Η υπόθεση του Ζίμωφ

Η εξίσωση είναι απλή και δραματική: στην Αρκτική, στα πέρατα της Σιβηρίας, η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει το permafrost [μόνιμο στρώμα πάγου -σ.σ.] - τον υπόγειο παγετώνα - που απειλεί να απελευθερώσει εκατομμύρια τόνους μεθανίου, CO2 και ξεχασμένους ιούς.

Μια πραγματική κλιματική βόμβα που δεν υπολογίζεται η καταστροφική ετηςπίδραση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εδώ και χρόνια, ο Σεργκέι Ζίμωφ και ο γιος του Νικίτα, δύο επιστήμονες που στηρίζονται από την οικογένειά τους και μερικούς φίλους, μελετούν το φαινόμενο και έχουν καταλήξει σε μια ξεκάθαρη λύση: την επαναφορά της φύσης στην κατάσταση στην οποία βρισκόταν όταν σχηματίστηκε ο παγετώνας στη Σιβηρία. Και για να γίνει αυτό, τα μέσα που πρέπει να εφαρμοστούν είναι εξίσου απλά: τα μεγάλα φυτοφάγα ζώα (βίσονες, γιακ, τάρανδοι, άλογα) πρέπει να επιστρέψουν.

Το ποδοπάτημά τους, όπως και των μαμούθ της Εποχής των Παγετώνων, επιτρέπει τη συμπύκνωση του χιονιού, το οποίο δρα ως μονωτικό υλικό και καθυστερεί έτσι την απόψυξη του μόνιμου πάγου. Αυτή είναι η "υπόθεση του Ζίμωφ" με την οποία πειραματίζονται - με επιτυχία - οι επιστήμονες στο Πάρκο του Πλειστόκαινου των 20 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη μέση της Σιβηρικής στέπας.

Απόλυτα σαφής, και χωρίς ψευδαισθήσεις, ο Σεργκέι λέει: "Δεν αγωνιζόμαστε ενάντια στην υπερθέρμανση του πλανήτη, αγωνιζόμαστε ώστε το σενάριο να μην είναι θανατηφόρο."

Είναι σαν μια μάχη με γυμνά χέρια, μια σκληρή μάχη που δίνουν οι Ζίμωφ για να αποδείξουν την υπόθεσή τους. Ο Sneguirev μας μεταφέρει σε ένα είδος κλιματικού γουέστερν, όπου, με πενιχρά μέσα, οι άνθρωποι παλεύουν ενάντια στα στοιχεία της φύσης, φέρνουν πίσω βίσονες από τη Δανία, αιχμαλωτίζουν ένα ζευγάρι ταράνδων με ένα λάσο, ταξιδεύουν 1000 χιλιόμετρα σε μια παγωμένη λίμνη με ένα παλιό φορτηγό για να μεταφέρουν ένα κοπάδι άγριων αλόγων.

Ένα υπέροχο εναέριο πλάνο μιας βάρκας που μεταφέρει τους δύο δεμένους ταράνδους, πάνω στους οποίους θα στηριχθεί η αποστολή της ίδρυσης ενός κοπαδιού, μας λέει πολλά για το πόσο απελπιστικά εύθραυστό είναι το πληρωμά της.

Καθώς η κάμερα τον τραβάει νύχτα, σε chiaroscuro, στην καμπίνα του ταλαίπωρου φορτηγού του, ο Νικήτα οδηγεί και θυμάται πώς γεννήθηκε η αποφασιστικότητά του να μην εγκαταλείψει αυτόν τον αγώνα. Στο σπίτι, η σύζυγός του λέει ότι "όσο οι άνδρες σώζουν τον κόσμο, εκείνη ασχολείται με τη γρφειοκρατία και τα λογιστικά". Ο Ρενάλντο, ο φίλος, καλλιεργεί μια ιδιαίτερη σχέση με τα ζώα για τα οποία είναι υπεύθυνος στο πάρκο. "Η επαφή με τους βίσονες είναι επικοινωνία με έναν άλλο πολιτισμό", λέει. Και το βράδυ, όταν επιστρέφει από τις μεγάλες, μοναχικές μέρες στις στέπες, αναρωτιέται: "Μπορεί να ζήσει εδώ ένας άνθρωπος χωρίς θρησκεία; Ναι! Αλλά ένας άνθρωπος χωρίς πίστη; Όχι!"

