Θεολόγος Ψαραδέλλης
1943 - 2021
Ατρόμητος αγωνιστής και φίλος
Η απολογία του Θεολόγου στο στρατοδικείο της Χούντας
'Οταν ο Ψαραδέλλης εκλήθη να απολογηθή, ήρχησε λέγων:
Απολογούμενος, απολογούμαι για λογαριασμό όλων των εργατών. Διεξάγω αγώνα μαζί με όλους τους καταπιεζόμενους της γης. Είμαι εργάτης της Δ' Διεθνούς. 'Οταν άρχισε η καταπίεση...
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Θα σε καθήσω κάτω. Δια την κατηγορίαν να μας πεις.
ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ : Τα παραδέχομαι όλα.
Β' ΕΠΙΤΡΟΠΟΣ : 'Επαιρνες από την εργασίαν σου 6000 δραχμές, είχες γκαρσονιέρα, είχες γυναίκες. Που την είδες λοιπόν την καταπίεσιν;
ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ : Είσθε εκτός θέματος.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Από την Βουλγαρίαν, διατί σε έδιωξαν;
ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ : Αυτό αφορά εμένα και την βουλγαρική γραφειοκρατία.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Σε έβαλαν εις το τραίνο και σε έστειλαν από εκεί που ήλθες;
ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ : Είπα ότι αυτό αφορούσε εμένα και τη βουλγαρική γραφειοκρατία. Μια μέρα θα το κρίνη ο βουλγαρικός λαός.
ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΗΣ : Είσαι αρχηγός ή μέλος;
ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ : Αρνούμαι να απαντήσω. Αρχηγούς έχουν μόνο οι συμμορίες. 'Οχι οι πατριωτικές οργανώσεις.
Αγορεύων, ο κ Επίτροπος είπεν ότι ως οπαδός της Δ' Διεθνούς ο κατηγορούμενος είναι τροτσκιστής. "Δι' αυτό δεν τον κράτησαν εις την Βουλγαρίαν -συνέχισε. Επειδή δεν είναι εκμεταλλεύσιμος δι' αυτούς. Δεν πρεσβεύει τας αρχάς των, αλλά πλησιάζει προς τους "μαοϊκούς". Τέλος, ο κ. Επίτροπος εζήτησε να του επιβληθή συνολική ποινή δι' όλα τα αδικήματα η κάθειρξις των δέκα ετών.
Μετά μίαν μικράν διακοπήν του δικαστηρίου καλείται να καταθέση ο πατήρ του κατηγορουμένου, αλλά μόλις λέγει ότι ο υιός του δεν είναι κομμουνιστής, ο κατηγορούμενος διαμαρτύρεται:
ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ : Τον ανακαλώ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Κάθησε κάτω. Τον πατέρα σου θα ανακαλέσης;
Β' ΕΠΙΤΡΟΠΟΣ : Δεν ήταν εις τους "Λαμπράκηδες";
ΜΑΡΤΥΣ : 'Ηταν, αλλά τον έδιωξαν.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Είναι από αυτούς που τρώνε από παντού ξύλο. Δεν στεριώνουν πουθενά.
Εν συνεχεία, το Στρατοδικείον απεσύρθη και εξέδωσε την προαναφερθείσαν απόφασιν.
*
Κατάθεση του Σάββα Μιχαήλ στην δίκη 17Ν για Ψαραδέλλη
από ΓΚ
[Στις 25 Ιουνίου, στη Δίκη του Κορυδαλλού κατά των φερομένων ως μελών της 17 Νοέμβρη, κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης του Θεολόγου Ψαραδέλλη, ο Σάββας Μιχαήλ (Σ. Μάτσας), γενικός γραμματέας του ΕΕΚ. Ο αστικός Τύπος αγνόησε πανηγυρικά όλους τους μάρτυρες υπεράσπισης του Ψαραδέλλη που κατέθεσαν εκείνη την μέρα, ακόμα και καταθέσεις σαν εκείνη του πρώην δημάρχου Χαλανδρίου και στελέχους του ΠΑΣΟΚ κ. Παττακού που ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτική κι επιβαρυντική για το ρόλο των διωκτικών αρχών, μήνες πριν την περιβόητη έκρηξη της βόμβας στα χέρια του Σάββα Ξηρού. Είναι πασιφανής ο κλοιός που έχει στηθεί γύρω από τη διαδικασία, που διεξάγεται ουσιαστικά ερήμην δημοσίου ελέγχου, με τον κραυγαλέα σκόπιμο αποκλεισμό της τηλεόρασης και το φιλτράρισμα των λεγομένων μέσα από τους δημοσιογράφους και τους πρακτικογράφους του Δικαστηρίου.
