Ο θάνατος στην αρένα του ταύρου Islero
'Ενα θάνατος μοιραίος και για τον ταυρομάχο-θρύλο Manolete
Το μόνο πράγμα που έμεινε από τη ζωή του Islero είναι ο θάνατός του στην αρένα.
Στις 28 Αυγούστου 1947 στο Λινάρες της Ανδαλουσίας, έγινε ο πιο διάσημος ταύρος στην ιστορία της ταυρομαχίας όταν τραυμάτισε τον ταυρομάχο Manolete, ο οποίος πέθανε την επόμενη ημέρα από αιμορραγία στη μηριαία αρτηρία του δεξιού του ποδιού. Ο αντίκτυπος ήταν μεγάλος και ο Manolete κηδεύτηκε με σχεδόν εθνικές τιμές. Υπάρχει λόγος: θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους ταυρομάχους, ένας από τους θεμελιωτές της σύγχρονης ταυρομαχίας - η οποία θα προτιμούσαμε να εστιάζει στην αισθητική της φιγούρας παρά στην αναμέτρηση με τον ταύρο. Από την ταυρομαχία αυτή, η άφθονη φιλολογία κράτησε τις ανθρώπινες πτυχές. Προσπάθησαν να εξηγήσουν το δράμα επιμένοντας στην υποτιθέμενη αυτοκτονική στάση του ήρωα, και αναφέροντας τις αποτυχίες του στον έρωτα ή στην ανταπόκριση του κοινού, μεγάλη μερίδα του οποίου προτιμούσε τον Dominguin, τον αντίπαλο που ήταν επίσης παρών στο Λινάρες. Ή εξετάζουν με κάθε λεπτομέρεια τις ώρες που μεσολάβησαν μεταξύ του τραυματισμού και του θανάτου, σημειώνοντας την ελλειπή φροντίδα. Για τον ίδιο τον αγώνα, ειδικά για τον Islero, δεν λέγονται πολλά. Οι αφηγήσεις αποκλίνουν ακόμη και μεταξύ ορισμένων περιοδικών ταυρομαχίας της εποχής και μιας από τις τελευταίες βιογραφίες του Manolete. Αυτό δεν προβληματίζει κανέναν, γιατί το μόνο που θέλουν να βλέπουν είναι το χτύπημα με το κέρατο στον άνθρωπο.
E. B.
Éric Baratay
Ballast Magazine n*11 - Μάης 2021
[...] Ο Islero αντιλαμβάνεται ένα αρπακτικό που πλησιάζει, κινητοποιεί τις αισθήσεις και τις δυνάμεις του, σηκώνει το κεφάλι του, τα αυτιά του, την ουρά του, παρακολουθεί, περιμένει. Επιτίθεται με μερικές δρασκελιές στο πιο προχωρημένο, το πιο κινούμενο μέρος: τη muleta [το κόκκινο πανί που κρύβει το σπαθί -σ.σ.], η οποία εξαφανίζεται από τα αριστερά, ενώ προσπαθεί να τη φτάσει και να την τρυπήσει από εκείνη την πλευρά, και στη συνέχεια επανεμφανίζεται στο πίσω μέρος δεξιά. Γυρνάει πίσω, προχωράει μία ή δύο φορές, σταματάει καθώς αντιλαμβάνεται την τεράστια οχλαγωγία γύρω του. 'Οταν το βλαβερό ον πλησιάζει και πάλι, ο Islero εφορμάει, κατεβάζοντας το στήθος του, με τη μουσούδα κολλημένη στο έδαφος και την ουρά να ταλαντεύεται, χωρίς να μπορεί να φτάσει το αρπακτικό που φεύγει αργά. Στη στάση αυτή, καταδιώκει τον επιτιθέμενο, συνεχίζοντας χαμηλά την επίθεση, στρίβει, τρέχει, στρίβει, τρέχει, όλη την ώρα, με την όρασή του να θολώνει όλο και περισσότερο, εμποδίζοντάς τον να διακρίνει τον ακίνητο άνδρα με την muleta που στριφογυρίζει.