Με την τέχνη του, ο σκηνοθέτης, ακολουθώντας τη μεγάλη παράδοση του ντοκιμαντέρ που καταδύεται μέσα στο θέμα του, μας αποδίδει ανέπαφη την αλήθεια των χαρακτήρων που δεν διαχωρίζουν τη σκέψη από τη δράση, που ζουν μια "συγκεκριμένη ουτοπία", και των οποίων η αποφασιστικότητα δεν αποκλείει ποτέ έναν προβληματισμό γύρω από το νόημα και την εγκυρότητα του εγχειρήματός τους.

Η εγγύτητά του μαζί τους δεν εμποδίζει ποτέ την έκφραση μιας τρυφερής και ιδιότυπης ειρωνείας. Μας δημιουργει την επιθυμία να μοιραστούμε τη μοίρα αυτής της φυλής, αυτών των γυναικών και ανδρών που αποπνέουν την εύθραυστη ομορφιά του αγώνα τους.

Θα πρέπει επίσης να του αναγνωρίσουμε ότι απέφυγε έναν οικολογικό-ηθικολογικό παραμύθι και δεν υπέκυψε στον πειρασμό ενός αισθητισμού που θα μπορούσε να εμπνεύσει η απεραντοσύνη και το λευκό-ελεκτρίκ χρώμα των τοπίων. Και από αυτή την άποψη, η ταινία είναι "σωστή" ως προς το ρυθμό και το μοντάζ της. Σέβεται αυτή τη σπάνια και σεβαστή συμμαχία ανθρώπων, ζώων και φύσης που εκθειάζει η κάμερα.

Ο Σεργκέι Ζίμοφ έχει μία κριτική διαύγεια: "Δεν βλέπω κανέναν σημερινό πολιτικό που να τον απασχολεί ειλικρινά το κλίμα", λέει, όπως και δεν έχει πολλές ψευδαισθήσεις για τη διαδοχή και τη βιωσιμότητα του επιστημονικού σταθμού που ίδρυσε ενάντια σε όλες τις αντιξοότητες.

Η λογικευμένη απαισιοδοξία του τον οδηγεί να πει ότι "οι πιθανότητες να εξαφανιστεί η ανθρωπότητα είναι πολύ μεγάλες. Ο άνθρωπος έχει παραβιάσει πολλούς από τους νόμους της ζωής. Ελπίζω να υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι ικανοί να κολυμπήσουν ενάντια στο ρεύμα. Μιλάω σε εκείνους που μπορούν να κολυμπήσουν με όλη τους τη δύναμη."

Στον επίλογο, η ταινία μας λέει ότι "σήμερα η υπόθεση του Ζίμωφ θεωρείται η μόνη λύση που βασίζεται στη φύση για την αποφυγή της απόψυξης του permafrost και ότι ερευνητές από την Οξφόρδη, το Χάρβαρντ ή το Ινστιτούτο Max Planck υιοθετούν τις θεωρίες του Σεργκέι Ζίμωφ".

Σε αυτή την ανθρώπινη, επιστημονική και πολιτική, περιπέτεια, με την ευγενέστερη έννοια του όρου, υπάρχει ακόμη χώρος για μια ορισμένη "αισιοδοξία της βούλησης".

Η ταινία είναι μία συμπαραγωγή των Arturo Mio (Γαλλία), 13 Productions (Γαλλία), Ethnofund (Ρωσία), Take Five (Βέλγιο) μαζί με το Arte France και την RTBF.