Ως συνήθως κι όπως αναμένονταν, τα Πρακτικά της Δίκης που ήρθαν στο φώς δίνουν μια πολύ αμυδρή, αν όχι στρεβλή, εικόνα αυτών που διαμείβονται στη διαδικασία. Λ.χ στη κατάθεση του Σ. Μιχαήλ παραλείπεται ένα επεισόδιο στην αρχή-αρχή της κατάθεσης. Όταν όπως πολλοί αριστεροί μάρτυρες ο Μιχαήλ ορκίστηκε όχι στο Ευαγγέλιο αλλά στην τιμή του και την υπόληψή του, ο εισαγγελέας Λάμπρου παρενέβη τονίζοντας και σχολιάζοντας ειρωνικά ότι ο "Σαμπετάϊ Μάτσας είναι Εβραίος" κι άρα γι’ αυτό το λόγο δεν ορκίζεται όπως οι Xριστιανοί. Ο μάρτυρας διαμαρτυρήθηκε έντονα για "τό πρόβλημα που έχει ο Εισαγγελέας με τους Εβραίους", επισημαίνοντας τον αντισημιτισμό της παρατήρησης, κι ο Πρόεδρος Μαργαρίτης παρενέβη τερματίζοντας γρήγορα τη διένεξη λέγοντας ότι "Έλληνες είναι όλοι όσοι γεννιούνται στην ελληνική γή"...
Δημοσιεύουμε παρακάτω την κατάθεση, όπως παρουσιάστηκε στα επίσημα Πρακτικά, διορθώνοντας μόνον τα εντελώς απαραίτητα, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των αυτηκόων μαρτύρων.]
*
Ο κ. Μάτσας Σαμπετάι του Μπενάκη, γεννηθείς το 1944, γιατρός, μένει στην Αθήνα. Ελάτε κ. Μάτσα. Θα ορκιστείτε;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Διαβεβαιώνω στην τιμή μου και στην υπόληψή μου. [....Ακολουθεί το επεισόδιο με τον Εισαγγελέα]
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Είστε γιατρός. Τί ειδικότητα;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Ακτινολόγος και δουλεύω και στο Πανεπιστήμιο.
Δ. ΖΩΤΟΣ (δικηγόρος υπεράσπισης): Θέλετε να πείτε στο Δικαστήριο κάτω από ποιες συνθήκες γνωρίσατε τον Ψαραδέλλη και αν έχετε μία κοινή διαδρομή που να μπορείτε να πείτε στο Δικαστήριο στοιχεία για την πολιτική διαδρομή-παρουσία την περίοδο που κατηγορείται ότι ήταν μέλος της 17Ν;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Η πρώτη γνωριμία που είχα ήταν διά του Τύπου τα χρόνια της χούντας. Για όλους, για τη δική μου γενιά, εγώ ήμουν φοιτητής τότε, ο Θεολόγος Ψαραδέλλης ήταν και παραμένει μια εμβληματική φυσιογνωμία του αντιδικτατορικού Κινήματος και στη συνέχεια του Τροτσκιστικού Κινήματος. Η θαρραλέα στάση του στα στρατοδικεία της χούντας και όλη η περιπετειώδης διαδρομή του στη σύγκρουση με τους διώκτες του, ήταν μια πηγή έμπνευσης σε μας, μια νέα γενιά που αφυπνιζόμαστε τότε πολιτικά . Όσον αφορά εμένα, έπαιξε βασικό ρόλο στον προσανατολισμό μου, όταν μετακινήθηκα πέρα από το παραδοσιακό Κόμμα του ΚΚΕ για να κατευθυνθώ στο χώρο του Τροτσκισμού.