Οι πόνοι στην πλάτη είναι όλο και πιο έντονοι. Κάθε κίνηση ταρακουνάει τη σάρκα που έχει σκιστεί από τις banderillas [ξύλινες βέργες με μεταλλική άκρη -σ.σ.]· ο αδιάκοπος γύρος, η συνεχής κακοποίηση της πλάτης, των ώμων, των οπίσθιων άκρων για να αναγκαστεί ο ταύρος να τρέχει σε κύκλο, ατονούν τις βαθιές πληγές που προκαλεί η λόγχη. Το κεφάλι είναι όλο και πιο βαρύ· ο λαιμός, τεντωμένος, όλο και πιο αγκυλωμένος· τα πρόσθιο μέρος του όλο και πιο πολύ συνθλίβεται από το βάρος που μεταφέρεται προς τα εμπρός. Το αίσθημα εξάντλησης είναι εντονότερο, η αναπνοή ανεπαρκής. Καθώς η εξωτερική αιμορραγία επιδεινώνεται, τροφοδοτούνται πιο δύσκολα σε ενέργεια και οξυγόνο οι μύες. Το βλαβερό ον εξαφανίζεται και πάλι στο πλάι. Επιβραδύνει. Σταματάει. Βλέποντας τον ταύρο να μην μπορεί πλέον να ρίξει το κεφάλι του στο πλάι, ο Manolete αποφάσισε να τελειώσει τη faena [η τρίτη πράξη της ταυρομαχίας με τον ταυρομάχο πεζό να ετοιμάζει την θανάτωση του ταύρου -σ.σ.] με τέσσερις "manoletinas" στη σειρά, μία φιγούρα που ο ίδιος διέδωσε και η οποία φέρει το όνομά του. Για να γίνει αυτό, πρέπει να σταθείς απέναντι από τον ταύρο, με τη muleta στο πλάι, καλά τεντωμένη με το σπαθί στο δεξί χέρι και απλωμένη με το αριστερό χέρι που περνάει πίσω από την πλάτη, για να οδηγηθεί το ζώο προς το μέρος της. Όταν εκείνο φτάσει, ο ταυρομάχος περνάει το πανί πάνω από το κεφάλι και το σώμα του Islero· έπειτα κάνει μισή περιστροφή γύρω από τον εαυτό του για να είναι στη θέση του όταν ο ταύρος επιστρέψει από την αντίθετη κατεύθυνση και ξεκινήσει πάλι. Αυτό απαιτεί έναν "ευθύ" ταύρο, στη γλώσσα των aficionados [λάτρεις των ταυρομαχιών -σ.σ.], δηλαδή έναν ταύρο που δεν παρεκκλίνει από την πορεία του - κάτι που κάνει ένας εξαντλημένος Islero, όπως δείχνουν οι φωτογραφίες.
Ο ταύρος καταλαβαίνει ότι το αρπακτικό επέστρεψε, επιτίθεται στο πλατύτερο μέρος, αυτό που κουνιέται περισσότερο, με το κεφάλι όλο και πιο βαρύ. Δυσκολεύεται να φρενάρει και να ξανατρέξει από την άλλη πλευρά, οι κινήσεις του είναι πλεόν αυτόματες και, αρκετές φορές στη σειρά, σταματά αντιλαμβανόμενο μια υπόκωφη φασαρία γύρω του. Το κοινό καταχειροκροτεί την κοντινή αυτή faena, η οποία δίνει την εντύπωση ενός χορού για δύο και ενός ηθελημένου, απερίσκεπτου κινδύνου του ταυρομάχου μπροστά σε έναν ζαβολιάρη ταύρο. Ο Manolete, ωστόσο, είχε προετοιμάσει ανάλογα το ζώο και στη συνέχεια επέλεξε τους λιγότερο επικίνδυνους χειρισμούς: κανένας ταυρομάχος δεν είναι διατεθειμένος να τραυματιστεί για να συγκινήσει τους θεατές που κάθονται άνεται στις θέσεις τους. Τρεις αντιλήψεις μιας ταυρομαχίας επικαλύπτονται: αυτή που βλέπει, φτιάχνει και φαντάζεται το κοινό· αυτή που βιώνει ο ταυρομάχος· αυτή που βιώνει ο ταύρος.
