Το χειραφετημένο σχολείο
Πως να διδάξεις αν δεν σε προβληματίζουν οι μαθητές που κοιμούνται στο δρόμο, ή τα αγόρια που συνηθίζουν να χτυπούν κορίτσια; Δασκάλα, κι έπειτα διευθύντρια σχολείου στην Seine-Saint-Denis για πάνω από τριάντα χρόνια, αντιμέτωπη με την επιδείνωση της φτώχειας των κατοίκων, η Véronique Decke υποστηρίζει μία διδασκαλία προσγειωμένη στην πραγματικότητα και στραμμένη ταυτόχρονα στη χειραφέτηση. Συνομιλία με τη συγγραφέα του βιβλίου Για ένα χειραφετημένο δημόσιο σχολείο (Pour une école publique émancipatrice, εκδ. Libertalia, Παρίσι, 2019).
Bastamag
"Η δουλειά μας είναι να εκπαιδεύσουμε μία γενιά που θα καθορίσει τη μοίρα του κόσμου σε 25 χρόνια"
Nolwenn Weiler
Bastamag, 04.09.2019
*
Basta !: Λέτε πως το δημόσιο σχολείο μπορεί να αναλάβει ένα έργο χειραφέτησης, με την προϋπόθεση ότι θα έχουμε συνειδητοποιημένους εκπαιδευτικούς, πρόθυμοι να χτίσουν ένα νέο καλύτερο κόσμο, πιο αλληλέγγυο και πιο συνεργατικό. Γιατί η στράτευση των εκπαιδευτικών είναι τόσο σημαντική;
Véronique Decker: Η δουλειά μας είναι να εκπαιδεύσουμε μία γενιά που θα καθορίσει την πολιτική μοίρα του κόσμου σε 25 χρόνια από τώρα. Δεν αρκεί να στοχεύουμε σε επιδόσεις στην ανάγνωση ή την αριθμητική. Είναι επιτακτική ανάγκη να έχουμε μία πολιτική θεώρηση για τον κόσμο που επιθυμούμε να έρθει.
Αν θέλουμε να μπει ένα τέλος στις γυναικοκτονίες, πρέπει να μάθουμε στα μικρά αγόρια να σέβονται τη σωματική ακεραιότητα των κοριτσιών. Για τις προκλήσεις που σχετίζονται με την κλιματική υπερθέρμανση, είναι ακριβώς το ίδιο. 'Ηδη από το νηπιαγωγείο, μπορούμε να κάνουμε τα παιδιά να αναλογιστούν τι είναι η σπατάλη και το καπρίτσιο. Από το ένα στο άλλο, μπορούμε, καθώς μεγαλώνουν, να αναρωτηθούμε μαζί τους τι νόημα έχει να τρέφονται τα ζώα με τη σόγια που έχει κάνει τον γύρο του κόσμου. 'Η γιατί θα έπρεπε να γράφουμε πάνω σε χαρτί που προέρχεται από δέντρα που έχουν κοπεί στην άλλη άκρη του πλανήτη. Αυτά μπορούν κάλλιστα να γίνουν στις τρεις τελευταίες τάξεις του δημοτικού.
Πιστεύω ότι δεν μπορούμε να διδάσκουμε μόνο διηγώντας ιστορίες. Πως μαθαίνεται η ισότητα στα παιδιά, για παράδειγμα, αν μένουμε τελείως αδιάφοροι απέναντι σε ένα παιδί που κοιμάται στο δρόμο; Αυτό δεν γίνεται. Για να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των παιδιών, πρέπει να υπάρχει μία ελάχιστη συνοχή ανάμεσα σ' αυτά που λέμε και σ' αυτά που κάνουμε. Την ηθική θα την εκλαμβάνουν κάθε μέρα από τα έργα μας.
