Ο Λίβανος, το Ισραήλ, η Χεζμπολάχ και στη μέση η Energean του Ελληνοισραηλινού Μαθιού Ρήγα
"H Energean είναι παρούσα σε οκτώ χώρες της Μεσογείου και της Βόρειας Θάλασσας. Η παραγωγή του ομίλου προέρχεται από την Αίγυπτο, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Κροατία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ξεπερνώντας τις 40.000 βαρέλια ισοδυνάμου πετρελαίου σε ημερήσια παραγωγή το 2021. Το μεγαλύτερο project της Energean που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι αυτό της ανάπτυξης των κοιτασμάτων Καρίς, Βόρειο Καρίς και Τανίν στο Ισραήλ. Τα τρία κοιτάσματα διαθέτουν περίπου 100 δισεκ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Παράλληλα, η εταιρεία έχει σε εξέλιξη άλλα τρία σημαντικά προγράμματα ανάπτυξης υδρογονανθράκων στην Αίγυπτο, την Ιταλία και την Ελλάδα. Στην Ελλάδα η Energean διαχειρίζεται τα κοιτάσματα Πρίνος, Βόρειος Πρίνος και Έψιλον, στον κόλπο της Καβάλας, τα οποία δίνουν την μοναδική παραγωγή υδρογονανθράκων στην χώρα. Με δεδομένες τις συνθήκες της αγοράς, η εταιρεία έχει θέσει σε εφαρμογή πρόγραμμα αναδιάρθρωσης και εκσυγχρονισμού για τον Πρίνο. Παράλληλα η εταιρεία αναμένει τις τελικές περιβαλλοντικές άδειες για τo project της ανάπτυξης του κοιτάσματος υδρογονανθράκων στο Κατάκολο Ηλείας. Πρόσφατα η εταιρεία ανακοίνωσε ότι προχωρεί στην προετοιμασία για την διεξαγωγή ερευνητικής γεώτρησης στην χερσαία παραχώρηση των Ιωαννίνων, στην οποία κατέχει το 100%. Εφόσον δεν υπάρξουν γραφειοκρατικά προσκόμματα, η έναρξη της γεώτρησης προγραμματίζεται για τα μέσα του 2023. Επίσης, η Energean προετοιμάζεται για τη διενέργεια τρισδιάστατης σεισμικής έρευνας τον χειμώνα 2022/2023 στο θαλάσσιο Block 2, δυτικά της Κέρκυρας, στο οποίο είναι Operator με ποσοστό 75%."
Energean - Ποιοί είμαστε (απόσπασμα)
Λίβανος-Ισραήλ, εύφλεκτα θαλάσσια σύνορα
Doha Chams
Orient XXI, 7 Ιουλίου 2022
Στο δύσκολο ζήτημα της οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ, δύο είναι οι πιθανές εκβάσεις: είτε μια στρατιωτική αντιπαράθεση είτε η επιστροφή στις διαπραγματεύσεις μέχρι την επίτευξη μιας τελικής συμφωνίας. Η εκτόξευση από τη Χεζμπολάχ τριών αναγνωριστικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών πάνω από την αμφισβητούμενη περιοχή επιβεβαιώνει ότι τίποτα δεν έχει παιχτεί ακόμη.
Οι ηγέτες του Λιβάνου εξέφρασαν επιτέλους μια ενιαία θέση, τουλάχιστον δημοσίως, σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων με το Ισραήλ. Παραιτήθηκαν από τη στρατιωτική οριοθέτηση που είναι γνωστή ως "Γραμμή 29", ένα αίτημα που είχε οδηγήσει στο τέλος των έμμεσων διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ, αλλά τώρα αρνούνται να εγκαταλείψουν τις μεγάλες περιοχές των θαλάσσιων εδαφών του Λιβάνου που αντιπροσωπεύονται από τη "Γραμμή 23".
