Οδεύουμε προς τη χρήση πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη;
Ελλείψει κινημάτων διαμαρτυρίας, η μακάρια αναμονή του χειρότερου σεναρίου
Jean-Marc Royer
Τετράδια πολέμου #4
lundimatin#353, 3 Οκτωβρίου 2022
Πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά τις λιγότερο ή περισσότερο σαφείς απειλές του Βλαντιμίρ Πούτιν για πυρηνικό πόλεμο; Πέρα από την προπαγάνδα και την πολεμική επικοινωνία, ο Jean-Marc Royer προσπαθεί να αποδείξει ότι πρόκειται για μια υπόθεση που πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη. Εξετάζοντας τις δηλώσεις, τις συμφωνίες για τα όπλα και τις κινήσεις των δύο μπλοκ, η ενδελεχής και εξαιρετικά τεκμηριωμένη αυτή ανάλυση σκιαγραφεί το ενδεχόμενο μιας κλιμάκωσης με τρομακτικές συνέπειες.
"Η πόρτα της πυρηνικής ανάφλεξης είναι ανοιχτή από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 στην Ευρώπη και μέχρι σήμερα δεν έχει κλείσει."
Stéphane Audoin-Rouzeau, L’Europe dans la tourmente, France Culture 11 Ιουλίου 2022
Προφανώς, όταν συμβαίνει ένας ολοκληρωτικός βιομηχανικός, και γενοκτονικός πόλεμος, όπως αυτός που διεξάγεται σήμερα στο ουκρανικό έδαφος και απειλεί να ξεπεράσει το πλαίσιο στο οποίο τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να τον περιορίσουν καθημερινά, οδηγείται κανείς είτε να αποτρέψει το βλέμμα από ένα πεδίο μάχης όπου αποσυντίθενται δεκάδες χιλιάδες πτώματα, είτε να αναρωτηθεί μέσα από ποια αλυσίδα γεγονότων, μέσα από ποιες προοδευτικές μετατοπίσεις στην υπεράσπιση των συμφερόντων των μεν και των δε, αυτός ο επιθετικός πόλεμος, ο οποίος ξεκίνησε το 2014, έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό.
Για να επιχειρήσουμε μια εξήγηση, θα πρέπει να κοιτάξουμε πίσω, να δούμε τι συνέβη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ώστε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Αυτό που ακολουθεί είναι μόνο μια σκιαγράφηση, σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, επειδή έχει ως στόχο να φωτίσει όσο το δυνατόν περισσότερο τους κινδύνους από τη χρήση πυρηνικών όπλων στον σημερινό πόλεμο· όπως θα διαπιστώσουμε, πρόκειται για έναν πραγματικό και πρωτοφανή κίνδυνο, οι διαστάσεις του οποίου είναι σύγχρονες επειδή ο κόσμος βρίσκεται σε διαδικασία βαθιάς αλλαγής. Βρίσκεται μάλιστα εν μέσω τέτοιων αναταράξεων, που μας φέρνει κατά νου, πέρα ωστόσο από απλοϊκές αναλογίες, τις αρχές του εικοστού αιώνα, καθώς πρόκειται πράγματι για μια αναδιαμόρφωση του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των ιμπεριαλισμών και των πολιτισμικών συνεπειών του, γεγονός που μας είχε ήδη οδηγήσει να γράψουμε ότι θα μπορούσαμε κάλλιστα να βρεθούμε αντιμέτωποι με πολλαπλές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (κλιματικές, οικολογικές, υγειονομικές, οικονομικές, ασφάλειας...) σε συνδυασμό με έναν "δημοκρατικό ολοκληρωτισμό".
Από μια πιο περιορισμένη σκοπιά – ας πούμε περισσότερο κοινωνικοοικονομική – έχουμε δει εδώ και τρεις δεκαετίες να διεξάγεται ένας ανελέητος αγώνας, ο οποίος εντείνεται μεταξύ του αμερικανικού και του κινεζικού κεφαλαίου (και όχι μόνο μεταξύ αυτών). Θα καταλήξει σε ένοπλη σύγκρουση μόνο όταν οι πρωταγωνιστές νιώσουν αρκετά δυνατοί για να το ξεκινήσουν ή όταν οδηγηθούν αναπόφευκτα σε αυτή την απόφαση για να επιβληθούν. Η διαφορά σε σύγκριση με τον "Τριακονταετή Πόλεμο" [1919-1945: έννοια που δανειζόμαστε από τους Eric Hobsbawm και Enzo Traverso] είναι ότι η επιβίωση της Ανθρωπότητας και της έμβιας ζωής θα απειληθεί τότε άμεσα.
Στα δύο πρώτα "Τετράδια Πολέμου", σκιαγραφήσαμε μια σύντομη ιστορία των σχέσεων μεταξύ του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, υπενθυμίζοντας τις δεσμεύσεις και των δύο πλευρών, και επιστρέφοντας σε αυτό που θεωρούμε θεμελιώδες σημείο καμπής στη σύγχρονη ιστορία: "το Anschluss της ΛΔΓ από το δυτικογερμανικό κεφάλαιο", που αποτέλεσε στην πραγματικότητα "την κορύφωση της διεθνούς αντεπανάστασης των νεοφιλελεύθερων που ξεκίνησε το 1973 στη Χιλή", στην οποία και θα αναφερθούμε παρακάτω. Το τρίτο Ημερολόγιο ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένο σε μια λεπτομερή ανάλυση των όσων διακυβεύονταν στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίγια, μια από τις νέες διαστάσεις αυτού του πολέμου, δεδομένου ότι η χώρα διαθέτει όχι λιγότερους από δεκαπέντε αντιδραστήρες.