Επιλέξατε να εφαρμόσετε την παιδαδωγική του Célestin Freinet, που φέρει το όνομα του δασκάλου που ανέπτυξε συνεργατικές τεχνικές διδασκαλίας στα μέσα του 20ου αι. Αποτελεί δέσμευση για σας η επιλογή της παιδαγωγικής αυτής;
Απολύτως. Η παιδαγωγική αυτή, που έχει αναπτυχθεί μέσα στο δημόσιο σχολείο, εκπαιδεύει ανθρώπους ικανούς να οργανώνουν συλλογικά τη διδασκαλία τους, είτε με τους συναδέλφους τους, είτε με τα παιδιά. Πρόκειται για μια συνεργατική παιδαγωγική που βασίζεται στην ομάδα και προσπαθεί να επιδράσει πάνω στην πραγματικότητα. Όταν γράφουν τα παιδιά, γράφουν πραγματικά σε κάποιον. Έχουν φίλους δι' αλληλογραφίας. Όταν εφεύρουν ιστορίες, τις δημοσιεύουν. Όταν μετρούν, το κάνουν στ' αλήθεια. Για παράδειγμα, τα παιδιά της 1ης δημοτικού λαμβάνουν κάθε χρόνο 100 ευρώ από τον σχολικό συνεταιρισμό. Πώς θα τα ξοδέψουν; Εάν αποφασίσουν να αγοράσουν ένα χρυσόψαρο, θα πρέπει να αφαιρέσουν 12 ευρώ από το αρχικό ποσό. Έτσι ανακαλύπτουν την αφαίρεση. Ο Freinet, στην εποχή του, τα έβαζε να υπολογίζουν τη ροή του νερού από τη βρύση του χωριού.
Η παιδαγωγική Freinet διδάσκει τη σοβαρότητα και την υπευθυνότητα. Είναι μια παιδαγωγική της εργασίας. Όταν ξεκινάμε μία ζωγραφιά, πρέπει να τελειώνει όταν είναι χρωματισμένη, κολλημένη πάνω σε χαρτόνι, καδραρισμένη και παρουσιασμένη. Δεν επαινούμε τα παιδιά για μια βιαστική μουτζούρα. Τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται ότι τους αφορά αυτό που κάνουν. Με ατομικά προγράμματα εργασίας (τα οποία επιτρέπουν στα παιδιά να μαθαίνουν με τον δικό τους ρυθμό) και καρτέλες αυτο-διορθωτικές, οι μαθητές μαθαίνουν να οργανώνονται, να θέτουν προτεραιτότητας. Μαθαίνουν να σκέφτονται τα πράγματα, να τα εκφράζουν και να τα υπερασπίζονται.
Με όρους σχολικής επιτυχίας, δεν υπάρχει κανένας δείκτης που να λέει ότι οι μαθητές μας θα ήταν καλύτεροι. Αλλά είναι πιο ενεργά παιδιά, πιο δημιουργικά, με πραγματικές οργανωτικές ικανότητες. Και το πιο ικανοποιητικό, για μένα, είναι ότι έχουμε παιδιά ικανά για αυτόνομη σκέψη, που θα μπορέσουν να αμφισβητήσουν τον λόγο του ενήλικα. Λέω τότε στον εαυτό μου ότι έχουν κάνει ένα καλό ξεκίνημα στη σχολική τους μόρφωση, ότι δεν κινδυνεύουν να γίνουν πρόβατα.
Στις τάξεις Freinet, πειραματίζονται επίσης πάνω στη δημοκρατία στο πλαίσιο των μαθητικών συμβουλίων που πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα. Οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των μαθητών συναντιόνται κάθε τρεις εβδομάδες, παίρνουν αποφάσεις. Για εσάς, αυτός ο πειραματισμός πάνω στη δημοκρατία συμπεριλαμβάνεται στις αποστολές του δημόσιου σχολείου; Και γιατί;
Δημοκρατία σημαίνει να φέρνεις τους ανθρώπους κοντά για να παίρνουν μαζί αποφάσεις. Και όχι να πηγαίνεις να ψηφίζεις κάθε πέντε χρόνια για να εκλέξεις κάποιους που θα αποφασίζουν στη θέση σου. Αλλά η δημοκρατία δεν είναι κάτι το φυσικό, μαθαίνεται. Και εξασκείται, αντί να αντιγράφουμε μαθήματα! Τα παιδιά μαθαίνουν να κάνουν επιλογές, ξεκινώντας από το πιο σημαντικό, γιατί η δημοκρατία δεν είναι τα πάντα, αμέσως. Όταν ο τυφώνας Irma ερήμωσε την Αϊτή το 2017, οι εκπρόσωποι των μαθητών του σχολείου αποφάσισαν να φτιάξουν γλυκά, και να τα πουλήσουν για να στείλουν τα χρήματα σε ένα σχολείο που είχε χάσει τα πάντα. Συγκέντρωσαν 200 ευρώ, με τα οποία θα μπορούσαμε να κάναμε πράγματα στο σχολείο μας, το οποίο δεν είναι και το πλουσιότερο στη Γαλλία (κάθε άλλο μάλιστα)... Το γεγονός ότι αποφασίζουν αυθόρμητα να μην κρατήσουν αυτά τα χρήματα για τον εαυτό τους, αλλά να τα στείλουν στην άλλη άκρη του κόσμου, σε ένα μέρος όπου δεν γνωρίζουν κανέναν, αυτή είναι η πραγματική αγωγή του πολίτη. Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το να μαθαίνεις να τραγουδάς τη Μασσαλιώτιδα απ' έξω!