[ Εδώ παρενέβη ο Πρόεδρος ρωτώντας τον μάρτυρα εάν είναι κι αυτός τροτσκιστής. Ο γραμματέας του ΕΕΚ επιβεβαίωσε την τροτσκιστική του πολιτική ταυτότητα]
Δ. ΖΩΤΟΣ: Με ποιον τρόπο έγινε αυτό;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Η θαρραλέα στάση του στο στρατοδικείο μας έκανε μεγάλη εντύπωση. Όταν ο στρατοδίκης του είπε "οι σύντροφοί σου οι Κομμουνιστές της Βουλγαρίας σε παραδώσανε σε μας", στη χούντα, η στάση του Θεολόγου Ψαραδέλλη ήταν μια στάση αρχών. Είπε "αφήστε, αυτή είναι μια υπόθεση που οι Βούλγαροι εργάτες θα την καθαρίσουν με τη γραφειοκρατία. Εσείς κάντε τη δουλειά σας. Εγώ είμαι ένας εργάτης, μαχητής της 4ης Διεθνούς..." Αυτή η θαρραλέα στάση σε εμάς, νέους τότε ανθρώπους, έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στη πολιτική μας ωρίμανση. Τον Θεολόγο Ψαραδέλλη προσωπικά τον γνώρισα πολύ αργότερα, για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, γιατί εγώ ανήκα κι ανήκω σε ένα άλλο ρεύμα στον χώρο του Τροτσκισμού. Τον πρωτοσυνάντησα στο Παρίσι για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια διασταυρώθηκαν οι δρόμοι μας και στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και στους μαζικούς αγώνες εκείνης της περιόδου.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Από τη μεταπολίτευση και μετά έχετε μία παράλληλη πορεία στα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδας με τον Ψαραδέλλη; Τί μπορείτε να πείτε γι αυτή την περίοδο που ενδιαφέρει το Δικαστήριο;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Επαναλαμβάνω ότι εγώ ανήκα σε ένα άλλο ρεύμα, ώρες-ώρες με ανταγωνιστικές σχέσεις, αλλά σε όλους μας, σε όλο το χώρο της Αριστεράς γενικότερα, παρέμεινε ένα αίσθημα σεβασμού στην όλη στάση αρχών που κρατούσε ο Θεολόγος Ψαραδέλλης απέναντι στα μεγάλα ζητήματα που αφορούσαν την εργατική τάξη, το λαό και το Κίνημά μας.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Αυτή τη στάση αρχών, την εξέφραζε πολύ συγκεκριμένα και δημόσια στις εκδηλώσεις σας, στις διαδηλώσεις;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Σε όλους όσους είχαν με τον έναν ή τον άλλο βαθμό εμπλοκή στο χώρο της Αριστεράς, ήταν γνωστή η εμμονή του Θεολόγου Ψαραδέλλη στις αρχές του Τροτσκιστικού Κινήματος, στην ανάγκη η χειραφέτηση της εργατικής τάξης να είναι έργο της ίδιας της εργατικής τάξης και όχι υποκαταστάτων, στην ανάγκη για ριζικές κοινωνικές αλλαγές μέσα από τη μαζική λαϊκή κινητοποίηση και όχι μέσω μειοψηφικών ομάδων που θα υποκαθιστούσαν την εργατική τάξη στον ιστορικό της ρόλο. Με άλλα λόγια, μια και ξέρουμε για ποιο λόγο γίνεται αυτή η Δίκη, είναι αδύνατον για όποιον γνώριζε την πολιτική πορεία του Θεολόγου Ψαραδέλλη, να τον συνδέσει με τη 17Ν.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Ξέρετε, αυτό μας το έχουν πει πολλοί μάρτυρες, αλλά με έναν τρόπο λίγο αξιωματικό. Είναι μία δήλωση που κάνουν οι μάρτυρες, τα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτή τη δήλωση, μπορείτε να τα περιγράψετε;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Ακόμα και τον καιρό της δικτατορίας, γράφοντας άρθρα στον διεθνή τροτσκιστικό Τύπο, ανοικτά τασσόταν κατά των μεθόδων της "ατομικής τρομοκρατίας", όπως έγραφε, και υπέρ της ανάγκης μαζικών μορφών δράσης. Ήταν γνωστή η ορθοδοξία του, ας το πούμε έτσι και σε γραπτά κείμενα και στις όποιες ομιλίες ή παρεμβάσεις ή στο συνδικαλιστικό Κίνημα ή οπουδήποτε αλλού μπορούσε κανείς να τον δει, φίλος ή και αντίπαλος.