Η επίσημη θέση της Προεδρίας της Δημοκρατίας του Λιβάνου - η οποία έχει λάβει εντολή από όλα τα κόμματα για το θέμα αυτό, πέραν της εξουσίας που της έχει ανατεθεί από το Σύνταγμα - είναι "η διεκδίκηση της γραμμής 23 και η συμπερίληψη ολόκληρου του κοιτάσματος Qana, με αντάλλαγμα την εγκατάλειψη της διεκδίκησης ολόκληρου του κοιτάσματος Karish." Συνοδευόταν από μία πρόσκληση προς τον 'Αμος Χοχστάιν, τον Αμερικανό διαπραγματευτή μεταξύ Τελ Αβίβ και Βηρυτού, για να αναλάβει πάλι την αποστολή του, πράγμα που έκανε στα μέσα Ιουνίου. Ο Χοχστάιν μετέβη στη Βηρυτό, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Μισέλ Αούν επανέλαβε προφορικά τη θέση του Λιβάνου. Ο Χοχστάιν τη διαβίβασε μέσω τηλεδιάσκεψης στην ισραηλινή διαπραγματευτική ομάδα. Στη συνέχεια, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία επιβεβαίωσε ότι οι συνομιλίες ήταν "παραγωγικές" και οδήγησαν σε "μείωση των διαφορών μεταξύ των δύο πλευρών". Στην ανακοίνωση υπογραμμίζεται επίσης "η δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών να συνεχίσουν να εργάζονται με τα αρμόδια μέρη τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες".
Ένα περίεργο πλοίο
Τι συνέβη όμως και ο Λίβανος εγκατέλειψε τη Γραμμή 29, ακόμη και μέσα ένα πλαίσιο διαπραγματεύσεων; Ποια νέα στοιχεία οδήγησαν τις δύο πλευρές να επαναλάβουν τις διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των ΗΠΑ; Και πώς οι ηγέτες του Λιβάνου κατέληξαν σε μια ενιαία θέση μετά από χρόνια διαφωνιών για το ζήτημα αυτό;
Η απάντηση περιέχεται σε τρεις λέξεις: Energean, φυσικό αέριο και Χεζμπολάχ. Πράγματι, στις 3 Ιουνίου 2022, οι Λιβανέζοι πληροφορήθηκαν την άφιξη ενός πλοίου της εταιρείας παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου Energean. Το πλοίο "έπιασε" κοντά στο αμφισβητούμενο πεδίο Karish μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, όπου θα ξεκινούσε την αποστολή εξόρυξης.
Η είδηση έπεσε σαν κεραυνός για τους Λιβανέζους αξιωματούχους, παρότι μια τέτοια συμπεριφορά εκ μέρους του Ισραήλ δεν ήταν απρόσμενη, υπό το πρίσμα αφενός της ξέφρενης παγκόσμιας κούρσας για την απόκτηση νέων πηγών ενέργειας που θα αντικαταστούσαν το ρωσικό φυσικό αέριο και αφετέρου της οικονομικής κρίσης και της κοινωνικής κατάρρευσης του Λιβάνου και του διχασμού των υπευθύνων του. Ήταν επίσης μια ευκαιρία για να τεστάρουν τις αντιδράσεις της Χεζμπολάχ, του παίκτη που μέχρι τώρα κρατούσε ένα poker face σε αυτό το κυρίαρχο ζήτημα. Από την αρχή, το κόμμα του Θεού περιορίστηκε σε ένα είδος ουδετερότητας, δηλώνοντας επανειλημμένα ότι θα στηρίξει το λιβανέζικο κράτος στις αποφάσεις του, ό,τι κι αν συμβεί, αναφερόμενο στη συζήτηση που έλαβε χώρα στον Λίβανο μεταξύ της επιλογής της γραμμής 29 και της γραμμής 23.
Ωστόσο, η άφιξη του πλοίου της Energean θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πρόκληση που θα ωθούσε τη Χεζμπολάχ να βγει από τη σιωπή της. Λίγο αργότερα, άρχισαν να κυκλοφορούν αντιφατικές πληροφορίες σχετικά με τη δραστηριότητα αυτού του πλοίου (που αρχικά παρουσιάστηκε ότι ανήκε σε ελληνική εταιρεία) και την τοποθέτησή του κοντά στη γραμμή 29: μήπως ξεκίνησε γεώτρηση σε μια αμφισβητούμενη περιοχή, δηλαδή στη γραμμή που περνάει ακριβώς από τη μέση του κοιτάσματος Karish; Ή μήπως απέχει πολύ από αυτό; Για να βεβαιωθεί, ο Μισέλ Αούν κάλεσε τους εμπειρογνώμονες του στρατού, οι οποίοι τον διαβεβαίωσαν ότι το πλοίο είχε ρίξει άγκυρα κοντά στη γραμμή 29, χωρίς όμως να τη διασχίσει. Δεν άργησε να ανακοινώσει και το ίδιο το Ισραήλ ότι το γεωτρύπανο βρισκόταν σε μεγάλη απόσταση από τη γραμμή 29 και δεν θα τη διέσχιζε, χωρίς ωστόσο να αρνείται την ύπαρξη γεωτρήσεων στο πεδίο Karish.