Τονίζετε στο βιβλίο σας το γεγονός ότι τα παιδιά πρέπει να ανακαλύπτουν τον πραγματικό κόσμο: τα πραγματικά κύματα της θάλασσας, τα πραγματικά μονοπάτια των βουνών, τους πραγματικούς ανθρώπους... Μήπως, με την ψηφιακή επανάσταση, υπερισχύσει τελικά η εικονική πραγματικότητα;
Όσο τα όρια του πραγματικού δεν έχουν κατανοηθεί καλά, τα όρια του εικονικού είναι αβέβαια και επικίνδυνα. Όλο και περισσότερα παιδιά πειραματίζονται με τον κόσμο και τις εικονικές σχέσεις πριν βιώσουν τον κόσμο και την ανθρώπινη σχέση. Τα παιδιά συνηθίζουν σε καταστάσεις όπου, αν τσακωθούν με κάποιον, μπορούν να τον εκδιώξουν. Οι μικρότεροι πιστεύουν σε αυτή τη μαγεία. Σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν όρια. Στην πραγματική ζωή, δεν γίνονται έτσι τα πράγματα, φυσικά... Ο γείτονας με τον οποίο δεν τα πάμε καλά παραμένει ο γείτονάς μας. Πρέπει επομένως να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα. Σήμερα, πάρα πολλά παιδιά αναλώνονται στις οθόνες και φτάνουν στο σχολείο χωρίς να έχουν βιώσει αρκετή αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους. Ξοδεύουμε άπειρο χρόνο για να τους εξηγήσουμε ότι υπάρχει μερικές φορές ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ της επιθυμίας και της πραγματικότητας, που δεν υφίσταται στον εικονικό κόσμο. Πολλοί γονείς αγνοούν εντελώς τις επικίνδυνες επιπτώσεις του τάμπλετ και του κινητού. Πολλοί από αυτούς πιστεύουν ότι τα παιδιά πρέπει να έχουν ήδη ένα τάμπλετ από το νηπιαγωγείο. Ή ένα smartphone όταν είναι στο δημοτικό.
Αναφέρεστε στο βιβλίο σας στον Célestin Freinet, ο οποίος μιλούσε για το "κίνητρο στην εργασία". Λυπάστε που οι εκπαιδευτικοί θέτουν όλο και πιο σπάνια τέτοια ερωτήματα, ενώ πολύ συχνά φωνάζουν, γκρινιάζουν και απειλούν. Πώς μπορέσατε, στην καθημερινότητά σας, να βοηθήσετε τα παιδιά να βρουν αυτό το κίνητρο;
Πολλοί εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι η βοηθητική καρτέλα τους αρκεί για να παρακινήσουν ένα παιδί να μάθει, παραδείγματος χάρη, τον αόριστο. Αλλά ο πιτσιρίκος θα βρει το κίνητρα για να μάθει τον αόριστο όταν θα γράψει μια ιστορία ή μιλήσει για τη μυθολογία. Μόνο τα παιδιά των εκπαιδευτικών επιθυμούν να μάθουν τον αόριστο απλά για να το μάθουν. Τα άλλα δεν τα απασχολεί καθόλου. Σε ένα σχολείο Freinet, πολλά πράγματα βασίζονται στην επιθυμία των παιδιών και των οικογενειών. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για πραγματικές εκπλήξεις, καλές ή κακές.
