Στην Πετρούπολη του 19ου αι.,
ο ανυπέρβλητος άθλος του κεφαλλονίτη μηχανικού
Μαρίνου Χαρμπούρη
Σχεδίασε και υλοποίησε τη μεταφορά ενός γρανιτένιου μονόλιθου 1.500 τόννων -του μεγαλύτερου βράχου που μετακινήθηκε ποτέ από ανθρώπους- για να αποτελέσει το βάθρο ενός αγάλματος του Μεγάλου Πέτρου.
Ο Χάλκινος ή Μπρούτζινος Καβαλάρης (ρωσικά: Медный всадник) είναι έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Πέτρου στην Αγία Πετρούπολη, Ρωσία. Το έργο παρήγγειλε η Αικατερίνη η Μεγάλη και δημιουργήθηκε από τον Γάλλο γλύπτη Ετιέν Μορίς Φαλκονέ. Το όνομα Χάλκινος (ή Μπρούτζινος) Καβαλάρης προήλθε από ένα ποίημα του Αλεξάντρ Πούσκιν με το ίδιο όνομα. Το άγαλμα είναι ένα από τα σύμβολα της Αγίας Πετρούπολης.
Το βάθρο του αγάλματος είναι ο πελώριος Βράχος του Κεραυνού, ο μεγαλύτερος βράχος που έχει μετακινηθεί από ανθρώπους. Ο βράχος ζύγιζε αρχικά περίπου 1.500 τόννους και, αφότου λαξεύτηκε μετά τη μεταφορά του στο σημερινό σημείο, ζυγίζει 1.250 τόνους.
Το άγαλμα
Ο έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Πέτρου βρίσκεται στην πλατεία Γερουσίας (πρώην πλατεία Δεκεμβριστών), στην Αγία Πετρούπολη. Η Μεγάλη Αικατερίνη, Γερμανίδα πριγκίπισσα η οποία παντρεύτηκε στον οίκο των Ρομανόφ, θέλησε να συνδέσει τον εαυτό της με τον Μέγα Πέτρο ώστε να αποκτήσει νομιμότητα στα μάτια του λαού. Διέταξε την κατασκευή του αγάλματος, στο οποίο τοποθετήθηκε η επιγραφή Petro Primo Catharina Secunda MDCCLXXXII στα λατινικά και Петру перьвому Екатерина вторая, лѣта 1782 στο Ρωσικά, τα οποία σημαίνουν και τα δύο "Η Αικατερίνη Β΄στον Πέτρο Α΄, 1782", ως ένδειξη σεβασμού προς τον προκάτοχό της και για να αποκτήσει τη δικιά της θέση ανάμεσα σε σπουδαίους Ρώσους ηγεμόνες. O Ντενί Ντιντερό πρότεινε τον Γάλλο γλύπτη Ετιέν Μορίς Φαλκονέ, φίλο του, για την ανάθεση. Η αυτοκράτειρα ακολούθησε τη συμβουλή του και ο Φαλκονέ έφτασε στη Ρωσία το 1766.
Το 1775 άρχισε η χύτευση του αγάλματος, υπό την επίβλεψη του Εμέλιαν Χαΐλοφ. Σε κάποια φάση, το καλούπι έσπασε με αποτέλεσμα να απελευθερωθεί λιωμένος μπρούτζος και να αρχίσουν αρκετές φωτιές. Όλοι οι εργάτες έτρεξαν εκτός από τον Χαΐλοφ, ο οποίος ρίσκαρε τη ζωή του για να σώσει το καλούπι. Αφότου ο μπρούτζος ξαναέλιωσε και χυτεύθηκε, το άγαλμα ολοκληρώθηκε. Το πρόσωπο του τσάρου είναι δουλειά της νεαρής Μαρί-Αν Κολιό, τότε μόλις 18 χρονών. Συνόδευε τον Φαλκονέ ως βοηθός στο ταξίδι του στη Ρωσία. Η Μαρί-Αν ήταν μαθήτρια του Φαλκονέ και του Ζαν-Μπατίστ Λεμουάν και ο Ντενί Ντιντερό την αποκαλούσε Μαντμουαζέλ Βικτουάρ (κυρία Νίκη). Δημιούργησε ένα πρόπλασμα από τη νεκρική μάσκα του Μέγα Πέτρου και από πορτραίτα που βρήκε στην Αγία Πετρούπολη.
Τις 7 Αυγούστου 1782, δεκατέσσερα χρόνια μετά την εκσκαφή του βάθρου, έλαβαν χώρα τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος με χιλιάδες παρευρισκομένους. Από την εκδήλωση έλειπε ο Φαλκονέ, καθώς μια παρεξήγηση ανάμεσα σε εκείνον και την Αυτοκράτειρα οδήγησε σε σοβαρή διαμάχη. Ως αποτέλεσμα, αναγκάστηκε να φύγει από τη Ρωσία τέσσερα χρόνια πριν ολοκληρωθεί το έργο. Η Αικατερίνη σε μεγάλο βαθμό τον ξέχασε και πήγε να δει τον Χάλκινο Καβαλάρη ως δικό της έργο.
