Η πινακίδα που περπατάει.
Η προβληματική φωτογραφία του Steve McCurry.
Υποκειμενικότητα και εντιμότητα
Ο φωτοδημοσιογράφος Steve McCurry σκοντάφτει σε μια κουβανική πινακίδα
'Αρθρο της Emmanuelle Jardonnet στην εφημερίδα Le Monde (27.05.2016)
"Το απροσδόκητο, η στιγμή που το τυχαίο ελέγχεται, επιτρεποντάς μας συμπτωματικά να ανακαλύψουμε ενδιαφέροντα πράγματα που δεν αναζητούσαμε." Η διατύπωση που χρησιμοποιεί ο Αμερικανός φωτογράφος Steve McCurry για να περιγράψει το έργο του αποκτά αυτές τις μέρες μια κάπως ειρωνική χροιά, από τη στιγμή που μια μικρή συνδιαλλαγή με την πραγματικότητα εντοπίστηκε σε μία από τις φωτογραφίες του. 'Ενα εμφανώς αποτυχημένο ρετούς μέσω Photoshop που προκαλεί αμηχανία στον κόσμο του φωτορεπορτάζ, ο οποίος συνταράσσεται συνέχεια από υποθέσεις εξαπάτησης.
Πόσο μάλλον όταν ο Steve McCurry, 66, ετών, είναι ένας σταρ. Μέλος του φημισμένου πρακτορείου Magnum, έχει καλύψει στην καριέρα του πολλές εμπόλεμες ζώνες για πάνω από τριάντα χρόνια και εχει λάβει πολλά βραβεία. Το ευρύ κοινό γνωρίζει το εικονικό πορτρέτο του της νεαρή Αφγανής με τα πράσινα μάτια, που φωτογραφήθηκε σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στο Πακιστάν το 1985.
Η υπόθεση αποκαλύφθηκε στο μπλογκ του Ιταλού φωτογράφου Paolo Viglione, ο οποίος πήγε να δει την έκθεση "Ο Κόσμος του Steve McCurry" που παρουσιάζεται τώρα στο Τορίνο (ως τις 25 Σεπτεμβρίου) και συγκεντρώνει περίπου 250 φωτογραφίες τραβηγμένες στο Αφγανιστάν, την Ινδία, τη Νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική, την Κούβα, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία ή την Ιταλία.
Προβληματίστηκε από την εξωπραγματική όψη μιας φωτογραφίας που τραβήχτηκε πρόσφατα σε ένα δρόμο της Αβάνας, και καθώς την περιεργάστηκε περισσότερο, ανακάλυψε μια περίεργη λεπτομέρεια στο φόντο: μία πινακίδα κυκλοφορίας μοιάζει να αιωρείται πάνω από το έδαφος, ενώ το μικρό κομμάτι που λείπει σέρνεται στα πόδια ενός περαστικού. Σαφώς η πινακίδα μετατοπίστηκε, ενώ το τέχνασμα έμεινε ημιτελές.
Αμήχανος μπροστά στην έκταση της διαμάχης που προκλήθηκε από την αποκάλυψή του, ο Paolo Viglione, ο οποίος δηλώνει ότι ήθελε απλά να μοιραστεί αυτή την "αστεία" ανακάλυψη, αποφάσισε να διαγράψει το ποστ του, αλλά στη συνέχεια το μετάνοιωσε και το αναδημοσίευσε, δεδομένου ότι η ζημιά είχε γίνει. Εν τω μεταξύ, η ενοχοποιητική εικόνα αφαιρέθηκε από την ιστοσελίδα του αμερικανού φωτογράφου.