Ας πάρουμε ένα παιδί που αποφασίζει να γράψει μία έκθεση για τους δεινοσαύρους. Μπορεί να γνωρίζει πολλά γι' αυτά, θα μας διδάξει πολλά πράγματα, όπως η διαφορά μεταξύ σαρκοφάγων και φυτοφάγων, θα φέρει μικρές φιγουρίτσες που συλλέγει και ούτω καθεξής. Αλλά μπορεί και να έρθει στην τάξη με τρεις προτάσεις που βρήκε στη Wikipédia και τις οποίες δεν καταλαβαίνει καθόλου, ούτε και οι συμμαθητές του εξάλλου... Γι' αυτό πρέπει να είμαστε σε θέση να αυτοσχεδιάζουμε. Στην κλασική παιδαγωγική, την οποία και ακολουθεί η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, όλα πρέπει να έχουν προσχεδιαστεί στην εντέλεια.
Το ίδιο ισχύει και για το άνοιγμα του σχολείου προς τις οικογένειες, που θα πρέπει να γίνει μέσα σε ένα πολύ καλά καθορισμένο πλαίσιο. Όταν διδάσκα στο νηπιαγωγείο, ένα μικρό αγόρι που δυσκολεύοταν πολύ να μιλήσει είχε καταφέρει να μου πει ότι ο πατέρας του, οδηγός νταλίκας, είχε "ένα ωραίο, γυαλιστερό, κόκκινο φορτηγό". Όταν κατάλαβα, του είπα ότι αυτό ήταν υπέροχο και ότι θα ήθελα πολύ να δω αυτό το φορτηγό. 'Ετρεξε να το πει στον πατέρα του κι εκείνος ήρθε να με ρωτήσει αν το εννοούσα... Του είπα πως ναι, και ήρθε στην αυλή με αυτό το τεράστιο φορτηγό, για να το δείξει τα παιδιά. Είχαν μαγευτεί από το όχημα του οποίου οι ρόδες ήταν μεγαλύτερες από τα ίδια.
Έκανα εκείνη την ημέρα το καλύτερο μάθημα γλώσσας της καριέρας μου. Γιατί για να πουν καθρέφτη, πορτ μπαγκάζ ή φλας ... χρειάστηκε να καταβάλουν τα παιδιά μεγάλες προσπάθειες αρθρώσης. 'Αναψαν τα φλας, το δεξί, το αριστερό. Ήμουν πανευτυχής γιατί αποτελεί κι αυτό μέρος και του προγραμματός μου, να τους διδάσκω να ξεχωρίζουν το δεξί από τ' αριστερό. Επιπλέον, το μικρό αυτό αγόρι που ήταν ντροπαλό έγινε ήρωας για μια μέρα. Αυτό είναι σημαντικό για την διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης. Και το σχολείο πρέπει επίσης να το διδάξει κανονικά στα παιδιά.
Αυτός ο τρόπος προϋποθέτει ότι αποδεχόμαστε το απρόβλεπτο, κι ένα σχολείο με τις πόρτες του ορθάνοιχτες...
Φυσικά. Και δεν είναι καθόλου αυτή η γενική τάση, δυστυχώς. Σήμερα, οι διευθυντές των σχολείων σε εκπαιδεύουν για το πως να αντιμετωπίζεις κινδύνους εισβολής ή απαγωγής. Ωστόσο, στο σύνολο της καριέρας μου, τι είχαμε; Δύο ή τρεις απόπειρες εισβολής; Προσπαθούν επίσης να απαγορεύουν στους δασκάλους να δέχονται σπιτικά γλυκά. Αλλά πόσοι γονείς θα σκέπτονταν να δηλητηριάσουν ένα κέικ που θα καταναλωθεί στην ίδια τάξη όπου είναι και το παιδί τους; Αυτοί οι φόβοι είναι παράλογοι. Στην πραγματικότητα γίνεται προσπάθεια να απομονωθεί το σχολείο, να καταστεί ένα αυταρχικό ίδρυμα, που θα υποχρεώνει τους γονείς να κάνουν τούτο ή εκείνο, αντί να είναι ένας ζεστός χώρος, ανοιχτός στη γειτονιά, το οποίο να επιτρέπει στα παιδιά να νιώθουν καλά. Είναι σημαντικό να μην είσαι στρεσαρισμένος για να μπορείς να μαθαίνεις.