Σε αυτό το τέταρτο Τετράδιο, εξετάζουμε πιο εμπεριστατωμένα την άλλη πυρηνική πτυχή αυτού του πολέμου, δηλαδή το καθεστώς των λεγόμενων τακτικών (ή μη στρατηγικών) πυρηνικών όπλων, όπως αυτό έχει εξελιχθεί στα αμερικανικά και ρωσικά δόγματα, τις αλλαγές που έχει επιφέρει στο στρατιωτικό πεδίο τα τελευταία χρόνια και τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν τώρα.
Από τις διευρύνσεις του ΝΑΤΟ στους πολεμικούς ελιγμούς των δύο πλευρών
Στις 9 Φεβρουαρίου 1990 στη Μόσχα, με μια φράση που έγινε έκτοτε διάσημη, ο υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ είπε στον Γκορμπατσόφ ότι: "οι συζητήσεις μεταξύ των δύο Γερμανιών και των τεσσάρων κατοχικών δυνάμεων πρέπει να διασφαλίσουν ότι το ΝΑΤΟ δεν θα προχωρήσει περαιτέρω: η σημερινή στρατιωτική δικαιοδοσία του δεν θα επεκταθεί ούτε κατά ενός εκατοστού προς τα ανατολικά". Την επόμενη ημέρα, ο Χέλμουτ Κολ, με τη σειρά του, δήλωσε: "Πιστεύουμε ότι το ΝΑΤΟ δεν πρέπει να επεκτείνει την εμβέλειά του". Εννέα χρόνια αργότερα, στα τέλη Απριλίου 1999, το σχέδιο δράσης για την προσχώρηση νέων μελών εγκρίθηκε στη 15η σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον. Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχική Δημοκρατία προσχώρησαν στον στρατιωτικό οργανισμό και από το 2004 εντάχθηκαν διαδοχικά έντεκα νέα μέλη.
Στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια το 2007, ο Πούτιν δήλωσε δημοσίως και με σαφήνεια ότι θεωρεί τη διεύρυνση της Ατλαντικής Συμμαχίας σοβαρή πρόκληση που μειώνει το επίπεδο της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Είναι γεγονός ότι το ΝΑΤΟ μετακινήθηκε κατά 1.200 χιλιόμετρα πιο κοντά στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ενώ τα σύνορα της Λετονίας απέχουν λιγότερο από 600 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσά της.
Επίσης, το 1999, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο, το ΝΑΤΟ συμμετείχε στη σύγκρουση με μαζικούς βομβαρδισμούς (τριακόσιους την ημέρα επί τέσσερις μήνες!), χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας, και κατά παράβαση των άρθρων 5 και 6 του καταστατικού του, τα οποία ορίζουν ότι δεν είναι επιθετική αλλά αμυντική δομή [Μια έρευνα υποχρέωσε τις ΗΠΑ να παραδεχτούν ότι χρησιμοποίησαν περισσότερα από 31.000 πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου σε 112 εντοπισμένες τοποθεσίες. Οι περιοχές που επλήγησαν από τα χτυπήματα είναι πιθανό να μολυνθούν για χιλιάδες χρόνια]. Εκτός αυτού, από τα τέλη του 2001, ο ατλαντικός οργανισμός έχει πραγματοποιήσει επιχειρήσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ τα γεωγραφικά και νομικά όρια παρέμβασής του: δηλαδή στο Αφγανιστάν, στην Ερυθρά Θάλασσα, στον Κόλπο του Άντεν, στον Ινδικό Ωκεανό και στη Λιβύη.
Από την πλευρά του, ο Πούτιν θα διεξάγει οκτώ πολέμους μεταξύ του τέλους του 1999 και του 2022. Συνοψίζοντας εν τάχει τις εξελίξεις αυτές, σημειώνουμε αρχικά ότι ο ίδιος εντάχθηκε στην προεδρική διοίκηση τον Μάρτιο του 1997, αμέσως μετά τον πρώτο πόλεμο κατά της Τσετσενίας. Την περίοδο που ήταν επικεφαλής της FSB - από τον Ιούλιο του 1998 έως τον Δεκέμβριο του 1999 - πραγματοποιήθηκαν οι πέντε τρομοκρατικές επιθέσεις που θα χρησίμευαν ως πρόσχημα για το ξέσπασμα του δεύτερου πολέμου στην Τσετσενία, προκειμένου να "ξεπλυθεί η προσβολή" της προηγούμενης ήττας. Πρόεδρος της Ρωσίας γίνεται στα τέλη του 1999, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Γκρόζνι. Οι μάχες κατέστρεψαν την πρωτεύουσα της Τσετσενίας σε τέτοιο βαθμό που το 2003 τα Ηνωμένα Έθνη την αποκάλεσαν "την πιο κατεστραμμένη πόλη του κόσμου". Το 2008, ο Πούτιν εξαπέλυσε αιφνιδιαστικό πόλεμο εναντίον της Γεωργίας. Το 2014, το Ντονμπάς και η Κριμαία δέχθηκαν εισβολή, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 18.000 ανθρώποι μέσα σε οκτώ χρόνια. Από τις 30 Σεπτεμβρίου 2015, το ρωσικό κράτος άρχισε να αναπτύσσεται στρατιωτικά στη Συρία [Από τότε αρχίζει να γίνεται λόγος για την ομάδα Wagner, ένα παραστρατιωτικό δημιούργημα του συστήματος Πούτιν που ιδρύθηκε το 2014] για να υποστηρίξει τον Μπασάρ Αλ Άσαντ και τα δικά του συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Το 2016, μετά το Γκρόζνι και πριν τη Μαριούπολη, το Χαλέπι μετατράπηκε σε πεδίο ερειπίων. Τον Σεπτέμβριο του 2020 πραγματοποιήθηκε μια επέμβαση για "τη διατήρηση της ειρήνης" στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τον Ιανουάριο του 2022 ο ρωσικός στρατός επενέβη στο Καζακστάν.
