Μια μέρα που διαρκεί για πάντα
"Δεν ξέρουμε πια τίποτα για το τι συμβαίνει στη Μαριούπολη, επειδή δεν υπάρχουν πλέον δημοσιογράφοι. Τους δημοσιογράφους, οι στρατιώτες του Πούτιν τους έχουν ιδιαίτερα στο στόχαστρο και τους σκοτώνουν. Επειδή αυτό που συμβαίνει σήμερα, είναι ότι ο πόλεμος έχει αλλάξει χαρακτήρα, ή ίσως μόνο σήμερα είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τη φύση αυτού που αντιμετωπίζουν οι Ουκρανοί, και είμαστε σε θέση να το κατανοήσουμε μόνο σήμερα, επειδή είναι πολύ δύσκολο να συνδυάσουμε γεγονότα που φαίνονται μεμονωμένα, και ότι αυτά τα γεγονότα, στο σύνολό τους, είναι τόσο τερατώδη, τόσο απίστευτα που δεν έχουμε την εντύπωση ότι είναι δυνατόν να είμαστε μάρτυρες, ή μάλλον, όχι μάρτυρες, αλλά σύγχρονοι αυτών των γεγονότων."
André Markowicz, 24 Μαρτίου 2022
Iryna Slavinska
Δημοσιογράφος και παραγωγός στο δημόσιο ουκρανικό ραδιόφωνο Радіо Культура (Ράδιο Κουλτούρα)
Mediapart - Blog - 22 Μαρτίου 2022
Την Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου, λαμβάνω ένα μήνυμα από ένα κατάστημα στο Κίεβο. Το δώρο που παρήγγειλα για τον σύζυγό μου έφτασε. Κάνω ετοιμασίες για τα γενέθλιά του στις 25 Φεβρουαρίου. Παρ' όλη τη χαρά και την ανυπομονησία μου να δω το πολυαναμενόμενο δέμα, δεν είχα χρόνο να πάω να το πάρω. Η Τετάρτη αυτή ήταν τόσο φορτωμένη που δεν κατάφερα καν να παρακολουθήσω ολόκληρο το μάθημα των πρώτων βοηθειών, παρά μόνο, δυστυχώς, το πρώτο μέρος. Το περιεχόμενο του δεύτερου μέρους αυτής της εκπαίδευσης ελπίζω να μην το χρειαστώ ποτέ. Νιώθω γύρω μου μεγάλη ανησυχία μετά τη μετάδοση εκείνης της ομιλίας του Πούτιν για το πως βλέπει την ιστορία της Ουκρανίας και την αναγνώριση της ανεξαρτησίας ορισμένων τμημάτων των περιοχών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ που κατέχουν οι Ρώσοι από το 2014.
Απορροφημένη από τις ειδήσεις και τις συζητήσεις με τους συναδέλφους μου, δεν υπήρχε περίπτωση να πάω να πάρω το δώρο που είχα παραγγείλει για τον σύζυγό μου. Θα ήταν σχεδόν ένα καπρίτσιο, άχρηστο σε αυτή τη συγκυρία. Έτσι αποφάσισα να πάω την επόμενη μέρα. Την επόμενη ημέρα, αυτή η επιλογή δεν θα ήταν πλέον δυνατή. Δώρο τελικά δεν θα υπάρξει.
Νωρίς το πρωί της Πέμπτης 24 Φεβρουαρίου, ξυπνάω από έναν άγνωστο θόρυβο. Είναι οι πρώτες εκρήξεις στον ουρανό πάνω από το Κίεβο. Οι ήχοι της αντιαεροπορικής άμυνας που πρέπει να συνηθίζω να αναγνωρίζω. Μου άρεσε πολύ η παλιά πραγματικότητα, όταν δεν είχα ακόμη κατακτήσει αυτή τη νέα δεξιότητα. Αλλά η πραγματικότητα αυτή δεν υπάρχει πλέον από τότε που οι Ρώσοι επιτέθηκαν στις ουκρανικές πόλεις μας.
