Ο χρόνος και οι αναμνήσεις στη ζωγραφική του Ματίς
χωρίς την φωτογραφική παρέμβαση
*
Matisse: "Η φωτογραφία μπορεί να προσφέρει τα πιο πολύτιμα ντοκουμέντα. [...] Αν έχει τραβηχτεί από κάποιον που διαθέτει γούστο μπορεί να δείχνει και σαν τέχνη. [..] Το στυλ των φωτογραφιών δεν έχει καμία σημασία· θα είναι πάντα εντυπωσιακές επειδή μας δείχνουν τη φύση, και ο κάθε καλλιτέχνης μπορεί να βρει σ' αυτό έναν κόσμο συναισθημάτων."
Brassaï: "Η πιο όμορφη φωτογραφία δεν θα αξίζει πιθανόν ποτέ όσο ένα όμορφο σχέδιο -αφ' ότου ανακαλύφθηκε η φωτογραφία το έχουμε ακούσει συνχά αυτό- αλλά μπορεί το πιο όμορφο σχέδιο στον κόσμο να αντικαταστάσει τον ρόλο της φωτογραφίας ως αναντικατάστατη μαρτυρία της στιγμής, ως ένα προνομιακό αντικατάστατο της πραγματικότητας;"
Το 1930, ο Ανρί Ματίς πέρασε τρεις μήνες στην Ταϊτή. "Με μάτια ορθάνοιχτα, απορροφούσα τα πάντα σαν
σφουγγάρι". Κάθε μέρα χάζευε τα διαφανή νερά της λιμνοθάλασσας. Από αυτόν τον παράδεισο, δυστυχώς, έφερε πίσω μόνο έναν μικρό πίνακα. "Μόνο τώρα," είπε μια μέρα του 1946 στον Μπρασάι, όλες αυτές οι υπέροχες ομορφιές μου ξανάρχονται με τρυφερότητα και σαφήνεια." Είναι τόσο άρρωστος που δεν μπορεί πλέον να ζωγραφίζει, και τότε εφευρίσκει έναν άλλον τρόπο να δουλεύει, που το αντιλαμβάνεσαι πολύ καλά όταν πλησιάζεις κοντά στους "πίνακες": πάνω σε μεγάλα φύλλα χρωματισμένα με νερομπογιές, θα ζωγραφίσει ...με ψαλίδι! Κόβει το χάρτι, ταυτόχρονα ζωγράφος, σχεδιαστής, γλύπτης.
Μπροστά στον Μπρασάι, ο Ματίς προσδιόρισε με σαφήνεια αυτή τη σχέση του χρόνου και της ανάμνησης, με αφορμή το διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στο ταξίδι του στα νησιά και τα έργα του (που εξακολουθούν να βρίσκονται στον τοίχο): "Οι αναμνήσεις από το ταξίδι μου στην Ταϊτή μού ήρθαν πάλι τώρα στο μυαλό, 15 χρόνια μετά, με τη μορφή εμμονικών εικόνων: σκληρακτίνια, κοράλλια, ψάρια, πουλιά, μέδουσες, σφουγγάρια ... Είναι περίεργο, έτσι δεν είναι, ότι όλη αυτή η μαγεία του ουρανού και της θάλασσας δεν με παρακίνησε αμέσως ... Επέστρεψα από τα νησιά με τα χέρια εντελώς άδεια, χωρίς καν φωτογραφίες ... Είχα αγοράσει ωστόσο μια πολύ δαπανηρή μηχανή. Αλλά εκεί δίστασα: Αν βγάλω φωτογραφίες, είπα στον εαυτό μου, από αυτό που βλέπω στην Ωκεανία, δεν θα βλέπω μετά παρά μόνο αυτές τις φτωχές εικόνες. Και οι φωτογραφίες ίσως εμποδίσουν τις εντυπώσεις μου, να ενεργήσω σε βάθος ... Πιστεύω πως είχα δίκιο. Είναι πιο σημαντικό να εμποτίζεσαι με τα πράγματα από το να θέλεις να τα συλλάβεις ζωντανά".
Centre Georges Pompidou
(κατάλογος έκθεσης)
Μτφ. Σ.Σ.
