνθήκες θανάτου του εφήβου του βόρειου Μόντρεαλ Fredy Villanueva, που σκοτώθηκε από την αστυνομία όταν αντιστάθηκε στη σύλληψή του το 2008.
Alex Rose, Cult MTL, 8 Νοεμβρίου 2019
Συνέντευξη με την Sophie Deraspe με αφορμή την ταινία της "Αντιγόνη"
"'Οταν ανακάλυψα τη δυνατότητα να κάνω ταινίες, ήταν μια τεράστια αποκάλυψη για μένα, μπορούσα να συνδεθώ με τον κόσμο με τόσους πολλούς τρόπους."
Seana Stevenson
Muff, 09.01.2020
*
Η Αντιγόνη του Σοφοκλή μεταφέρθηκε στον σύγχρονο κόσμο, αλλά η αποφασιστικότητα και το θάρρος της παρέμειναν ίδια.
Η Sophie Desraspe, συγγραφέας-σκηνοθέτιδα από το Κεμπέκ, επικαιροποίησε αριστοτεχνικά την διαχρονική αυτή ελληνική τραγωδία και δημιούργησε μία σύγχρονη, οξυδερκή ταινία. Ακουμπώντας στην σπουδαία ερμηνεία της πρωτοεμφανιζόμενης Nahéma Ricci που σου κόβει την ανάσα, η Αντιγόνη διερευνά τις προσπάθειες που θα πρέπει να γίνουν ώστε να κρατηθεί η οικογένεια μαζί.
Η Desraspe δημιούργησε μια ταινία τολμηρή και φρέσκια, διατηρώντας παράλληλα τα στοιχεία του πρωτοτύπου που το έκαναν σημαντικό. Τα μοντάζ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ειδικότερα, είναι ένας συναρπαστικός εκσυγχρονισμός του ελληνικού Χορού.
Η Αντιγόνη εκτοξεύτηκε μετά την πρώτη της παρουσίαση στο TIFF (Toronto International Film Festival) το 2019. Η ταινία κέρδισε στο φεστιβάλ το βραβείο Καλύτερης καναδικής ταινίας μεγάλου μήκους, ήταν η υποψηφιότητα του Καναδά για τα Βραβεία της Ακαδημίας του 2020, και είναι σήμερα μία από τις τρεις ταινίες υποψήφιες για το Βραβείο καλύτερης ταινίας του καναδικού κινηματογράφου της Ένωσης Κριτικών του Τορόντο.
Μιλήσαμε με την Desraspe για την μεταφορά της Αντιγόνης, το τυφλό casting με την πρωταγωνίστριά της και για το πως εκλαμβάνει όλο αυτό το ενδιαφέρον για την ταινία και την καριέρα της.
Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο για σας και για το πως οδηγηθήκατε στο να κάνετε ταινίες;
Ήξερα ότι θα έκανα κάτι που να έχει σχέση με την τέχνη, αλλά δεν ήμουν σίγουρη για το τι ακριβώς. Με ενδιέφεραν η φωτογραφία, η μουσική, η λογοτεχνία και πολλά άλλα πράγματα, αλλά δεν μου πέρασε ποτέ από το μυαλό ότι θα μπορούσα μια μέρα να φτιάχνω ταινίες. Οι γονείς μου δεν έχουν σχέση με τα κινηματογραφικά επαγγέλματα, ούτε και επηρεάστηκα στην παιδική μου ηλικία, δεν ήταν μια ευκαιρία που θα θεωρούσα πιθανή.
'Εχοντας σπουδάσει γερμανική φιλοσοφία και λογοτεχνία, παράλληλα με την φωτογραφική μου ενασχόληση, επέλεξα ένα επιπλέον μάθημα για ταινίες στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ. Αυτό συνέβη επειδή είχα ένα φίλο από το γυμνάσιο που σπούδαζε κινηματογράφο και σκέφτηκα "εντάξει, ας παρακολουθήσουμε ένα μάθημα μαζί, έτσι για πλάκα".