Από την Πέμπτη, 24 Φεβρουαρίου, χάνω πλέον τις μέρες της εβδομάδας, όπως και τις ημερομηνίες. Είναι μια μεγάλη μέρα χωρίς τέλος. Αλλά ξέρω πολύ καλά πού είναι το πλησιέστερο καταφύγιο βομβών. Όλοι οι συνάδελφοί μου στο Ουκρανικό Ραδιόφωνο έχουν βελτιώσει σημαντικά την ταχύτητα των μετακινήσεών τους προς αυτό το καταφύγιο. Εγώ η ίδια μπορώ τώρα και πετάγομαι γρήγορα έξω από το στούντιο, παίρνοντας μαζί μου την τσάντα μου, το σακάκι μου, το λάπτοπ μου, για να κατευθυνθώ προς το καταφύγιο βόμβας στο υπόγειο. Αυτό γίνεται τελείως αντανακλαστικά, χωρίς να το σκέφτομαι.
Την πρώτη φορά, αμέσως μετά τον πρώτο συναγερμό, ξέχασα την τσάντα μου στο γραφείο, καθώς και τον υπολογιστή μου στο στούντιο. Ο πρώτος συναγερμός σήμανε κατά τη διάρκεια της εκπομπής μου, οπότε έπρεπε να ανακοινώσω στον αέρα στα εκατομμύρια των Ουκρανών με την πιο ήρεμη φωνή που μπορούσα να βρω ότι θα κάναμε ένα διάλειμμα και θα επιστρέφαμε σε λίγα λεπτά. Με σχεδόν τρεμάμενα χέρια, πήρα μόνο το κινητό μου. Όλα τα άλλα απαραίτητα πράγματα έμειναν πίσω ή ξεχάστηκαν. Μια ασυγχώρητη αβλεψία σε καιρό πολέμου. Αλλά δεν το είχα συνηθίσει ακόμα.
Τώρα, στα τέλη Μαρτίου, την απέκτησα τη συνήθεια. Οι συναγερμοί και οι ώρες που περνάω στο καταφύγιο με εκνευρίζουν. Λέω στον εαυτό μου ότι μου αρέσει αυτή η επιστροφή σε μια ελαφρώς γκρινιάρικη στάση. Θα έλεγε μάλιστα κανείς "όπως πριν". Αλλά κανένα "πριν" δεν υπάρχει πια.
Το μόνο πράγμα που έχω να σκεφτώ είναι η δουλειά. Το Ουκρανικό Ραδιόφωνο, το οποίο αποτελεί μέρος του Suspilne (του δημόσιου τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού δικτύου), λειτουργεί όλο το εικοσιτετράωρο από τις 22 Φεβρουαρίου. Θα έλεγα ότι είχαμε ένα προαίσθημα. Μία από τους παρουσιάστριές μας ήταν αυτή που ανακοίνωσε τις πρώτες εκρήξεις και την επίθεση του Πούτιν στις 24 Φεβρουαρίου το πρωί. Η σημερινή μας πραγματικότητα είναι αυτή των συναδέλφων που έχουν αρκετό θάρρος για να βγαίνουν καθημερινά στο ραδιόφωνο και να μιλούν στυς ακροατές μας, στους πολίτες μας. Γνωρίζω πολύ καλά ότι μπορούμε να δώσουμε όχι μόνο πληροφορίες αλλά και ελπίδα. Το ραδιόφωνο στην πραγματικότητα του πολέμου είναι κυρίως παρών ως βασική πηγή πληροφόρησης.
Στις πόλεις που υποφέρουν από τις ρωσικές βόμβες και τους πυραύλους, το ραδιόφωνο είναι αυτό που μιλάει και ενημερώνει, ιδίως για "ανθρωπιστικούς διαδρόμους" και πιθανά μέσα εκκένωσης. Υπό την προϋπόθεση, φυσικά, ότι οι Ρώσοι δεν θα αποφασίσουν να πυροβολήσουν τους πολίτες. Στις πόλεις όπου δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα ή δίκτυο, τα ραδιοκύματα είναι η μόνη σύνδεση με τον κόσμο. Το ραδιόφωνο είναι διαθέσιμο (και ακούγεται!) ακόμη και στα καταφύγια.
Μια μέρα, ένας Γάλλος δημοσιογράφος μου τηλεφώνησε για να του εκθέσω την τρέχουσα κατάσταση στην Ουκρανία. Κάποια στιγμή με ρώτησε αν αισθανόμουν προστατευμένη. Δεν κατάλαβα την ερώτηση. 'Ηθελε να του πω, και επέμενε κιόλας, αν αισθανόμουν ότι η ιδιότητά μου ως παρουσιάστρια με προστάτευε. Εκείνη τη μέρα βομβαρδίστηκε από τους Ρώσους ο πύργος της τηλεόρασής μας στο Κίεβο. Άκουσα την είδηση αυτή με δάκρυα στα μάτια. Αυτός ο πύργος αποτελεί μέρος του τοπίου του Κιέβου από τις πρώτες μέρες της ζωής μου, τον έχω δει χιλιάδες φορές από το παράθυρο του διαμερίσματος των γονιών μου. Αυτή η ερώτηση του Γάλλου συναδέλφου με άφησε άναυδη. Του είπα ότι οι ρωσικές βόμβες δεν επιλέγουν πού θα πέσουν. Ούτε επιλέγουν να αποφύγουν τις γυναίκες παρουσιάστριες.