Εξαντλημένος, ανίκανος να κινηθεί λόγω της σωματικής του κατάπτωσης, ο Islero ακούει αφηρημένα μια στριγγιά βουή. Μουδιάζει ολόκληρος, ήδη αλλού, ακούει και μυρίζει όλο και λιγότερο, βλέπει όλο και λιγότερο από κοντά όπως και από μακριά. Ο Manolete στέκεται προφίλ, σε απόσταση περίπου ενός μέτρου, ώστε να είναι λιγότερο ορατός στον ταύρο. Η muleta κρατιέται από μπροστά για να τραβήξει την προσοχή του Islero και να εμφανιστεί γρήγορα μπροστά του. Ο ταυρομάχος αγγίζει το δεξί κέρατο με το αριστερό του χέρι, τόσο για να δοκιμάσει τις αντιδράσεις του ταύρου (η προβλέψιμη απουσία τους τον σιγουρεύει ότι είναι έτοιμος για την estocade, αλλά του εγυάται και την ευκολία), όσο και για να εντυπωσιάσει με εύκολο τρόπο το κοινό. Στρέφει σ' αυτό προκλητικά το βλέμμα, για να ενισχύσει το μύθο μιας σύγχρονης, καλλιτεχνικής και επικίνδυνης ταυρομαχίας. Ήδη, κατά τη διάρκεια των κυκλικών φιγούρων, είχε βάλει το χέρι του στην πλάτη του ζώου. Το κοινό παραληρεί: τι γενναιότητα! Ο Manolete απομακρύνεται λίγο και στη συνέχεια προχωράει προφίλ. Η περίφημη φωτογραφία της estocade δείχνει το λάθος της κρίσης και την περιφρόνηση προς τον Islero: ο ταυρομάχος μετατοπίζει πολύ λίγο τη muleta προς τα δεξιά του, προκειμένου να προσελκύσει τον ταύρο αν αυτός κινηθεί και να μπορέσει να ξεφύγει προς τα αριστερά- το αριστερό του χέρι παραμένει στη μέση του σώματός του και το κύριο μέρος του υφάσματος βρίσκεται μπροστά από το αριστερό του πόδι, επειδή δεν πιστεύει πλέον σε μια ξαφνική κίνηση του ζώου ή σε μια μετατόπιση του κεφαλιού.
Ο Islero χαμηλώνει το κεφάλι, μαντεύει μια απότομη επίθεση από τη δεξιά πλευρά. Αντιδρά αντανακλαστικά, κινητοποιεί τις τελευταίες του δυνάμεις, κάνει λίγο προς τα πίσω, κι έπειτα ένα βήμα μπροστά με το δεξί μπροστινό του πόδι, μετατοπίζοντας το κεφάλι του προς τα δεξιά για να φτάσει το πανί, και τότε αισθάνεται έναν ξαφνικό πόνο ανάμεσα στους ώμους: ο Manolete, σίγουρος για τον εαυτό του, βυθίζει αργά το σπαθί στα δύο τρίτα της διαδρομής, στο συνιστώμενο σημείο - την cruz (τον σταυρό) - ανάμεσα στη σπονδυλική στήλη και τον ώμο. 'Ενας πόνος αφόρητος: το σπαθί κατεβαίνει σταδιακά, διασχίζει τους μύες της πλάτης, διαπερνά τους πνεύμονες, βυθίζεται μέσα τους, κόβει μια μεγάλη φλέβα... Δεν φτάνει στην καρδιά, που είναι πολύ χαμηλά, γιατί διαφορετικά ο θάνατος θα ήταν σχεδόν άμεσος. Ο Islero συσπά όλο του το σώμα και ξαφνικά σηκώνει το κεφάλι του. Το αριστερό του κέρατο προσκρούει αμέσως σε ένα εμπόδιο το οποίο παρασύρει: τον δεξιό μηρό του ταυρομάχου.