Ο φωτογράφος εν τέλει αντέδρασε. Σε ένα μέιλ προς το PetaPixel, το πρώτο σάιτ που δημοσιοποίησε την υπόθεση, ο ίδιος εξηγεί: "Σήμερα, θα ήθελα να ορίσω τη δουλειά μου ως μια οπτική αφήγηση (...) Τα περισσότερα πρόσφατα έργα μου έγιναν για τη δική μου ευχαρίστηση σε μέρη που ήθελα να επισκεφτώ για να ικανοποιήσω την περιέργειά μου για τους ανθρώπους και την κουλτούρα τους. Η δουλειά μου στην Κούβα, για παράδειγμα, έγινε κατά τη διάρκεια τεσσάρων ιδιωτικών ταξιδιών. "
Αποσαφηνίζει τη διαφορά ανάμεσα σε μία δημοσιογραφική δουλειά και σε μία πιο προσωπική δουλειά σε μια δηλωσή του στο φωτογραφικό μπλογκ της La Repubblica: "Ξεκίνησα με το φωτορεπορτάζ, είναι αλήθεια, στο Αφγανιστάν και το Λίβανο. Σε τέτοιες συγκυρίες, έχω καθήκον να διηγούμαι τα γεγονότα, να συγκεντρώνω οπτικό υλικό, άμεσες μαρτυρίες. Αργότερα, η δουλειά μου εξελίχθηκε. Σήμερα, νομίζω ότι είμαι πάνω απ' όλα ένας "storyteller". Ο σκοπός μου είναι να διηγηθώ την ιστορία της περιπέτειας μου με τον κόσμο. Δεν είναι πλέον μια δουλειά παραγωγής ειδήσεων, δεν επιδιώκω να παρέχω πληροφορίες σχετικά με έναν τόπο, δεν προσπαθώ να σας δώσω να καταλάβετε πώς είναι σήμερα η Κούβα, πώς ζουν οι άνθρωποι σε αυτή την κοινωνία, δεν υφίσταμαι αυτού του είδους τον εξαναγκασμό. "
Ο φωτογράφος δικαιολογεί έτσι κάποια ρετούς αναφέροντας τον φωτογράφο Ansel Adams, τον ειδικό της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, ο οποίος "υποστήριζε πως το αρνητικό μιας φωτογραφίας είναι σαν μια μουσική παρτιτούρα, και η εκτύπωση η εκτελεσή της". Στην ψηφιακή εποχή, ο ίδιος εξηγεί ότι "κάθε φωτογράφος δουλεύει στη φάση του post-production για τη διόρθωση των χρωμάτων και των αντιθέσεων, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διατηρεί ανέπαφο το πνεύμα μιας εικόνας." 'Οταν υπάρχουν μικρές λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να αποσπάσουν το βλέμμα", προτείνει να γίνονται πιο σκούρες οι συγκεκριμένες περιοχές. Θα προτιμούσε να ήταν αυτή η λύση που θα είχει επιλεγεί για την κουβανική πινακίδα. Πρόσθεσε δε πως το προβληματικό ρετούς έγινε χωρίς την έγκρισή του.
"Προσπαθώ όσο γίνεται να επιβλέπω την εκτύπωση της δουλειάς μου, αλλά πολύ συχνά, οι εκτυπώσεις πραγματοποιούνται και αποστέλνονται όταν βρίσκομαι σε ταξίδι. Αυτό ακριβώς συνέβη σε αυτήν την περίπτωση", δήλωσε στο Petapixel. 'Οσον αφορά αυτό το "λάθος" - μια "τροποποίηση" που έγινε για να "απλοποιηθεί το φόντο" και που ποτέ δεν θα είχε εγκρίνει", λέει: «Έχω λάβει μέτρα για να αλλάξουν οι διαδικασίες στο στούντιό μου ώστε να αποτραπούν στο μέλλον παρόμοια περιστατικά". "Εξάλλου, ο τεχνικός που προέβει σ' αυτήν επέμβαση με δική του πρωτοβουλία" δεν εργάζεται πλεόν για κείνον, όπως βεβαιώνει.