Θαυμάζω και μου δημιουργεί σκέψεις το θάρρος των συναδέλφων μου από την τελευταία εβδομάδα. Αυτή η σκέψη δομήθηκε κατά τη διάρκεια μιας εκδήλωσης που παρακολούθησα μέσω zoom. Κάποιος μίλησε για τους Ουκρανούς δημοσιογράφους που είναι τόσο γενναίοι... προσθέτοντας ότι τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης που "πολεμούν τη λογοκρισία" δείχνουν ένα "θάρρος" εφάμιλλο με αυτό των Ουκρανών. Αναρωτήθηκα ακούγοντας αυτή την ανοησία τι είδους "θάρρος" είναι αυτό που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που εργάζονται διαδίδοντας τη ρωσική προπαγάνδα. Ακόμα και τα λεγόμενα "αντιπολιτευτικά" μέσα ενημέρωσης υπέκυψαν στους ρώσικους νόμους που απαγορεύουν να λένε την αλήθεια για τον πόλεμο.
Αλλά τι χάνουν αυτοί οι "αντιπολιτευόμενοι" δημοσιογράφοι αν δεν συμμορφωθούν; Τους μισθούς τους;
Στην Ουκρανία, από τις 24 Φεβρουαρίου, τουλάχιστον 35 δημοσιογράφοι έχουν τραυματιστεί από τους Ρώσους. Τέσσερις από αυτούς σκοτώθηκαν. Όλοι τους, όπως και η δημοσιογράφος Oleksandra Kuvchynova φορούσαν γιλέκα με την ένδειξη "Τύπος" στο στήθος και την πλάτη τους. Αλλά ο ρωσικός στρατός σκοτώνει πολίτες, χωρίς να αποτελεί εξαίρεση ο Τύπος. Δημοσιογράφοι κρατούνται επίσης όμηροι από τον ρωσικό στρατό.
Μία από τις δημοσιογράφους, η Viktoria Roshchina, που εργαζόταν στο Μπερντιάνσκ, έχει εξαφανιστεί. Ένας άλλος δημοσιογράφος επίσης, ο Oleg Batouryn, εξαφανίστηκε στην Κακόβκα, αλλά επέστρεψε ζωντανός στις 20 Μαρτίου. Τρεις δημοσιογράφοι εξαφανίστηκαν στη Μελιτόπολη στις 21 Μαρτίου, και οι τρεις εργάζονταν στον τοπικό Τύπο. Γνωρίζω δεκάδες συναδέλφους που έχουν επιδείξει ηρωισμό από τις πρώτες ημέρες του πολέμου. Γνωρίζω άλλους δέκα που εργάστηκαν στην Κριμαία ή στο Ντονμπάς πριν από την έναρξη της ρωσικής κατοχής το 2014.
Κάποιοι από αυτούς ήταν αρκετά τυχεροί ώστε να φύγουν (αν μπορείς να το πεις "τύχη" να αφήνεις όλη την προηγούμενη ζωή σου για να ξεκινήσεις από την αρχή σε άγνωστες πόλεις). Κάποιος πέρασε δύο χρόνια στην "Izoliatsia" στο Ντονέτσκ, όπως ο δημοσιογράφος Stanislav Aseyev που βασανίστηκε σκληρά εκεί.
Αρνούμαι να θεωρήσω ως "γενναία" χειρονομία ένα πλακάτ με μερικές λέξεις γραμμένες πάνω. Ακόμα και αν αυτό το πλακάτ εμφανίζεται και μεταδίδεται από τη ρωσική τηλεόραση, όπου δεν υπάρχουν ζωντανές μεταδόσεις εδώ και πολύ καιρό. Όλο αυτό το "θάρρος" δεν έχει καμία σχέση με τις ατελείωτες μέρες των συναδέλφων μου στην Ουκρανία που ζουν υπό την απειλή των ρωσικών βομβών.
.....................