'Ηδη, από την πρώτη μέρα, συνειδητοποίησα πώς ο κινηματογράφος θα μπορούσε να συγκεντρώσει όλα όσα με ενδιέφεραν, την κοινωνιολογία, την φιλοσοφία, τη μουσική, την τέχνη και την φωτογραφία. Ένιωσα ότι μπορεί να μην ήμουν εξαιρετική σε κάτι, αλλά ότι θα ήμουν καλή αν τα έβαζα όλα αυτά μαζί. Μόλις τέλειωσε το μάθημα, πέρασα στον κινηματογράφο.
Όταν τελειώνεις το πανεπιστήμιο, κανείς δεν σε περιμένει για να σου δώσει χρήματα. Ξεκίνησα σαν Διευθυντής Φωτογραφίας κάνοντας μικρά πράγματα κι έπειτα μεγαλύτερα, και άρχισα να γράφω το πρώτο μου σενάριο.
Πού διαβάσατε για πρώτη φορά την Αντιγόνη;
'Οταν σπούδαζα λογοτεχνία, μετά τη γερμανική φιλοσοφία. Εξερευνούσα.
Αλλά αυτός είναι και ο καλύτερος τρόπος για να βρείς αυτό που θέλεις να κάνεις, σωστά;
Ναι, πράγματι, μίλησα - επειδή βρίσκομαι τώρα στις Η.Π.Α. - μίλησα με μια κυρία χθες, η οποία μου είπε ότι επειδή οι σπουδές κοστίζουν πάρα πολύ, αισθάνεται ότι οι μαθητές είναι πιο στοχοπροσηλωμένοι σε αυτό που σπουδάζουν. Όμως από την πλευρά μου, ήταν τόσο φανταστικό που είχα την ευκαιρία να εξερευνήσω διαφορετικά γνωστικά πεδία προτού να μάθω τι ήθελα να κάνω.
'Οταν ανακάλυψα τη δυνατότητα να κάνω ταινίες, αυτό ήταν μια τεράστια αποκάλυψη για μένα, μπορούσα να συνδεθώ με τον κόσμο με τόσους πολλούς τρόπους. Δεν θα συνέβαινε αν είχα μεγαλώσει μέσα σε σε ένα σύστημα που θα μου ζητούσε να ξέρω ακριβώς, στα 17-18 μου, τι θα μελετούσα και πως θα κερδίζω τη ζωή μου μετά το τέλος των σπουδών. 'Εχουμε ευτυχώς ένα υπέροχο σύστημα σε αυτό το επίπεδο.
Οι ταινίες σας εξετάζουν διαφορετικές κοινωνικές / πολιτικές οπτικές γωνίες. 'Εχει να κάνει αυτό με την δυνατότητα που σας δόθηκε να εξερευνήσετε αυτά που θέλατε να κάνετε, και να αποκτήσετε όλες αυτές τις εμπειρίες;
Ναι, νομίζω ότι είναι κομμάτι του εαυτού μου. Δεν μπορώ παρά να αμφισβητήσω τον κόσμο στον οποίο ζω και πιστεύω ότι η τέχνη είναι ένας θαυμάσιος τρόπος να το κάνω. Ταυτόχρονα, προσπαθώ σε όλες οι ταινίες που έχω κάνει - φυσικά, έχω τις δικές μου απόψεις - να είμαι δίκαιη, γιατί ξέρω ότι υπάρχουν πολλές οπτικές γωνίες και προοπτικές. Θέλω να τις αντιπαράθετω, ώστε ο κόσμος να μην είναι μονοδιάστατος. Αν δεν έκανα τέχνη, θα ήθελα να κάνω κάτι που θα έκανε τον κόσμο καλύτερο με κάποιο τρόπο. Η κατασκευή ταινιών είναι ένας τρόπος να είσαι ακτιβιστής.
Αυτό που μου αρέσει με τις ταινίες είναι ότι χρειάζονται χρόνο, χρειάζονται αρκετά χρόνια για να διαμορφωθεί ένα σενάριο και στη συνέχεια να βρεθούν οι συνεργάτες σου. Καλλιεργείται έτσι μία φωνή, κι αυτό μου αρέσει πολύ. Δεν συμβαίνει σε πολλούς τομείς και αισθάνομαι ότι υπάρχει κάτι πολύ συγκεκριμένο ως προς αυτό στις ταινίες μεγάλου μήκους που έχω την τύχη να μπορώ να χρηματοδοτώ και να φτιάχνω.