Οι συμφωνίες για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων είναι πλέον άκυρες
Γεγονός είναι ότι, μετά την ψήφιση του Patriot Act στα τέλη Οκτωβρίου 2001, η αμερικανική κυβέρνηση άρχισε να εφαρμόζει αυτό που αργότερα θεωρητικοποιήθηκε ως το "continuum της συνολικής ασφάλειας", το οποίο περιόριζε αυστηρά τη χρήση αυτών των πυρηνικών όπλων. Ο Τζορτζ Μπους παρουσίασε αυτό το πισωγύρισμα ως ένα πρώτο βήμα προς την ανάπτυξη και την εγκατάσταση μιας αντιπυραυλικής ασπίδας που στόχο είχε να προστατεύει, σύμφωνα με τον ίδιο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας (!), από πυραυλικές επιθέσεις από "κράτη-παρίες", αναφέροντας συγκεκριμένα το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα ή τη Σομαλία... 'Ετσι, οι παλιές συμφωνίες ελέγχου των πυρηνικών όπλων που προέκυψαν από τον Ψυχρό Πόλεμπ και η συμφωνία Open Skies που τέθηκε σε ισχύ το 2002 αναθεωρήθηκαν. Απομένει τώρα μόνο η Συνθήκη New Start.
Στις 2 Αυγούστου 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν επίσημα από τη Συνθήκη Πυρηνικών Δυνάμεων Μέσου Βεληνεκούς (INF) που είχε υπογραφεί το 1987, και λίγους μήνες αργότερα ακολούθησε η Ρωσία. Ο δρόμος ήταν ελεύθερος για την αναβίωση της κούρσας των εξοπλισμών. Την επομένη της αποχώρησης, το Πεντάγωνο δημοσίευσε μια φωτογραφία από την εκτόξευση ενός νέου πυραύλου Tomahawk, ακολουθούμενη από δύο άλλες δοκιμές πυραύλων εδάφους-εδάφους - του αναβαθμισμένου ATACMS και του Precise Strike Missile. Αργότερα, την ίδια χρονιά, το Πεντάγωνο ανέφερε την ανάπτυξη του πυρηνικού υποβρυχίου USS Tennessee με βαλιστικούς πυραύλους θαλάσσης-εδάφους που φέρουν πυρηνικές κεφαλές 5-7 κιλοτόνων, ενώ ο Πούτιν ανακοίνωσε την ανάπτυξη από τη Ρωσία μιας σειράς νέων στρατηγικών όπλων, τα οποία φημίζονται ότι είναι σχεδόν αδύνατο να αναχαιτιστούν και μπορούν να πλήξουν ένα οποιοδήποτε σημείο στον κόσμο.
Ο "εξελισσόμενος" χαρακτήρας των ετήσιων ασκήσεων του ΝΑΤΟ
Από το 2013, οι ετήσιες ασκήσεις του ΝΑΤΟ στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης - από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα - και τα θέματα τακτικής που υιοθετήθηκαν επανέφεραν τον "ρωσικό εχθρό": εκείνη τη χρονιά, η "Steadfast Jazz" ήταν μια άσκηση στην οποίο συμμετείχαν 6.000 στρατιώτες από τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ καθώς και από τη Φινλανδία, τη Σουηδία και την Ουκρανία. Στόχος ήταν να "διασφαλιστεί ότι η δύναμη ταχείας αντίδρασης θα ήταν έτοιμη να αναπτυχθεί οπουδήποτε και να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε απειλή". Το 2015, στην Trident Juncture συμμετείχαν 36 000 στρατιώτες από περισσότερες από 30 χώρες σε ξηρά, αέρα και θάλασσα.
Στην άσκηση "Anaconda" του 2016, μια "ένωση των κόκκινων" έστελνε τα "πράσινα ανθρωπάκια" της να εισβάλουν σε μια "ένωση γαλάζιων χωρών" (Πολωνία και Βαλτικές χώρες). Οι αναλογίες που χρησιμοποιεί ο στρατός είναι συχνά αρκετά χονδροειδείς. Παρόμοια ήταν και η άσκηση του 2018, με ίδιο σενάριο, η οποία ονομάστηκε "Saber Strike" (Saber ήταν η κωδική ονομασία με την οποία το ΝΑΤΟ χαρακτήριζε τους σοβιετικούς πυραύλους SS 20 κατά τη δεκαετία του 1980).
