Να αποκαθηλωθούν τα αγάλματα ή να ξαναβαφτούν με κόκκινη μπογιά;
Daniel Mermet
Là-bas si j'y suis, 15 Ιουνίου 2020
'Ηδη το 2008, το άγαλμα του Λεοπόλδου Β' στις Βρυξέλλες είχε καλυφθεί με κόκκινο χρώμα που συμβόλιζε τα "εγκλήματά του κατά της ανθρωπότητας" στο Κονγκό.
ΚΑΛΕΣ ΕΙΝΑΙ οι αποκαθηλώσεις, αλλά μετά αυτό τελειώνει και δεν το ξανασυζητάμε πια. Ενώ αν ξαναβάψουμε κόκκινο ένα άγαλμα, του κόψουμε ένα αυτί ή ένα χέρι, αυτό κάπως θα μας βάλει σε σκέψεις και θα ζητήσει μια εξήγηση...
Θα πείτε, τι φρίκη, να κοπεί ένα αυτί ή ένα χέρι από ένα άγαλμα, μα τι απαίσιο! Χωρίς αμφιβολία, αλλά οπωσδήποτε είναι λιγότερο φοβερό από την τιμωρία των κομμένων αυτιών που εφάρμοζαν οι αφέντες στους σκλάβους τους, όπως το απαιτούσε ο Μαύρος Κώδικας, ο οποίος θεσπίστηκε το 1685, και συντάχθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον υπουργό Ζαν-Μπατίστ Κολμπέρ, του οποίου το άγαλμα εξακολουθεί να δεσπόζει σήμερα μπροστά από τη Βουλή στο Παρίσι.
Ιδού το άρθρο 38: "αν ένας σκλάβος τραπεί σε φυγή για ένα ολόκληρο μήνα, από την ημέρα που ο αφέντης του θα τον έχει καταγγείλει στη δικαιοσύνη, θα του κοπούν τα αυτιά του και θα σημαδευτεί με ένα βασιλικό κρίνο στον ώμο· αν επαναληφθεί η φυγή του για έναν ακόμη μήνα από την ημέρα της καταγγελίας, θα του κοπεί η κνήμη και θα σημαδευτεί με ένα βασιλικό κρίνο στον άλλο ώμο· και την τρίτη φορά, θα τιμωρηθεί με θάνατο."
Να γιατί, στην κρεολική γλώσσα, ακόμη και σήμερα, ο λευκός, ο τουρίστας ή ο κάτοικος της μητρόπολης ονομάζεται "Zoreilles" (Αυτιάς).
'Οσο για τα κομμένα χέρια, ήταν μια συχνή πρακτική στο Κονγκό, που αποτελούσε ιδιοκτησία του βασιλιά των Βέλγων Λεοπόλδου Β'. Μια επίσημη έκθεση του 1904 περιέγραφε αυτήν τη συνήθη πρακτική. Ακόμα κι αν τα δεδομένα είναι αβέβαια, οι ιστορικοί συμφωνούν ότι η κατάκτηση και η εκμετάλλευση του Κονγκό προκάλεσε το θάνατο δέκα εκατομμυρίων Αφρικανών. Ωστόσο, ο Λεοπόλδος Β' εξακολουθεί να είναι μία πατρική και υψηλού κύρους φιγούρα στο Βέλγιο, ακόμα κι αν εδώ για μερικά χρόνια ήδη, έχει αναπτυχθεί στη χώρα ένα ισχυρό αντι-αποικιοκρατικό ρεύμα. Αν ο Λεοπόλδος Β' είναι υπεύθυνος και ακόμη και ένοχος γι' αυτήν τη βαρβαρότητα, οι χρηματιστές, οι τραπεζίτες, οι μεγάλες πολυεθνικές έχουν χτίσει τις περιουσίες τους με το αίμα των "νέγρων" του Κονγκό και τους αμύθητους φυσικούς πόρους αυτού που ο Λεοπόλδος Β' ονόμαζε "υπέροχο αφρικανικό γλυκό".
Το αποικιακό έγκλημα δεν διαπράχθηκε από τους Βέλγους, τους Γάλλους ή τους Βρετανούς, αλλά από μια ορισμένη ολιγαρχία σε καθεμία από αυτές τις χώρες. Προσέξτε, χάριν ευκολίας, λέμε "η αποικία της Γαλλίας ..." ή "η Αγγλία επέκτεινε την αυτοκρατορία της μέχρι ..." ή "η Ιταλία εισέβαλε στην Ερυθραία ...", αλλά οι λέξεις είναι παραπλανητικές, ούτε ο ιταλικός λαός, ούτε ο αγγλικός ή ο γαλλικός έχουν εκμεταλλευτεί κανέναν. Πολύ συχνά οι ίδιοι αυτοί λαοί δέχονται εκμετάλλευση, δεν έχουν να αισθανθούν καμία ενοχή. Αλληλεγγύη με τους καταπιεσμένους, ναι, αλλά σε κάθε περίπτωση, είναι η άρχουσα τάξη, οι επιχειρηματικοί κύκλοι που ευθύνονται και πρέπει να λογοδοτήσουν, ακόμη και να προβούν σε αποζημιώσεις.
Χθες, ήταν το άγαλμα του Στάλιν που έπεφτε ή του Σαντάμ Χουσεΐν, σήμερα είναι ο Λεοπόλδος Β', ο αποικιοκράτης του Κονγκό με τα εκατομμύρια των νεκρών, είναι ο δουλέμπορος Έντουαρντ Κόλστον, είναι ο Κολμπέρ και ο Μαύρος Κώδικάς του, είναι ακόμη και ο Χριστόφορος Κολόμβος που βρίσκεται στο έδαφος, αποκεφαλισμένος, κάτω από τα γιουχαΐσματα του πλήθους. Είναι μία οργισμένη νέα γενιά που βεβηλώνει τις ιερές εικόνες που βρίσκονται στη βάση των "αξιών" της σημερινής παγκόσμιας τάξης.
Είναι δύσκολο να επιδείξεις τον χειρότερο, αλλά ο Λεοπόλδος Β' σαφώς ξεχωρίζει. Το Κονγκό, το οποίο είχε μετατρέψει σε δική του ιδιοκτησία χωρίς ποτέ να βάλει το πόδι του εκεί, εξασφάλισε την περιουσία του, όπως και των τραπεζιτών, των χρηματιστών και των μεγάλων αφεντικών. Μια "πολιτιστική αποστολή" που εξολόθρευσε μερικά εκατομμύρια ανθρώπους.
[Ο ερευνητής Lucas Catherine είναι ο συγγραφέας ενός περίφημου μικρού αντι-αποικιακού οδηγού, Promenade au Congo (εκδόσεις Aden και CADTM, 2010): μια βόλτα στο Κονγκό παραμένοντας στο Βέλγιο, φυσικά.]
Daniel Mermet
Μτφ. Σ.Σ.