Μπορείτε να μας πείτε λίγο πως προσεγγίσατε την Αντιγόνη, γράφοντας για μια οικογένεια μεταναστών;
Υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που προέρχονταν από την Αλγερία και την Καμπυλία, επειδή έτυχε να ζήσουν, στη δεκαετία του '90 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αυτόν τον εμφύλιο πόλεμο που τους έκανε να εγκαταλείψουν τη χώρα τους. Δεδομένου ότι πολλοί από αυτούς μιλούν γαλλικά, το Κεμπέκ υποδέχτηκε πολλούς μετανάστες από την Αλγερία. Αλλά στην αρχή, στο μυαλό μου, θα μπορούσαν να ήταν από οποιαδήποτε άλλη χώρα ή ήπειρο.
Ο χαρακτήρας από τον οποίο εμπνεύστηκα είναι η ίδια η Αντιγόνη. Η Αντιγόνη δεν είναι μετανάστρια στην αρχική ιστορία, αλλά εναντιώνεται στον Βασιλιά, στην εξουσία και στο κράτος. Ο νόμος της χώρας εναντίον του νόμου των θεών ή της οικογένειας ή της αγάπης. Είναι κάτι που είναι μέσα της και που αντιπαλεύεται κάτι που είναι έξω από αυτήν.
Πώς μετουσιώνεται ένα έργο τόσο παλιό σε κάτι που το νιώθουμε τόσο σύγχρονο;
Όταν διάβασα για πρώτη φορά την Αντιγόνη, ακόμα κι αν πρόκειται για τραγωδία όπου όλοι καταλήγουν στο τέλος νεκροί, για μένα, ήταν πολύ ερεθιστικό γιατί ήμουν μπροστά σε έναν χαρακτήρα με αυτήν τη δύναμη και ευστροφία. Υπερασπίστηκε αυτό που πίστευε και αυτό μου έδωσε κι εμένα πολλή ενέργεια. Μια αίσθηση δύναμης από μια πολύ νεαρή γυναίκα. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι γράφτηκε πριν από 2000 και πλέον χρόνια.
'Οταν σπούδαζα λογοτεχνία, δεν αμφισβητούσα τόσο πολύ τον κόσμο στον οποίο μεγάλωνα. Αλλά όταν διάβαζα την Αντιγόνη σκεφτόμουν ότι, στη λογοτεχνία και στην ιστορία της τέχνης δεν μπορούσα να ταυτιστώ με τις περισσότερες γυναίκες τις οποίες μελετούσα. Αλλά με την Αντιγόνη θα μπορούσα να ταυτιστώ. Φυσικά, δεν είμαι μία ηρωϊδα όπως είναι αυτή και δεν έχω να αντιμετωπίσω τα ίδια προβλήματα, αλλά θα μπορούσα να συναισθανθώ απόλυτα το θάρρος της και τον τρόπο που αντιμετώπιζε τις αντιξοότητες. Είναι τόσο ωραίο. Είναι τόσο σύγχρονο, ακόμα κι αν είναι μια ιστορία με έναν βασιλιά και μια θανατική ποινή, που δεν έχουν καμία σχέση με τον κόσμο στον οποίο ζω. Μόλις το διάβασα, διαισθάνθηκα ότι θα την μετέφερα μια μέρα στη σύγχρονη εποχή μας.
Η ταινία έχει και μία διάσταση ντοκιμαντέρ, ήταν αυτό σκόπιμο και πώς δημιουργήσατε τις ενότητες των εκδηλώσεων μνήμης και διαμαρτυρίας;
Θέλοντας να προσαρμόσουμε ένα αρχαίο ελληνικό έργο, υπάρχει ένα τμήμα που ονομάζεται Χορός. Ο Χορός είναι μια ομάδα ανθρώπων που δεν είναι χαρακτήρες που δρουν, αλλά που σχολιάζουν. Σκέφθηκα "Woah, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάνουν το ίδιο στον σύγχρονο κόσμο μας." Ήταν σαν να είχα εκείνες τις παρενθέσεις όπου τα κοινωνικά μέσα θα σχολίαζαν την Αντιγόνη, τους αδελφούς της, τις πράξεις της και το αποτέλεσμα όλων αυτών. Μετά από κάθε Χορό, υπάρχει ένα νέο βήμα που την οδηγεί παραπέρα. 'Εχει σχέση με τα κοινωνικά μέσα με έναν τρόπο.