Τέλικά, στο σχεδιασμό της άσκησης "Defender 2020", που προβλεπόταν να γίνει μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου, εφαρμόστηκε η "έννοια του τακτικού πυρηνικού πλήγματος" κατά του εισβολέα της Πολωνίας και των κρατών της Βαλτικής, ο οποίος δεν αναφερόταν πλέον με τη μεταφορά "Ένωση των Κόκκινων", αλλά με το πραγματικό του όνομα: Ρωσία. Θα δούμε ότι αυτό ανταποκρινόταν στη νέα στρατιωτική στρατηγική των ΗΠΑ.
Το 2013, ο Πούτιν εισβάλλει μέσα από την ανοιχτή πόρτα
Τον Αύγουστο του 2012, ένα μήνα αφότου το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ παραδέχτηκε ότι κατείχε χημικά όπλα, ο Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε ότι η χρήση τέτοιων όπλων αποτελεί "κόκκινη γραμμή" που δεν πρέπει να ξεπεραστεί, αλλιώς θα υπάρξουν "τεράστιες συνέπειες". Όταν, τον Αύγουστο του 2013, 1.400 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων 426 παιδιά, έχασαν τη ζωή τους από επιθέσεις με τοξικά αέρια στα προάστια της Δαμασκού, ο Ομπάμα υποχωρούσε με αξιοθρήνητο τρόπο. Ο Πούτιν βρήκε έτσι ανοιχτό το δρόμο για μια αυτοκρατορική παρουσία στη Συρία. Και έτσι ο Μπασάρ συνέχισε να χρησιμοποιεί χλώριο, όπως συνέβη τουλάχιστον τρεις φορές το 2014 και το 2015, σε περιοχές της επαρχίας Ιντλίμπ, κάτι που επιβεβαίωσε αργότερα μια επιτροπή έρευνας του ΟΗΕ. Βέβαια, δεν μπορεί κανείς να μην συσχετίσει την υποχώρηση του Ομπάμα - και τα τρομερά επακόλουθά της για τους τοπικούς πληθυσμούς - με τη θεαματική ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021, η οποία συνέπεσε με τις στρατιωτικές προετοιμασίες του Πούτιν για την εισβολή στην Ουκρανία.
Η εισβολή στην Ουκρανία το 2014 και η τοποθέτηση αμερικανικών πυραύλων το 2016
Όταν ο Τζορτζ Μπους ανακοίνωσε την αποχώρηση από τη Συνθήκη ΑΒΜ υπέρ μιας "αντιπυραυλικής ασπίδας", τα πρώτα στοιχεία της οποίας επρόκειτο να αναπτυχθούν στην Πολωνία και την Τσεχική Δημοκρατία, η Ρωσική Ομοσπονδία διαμαρτυρήθηκε άμεσα, θεωρώντας το ως ακύρωση της δικής της πυρηνικής αποτροπής. Πράγματι, οι πύραυλοι αυτοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για αμυντικά πυρά εδάφους-αέρος - η "ασπίδα" του G. W. Bush - καθώς και για επιθετικά πυρά εδάφους-εδάφους με πυρηνικούς πυραύλους προς το ρωσικό έδαφος. Εκ των πραγμάτων, αυτό αποτελούσε αναίρεση της "ικανότητας ανταπόδοσης πλήγματος" και ακύρωνε τη λεγόμενη στρατηγική "πυρηνικής αποτροπής" της Ρωσίας. Η ανάπτυξη των πυραύλων της "ασπίδας" επρόκειτο τελικά να υλοποιηθεί, πρώτα στη Ρουμανία τον Μάιο του 2016 και στη συνέχεια το 2018 στην Πολωνία. Σε απάντηση, οι Ρώσοι ανέπτυξαν το σύστημα εδάφους-εδάφους Iskander στον θύλακα του Καλίνινγκραντ.
Η εισβολή στο Ντονμπάς και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ήταν μια προσεκτικά σχεδιασμένη "κίνηση πόκερ" από τον Πούτιν και τους γύρω απ' αυτόν. Εντούτοις, ο αιφνιδιαστικός αυτός πόλεμος διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι έκαναν τα στραβά μάτια και έκλεισαν τα αυτιά τους προκειμένου να "διασφαλίσουν" τις γιγαντιαίες επενδύσεις τους στη Ρωσία. Συνέχισαν να δικαιολογούν απέναντι στην κοινή τους γνώμη τη στάση αναμονής με ένα δόγμα δύο αιώνων: "ας συνεχίσουμε τις συναλλαγές με τους Ρώσους, και θα προχωρήσουν προς το δικό μας φιλελεύθερο μοντέλο". Αυτό το παλιό ρατσιστικό δόγμα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στη Γερμανία από το 1990, καθώς το κεφάλαιο εκεί είναι αιώνια ευγνώμων στην κυβέρνηση Γκόρμπι (ένα χαϊδευτικό παρατσούκλι που είναι ιδιαίτερα της μόδας στη Γερμανία) που της επέτρεψε να πραγματοποιήσει τη ληστεία του αιώνα στη ΛΔΓ, ένα Anschluss, γνωστότερο ως "επανένωση". Αυτό εξηγεί επίσης γιατί, παρά τις συγκλίνουσες ενδείξεις και τις άφθονες δορυφορικές εικόνες, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούσαν να μην θέλουν να πιστέψουν στην εισβολή στην Ουκρανία λίγες ημέρες πριν συμβεί. "Δεν υπάρχει κανένας τόσο τυφλός όσο αυτός που δεν θέλει να δει" (λαϊκή ρήση).
ΌΛΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 2019.
Τα πυρηνικά στη νέα στρατιωτική στρατηγική των ΗΠΑ
Στις 11 Ιουνίου 2019, το Γενικό Επιτελείο των ΗΠΑ δημοσίευσε ένα έγγραφο με τίτλο "Nuclear Operations Joint Publication 3-72". το οποίο διευκρινίζει τον τρόπο χρήσης του λεγόμενου τακτικού πυρηνικού όπλου: "Η ενσωμάτωση της χρήσης πυρηνικών όπλων με τις συμβατικές και ειδικές δυνάμεις είναι απαραίτητη για την επιτυχία κάθε αποστολής ή επιχείρησης". Η νέα αυτή αντίληψη ενσωματώνει εξαρχής στη στρατιωτική αντιπαράθεση μια πυρηνική διάσταση, η οποία νοείται ως "συνέχεια της συμβατικής εμπλοκής" με την πιθανή χρήση πυρηνικών φορτίων χαμηλής ισχύος στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Αυτό σημαίνει ότι τα πυρηνικά όπλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως κάθε άλλο όπλο, εφόσον ο στόχος είναι στρατιωτικός και το απαιτεί η νίκη, εξέλιξη που υιοθετεί και η Μόσχα την επόμενη χρονιά. Απέναντι στον κινεζικό ή ρωσικό στρατό, αυτού του είδους η εμπλοκή θα προκαλούσε πιθανότατα μια παρόμοια απάντηση, ακολουθούμενη από μια πυρηνική κλιμάκωση στην οποία θα συμμετείχαν όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του άρθρου 5.
Με άλλα λόγια, αν συσχετίσουμε αυτή τη νέα στρατιωτική στρατηγική με τις ετήσιες ασκήσεις του ΝΑΤΟ, και την ανάπτυξη των πυραύλων του, μπορούμε να πούμε ότι τουλάχιστον από το 2016, οι Ηνωμένες Πολιτείες προετοιμάζουν, οργανώνουν και εκ των πραγμάτων συνηθίζουν τους Ευρωπαίους στο ενδεχόμενο μιας "πυρηνικής μάχης σε μπροστινές θέσεις" κατά της Ρωσίας -για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία του Ψυχρού Πολέμου- μόνο που τώρα ο "πάγος " που χωρίζει τη Δυτική Ευρώπη από τη Ρωσία έχει περιοριστεί στην Ουκρανία.
Επιπλέον, δεν θα έπρεπε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του "Ψυχρού Πολέμου", οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των μπλοκ δεν έλαβαν χώρα στην Ευρώπη για πολλούς και διάφορους λόγους, αλλά αλλού, σε αυτά που τότε ονομάστηκαν "δευτερεύοντα εδάφη". Σήμερα, η κύρια αντιπαράθεση διεξάγεται μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού, και η Ευρώπη έχει γίνει ένα είδος "δευτερεύοντος εδάφους" σε αυτή την αντιπαράθεση, από κάθε άποψη: στρατιωτική, οικονομική, πολιτική.
Last but not least, από την άποψη της "αποτροπής", η νέα στρατηγική των ΗΠΑ (και στη συνέχεια της Ρωσίας, ένα χρόνο μετά) καθιστά σε μεγάλο βαθμό άκυρη την ενεργοποίηση της "μοναδικής τελευταίας προειδοποίησης" που προέβαλαν και επικαλούνται ακόμα οι πυρηνικά εξοπλισμένες χώρες... 'Ολα τα στρατιωτικά επιχειρήματα που υποστήριζαν την "πυρηνική αποτροπή" για πάνω από μισό αιώνα πάνε τώρα περίπατο.
Η νέα πυρηνική στρατηγική της Ρωσίας
Το κείμενο του 2020, που απαριθμεί τις "συνθήκες που καθορίζουν τη δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων", (σημείο 19), προβλέπει τέσσερις περιπτώσεις:
- η απόκτηση "αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων που επιτίθενται στο ρωσικό έδαφος ή/και στο έδαφος των "συμμάχων"·
- "ενέργειες του αντίπαλου κατά κρατικών ή στρατιωτικών εγκαταστάσεων κρίσιμης σημασίας για τη Ρωσική Ομοσπονδία, των οποίων η αχρήστευση θα εμπόδιζε την αντίδραση των πυρηνικών δυνάμεων" ·
- η χρήση από τον αντίπαλο πυρηνικών όπλων ή άλλων τύπων όπλων μαζικής καταστροφής κατά του εδάφους της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή/και των συμμάχων της"·
- μια επίθεση κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας με συμβατικούς εξοπλισμούς που να απειλεί τη ίδια την ύπαρξη του κράτους".