Για να μαθαίνεις, πρέπει να τρως, να έχεις στέγη, να είσαι ξεκούραστος, υγιής και ασφαλής. Στο νομό, όμως, της Seine-Saint-Denis, όπου κάνατε όλη την καριέρα σας, οι βασικές αυτές ανάγκες δεν είναι καλυμμένες για όλα τα παιδιά, τουναντίον...
Υπάρχει πραγματικά μία κοινωνική κατάρρευση του νομού: όλες οι κοινωνικές υπηρεσίες, όλες οι δημόσιες υπηρεσίες έχουν δεχτεί τέτοια αφαίμαξη που δεν είναι πια σε θέση να ανταποκριθούν στις βασικές ανάγκες. Το επίπεδο της υγείας και της ιατρικής παρακολούθησης των παιδιών δεν αρκεί πλέον για να μας επιτρέπει να διδάσκουμε χωρίς όλα αυτά να μας προβληματίζουν. Ξέρουμε πολύ καλά πως τα παιδιά που συναντούν δυσκολίες στο σχολείο είναι αυτά που έχουν υποστεί μία κοινωνική εξαθλίωση. Κατά τη διάρκεια του 20ου αι., οι πρόοδοι των παιδιών ακολουθούσαν απλά τις κοινωνικές προόδους. Τα σχολικά αποτελέσματα των παιδιών των τενεκεδουπόλεων της δεκαετίας του '50 είναι αρκετά όμοια με εκείνα των παιδιών που ζουν σήμερα σε τενεκεδουπόλεις.
Πώς εμποδίζει τη μάθηση των παιδιών η κοινωνική εξαθλίωση; Ας πάρουμε αυτό το μικρό κορίτσι, συνεχώς αναστατωμένο, εκνευρισμένο, αλογίκευτο, το οποίο φιλοξένησα οκτώ εβδομάδες μαζί με τον αδερφό του. Ανακαλύπτω ότι έχει γεμίσει έκζεμα, ότι τα δόντια της είναι όλα χαλασμένα, ότι δεν κοιμάται αρκετά - είναι τέσσερις σε ένα μικρό δωμάτιο ξενοδοχείου που χρησιμεύει και ως κρεβατοκάμαρα - ότι τα πόδια της είναι παρααμορφωμένα και ότι χρειάζεται ορθοπεδικές σόλες. Μετά από μερικές μέρες στο σπίτι μου, χάρη σε όλη την απαιτούμενη φροντίδα, όλοι στο σχολείο διαπιστώνουν τη σαφή πρόοδο: είναι πιο διαθέσιμη, πιο ξεκούραστη, αρχίζει η μάθησή της να σταθεροποιείται, και προοδεύει στο επίπεδο της ανάγνωσης. Εάν όλα τα παιδιά που έρχονται στο σχολείο δεν είναι ούτε διψασμένα, ούτε πεινασμένα, ούτε νυσταγμένα, αλλά υγιή, με καλή αυτοεκτίμηση, το σχολείο μπορεί να κάνει τη δουλειά του. Αλλά αν τα παιδιά δεν έχουν τίποτα από όλα αυτά, είναι πολύ δύσκολο για τους εκπαιδευτικούς να εργαστούν.
Λέτε επίσης ότι για να αντέξεις στις δύσκολες συνθήκες δουλειάς στις προβληματικές περιοχές, το άλλο "μυστικό" είναι παραμένεις εκεί. Γιατί;
Στα προάστια, έχουμε συχνά παιδιά κουρασμένα και εξοργισμένα, με γονείς επίσης κουρασμένους και εξοργισμένους. Υπάρχει ένα υπόβαθρο συνεχούς νευρικότητας. Πολλοί μαθητές μπαίνουν στον πειρασμό να αποκαταστήσουν το εγώ τους προκαλώντας την εκπαιδευτική εξουσία. Μπόρεσα να διαπιστώσω κατά τη διάρκεια της πολυετούς εργασίας μου ότι ένα μέρος του κύρους σου βρίσκεται στο "ήδη εδώ". Γνωρίζω τα παιδιά από πολύ μικρά. Κάποια από αυτά, τα είδα να γεννιούνται. Και αυτά με ξέρουν. Γνωρίζουν πράγματα για μένα, δεν χρειάζεται να με δοκιμάσουν. Η σταθερότητα των εκπαιδευτικών είναι πολύ σημαντική. Είναι επίσης σημαντικό να είσαι φιλόξενος, να έχεις ενσυναίσθηση και να είσαι έτοιμος να ανοίξεις το σχολείο και το γραφείο όποτε το χρειαστούν οι γονείς ή οι μαθητές.