Ως δια μαγείας, το νέο αυτό δεδομένο, το οποίο εμφανίστηκε λίγο μετά το τέλος των βουλευτικών εκλογών (που είχαν ως αποτέλεσμα τη διατήρηση των παραδοσιακών δυνάμεων, αλλά με ασθενέστερη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση), έκανε τις διάφορες εμπλεκόμενες λιβανέζικες δυνάμεις να συμφωνήσουν να καλέσουν τον Άμος Χοχστάιν να ξεκινήσει νέο γύρο διαπραγματεύσεων μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ. Αυτές είχαν διακοπεί στις 2 Μαρτίου 2022, έπειτα από την απόρριψη από τον Λίβανο της αμερικανικής πρότασης για μια τεθλασμένη οριοθέτηση της Γραμμής 23, η οποία θα στερούσε από τη Βηρυτό το μεγαλύτερο μέρος του θαλάσσιου πλούτου της προς όφελος του Ισραήλ. Σε απάντηση σε αυτή την πρόταση, η οποία ήταν μεροληπτική υπέρ του Ισραήλ, η χώρα των Κέδρων απαίτησε την ένταξη της γραμμής 29 στα σύνορά της, γεγονός που εξόργισε το Ισραήλ και το ώθησε να ζητήσει ένα έδαφος που ξεκινάει από τη γραμμή 310 - ένα μη ρεαλιστικό αίτημα που αντανακλά μια οργισμένη αντίδραση, καθώς η γραμμή αυτή ξεκινά από τη θαλάσσια περιοχή της πόλης της Σιδώνας, και περνά δηλαδή ακριβώς από τη μέση των λιβανέζικων παραλιών που αναγνωρίζονται από το διεθνές δίκαιο.
Ο Λίβανος απηύθυνε επιστολή στον ΟΗΕ στα μέσα Ιουνίου, τονίζοντας ότι "η σύγκρουση εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη και οι διαπραγματεύσεις έχουν σταματήσει, [ότι] επομένως κανένα από τα δύο μέρη δεν έχει το δικαίωμα να αρχίσει γεωτρήσεις και εκσκαφές στις αμφισβητούμενες περιοχές νότια της Γραμμής 23, μέχρι το τελευταίο σημείο επιρροής", και ότι "η προσφυγή του Ισραήλ σε επί τόπου ενέργειες μπορεί να οδηγήσει σε αντιπαράθεση".
Η Χεζμπολάχ σπάει τη σιωπή της
Εν τω μεταξύ, η Χεζμπολάχ αποφάσισε να σπάσει τη σιωπή της, δηλώνοντας στις 9 Ιουνίου 2022, μέσω του γενικού της γραμματέα Χασάν Νασράλα, ότι η διατήρηση των δικαιωμάτων του Λιβάνου και του θαλάσσιου πλούτου του "είναι μια αποστολή εξίσου σημαντική με την απελευθέρωση των εδαφών μας", προειδοποιώντας "τον εχθρό και τους ξένους συνεργάτες του για τους κινδύνους της παραβίασης των δικαιωμάτων του Λιβάνου ή της επίθεσης εναντίον του". Χαρακτήρισε επίσης την εξόρυξη πετρελαίου από το αμφισβητούμενο κοίτασμα Karish ως "επίθεση", καθώς πρόκειται για "κοινό κοίτασμα" μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ. Ο Νασράλα τόνισε ότι "η αντίσταση δεν θα μείνει με τα χέρια δεμένα μπροστά στην προσπάθεια λεηλασίας του εθνικού πλούτου και [ότι] όλες οι επιλογές είναι ανοιχτές". Τέλος, απηύθυνε προειδοποίηση στους ιδιοκτήτες του πλοίου και τη διοίκηση της εταιρείας Energean, χαρακτηρίζοντάς τους "συνεταίρους στην επίθεση" και καλώντας τους ξεκάθαρα να αποσυρθούν.