Στις 3 Ιουλίου 2021, κατά τη διάρκεια των πολεμικών, όπως αποδείχθηκε, προετοιμασιών, ο Πούτιν υπέγραψε με τη σειρά του μια νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας που αντικατέστησε εκείνη που ίσχυε από το 2015, και η οποία εξακολουθούσε να θεωρεί ως δυνατή την αποκατάσταση μιας εποικοδομητικής σχέσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους... Αυτό δεν ισχύει πλέον: πεποίθηση του Ρώσου ηγέτη είναι ότι η αντιπαράθεση με τη Δύση θα διαρκέσει, καθώς οι χώρες αυτές είναι αποφασισμένες να αποδυναμώσουν τη Ρωσία στρατιωτικά, τεχνολογικά, οικονομικά και "πνευματικά". Τίθεται έτσι το ζήτημα μιας προσπάθειας "δυτικοποίησης της Ρωσίας", η οποία παρουσιάζεται σαν να έχει σχεδόν πετύχει. Δηλώνεται ρητά ότι οι ξένες δυνάμεις θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν τις εσωτερικές δυσκολίες της Ρωσίας. Επιπλέον, σε αντίθεση με το κείμενο του 2015, η ΕΕ δεν αναφέρεται πλέον σε αυτό το κείμενο, κάτι που επισφραγίζει η προτεινόμενη συνθήκη και συμφωνία του Δεκεμβρίου 2021, η οποία φαινομενικά απευθύνεται αποκλειστικά στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Με άλλα λόγια, ο κύκλος του Πούτιν δεν θεωρεί την ΕΕ ως στρατιωτική δύναμη, γεγονός που δυστυχώς ενισχύει το ενδεχόμενο να θεωρηθεί η Ευρώπη ως "δευτερεύον πεδίο μάχης", και το οποίο οι Ουκρανοί βιώνουν στη σάρκα και την ψυχή τους.
'Ενας "πολυδιάστατος" πυρηνικός πόλεμος
1 - Ο Πούτιν προχώρησε σε επιθετικές επιχειρήσεις, προβαίνοντας σε καταστροφές και πράττοντας μεγάλα εγκλήματα, καλυπτόμενος πίσω από τις στρατηγικές πυρηνικές του δυνατότητες.
2 - Στις 24 Φεβρουαρίου, ανέφερε ως πρόσχημα για την επίθεση το φαντασιακό ενδεχόμενο της απόκτησης πυρηνικών όπλων από την Ουκρανία.
3 - Η συνταγματική αλλαγή της 15ης Μαρτίου 2022 στη Λευκορωσία επιτρέπει την ανάπτυξη ρωσικών πυρηνικών όπλων στο έδαφός της.
4 - Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις γύρω και μέσα στους ουκρανικούς πυρηνικούς σταθμούς (Τσερνομπίλ, Ζαπορίζια) συνιστούν εκ των πραγμάτων μια απειλή κι έναν εκβιασμό ιστορικά πρωτοφανή.
5 - Το νέο δόγμα της χρήσης πυρηνικών όπλων σε μια συμβατική σύγκρουση την καθιστά λιγότερο απίθανη.
6 - Από τον Φεβρουάριο του 2022, η πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων από τον κύκλο του Πούτιν αναφέρθηκε σε δώδεκα περίπου περιπτώσεις.
Επιπλέον, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν πραγματοποιήσει πλήγματα με τα πυραυλικά συστήματα διπλής χρήσης Kalibr, Iskander και Kinjal, τα οποία συμβάλλουν στη διατήρηση της πυρηνικής διάστασης στο φόντο αυτού του επιθετικού πολέμου. Ένα άλλο από αυτά τα συστήματα, ο υπερηχητικός πύραυλος cruise Zircon, υποβάλλεται σε περαιτέρω δοκιμές από τα τέλη Μαΐου.
Στη δήλωσή του της 24ης Φεβρουαρίου 2022, ο Πούτιν περιγράφει την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους ως μια "στρατηγική ανάσχεσης της Ρωσίας, με τη δημιουργία μιας αντι-Ρωσίας στα όμορα ιστορικά εδάφη της". Αναφερόμενος στις στρατιωτικές συνεργασίες και τις ασκήσεις του ΝΑΤΟ, παρουσιάζει το όλο ως "ζήτημα ζωής και θανάτου, ζήτημα του ιστορικού μας μέλλοντος ως λαού... Μια πραγματική απειλή όχι μόνο για τα συμφέροντά μας, αλλά για την ίδια την ύπαρξη του κράτους μας, για την αυτοκυριαρχία του. Πρόκειται για την ίδια κόκκινη γραμμή για την οποία δεν σταματάμε να μιλάμε. Την έχουν περάσει."
Τίθεται εδώ ένα σημαντικό ερώτημα: δεν θα ήταν διατεθειμένοι ο Πούτιν και οι γύρω του, προκειμένου να διατηρήσουν πάση θυσία το καθεστώς τους, -σε μια κατάσταση που θα θεωρούνταν κρίσιμη, ακόμη και απελπιστική ή απαράδεκτη- να ταυτίσουν την "κρατική ύπαρξη" με την επιβίωση του δικού τους καθεστώτος, χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα, όπως προβλέπει το δόγμα του 2020; Με άλλα λόγια, τι κίνδυνος υπάρχει να χρησιμοποιήσει ο ηγέτης του Κρεμλίνου τακτικά πυρηνικά όπλα για να αντισταθμίσει τις αποτυχίες του στον στρατιωτικό τομέα στην Ουκρανία (και να διατηρήσει τον έλεγχο της κλιμάκωσης της επίθεσής του); Για μια πληρέστερη αντίληψη, είναι απαραίτητο να συμπληρώσουμε αυτό το ερώτημα με ένα άλλο: τι θα έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε αυτή την περίπτωση, δεδομένου ότι ο Πούτιν έχει λάβει υπόψη του τη στάση τους κατά τη διεξαγωγή όλων των επιθέσεών του από το 2013; Ιδού η αρχή μιας απάντησης σε αυτό το ερώτημα.
