Οι μηχανικοί του χάους
"Ένα μυρμήγκι δεν πρέπει να ξέρει πώς λειτουργεί η μυρμηγκοφωλιά."
*
"Το καρναβάλι, έλεγε ο Γκαίτε, περπατώντας στους δρόμους της Ρώμης, είναι μια γιορτή που ο λαός προσφέρει στον εαυτό του." Σχεδόν παντού, στην Ευρώπη και αλλού, η άνοδος των λαϊκισμών έχει πάρει τη μορφή ενός ξέφρενου χορού που ανατρέπει όλους τους καθιερωμένους κανόνες και τους μετατρέπει στο αντιθετό τους.
Στα μάτια των ψηφοφόρων τους, τα ελαττώματα των λαϊκιστών ηγετών μεταμορφώνονται σε προτερήματα. Η απειρία τους είναι η απόδειξη ότι δεν ανήκουν στον διεφθαρμένο κύκλο των ελίτ και η ασχετοσύνη τους η εγγύηση της αυθεντικότητάς τους. Οι εντάσεις που προκαλούν σε διεθνές επίπεδο απεικονίζουν την ανεξαρτησία τους και τα fake news που κατασκευάζει η προπαγάνδα τους, το σήμα κατατεθέν της ελευθερίας της σκέψης τους.
Στον κόσμο των Donald Trump, Boris Johnson και Matteo Salvini, κάθε μέρα ξημερώνει και με μία νέα γκάφα, μία νέα πολεμική, ένα νέο ένδοξο κατόρθωμα. Ωστόσο, πίσω από τις αχαλίνωτες εκδηλώσεις του λαϊκίστικου καρναβαλιού, κρύβεται η σκληρή δουλειά δεκάδων spin-doctors, ιδεολόγων και, όλο και πιο συχνά, επιστημόνων και ειδικών των Big Data, χωρίς τους οποίους αυτοί οι λαϊκιστές ηγέτες δεν θα είχαν βρεθεί ποτέ στην εξουσία.
Αυτοί είναι οι μηχανικοί του χάους, τους οποίους περιγράφει ο Giuliano da Empoli. Από την απίστευτη ιστορία της μικρής εταιρείας web-marketing που έγινε το πρώτο ιταλικό κόμμα, τους φυσικούς που εξασφάλισαν τη νίκη του Brexit και τους επικοινωνιολόγους που άλλαξαν το πρόσωπο της Ανατολικής Ευρώπης μέχρι τους θεωρητικούς της αμερικανικής δεξιάς που εκτόξευσαν τον Donald Trump στον Λευκό Οίκο, η συναρπαστική και πρωτόγνωρη αυτή έρευνα αποκαλύπτει τα παρασκήνια του παγκόσμιου λαϊκιστικού κινήματος. Κι έτσι προκύπτει μία γαλαρία από ιδιόμορφους χαρακτήρες, σχεδόν όλοι τους άγνωστοι στο ευρύ κοινό, οι οποίοι ωστόσο αλλάζουν τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού και το πρόσωπο των κοινωνιών μας.
Giuliano da Empoli, Οι μηχανικοί του χάους, εκδόσεις JC Lattès / Le Masque (2019)
Όταν οι "μηχανικοί του χάους" σπέρνουν τους σπόρους του εμφυλίου πολέμου και προσπαθούν να συγχωνεύσουν την άκρα δεξιά με την άκρα αριστερά
Brice Couturier
France culture, 1η Ιανουαρίου 2020
*
Αυτοί που χειραγωγούν την κοινή γνώμη έχουν αναλάβει δράση για να αποσταθεροποιήσουν τις δημοκρατίες μας. Κυνικοί και ειδικοί σε ψηφιακές τεχνολογίες· είναι πραγματικά επικίνδυνοι.