Στην προηγούμενη ταινία μου, The Amina Profile, πειραματίστηκα με μια διαδικτυακή σχέση μεταξύ δύο γυναικών, μία στη Συρία και μία στο Μόντρεαλ. Δεν επρόκειτο μόνο για την αγάπη τους και την πολιτική τους σχέση. 'Οταν απήχθη η γυναίκα της Συρίας, τότε ακτιβιστές και δημοσιογράφοι σε όλο τον κόσμο, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι έκαναν παρεμβάσεις μόνο μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Είναι μέρος του πώς ζούμε σήμερα, είναι μέρος της ζωής μας. Ήθελα να πειραματιστώ με τη γλώσσα και το έκανα ήδη με το The Amina Profile, αλλά ήθελα να προχωρήσω περισσότερο, να συνεχίσω να εξερευνώ πως γίνεται αντιληπτή αυτή η γλώσσα σε μια ταινία.
Πώς βρήκατε την ηθοποιό σας Nahéma Ricci και πώς συνεργαστήκατε μαζί της για να ζωντανέψετε αυτόν τον χαρακτήρα;
Καθώς έγραφα το σενάριο ήξερα ότι η επιλογή της Αντιγόνης θα ήταν πολύ σημαντική, αλλά ταυτόχρονα ήθελα να πάω στα τυφλά. Θα το έγραφα και θα βλέπαμε. Οι παραγωγοί μου με υποστήριζαν, και η διαδικασία του casting ξεκίνησε πολύ νωρίς γιατί ήξερα ότι θα μου έπαιρνε αρκετό χρόνο. Ήξερα ότι δεν θα έβρισκα αυτό που ήθελα στα πρακτορεία casting.
Ξεκινήσαμε ένα ανοιχτό casting 8 μήνες πριν τα γυρίσματα και λέγοντας open casting, εννοώ ότι ήθελα να συναντηθώ με όλους τους πιθανούς νέους που ήθελαν να γίνουν ηθοποιοί. Έλαβα περισσότερες από 800 αιτήσεις και τις διάβασα όλες, είχα πολλές ερωτήσεις να τους κάνω. Ήθελα να τους γνωρίσω. Κράτησα για μένα τους πιο υποσχόμενους και η Nahéma ήταν μία από αυτούς. Είχε μια εμπειρία σε μια ταινία, είχε ένα μικρό ρόλο, αλλά δεν είχε περάσει από επαγγελματική σχολή ούτε διέθετε κάποιον ατζέντη ή εκπροσώπους. Ήταν μια από τις δυνατές νεαρές γυναίκες που γνώρισα, αλλά ίσως και να μην ήθελα να είναι πολύ εύκολο γι' αυτήν ή για μένα. Την είδα πολλές φορές και δουλέψαμε τον χαρακτήρα μαζί σε μια σειρά από σεμινάρια.
Ήθελα να βεβαιωθώ ότι ήταν η σωστή απόφαση γι' αυτήν και για μένα. Για πολλούς μήνες συναντιόμασταν κάθε εβδομάδα, ή την προσκαλούσα σε μια θεατρική παράσταση, ώστε να μπορούμε να συζητάμε, όχι μόνο για την Αντιγόνη, αλλά και για τη ζωή, και να γνωριστούμε. Χτίσαμε ένα ασφαλές έδαφος για να είναι σε πλήρη ωριμότητα όταν έρθει η ώρα να υποδηθεί τον χαρακτήρα, ακόμη και αν δεν είχε την εμπειρία πριν. [...]
Sophie Desraspe
Μτφ. Σ.Σ.