Στις 10 Φεβρουαρίου 2022, σε συνέντευξή του στο NBC, ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι δεν θα έστελνε στρατιώτες, ούτε και για να εκκενώσει τους δικούς του πολίτες που ήταν παγιδευμένοι στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του για την κατάσταση του 'Εθνους την 1η Μαρτίου, επανέλαβε ότι δεν θα υπάρξει εμπλοκή αμερικανικών στρατευμάτων για δύο λόγους: πρώτον, για να αποφευχθεί μια πυρηνική κλιμάκωση με τη Ρωσία, αλλά κι επειδή - αποδίδουμε εδώ τα λόγια του - οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μόλις υποστεί μια συντριπτική ήττα στο Αφγανιστάν τον προηγούμενο Αύγουστο. Όπως και το 2013, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πούτιν έλαβε πεντακάθαρα το μήνυμα, ακόμη και αν ο Μπάιντεν, στην ομιλία του στις 31 Μαΐου, τα διόρθωσε λέγοντας: "Οποιαδήποτε χρήση πυρηνικών όπλων σε αυτή τη σύγκρουση, σε οποιαδήποτε κλίμακα, θα ήταν εντελώς απαράδεκτη για μας και για τον υπόλοιπο κόσμο και θα είχε σοβαρές συνέπειες." Αλλά να φάνηκε αυτό το τελευταίο μήνυμα αρκετά αποτρεπτικό και πειστικό στα μάτια του Πούτιν και των γύρω του; Μπορεί κανείς να αμφιβάλλει.
Πέραν τούτου, τι λένε οι "γεωστρατηγοί" των τηλεοπτικών πλατό; Πρώτα απ' όλα, πρέπει να σημειώσουμε ότι τον Δεκέμβριο του 2021, όλοι συμφωνούσαν εν χορώ ότι μια ρωσική εισβολή ήταν "εξαιρετικά απίθανη"· τώρα εξακολουθούν να λένε ότι ο Πούτιν δεν θα τολμούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα γνωρίζοντας ότι "θα είχε απέναντί του τη διεθνή κοινότητα, και θα γινόταν ακόμη και παρίας". Μεγάλη υπόθεση για τον άνθρωπο που καθώς αποχωρούσε, στις 16 Σεπτεμβρίου, από τη διάσκεψη της Σαμαρκάνδης, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι ηγέτες της Κίνας, της Ινδίας, της Τουρκίας και του Ιράν, γνώριζε ήδη ότι το σχέδιό του για την προσάρτηση των τεσσάρων ουκρανικών επαρχιών -με τις πιθανές πολιτικές, στρατιωτικές και πυρηνικές συνέπειές του- δεν θα υποστηριζόταν από τα μέλη του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης. Και πράγματι, ο Σι Τζινπίνγκ δήλωσε με την ευκαιρία αυτή: "Η Κίνα είναι πρόθυμη να συνεργαστεί με τη Ρωσία για να αναλάβει την ευθύνη της ως μεγάλη δύναμη, και να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο, προσδίδοντας σταθερότητα και θετική ενέργεια σε έναν κόσμο χαοτικό". Ο Ναρέντρα Μόντι, πιο άμεσος, δεν δίστασε να πει: "Εξοχότατε, ξέρω ότι δεν είναι ώρα για πόλεμο", ενώ ο Ερντογάν πήρε επίσης αποστάσεις από τον Ρώσο σύμμαχό του. Την ίδια αυτή 16η Σεπτεμβρίου, ο Μπάιντεν δήλωνε σε θεατρικό τόνο: "Μην το κάνετε, μην το κάνετε, μην το κάνετε, θα αλλάξετε το πρόσωπο του πολέμου όπως ποτέ άλλοτε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο", που σήμαινε: μην χρησιμοποιήσετε πυρηνικά όπλα. Δεν είμαστε συνήγοροι του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, αλλά είναι σαφές ότι είναι καλά πληροφορημένοι (και για ευνόητους λόγους...) και ότι αν ο Μπάιντεν επιμένει στην πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων από τον Πούτιν, είναι επειδή έχει λόγους να το κάνει.