Στην ίδια αυτή τηλεοπτική ομιλία, ο Νασράλα καταδίκασε "την έμμεση διεθνή και αμερικανική παρέμβαση που απαγορεύει στο Λίβανο να εξορύσσει το πετρέλαιο και το φυσικό του αέριο, ακόμη και στα τεμάχια που βρίσκονται αποκλειστικά στην οικονομική του ζώνη." Με τον τρόπο αυτό, ο γενικός γραμματέας του κόμματος συντάχθηκε με τον Μισέλ Αούν, ο οποίος είχε αναφερθεί στις πιέσεις που ασκήθηκαν σε μια εταιρεία που είχε λάβει άδεια για γεωτρήσεις -δεν την κατονόμασε, αλλά πρόκειται για τη γαλλική εταιρεία Total- για να την εμποδίσουν να ξεκινήσει τις εργασίες της στα αποκλειστικά τεμάχια του Λιβάνου. Το να επιτρέπεται στο Ισραήλ να κάνει γεωτρήσεις σημαίνει επομένως ότι αναγνωρίζονται αυτόματα και τα δικαιώματα του Λιβάνου να πράξει το ίδιο.
Λίγο μετά την ομιλία του Νασράλα, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε την επιτετραμμένη της λιβανέζικης πρεσβείας στην Αθήνα. Σύμφωνα με δήλωση του υπουργού Εξωτερικών του Λιβάνου Αμπντουλάχ Μπου Χαμπίμπ, της δόθηκε η διαβεβαίωση ότι "το γεωτρύπανο δεν ανήκει στην Ελλάδα". Μετά από εξακρίβωση, αποδείχθηκε ότι το πλοίο της Energean είναι νηολογημένο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η εταιρεία βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας πριν το Ισραήλ αποκτήσει μερίδιο του κεφαλαίου της, ενώ ο διευθύνων σύμβουλός της, Μαθιός Ρήγας, είναι Ελληνοϊσραηλινός.
Όσο για τον 'Αμος Χοχστάιν, ο οποίος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Λιβάνου για να συνεχίσει τις διπλωματικές του επαφές του μεταξύ Βηρυτού και Τελ Αβίβ, ζήτησε τη γνώμη του Αούν για τη σοβαρότητα των απειλών του Νασράλα σχετικά με το πλοίο-γεωτρύπανο. Ο Αμερικανός διαπραγματευτής ενημέρωσε τον Λιβανέζο πρόεδρο ότι εάν ξεσπάσει σύγκρουση μετά από επίθεση της Χεζμπολάχ στο βρετανικό πλοίο, αυτή θα θεωρηθεί ως "πόλεμος κατά των Ευρωπαίων", σύμφωνα με δηλώσεις στο Orient XXI πηγών που γνωρίζουν καλά το ζήτημα. Ο Χοχστάιν ορίζει με αυτόν τον τρόπο τα μέρη που θα επωφεληθούν από το αέριο που θα εξαχθεί από το κοίτασμα Karish.
Παράπλευρες ζημιές της ουκρανικής κρίσης
Τα λόγια του Χοχστάιν απέκτησαν όλο τους το νόημα όταν, στα τέλη Ιουνίου του 2022, πηγές της Προσωρινής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στο Λίβανο (UNIFIL) αποκάλυψαν ότι πολεμικά πλοία των ΗΠΑ είχαν φθάσει εκτός του αμφισβητούμενου πεδίου και ότι είχαν ληφθεί μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας της πλωτής πλατφόρμας γεώτρησης. Πηγές ασφαλείας του Λιβάνου επιβεβαίωσαν την πληροφορία αυτή, προσθέτοντας ότι "μια μοίρα κατασκοπευτικών αεροσκαφών της Βρετανίας και του ΝΑΤΟ παρακολουθεί ολόκληρη τη θαλάσσια περιοχή που αγγίζει τα σύνορα του Λιβάνου".
Μετά τις δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ, πραγματοποιήθηκε επαφή μεταξύ του Χοχστάιν και του Ελίας Μπου Σάαμπ, αντιπροέδρου του λιβανέζικου κοινοβουλίου, υπεύθυνου για την επικοινωνία με τους Αμερικανούς σχετικά με το θέμα αυτό. Ο τελευταίος χαρακτήρισε τις αμερικανικές δηλώσεις θετικές, ελπίζοντας ότι θα οδηγήσουν στην επανάληψη έμμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ.
Σύμφωνα με την λιβανέζικη εφημερίδα Al-Akhbar, η οποία πρόσκειται στη Χεζμπολάχ, "ο επίσημος Λίβανος άκουσε τις έμμεσες ευρωπαϊκές συστάσεις που εκπορεύονται από τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία για την αποφυγή κλιμάκωσης", επειδή "το Ισραήλ ξεκίνησε να αντλεί ενέργεια για να αντισταθμίσει την έλλειψη ρωσικού φυσικού αερίου. Επομένως, διαθέτει διεθνή και αμερικανική κάλυψη και οι απειλές της Χεζμπολάχ δεν θα οδηγήσουν σε τίποτα.»