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Αν αυτό μπορούμε να πούμε, ότι υπάρχει μία τέτοια εικόνα που λέτε. Υπάρχει μια δεύτερη εικόνα. Εσείς λέτε ότι είναι ασύμβατο. Δεν ταιριάζει, δεν σας κολλάει εν πάση περιπτώσει ότι μπορούσε αυτός ο άνθρωπος με αυτή την δημόσια εικόνα να είναι ταυτόχρονα και σε ένα άλλο πολιτικό σχέδιο, σχήμα κλπ. Όμως αυτό έχει ομολογήσει ότι "εγώ έχω συμμετάσχει σε μία ληστεία" και λέει και ένα πρόσχημα, ένα κίνητρο, ότι το έκανε για να βγάλει ένα βιβλίο του Πουλιόπουλου. Αυτό πώς δικαιολογείται με αυτή την προσωπικότητα την συγκροτημένη που περιγράφετε, την αφιερωμένη στον αγώνα της εργατικής τάξης, αφιερωμένη στο πολιτικό κίνημα και στον μαζικό αγώνα; Πώς συμβιβάζεται αυτό;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Όταν πρωτοακούστηκε αυτό το πράγμα, όταν πρωτοδιαβάστηκε ακριβέστερα στον Τύπο, όντως εμφανίστηκε σαν ένας γρίφος. Πώς γίνεται ένας άνθρωπος ο οποίος είναι ρητά και δια βίου, όχι απλώς στα λόγια, με τον ίδιο τον τρόπο ζωής του, με την πράξη μιας ολόκληρης ζωής να είναι αντίθετος στην δράση μικρών ένοπλων ομάδων ατομικής βίας, και ταυτόχρονα να έχει εμπλακεί σε μια τέτοια ομάδα και μάλιστα για να κάνει μια ληστεία; Όταν το παρακολουθήσει κανένας αυτό προσεκτικά και ο υποφαινόμενος αυτό έκανε διαβάζοντας τον Τύπο και την κατάθεση όπως δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες εκείνη την εποχή, βλέποντας το σκεπτικό που παρουσίασε ο Ψαραδέλλης, όσο σε ορισμένους να φαίνεται παράδοξο ή περίεργο, η δήλωσή του "ότι συμμετείχα και έκανα τον τσιλιαδόρο σε μία ληστεία για να βγει το βιβλίο του Παντελή Πουλιόπουλου", αυτό όντως είναι συμβατό με τον άνθρωπο που όσοι ήμασταν μέσα στο κίνημα είχαμε γνωρίσει. Πίστευε ότι θα μπορούν να λυθούν τα προβλήματα του κινήματος αν γυρνάγαμε στις πηγές. Ο Παντελής Πουλιόπουλος, Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ και ιδρυτής του τροτσκισμού στην Ελλάδα είχε γράψει αυτό το βιβλίο [Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα; -1934]. Ο Θεολόγος Ψαραδέλλης πίστευε ότι αν γυρίσουμε στις πηγές, με αυτόν τον τρόπο θα πάρει ξανά το κίνημα μπροστά και θα βγει από τα αδιέξοδα της μεταπολίτευσης. Αυτό βρίσκεται μέσα στη λογική του Ψαραδέλλη. Όποιος ήξερε την εμμονή του στη προπαγανδιστική ισχύ που θα είχε μια επανέκδοση των γραπτών του Πουλιόπουλου, μπορούσε να περιμένει ότι θα το έλεγε κάτι τέτοιο. Από αυτή την άποψη έκανε την ενέργεια την οποία παραδέχεται ότι έκανε για να υπηρετήσει, κατά την γνώμη μου με έναν πολύ λαθεμένο τρόπο, το πρόταγμα του τροτσκισμού: να προωθηθεί η προοπτική της καθολικής κοινωνικής χειραφέτησης μέσα από τη λαϊκή μαζική κινητοποίηση. Είναι αδύνατο να έκανε την ενέργεια του 1983 σε συνεργασία ή εντασσόμενος σε μια ομάδα που υπηρετεί ένα άλλο πρόταγμα. Είναι σαν να λες σε έναν τροτσκιστή να συνεργαστεί με κάποιους σταλινικούς για να βγάλει έναν βιβλίο του Τρότσκι. Αυτό δεν πρόκειται να γίνει, όπως είναι αδύνατο και το αντίθετο, να ενταχθείς σε μια τροτσκιστική οργάνωση για να εκδώσεις ένα βιβλίο του Στάλιν! Είναι διαμετρικά αντίθετα, ανταγωνιστικά προτάγματα για την κοινωνική χειραφέτηση. Το ότι έκανε αυτή την ενέργεια, επαναλαμβάνω, κατά την γνώμη μου μια οριακά λαθεμένη πράξη, για να υπηρετήσει την βασική του σκέψη, είναι συμβατό με ό,τι ξέραμε γι’ αυτόν. Ο Ψαραδέλλης έλεγε πάντα ότι η λύση του προβλήματος του τροτσκιστικού κινήματος ήταν ο Πουλιόπουλος, όχι η ατομική βία.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Εσείς ήσασταν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο του΄80-΄85;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Ναι, στην Ελλάδα ήμουν.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Το θέμα Τσιρώνη-Σκανδάλη.....