Ο συγγραφέας του βιβλίου που θα ήθελα να συστήσω στους ακροατές μας τώρα που ξεκινάει η χρονιά [το κείμενο προέρχεται από μία εκπομπή στο γαλλικό ραδιοφωνικό σταθμό France culture -σ.σ.], είναι ένας τακτικός καλεσμένος της εκπομπής αυτής, ο Giuliano da Έμπολι. Έχει δημοσιεύσει φέτος στις εκδόσεις Lattès, ένα ζωντανό και ευανάγνωστο βιβλίο, πολύ διαφωτιστικό για τις τεχνολογίες χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Ο τίτλος του: Οι μηχανικοί του χάους. Πρόκειται για μία εξαιρετικά τεκμηριωμένη έρευνα για τους περίφημους "spin-doctors" ή "τεχνολόγους της πολιτικής", όπως τους αποκαλούν στη Ρωσία.
Είτε λέγονται Steve Bannon, Milo Yannopoulos, ή Arthur Finkelstein, οι άνθρωποι αυτοί κατάφεραν να σφραγίσουν τον εκλογικό θρίαμβο απρόσδοκητων και απίθανων θεμάτων και υποψηφίων. Ο συγγραφέας τους ονομάζει "Dr. Strangelove της πολιτικής."
Είναι κατ' αρχήν οι πρωταθλητές του αλγορίθμου, αλλά και γεωμέτρες των λαϊκών παθών, όπως και ειδικοί σε θεωρίες συνωμοσίας. Η ουσία της τεχνικής τους συνίσταται στη συνάθροιση του θυμού και των φόβων, προκειμένου να μεταβληθούν σε κινήματα κοινής γνώμης.
Αλλά το κύριο όπλο τους είναι o χλευασμός, οι μπουφόνικες σαχλαμάρες, που ακυρώνουν κάθε λογικό επιχείρημα. Ας αναλογιστούμε το επεισόδιο του Black Mirror που είχε τίτλο The Waldo Show, το οποίο δείχνει την αδυναμία των κλασικών, κανονικών πολιτικών, απέναντι στο αποσταθεροποιητικό χιούμορ ενός εικονικού, σαρκαστικού, χυδαίου και κακού χαρακτήρα - στην περίπτωση αυτή, μια μικρή αρκούδα που χειρίζεται ένας αποτυχημένος ηθοποιός, θέλοντας να πάρει εκδίκηση για τη ζωή του.
Η Ιταλία υπήρξε το πολιτικό εργαστήριο του κόσμου, εξηγεί ο da Empoli. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το βιβλίο του ξεκινά με τη χώρα αυτή. Εκεί δοκιμάστηκαν, πριν από οπουδήποτε αλλού, από έναν επιστήμονα της πληροφορικής, τον Gianroberto Casaleggio, οι νέες τεχνικές μαζικής χειραγώγησης.
Σχεδίασε ένα λογισμικό που επέτρεπε την οργάνωση συζητήσεων πάνω στο θέμα της διαφθοράς των ελίτ. Ένας αλγόριθμος εντοπίζει τα πιο δημοφιλή συνθήματα. Η γενική εμφάνιση του σάιτ φαινόταν εντελώς ελεύθερη και αδόμητη. Στην πραγματικότητα, ο Casaleggio έλεγχε το αρχιτεκτόνημά του με τρόπο εμμονικό. Η θεωρία του; "Ένα μυρμήγκι δεν πρέπει να ξέρει πώς λειτουργεί η μυρμηγκοφωλιά."
"Οι αλγόριθμοι που επεξεργάστηκαν οι μηχανικοί του χάους, γράφει ο da Empoli, δίνουν στον καθένα την εντύπωση ότι βρίσκεται στην καρδιά μιας ιστορικής επανάστασης, ότι έγινε επί τέλους ένας παράγοντας της ιστορίας." Έτσι γεννήθηκε το Κίνημα των 5 Αστέρων."