Pour défendre un service public de qualité, vous évoquez l'importance de la grève « active ». A quoi ressemble une grève active selon vous ?
Προς υπεράσπιση μιας ποιοτικής δημόσιας υπηρεσίας, αναφέρεστε στη σημασία της "ενεργούς" απεργίας. Σε τι μοιάζει κατά την άποψή σας μία ενεργή απεργία;
Οι δάσκαλοι δεν μπορούν να κάνουν απεργία σαν τους εργάτες, γιατί δεν παράγουμε τίποτα και το γεγονός ότι δεν δουλεύουμε δεν έχει άμεσο αντίκτυπο, για παράδειγμα, σε έναν κύκλο εργασιών ή σε ένα βιβλίο παραγγελιών. Η απεργία είναι χρήσιμη μόνο αν ελευθερωθεί χρόνος για τη δράση. Αλλά όταν γίνεται μία απεργία εκπαιδευτικών, συνήθως δεν συμβαίνουν και πολλά. Ούτε καν μία γενική συνέλευση. Μόνο μία πορεία ρουτίνας. Οι δάσκαλοι μένουν σπίτια τους, διορθώνουν τα τετράδιά τους, ξεκουράζονται επειδή είναι ψόφιοι στην κούραση.
Με όλα αυτά δεν διαμορφώνεται ένας επαρκής συσχετισμός δυνάμεων. Οι απεργίες αυτές δεν σου επιτρέπουν να νικήσεις. Δεν χρησιμεύουν σε τίποτα. Και ο κόσμος δεν κάνει πια απεργία επειδή δεν οδηγεί πουθενά... Πρέπει επομένως να απαλλαγούμε από την μαγική αυτή πίστη στην απεργία. Και να δουλέψουμε για την απεργία. Πως; Θα έπρεπε να το σκεφτούμε συλλογικά. Θα μπορούσαμε να μπλοκάρουμε τα εργαλεία παραγωγής ή να πάμε στις αποβάθρες του μετρό για να εξηγήσουμε τους λόγους της απεργίας μας... Το να εξηγούμε, αυτό εξάλλου είναι στην επαγγελματική μας φύση.
Εκτιμάτε ότι η λύση του εναλλακτικού σχολείου δεν είναι ο σωστός δρόμος, και επιμένετε πως για "να αγωνιζόσαστε μαζί" πρέπει να μην αφήνετε το πόστο σας. Γιατί;
'Εχω συνείδηση ότι ο περισσότερος κόσμος αναζητά ατομικές λύσεις. Όλοι ελπίζουν ότι θα ξεφύγουν από κάπου, ελπίζοντας ότι τα παιδιά τους δεν θα επηρεαστούν από την υποβάθμιση της εκπαίδευσης ή από τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η συλλογική ιδέα ενός συλλογικού αγώνα για μια συλλογικά διέξοδο φαίνεται να έχει εγκαταλειφθεί. Τα εναλλακτικά σχολεία, τα οποία καλλιεργούν έναν κοινωνικό απομονωτισμό, εξομοιώνονται για μένα με μια κατάσταση απαρτχάιντ. Δεν θέλω άλλο να ζούμε μαζί και πηγαίνω με τους φίλους μου να φτιάξω ένα σχολείο που θα λειτουργεί καλύτερα...
Πιστεύω πως μόνο το δημόσιο σχολείο μπορεί να έχει ένα ρόλο χειραφέτησης. Εφόσον οι δάσκαλοι πληρώνονται από το κράτος, δεν υπόκεινται στις επιθυμίες των γονέων. Στα εναλλακτικά σχολεία υπάρχει μια σχέση υποταγής απέναντι στους γονείς, επειδή αυτοί πληρώνουν τους μισθούς των δασκάλων. Φυσικά, για να μπορέσει το σχολείο να εκπληρώσει τον ρόλο αυτόν, θα πρέπει το κράτος να στοχεύσει στην κοινωνική ευτυχία των κατοίκων και όχι στη διατήρηση στην εξουσία μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Κάτι που, δυστυχώς, συμβαίνει σήμερα στη Γαλλία.
Nolwenn Weiler για το Bastamag
Μτφ. Σ.Σ.