Ο Manolete σηκώνεται ψηλά και περιστρέφεται, πέφτοντας πάνω στο κεφάλι του ταύρου. Μία δεύτερη πληγή ανοίγει στον μηρό του, μέσα στο οποίο και πάλι εισχωρεί το κέρατο. Ο Manolete πέφτει ανάμεσα στα μπροστινά πόδια του Islero. Το κεφάλι του ταύρου τραβιέται προς τα κάτω από το βάρος αυτό, το σώμα του ωθείται προς τα εμπρός. Ο Islero περνάει πάνω από το εμπόδιο στο έδαφος, τρέχει προς τις πύλες, τις οποίες έχει εντοπίσει με την επανενεργοποιημένη αίσθηση της όρασης και της όσφρησης, και σταματάει μπροστά. Αισθάνεται μια τεράστια κούραση, οι εικόνες, οι μυρωδιές, οι ήχοι σβήνουν, αδιαφορεί για το τι υπάρχει γύρω του, έχει σπασμούς, χάνει τις αισθήσεις του. Σωριάζεται κάτω. Σπασμωδικοί αναστεναγμοί.
18.42. Δένουν σχοινί στα κέρατά του, και το πτώμα εκκενώνεται, τραβηγμένο από δύο άλογα. Αμέσως διάσημος, ο Islero φωτογραφίζεται στα παρασκήνια, περιτριγυρισμένος από άντρες, ξαπλωμένος στο πλάι, με το κεφάλι ανασηκωμένο και στηριγμένο στο δεξί του κέρατο, με τα μάτια ανοιχτά, και τα αυτιά, την κάτω γνάθο και τη γλώσσα να κρέμονται. Η ουρά και τα αυτιά του κόβονται για να προσφερθούν στον Manolete, που βρίσκεται ξαπλωμένος στο ιατρείο, αφότου έδωσε τη χαριστική βολή στον 1021ο ταύρο του. Στη συνέχεια ο Islero ζυγίστηκε, γδάρθηκε και το κεφάλι του αφαιρέθηκε για να κρυφτεί το afeitado [το λιμάρισμα και το στρογγύλευμα των κεράτων -σ.σ.].
Καθώς δεν έλαβε σωστή ιατρική φροντίδα, ο Manolete πεθαίνει την επόμενη μέρα στις 5 η ώρα το πρωί.
Ο ένας ήταν θεός, ο άλλος ένα κτήνος, υποτίθεται. Επειδή ο Islero έγινε γρήγορα η ενσάρκωση του "δολοφονικού ταύρου", της αγριότητας αυτών των ζώων, μια δικαίωση της φιλοσοφικής αναγκαιότητας των ταυρομαχιών, όπου ο άνθρωπος πρέπει να νικήσει την ωμή δύναμη της φύσης.
Την επόμενη μέρα, ο Eduardo Miura [ιδιοκτήτης του εκτροφείου ταύρων -σ.σ.] σκοτώνει τη μητέρα του Islero για να την τιμωρήσει επειδή γέννησε ένα τέρας. Η φωτογραφία του πτώματός της διανέμεται παντού για να φανεί ότι αποδόθηκε δικαιοσύνη. Στη συνέχεια, το δέρμα εκτέθηκε, σαν εξιλέωση, στο Μουσείο Ταυρομαχιών στην Κόρδοβα και το κεφάλι τοποθετήθηκε σε εστιατόριο της Μαδρίτης. Ένα ψεύτικο - με μεγάλα μη πριονισμένα κέρατα. Σκοπός είναι να αποδειχθεί ότι ο Islero ήταν γεννημένος δολοφόνος. Ο μικρός φοβισμένος ταύρος έχει γίνει μάλιστα ένα επιβλητικό θηρίο 495 κιλών στο διαδίκτυο, το οποίο, όπως λένε, προσπάθησε εξαγριωμένο αρκετές φορές να ξεκοιλιάσει τον Manolete στο έδαφος. Παραποιημένες ταινίες με άλλους ταύρους αφθονούν στο διαδίκτυο προς απόδειξη αυτού. Η ανθρώπινη κωμωδία προχώρησε σε μια διπλή άρνηση: του τι πραγματικά ήταν ο Islero και του τι υπέφερε πριν πεθάνει.