Ωστόσο, το Σάββατο 2 Ιουλίου 2022, το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι αναχαίτισε τρία drones που εκτόξευσε η Χεζμπολάχ πάνω από το αμφισβητούμενο κοίτασμα Karish, όπου είχε ξεκινήσει εργασίες γεώτρησης υπό, καθώς φαίνεται, ευρωαμερικανική προστασία.
Σε ανακοίνωσή του, το κόμμα επιβεβαίωσε ότι εξαπέλυσε "μη οπλισμένα" drones σε αποστολή αναγνώρισης: "Η αποστολή επιτεύχθηκε και το μήνυμα παραδόθηκε". Μια πράξη που επιβεβαιώνει τις προειδοποιήσεις του γενικού γραμματέα της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα, ο οποίος είχε ανακοινώσει ότι ήθελε να "αποτρέψει τον εχθρό από το να προβεί στην ενεργό εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου από το κοίτασμα Karish πριν από το τέλος των διαπραγματεύσεων", οι οποίες θα πρέπει να περιλαμβάνουν μια ρήτρα "που θα επιτρέπει στις διεθνείς εταιρείες να εργάζονται σε όλα τα λιβανέζικα κοιτάσματα, μέχρι τα σύνορα με τη Συρία." Η ενέργεια αυτή δεν παρέλειψε να προκαλέσει την οργή των Αμερικανών, οι οποίοι θεώρησαν, μέσω της πρεσβείας τους στη Βηρυτό, ότι αυτή η παρέμβαση της Χεζμπολάχ θα μπορούσε να απειλήσει τις διαπραγματεύσεις. Η Ουάσιγκτον απαίτησε έτσι μία επίσημη καταδίκη από τον Λίβανο, την οποία και έλαβε στις 4 Ιουλίου 2022, όταν ο πρωθυπουργός Νατζίμπ Μικάτι εξέδωσε δήλωση στην οποία τόνιζε ότι "οποιαδήποτε ενέργεια που δεν προέρχεται από το λιβανέζικο κράτος είναι απαράδεκτη", σημειώνοντας ότι οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις με τον Χοχστάιν "έχουν φθάσει σε προχωρημένο στάδιο". Μια αντίδραση που προφανώς προκάλεσε την ενόχληση του Προέδρου της Δημοκρατίας Μισέλ Αούν.
Το Ισραήλ, από την πλευρά του, προειδοποίησε μέσω του δικού του υπουργού Άμυνας ότι η αποστολή μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα μπορούσε να "υπονομεύσει τις διαπραγματεύσεις και τη συμφωνία που διαμορφώνεται". Μια συμφωνία την οποία η εφημερίδα Al-Akhbar χαρακτήρισε "αντίθετη προς τα συμφέροντα του Λιβάνου", θεωρώντας ότι "οι διεθνείς οργανισμοί, εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση κατάρρευσής του, προσπαθούν να του την επιβάλουν".
Ας σημειωθεί ότι στο μεταξύ, ο διευθύνων σύμβουλος της Energean, η οποία κατέχει τα δικαιώματα παραγωγής στο επίμαχο κοίτασμα Karish που διεκδικείται από τον Λίβανο, πούλησε το 2,8 από το 11,3% των μετοχών της σε ισραηλινές χρηματοπιστωτικές εταιρείες, σύμφωνα με την ισραηλινή οικονομική εφημερίδα Globes. Η Energean, η οποία έχει κερδίσει πολυάριθμα συμβόλαια έρευνας πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, έχει επίσης μια "αδελφή" εταιρεία, την Energean Israel. Ο λόγος της συμφωνίας αυτής φέρεται να είναι η επιθυμία της μητρικής εταιρείας να μετατραπεί στο μέλλον σε πλήρως ισραηλινή εταιρεία, καθώς αυτό θα της έδινε πρόσβαση σε περισσότερα προνόμια την παραμονή του τέταρτου γύρου αδειών που ανακοίνωσε το Τελ Αβίβ. Η συμφωνία θα απαλλάξει επίσης την εταιρεία από τη φορολογική επιβάρυνση που επιβάλλεται στις ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Ισραήλ.
Η Doha Chams είναι δημοσιογράφος με έδρα την Βηρυτό.