Ένας από τους συναδέλφους του στο Magnum, ο Peter van Agtmael, αντέδρασε στην διαμάχη στο φωτογραφικό μπλογκ του Time. Αναλαμβάναντας την υπεράσπισή του, προβάλλει το επιχείρημα της υποκειμενικότητας: "Η φωτογραφία είναι ένα απίστευτα υποκειμενικό επάγγελμα. Στην κριτική που απευθύνεται στον McCurry, οι πολύ ιχυρές λέξεις "αλήθεια" και "αντικειμενικότητα" επανέρχονται συνέχεια. Πραγματικά, δεν πιστεύω σε αυτές τι λέξεις. Η υποκειμενικότητα περνά μέσα από μια δέσμη "χειρισμών" τους οποίους και απαριθμεί : "το ύφος, η επιλογή του φακού, η θέση, τι δείχνουμε και τι αποκλείουμε από το κάδρο, το editing, η επιλογή του εξοπλισμού, το κοντράστ, η διαδοχή" .
Επικαλείται επίσης την καλή πίστη του συναδέλφου του: "Αν ήθελε να αλλοιώσει τις εικόνες, γιατί να είχε εγκρίνει μια δουλειά τόσο απρόσεχτη; Η εξήγησή του ότι κάποιος από το στούντιό του ενήργησε μονομερώς φαίνεται αρκετά πιστευτή."
Ο φωτογράφος Philip Blenkinsop έχει άλλη γνώμη. 'Οπως ανέφερε στη σελίδα του στο Facebook: "Για έναν φωτογράφο που τον παρακολουθούν εκατομμύρια ανθρώποι σε όλο τον κόσμο [ο Steve McCurry έχει 1,4 εκατομμύριο followers στο Instagram], και του οποίου η φήμη και η κληρονομιά πηγάζουν από τις ακριβείς συνθέσεις των εικόνων του (κάποιοι θα μπορούσαν να προσθέσουν και άψυχες), όπου υπάρχει μια θέση για κάθε πράγμα κι όπου κάθε πράγμα είναι στη θέση του, τέτοιοι χειρισμοί έχουν τεράστιο νόημα επειδή διαιωνίζουν έναν μύθο, τον μύθο του δημιουργού της τέλειας εικόνας."
Ο επαγγελματίας αμφισβητεί το επιχείρημα της υποκειμενικότητας σε αυτήν τη συγκεκριμένη περίπτωση: "Η συζήτηση για το γεγονός ότι δεν υπάρχει αλήθεια στη φωτογραφία, η οποία είναι μια πραγματική συζήτηση, είναι εδώ εκτός θέματος. Είναι γεγονός πως αυτό που σκέφτεται ένας φωτορεπόρτερ είναι υποκειμενικό. Αλλά είναι επίσης γεγονός ότι θα πρέπει να προσβλέπει σε μια αντικειμενική προσέγγιση, μια προσέγγιση που δεν καθορίζεται από το οικονομικό κέρδος ή τη φήμη. Αυτό ονομάζεται εντιμότητα. Αυτή δεν μπορεί να μετρηθεί. Είτε υπάρχει, είτε όχι."
Έκτοτε, η δουλειά του Steve McCurry μπήκε στο μικροσκόπιο των χρηστών του διαδικτύου, οι οποίοι εντώπισαν και μια σειρά άλλα ρετούς, τα οποία και παρουσιάζει το σάιτ PetaPixel.
Emmanuelle Jardonnet, Le Monde (27.05.2016).
Μτφ. Σ. Σ.
Εκτός από την πινακίδα, υπήρξε κι άλλη επέμβαση στη φωτογραφία;
Martin Poole
I am a photographer and a former computer effects specialist. I think the Cuba picture is a composite. I believe the sky has been replaced - one or both cars have been added and the nears couple look wrong. If you look at the shadows of the distant people they demonstrate a lower sun angle (longer shadows to the right) The cars have a more vertical shadow as do the nearest couple. This is illustration being passed off as Photo Journalism - and to say what? The pictures are not thought provoking - just postcard scenes.
Σχόλιο στο άρθρο της Paroma Mukherjee A Trip Around Steve McCurry's Photoshopped World, The Wire (15.05.2016).