Το άγαλμα απεικονίζει τον Μέγα Πέτρο να κάθεται ηρωικά στο άλογό του, με το τεντωμένο χέρι του να δείχνει προς τον ποταμό Νέβα στα δυτικά. Ο γλύπτης θέλησε να τον απεικονίσει τη στιγμή που το άλογό του σηκώνεται στα δύο πόδια στην άκρη ενός γκρεμού. Το άλογο φαίνεται να ποδοπατεί ένα ερπετό, το οποίο έχει ερμηνευθεί ότι παρουσιάζει τη προδοσία, το κακό ή τους εχθρούς του Μέγα Πέτρου και των μεταρρύθμισεών του. Το άγαλμα έχει ύψος περίπου 6 μέτρα, ενώ το βάθρο άλλα εφτά, με συνολικό ύψος 13 μέτρα.
Το βάθρο
Για βάθρο, ένας τεράστιος ογκόλιθος γνωστός ως Βράχος-Κεραυνός (ρωσικά: Гром-Камень) βρέθηκε στη Λάχτα, περίπου 6 χιλιόμετρα από τις όχθες του κόλπου της Φινλανδίας. Ο βράχος πήρε το όνομά από ένα τοπικό θρύλο ότι ένας κεραυνός απέσπασε ένα κομμάτι από το βράχο. Ο Φαλκονέ ήθελε να σμιλεύσει το βράχο σε εκείνο το σημείο, αλλά η Αικατερίνη διέταξε πρώτα να γίνει η μετακίνηση και μετά η σμίλευση. Καθώς ο μισός ήταν θαμμένος στο έδαφος και η περιοχή ήταν βαλτώδης, οι Ρώσοι έπρεπε να αναπτύξουν νέες μεθόδους για να σκάψουν και να μεταφέρουν τον κολοσσιαίο βράχο. Ο Μαρίνος Χαρμπούρης, ένας Έλληνας από την Κεφαλονιά και αντισυνταγματάρχης του Ρωσικού στρατού με σπουδές μηχανικής στη Βιέννη, προσφέρθηκε να αναλάβει το έργο.
Ο Χαρμπούρης είπε στους εργάτες να περιμένουν τον χειμώνα, όταν το έδαφος θα έχει παγώσει, και τότε να σύρουν τον ογκόλιθο πάνω στο παγωμένο έδαφος μέχρι τη θάλασσα, όπου θα τον παραλάμβανε ένα πλοίο για να τον μεταφέρει στην πόλη. Ανέπτυξε ένα μεταλλικό έλκηθρο το οποίο ολίσθαινε πάνω σε μεταλλικές σφαίρες διαμέτρου 13,5 εκατοστών πάνω σε ένα τεχνητό έδαφος, με παρόμοιο τρόπο που δουλεύουν τα ρουλεμάν. Δεδομένου ότι όλη το έργο είχαν αναλάβει αποκλειστικά άνθρωποι, καθώς δε χρησιμοποιήθηκαν ζώα ή μηχανές, ο άθλος καθίσταται ακόμη πιο εντυπωσιακός. Περίπου 400 εργάτες χρειάστηκαν εννέα μήνες για να μετακινήσουν το βράχο, κατά τη διάρκεια των οποίων λιθοτόμοι σμίλευαν συνεχώς τον γρανιτένιο μονόλιθο. Η Αικατερίνη επισκεπτόταν περιοδικά το έργο για να το επιτηρήσει. Οι μεγάλοι κύλινδροι γύριζαν από 32 άντρες αλλά ο βράχος κινούταν ελάχιστα. Επιπλέον, το τεχνητό έδαφος είχε μήκος μόλις 100 μέτρα και έπρεπε να αποσυναρμολογείται και να συναρμολογείται συνεχώς. Παρόλα αυτά, οι εργάτες κατάφερναν να μετακινήσουν το βράχο περισσότερο από 150 μέτρα την ημέρα σε επίπεδο έδαφος. Όταν έφτασαν στη θάλασσα, η τεράστια φορτηγίδα κατασκευάστηκε ειδικά για τον βράχο. Το πλοίο υποστηριζόταν σε κάθε πλευρά από δύο μεγάλα πολεμικά πλοία. Μετά από σύντομη διαδρομή, ο βράχος έφτασε στον προορισμό το 1770, μετά από δύο χρόνια εργασιών. Εκδόθηκε ένα μετάλλιο για να εορταστεί η άφιξή του, με την επιγραφή "Κοντά στην Τόλμη".
Σύμφωνα με το περιοδικό La Nature, οι αρχικές διαστάσεις του βράχου ήταν 7 επί 14 επί 9 μέτρα. Με βάση την πυκνότητα του γρανίτη, το αρχικό βάρος του υπολογίστηκε σε περίπου 1.500 τόνους.
Wikipedia