O Éric Baratay είναι μέλος του Institut universitaire de France και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λυών. Ειδικεύεται στην ιστορία των ζώων, έχοντας γράψει και αρκετά βιβλία για το θέμα αυτό.
"DEATH IN THE ARENA" THE GORING & DEATH OF BULLFIGHTER MANUEL MANOLETE
Ce dernier comprend que le prédateur est de retour, charge sur la partie la plus large, la plus agitée, tête de plus en plus pesante. Il peine à freiner et repartir dans l’autre sens, n’a plus que des mouvements d’automate et, plusieurs fois de suite, s’arrête avec la perception ouatée d’un vacarme autour de lui. Ovation du public, transporté par cette faena de près qui lui donne l’impression d’une danse à deux et d’une mise en danger volontaire, téméraire, du torero face à un taureau tricheur. Manolete, pourtant, a fait amplement préparer l’animal, puis a choisi les manières les moins risquées : aucun torero n’aspire à être blessé pour faire frémir des spectateurs confortablement assis. Trois perceptions d’une corrida se superposent : celle vue, construite, imaginée par le public ; celle vécue par le torero ; celle vécue par le taureau.
Épuisé, incapable de bouger du fait de son délabrement physique, Islero écoute mollement une clameur stridente. Il s’enfonce dans une lourde torpeur, déjà ailleurs, entend et flaire de plus en plus faiblement, voit de moins en moins de près comme de loin. Manolete se tient à environ un mètre, de profil pour être moins vu du taureau. La muleta est tenue de face pour attirer l’attention d’Islero et être vite portée devant lui. Le torero touche la corne droite avec la main gauche, à la fois pour tester les réactions du taureau (leur absence, prévisible, lui confirme qu’il est bon pour l’estocade mais le conforte dans un sentiment de facilité) et pour époustoufler à bon compte l’assistance. Il regarde celle-ci d’un air de défi, pour renforcer le mythe d’une corrida moderne, artistique et dangereuse. Déjà, durant les passes en rond, il avait mis la main sur le dos de l’animal. Ovation du public : quelle témérité ! Manolete s’éloigne un peu puis s’élance de profil. La célèbre photographie de l’estocade montre l’erreur de jugement et le mépris pour Islero : le torero déporte très peu la muleta sur sa droite pour y attirer le taureau s’il bouge et pouvoir s’esquiver à gauche ; sa main gauche reste placée au milieu du corps et l’essentiel de l’étoffe est devant sa jambe gauche, parce qu’il ne croit plus en un mouvement brusque de l’animal ni en un écart de tête.
Islero baisse la tête, devine une attaque brusque du côté droit. Il réagit par réflexe, mobilise ses dernières forces, pousse un peu de l’arrière, avance d’un pas de la patte avant droit, déporte la tête à droite pour prendre le drap, puis ressent une soudaine douleur entre les épaules : Manolete, sûr de lui, enfonce lentement l’épée, jusqu’aux deux tiers, à l’endroit recommandé — la cruz (la croix) — entre la colonne vertébrale et l’épaule. Une souffrance exacerbée : l’épée descend progressivement, traversant les muscles dorsaux, perçant les poumons, s’enfonçant dedans, tranchant une grosse veine… Le cœur, trop bas, n’est pas atteint car la mort aurait été sinon quasi immédiate. Islero contracte tout son corps, remonte brusquement sa tête. Sa corne gauche entre aussitôt dans un obstacle qu’elle emporte : la cuisse droite du torero.