Συνέντευξη
Le Progrès - 16 Μαρτίου 2022
Πέντε δημοσιογράφοι έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους και δεκάδες έχουν τραυματιστεί. Πώς εξηγείται αυτό;
Δεν υπάρχει βέβαια σύγκριση με τον πόλεμο στη Συρία, όπου περισσότεροι από 300 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν εν ώρα καθήκοντος. Εδώ έχουμε φτάσει τους πέντε θανάτους, αλλά υπάρχει κάτι εξαιρετικά ανησυχητικό: σαφέστατα οι δημοσιογράφοι στοχοποιούνται σκόπιμα, όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις, ιδίως κατά των συνεργείων του Sky News και του Al-Arabia. Υπάρχουν εικόνες και μαρτυρίες που το βεβαιώνουν.
Δεν αποδεικνύεται ότι πρόκειται για εντολή που έρχεται κατευθείαν από τη Μόσχα, αν και γνωρίζουμε τι εκτίμηση και σεβασμό τρέφει ο Βλαντιμίρ Πούτιν για τους δημοσιογράφους. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι το Κρεμλίνο θεωρεί τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους εχθρούς του και διαπιστώνουμε ότι τα στρατεύματα που βρίσκονται στο πεδίο της μάχης πυροβολούν σκόπιμα. Μέχρι το περασμένο Σάββατο, ήταν θαύμα που κανένας δημοσιογράφος δεν είχε σκοτωθεί από τα πυρά αυτά. Πιστεύουμε όμως ότι τον μεγαλύτερο κίνδυνο τον αντιμετωπίζουν οι Ουκρανοί δημοσιογράφοι.
Γιατί οι Ουκρανοί δημοσιογράφοι είναι πιο ευάλωτοι κατά τη γνώμη σας;
Οι ειδικοί απεσταλμένοι, λογικά, είναι έμπειροι, εξοπλισμένοι και εκπαιδευμένοι για να καλύψουν τον πόλεμο. Αλλά οι Ουκρανοί δημοσιογράφοι που κάλυπταν άλλα θέματα έρχονται να καλύψουν τον πόλεμο χωρίς να είναι προετοιμασμένοι, χωρίς να έχουν εκπαιδευτεί, χωρίς να είναι εξοπλισμένοι. Ο πόλεμος ήρθε και τους βρήκε ξαφνικά, τους αιφνιδίασε. Έτσι, προφανώς αυτό αποτελεί έναν πρόσθετο κίνδυνο. Για το λόγο αυτό αποφασίσαμε να ανοίξουμε επειγόντως το περασμένο Σάββατο ένα γραφείο στο Λβιβ, στα δυτικά της χώρας, για να παρέχουμε εξοπλισμό κατά προτεραιότητα στους Ουκρανούς δημοσιογράφους, αλλά και στους ξένους δημοσιογράφους, όπως κράνη, αλεξίσφαιρα γιλέκα και κιτ επιβίωσης. Θέλαμε επίσης να τους παρασχεθεί μια σχετική κατάρτιση.
Η στοχοποίηση δημοσιογράφων, οι οποίοι θεωρούνται άμαχοι σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, είναι έγκλημα πολέμου, έτσι δεν είναι;
Απολύτως, πρόκειται για παραβίαση του διεθνούς δικαίου, και ειδικότερα του διεθνούς δικαίου που αφορά τους δημοσιογράφους. Υπήρξαν δύο ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2006 και το 2015, καθώς και ψηφίσματα από άλλα όργανα του ΟΗΕ, μεταξύ των οποίων και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Το δεύτερο ψήφισμα του 2015 υποχρεώνει τα κράτη μέλη του ΟΗΕ να προστατεύουν το έργο των δημοσιογράφων. Είναι σημαντικό η Ρωσία να σεβαστεί αυτά τα κείμενα που υιοθετήθηκαν στον ΟΗΕ.
Αλλά η Ρωσία στόχευσε σκόπιμα τουλάχιστον πέντε τηλεοπτικούς πύργους, αναμεσά τους και του Κιέβου. Επρόκειτο για πολιτικούς πύργους που δεν είχαν καμία στρατιωτική χρήση, οπότε δεν αποτελούσαν καθόλου νόμιμους στόχους. Είναι έγκλημα πολέμου να στοχοποιούνται με αυτόν τον τρόπο πολιτικές εγκαταστάσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι RSF υπέβαλαν καταγγελία στον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για εγκλήματα πολέμου. [...]