"Το κίνημα των 5 Αστέρων έχει σαφώς έναν ολοκληρωτικό προσανατολισμό, γράφει ο Giuliano da Empoli, με την έννοια ότι ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει όχι απλά ένα μέρος, αλλά ολόκληρο τον λαό. Δεν προσπαθεί πραγματικά να μπει στο κλασικό κοινοβουλευτικό παιχνίδι - ένα σύστημα που θεωρεί ξεπερασμένο, αλλά να "οδηγήσει την Ιταλία σε ένα νέο πολιτικό καθεστώς: την άμεση δημοκρατία, στην οποία οι εκπρόσωποι των πολιτών εξαφανίζονται" και όπου οι αποφάσεις υποτίθεται ότι προέρχονται απευθείας από τον "λαό", ο οποίος θα εκφράζεται ανά πάσα στιγμή, χάρη στα σάιτ ... που ελέγχονται από το κίνημα.
Όπως το διαπιστώνουμε τώρα, τα Πέντε Αστέρια έχουν ξεθωριάσει στην Ιταλία. Στη θέση του, ένας πιο κλασικός λαϊκισμός, τοποθετημένος σαφώς στην άκρα δεξιά, αυτός του Matteo Salvini, επωφελήθηκε άμεσα από την απογοήτευση των ψηφοφόρων του.
Για να πάρουν την εξουσία, ποντάρουν στην οργή, σύμφωνα με τον da Empoli, "το κατ' εξοχήν, ναρκισσιστικό συναίσθημα, που προκύπτει από ένα αίσθημα μοναξιάς και αδυναμίας. Όσο περισσότερο νιώθουν oi άνθρωποι ότι απειλούνται από φαινόμενα που δεν καταλαβαίνουν ή ελέγχουν, τόσο ισχυρότερο είναι αυτό το ελατήριο.
Η τέχνη των λαϊκιστών spin-doctors συνίσταται στο να μεγιστοποιούν αυτήν την οργή και να την κατευθύνουν κατά των αποκαλούμενων "ελίτ" - των εκλεγμένων αντιπροσώπων, των ειδικών, των εκπροσώπων ενός θεσμού, εκείνων που φορούν κάποια στολή ... Τα πυρά τους στρέφονται ενάντια σε κάθε κάτοχο μιας αρχής.
Η οργή είναι ένας καλός τρόπος να προσελκύεις την προσοχή των χρηστών του Διαδικτύου. "Τώρα θα εξοργιστείτε πραγματικά με αυτό το σκάνδαλο", τους υπόσχονται εδώ. Και αλλού: "Να περιμένετε τα χειρότερα με αυτή την ιστορία". Τα κοινωνικά δίκτυα δημιουργούν αυθόρμητα αγανάκτηση και θυμό. Οι μηχανικοί του χάους γνωρίζουν την τέχνη της όξυνσης των συγκρούσεων, ο στόχος τους είναι η πόλωση. Σπέρνουν τους σπόρους του εμφυλίου πολέμου για να καρπωθούν τους καρπούς της δυσαρέσκειας. Οι "επιδημίες θυμού" που αποσταθεροποιούν τις δημοκρατίες μας συντηρούνται από χειριστές που έχουν πλήρη συνείδηση του τι κάνουν.
Πάρτε τον Steve Bannon, τον αρχιμάστορα της επικοινωνίας του Trump· ή τον Μίλο Yannopoulos. Πρόκειται για αληθινούς αλλοπρόσαλλους χαρακτήρες. Αρέσκονται στο να σοκάρουν, να παραβαίνουν, να σκανδαλίζουν. Η νέα ριζοσπαστική δεξιά της εποχής του Διαδικτύου δεν μοιάζει με τίποτα μ' αυτή του παρελθόντος. Καλλιεργεί τη χυδαιότητα, υπερηφανεύεται, αψηφεί τις συμβατικότητες. Και αυτό αρέσει!
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες μας, καταλήγει ο συγγραφέας του βιβλίου Μηχανικοί του Χάους, είναι η συγχώνευση του ακροδεξιού λαϊκισμού με τον ακροαριστερό λαϊκισμό. Και στον παρόντα χαοτικό πλαίσιο, αρκεί ένα απειροελάχιστο, απροσδόκητο γεγονός, ένας μαύρος κύκνος, για να επιταχύνει την δημιουργία αυτού του κοκτέιλ. Το οποίο μπορεί να αποδειχτεί εκρηκτικό.