Επομένως, μετά τη σύνοδο κορυφής της Σαμαρκάνδης, ο Πούτιν ήξερε τι να περιμένει από τη διπλωματική θέση των συμμάχων του, και γι' αυτό την είχε ήδη αγνοήσει όταν, τέσσερις ημέρες αργότερα, με τη σύμφωνη γνώμη του φυσικά, οι κατοχικές διοικήσεις των εδαφών του Λουχάνσκ, του Ντονέτσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζιας ανακοίνωσαν δημοψηφίσματα για την προσάρτησή τους στη Ρωσία. Την επόμενη μέρα, στις 21 Σεπτεμβρίου, υπέγραψε ένα διάταγμα μερικής επιστράτευσης (στην πραγματικότητα, ένα διάταγμα επιστράτευσης με δυνατότητα παράτασης), επιβεβαιώνοντας έτσι ότι η αστυνομική του επιχείρηση είχε γίνει ένας κανονικός πόλεμος, και μάλιστα ένας "αμυντικός πόλεμος κατά της Δύσης". Λίγες ώρες αργότερα, ο Βανγκ Βενμπίν, ένας από τους εκπροσώπους του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, δήλωσε: "Η εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών πρέπει να γίνεται σεβαστή... Η Κίνα καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να επιλύσουν τις διαφορές τους μέσω διαλόγου και διαβουλεύσεων και είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τη διεθνή κοινότητα για να συνεχίσει να διαδραματίζει εποικοδομητικό ρόλο στην αποκλιμάκωση της κατάστασης." Όπως και στη σοβιετική εποχή, είναι απαραίτητο να αποκωδικοποιήσουμε το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί το ΚΚΚ τη συγκεκριμένη αυτή στιγμή· αν οι Κινέζοι αντέδρασαν άμεσα και δημόσια, κάτι που δεν συνηθίζουν, είναι επειδή έχουν και αυτοί σοβαρούς λόγους για να το κάνουν.
Την Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου, δύο ημέρες πριν ανακοινωθούν τα "σοβιετικά ποσοστά" της ψήφου υπέρ της προσάρτησης στο νοθευμένο δημοψήφισμα, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν δήλωσε: "Έχουμε καταστήσει σαφές στο Κρεμλίνο, άμεσα, ιδιωτικά και σε πολύ υψηλό επίπεδο, ότι οποιαδήποτε χρήση πυρηνικών όπλων θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τη Ρωσία και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα απαντήσουν αποφασιστικά. Ήμασταν σαφείς και συγκεκριμένοι σχετικά με το τι αυτό θα συνεπαγόταν". Οι παρατηρήσεις του Σάλιβαν αντιπροσώπευαν "την τελευταία προειδοποίηση των ΗΠΑ" μετά την ελάχιστα συγκαλυμμένη πυρηνική απειλή που διατύπωσε ο Πούτιν στην ομιλία του στις 21 του μηνός και την οποία επανέλαβε ο υπουργός Εξωτερικών Λαβρόφ, ο οποίος δήλωσε ότι οι προσαρτημένες περιοχές θα τύχουν "πλήρους προστασίας".
Το πρόβλημα είναι ότι τον Ιούνιο του 2022, αξιωματούχοι με επιρροή στην αμερικανική διοίκηση "επέλεξαν να ενημερώσουν τους δημοσιογράφους ότι αν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν χρησιμοποιούσε πυρηνικά όπλα στο πλαίσιο της επιθετικότητάς του κατά της Ουκρανίας, η απάντηση των ΗΠΑ θα ήταν σχεδόν σίγουρα μη πυρηνική... Ο πρόεδρος [Μπάιντεν] πρέπει να καταλάβει ότι τέτοιες απερίσκεπτες δηλώσεις, οι οποίες αντανακλούν τις αφελείς ελπίδες ορισμένων, αλλά αγνοούν τις σκληρές απαιτήσεις της ασφάλειας σε έναν επικίνδυνο κόσμο, θα οδηγήσουν σε καταστροφές. Κινδυνεύουν να ενθαρρύνουν τον Πούτιν να σπάσει το πυρηνικό ταμπού που ισχύει μετά το 1945". Αν αυτό συμβεί, όπως γράφουν οι δύο πρώην ανώτεροι αξιωματούχοι, τότε πράγματι, για άλλη μια φορά, ο Πούτιν θα έχει λάβει ξεκάθαρα το μήνυμα. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος είναι σήμερα αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, έγραψε στον λογαριασμό του στο Telegram ότι "η Ρωσία έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό της με πυρηνικά όπλα, εάν πιεστεί πέρα από τα όριά της, και αυτό σίγουρα δεν αποτελεί μπλόφα".
Μπροστά στην επανάληψη των απειλών, οι τηλεοπτικοί πολιτολόγοι μας προβάλουν το ύστατό τους επιχείρημα: "Ο Πούτιν δεν αποφασίζει μόνος του, ακόμη και αν ο ίδιος δίνει την εντολή [για το πυρηνικό πυρ]". Ναι, πράγματι, αλλά αυτό φανερώνει άγνοια για την πραγματική φύση αυτής της φατρίας, της οποίας ο νόμος είναι μαφιόζικης προέλευσης: ανήκει μόνο σε αυτήν όποιος έχει αποδείξει την απόλυτη υποταγή του και γνωρίζει πολύ καλά ότι οποιαδήποτε παρέκκλιση θα είναι η τελευταία. Εξάλλου, στον τέταρτο κύκλο, αυτόν των ολιγαρχών και των οικονομικών υπευθύνων, έχουν σημειωθεί δώδεκα αυτοκτονίες από τις αρχές του 2022. Ο νοών νοείτο.
Τέλος, θα κλείσουμε με το αξίωμα που θα αποτελέσει και την αρχή του επόμενου "Τετράδιου πολέμου" (λιγότερο εστιασμένου στο πυρηνικό ζήτημα): για πολλούς λόγους που θα πρέπει να αναπτυχθούν, ο Πούτιν βρίσκεται στον όγδοο πόλεμό του και δεν έχει αποδεχτεί ποτέ μία ήττα.
Jean-Marc Royer - 30 Σεπτεμβρίου 2022
Ο Jean-Marc Royer είναι Γάλλος μηχανικός και ιστορικός