Soulevé, Manolete pivote, retombe sur la tête du taureau. Une seconde entaille s’ouvre dans sa cuisse qui s’enfonce à nouveau dans la corne. Manolete s’aplatit entre les pattes avant d’Islero. La tête du taureau est rabaissée par ce poids, son corps emporté, précipité en avant. Islero passe par-dessus l’obstacle au sol, s’enfuit vers les portes, qu’il a repérées grâce à une vue et un odorat réactivés, s’arrête devant. Il ressent une énorme langueur, les images, les odeurs, les bruits s’effacent, il devient indifférent à ce qui l’entoure, est en proie à des spasmes, perd conscience. Il s’affale.Soupirs convulsifs.Ο ταύρος καταλαβαίνει ότι το αρπακτικό επέστρεψε, επιτίθεται στο πλατύτερο μέρος, αυτό που κουνιέται περισσότερο, με το κεφάλι όλο και πιο βαρύ. Δυσκολεύεται να φρενάρει και να ξανατρέξει από την άλλη πλευρά, οι κινήσεις του είναι πλεόν αυτόματες και, αρκετές φορές στη σειρά, σταματά αντιλαμβανόμενο μια υπόκωφη φασαρία γύρω του. Το κοινό καταχειροκροτεί την κοντινή αυτή faena, η οποία δίνει την εντύπωση ενός χορού για δύο και ενός ηθελημένου, απερίσκεπτου κινδύνου του ταυρομάχου μπροστά σε έναν ζαβολιάρη ταύρο. Ο Manolete, ωστόσο, είχε προετοιμάσει ανάλογα το ζώο και στη συνέχεια επέλεξε τους λιγότερο επικίνδυνους χειρισμούς: κανένας ταυρομάχος δεν είναι διατεθειμένος να τραυματιστεί για να συγκινήσει τους θεατές που κάθονται άνεται στις θέσεις τους. Τρεις αντιλήψεις μιας ταυρομαχίας επικαλύπτονται: αυτή που βλέπει, φτιάχνει και φαντάζεται το κοινό· αυτή που βιώνει ο ταυρομάχος· αυτή που βιώνει ο ταύρος.Εξαντλημένος, ανίκανος να κινηθεί λόγω της σωματικής του κατάπτωσης, ο Islero ακούει αφηρημένα μια στριγγιά βουή. Μουδιάζει ολόκληρος, ήδη αλλού, ακούει και μυρίζει όλο και λιγότερο, βλέπει όλο και λιγότερο από κοντά όπως και από μακριά. Ο Manolete στέκεται προφίλ, σε απόσταση περίπου ενός μέτρου, ώστε να είναι λιγότερο ορατός στον ταύρο. Η muleta κρατιέται από μπροστά για να τραβήξει την προσοχή του Islero και να εμφανιστεί γρήγορα μπροστά του. Ο ταυρομάχος αγγίζει το δεξί κέρατο με το αριστερό του χέρι, τόσο για να δοκιμάσει τις αντιδράσεις του ταύρου (η προβλέψιμη απουσία τους τον σιγουρεύει ότι είναι έτοιμος για την estocade, αλλά του εγγυάται και την ευκολία), όσο και για να εντυπωσιάσει με εύκολο τρόπο το κοινό. Στρέφει σ' αυτό προκλητικά το βλέμμα, για να ενισχύσει το μύθο μιας σύγχρονης, καλλιτεχνικής και επικίνδυνης ταυρομαχίας. Ήδη, κατά τη διάρκεια των κυκλικών φιγούρων, είχε βάλει το χέρι του στην πλάτη του ζώου. Ο κόσμος παραληρεί: τι γενναιότητα! Ο Manolete απομακρύνεται λίγο και στη συνέχεια προχωράει προφίλ. Η περίφημη φωτογραφία της estocade δείχνει το λάθος της κρίσης και την περιφρόνηση προς τον Islero: ο ταυρομάχος μετατοπίζει πολύ λίγο τη muleta προς τα δεξιά του, προκειμένου να προσελκύσει τον ταύρο αν αυτός κινηθεί και να μπορέσει να ξεφύγει προς τα αριστερά· το αριστερό του χέρι παραμένει στη μέση του σώματός του και το κύριο μέρος του υφάσματος βρίσκεται μπροστά από το αριστερό του πόδι, επειδή δεν πιστεύει πλέον σε μια ξαφνική κίνηση του ζώου ή σε μια μετατόπιση του κεφαλιού.