Brice Couturier
NB. Ο Giuliano da Empoli είναι ένας αναγνωρισμένος ιταλο-ελβετός δημοσιογράφος. Υπήρξε πολιτικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού της Ιταλίας Matteo Renzi και σύμβουλος του υπουργού Πολιτισμού Francesco Rutelli. Το 2016 ίδρυσε το think tank Volta και το 2018 ήταν υποψήφιος γερουσιαστής με το Δημοκρατικο Κόμμα στην Τοσκάνη. 'Ετσι εξηγείται μάλλον και το τελικό του συζητήσιμο συμπέρασμα. [Σ.Σ.]
Μτφ. Σ.Σ.
**
Νέα διαρροή εγγράφων της Cambridge Analytica: "Εκτός ελέγχου η παγκόσμια χειραγώγηση"
Newsroom Lifo, 05.01.2019. Με πληροφορίες από Guardian
Νέα έγγραφα της Cambridge Analytica αποδεικνύουν παγκόσμια χειραγώγηση ψηφοφόρων σε συνέργεια με πολιτικούς, πολυεθνικές και μυστικές υπηρεσίες
*
Νέα διαρροή από δεκάδες χιλιάδες έγγραφα της Cambridge Analytica αποκαλύπτει μια άνευ προηγουμένου χειραγώγηση των ψηφοφόρων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Όλα ξεκίνησαν την Πρωτοχρονιά όταν ένας ανώνυμος λογαριασμός στο Twitter άρχισε να δημοσιεύει τα έγγραφα, δίνοντας στη δημοσιότητα links με υλικό σχετικά με τις εκλογές σε Μαλαισία, Κένυα και Βραζιλία.
Σε αυτά περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων αρχεία για το Ιράν, του οποίου ο ισχυρός στρατηγός Κασέμ Σολεϊμανί δολοφονήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και για τον Αμερικανό σύμβουλο εθνικής ασφαλείας Τζον Μπόλτον, που απολύθηκε πρόσφατα.
Τα έγγραφα προέρχονται από λογαριασμούς email και σκληρούς δίσκους της Μπρίτανι Κάιζερ, πρώην σύμβουλος της Cambridge Analytica, η οποία αποφάσισε να προβεί στις σχετικές αποκαλύψεις μετά και τις εκλογές στη Βρετανία τον περασμένο μήνα.
Το αδημοσίευτο υλικό αποκαλύπτει πώς η Cambridge Analytica βοήθησε να αναπτυχθεί μια "εξελιγμένη δομή εικονικών εταιρειών που σχεδιάστηκαν για να διοχετεύουν σκοτεινά χρήματα στην πολιτική", ανέφερε η Κάιζερ στην εφημερίδα Guardian.
Το υλικό δείχνει επίσης πως η Cambridge Analytica, μία πλέον ανενεργή εταιρεία πολιτικής συμβουλευτικής και συλλογής δεδομένων, φέρεται να εργαζόταν για ένα πολιτικό κόμμα στην Ουκρανία το 2017 ακόμη και όταν τελούσε υπό έρευνα για ρωσική ανάμιξη στις προεδρικές εκλογές του 2016.
Η Κάιζερ υποστηρίζει πως η πρόσβαση της Cambridge Analytica σε δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών του Facebook για να τους κατευθύνει στις πολιτικές καμπάνιες ήταν απλώς μέρος μιας μεγαλύτερης παγκόσμιας "επιχείρησης", στην οποία εμπλέκονται κυβερνήσεις, μυστικές υπηρεσίες, πολυεθνικές εταιρίες και προεκλογικές εκστρατείες που στόχο είχαν να χειραγωγήσουν και να επηρεάσουν τους πολίτες.
"Είναι εντελώς σαφές πως τα εκλογικά μας συστήματα είναι απολύτως εκτεθειμένα σε καταχρήσεις. Φοβάμαι πολύ τι θα συμβεί στις αμερικανικές εκλογές αργότερα φέτος και νομίζω πως ένας τρόπος για να προστατευτούμε είναι να αποκαλύπτουμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες", είπε η Κάιζερ.