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Το θυμάμαι γιατί ο αδικοχαμένος Τσιρώνης ήταν και συνάδελφος, γιατρός.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Τί εικόνα έχετε γι αυτούς τους δύο ανθρώπους;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Ιδιαίτερα ο Τσιρώνης, γνωστός από παλιά γιατρός, ήταν ένας συντηρητικός άνθρωπος που αργότερα συγκλονίστηκε και μετακινήθηκε πολιτικά λόγω της θητείας στο κολαστήριο του Αϊ-Στράτη. Έγινε κεντροαριστερός, θα λέγαμε στην σημερινή πολιτική γλώσσα. ΄Ηταν ένας ιδιόρρυθμος άνθρωπος και δυστυχώς αθώο θύμα των συνθηκών της πρώτης μεταπολίτευσης. Ο Σκανδάλης ήταν μια βασανισμένη ύπαρξη, οπαδός αυτού του ιδιόρρυθμου ανθρώπου. Από αυτή την άποψη ήταν κι αυτός μία ιδιόρρυθμη αντιφατική παρουσία στο όλο σύνθετο τοπίο της μεταπολίτευσης, ιδιαίτερα της πρώτης μεταπολίτευσης. Πέραν τούτων εγώ προσωπικά δεν ξέρω γιατί δεν είχα καμία προσωπική ή πολιτική σχέση με αυτούς τους δύο ανθρώπους.
Δ. ΖΩΤΟΣ: Μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ο Σκανδάλης - αυτός ο οπαδός του Τσιρώνη, του ιδιόρρυθμου που είχε ανακηρύξει το σπίτι του ανεξάρτητο κράτος - μπορούσε να έχει σχέση με συνωμοτική οργάνωση;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Όχι. Δηλαδή για όποιον έβλεπε πρόσωπα και πράγματα απ΄ έξω ,όπως όλοι εμείς οι άλλοι που ανήκαμε σε άλλα ρεύματα, τάσεις μέσα στον χώρο της Αριστεράς, θεωρούσαμε όλα αυτά σαν ιδιορρυθμίες που εξηγούνταν ίσως με την αντιφατικότητα της κατάστασης μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, αλλά όχι , προς Θεού, με κάποια σύνδεση με μια κλειστή συνωμοτική ομάδα.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Πρόεδρος έχει το λόγο.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Πότε έχετε γεννηθεί;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Το 1947.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: ΄44 μου φαίνεται γράφει το χαρτί.
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Είμαι γεννημένος το 1947.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Πότε έχει γεννηθεί ο κ. Ψαραδέλλης;
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Είναι λίγο μεγαλύτερός μου απ΄ ό,τι ξέρω.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Σας ρώτησα γιατί σημείωσα ότι σας έκανε εντύπωση η στάση του σε σας τους νεότερους. Όταν είδα ότι έχετε ένα χρόνο διαφορά....
Σ. ΜΑΤΣΑΣ: Όχι και ένα χρόνο; Ήμουν ακόμα φοιτητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν είχα συζητήσει πράγματι με ανθρώπους της 4ης Διεθνούς, κλπ. Βλέπω ότι είστε πάρα πολύ ευφυής άνθρωπος και κάνετε επεξεργασίες πάρα πολύ λεπτοφυείς. Όμως με ανθρώπους οι οποίοι παίρνουν το πιστόλι εάν τους ήξερα και καθόμαστε και συζητάγαμε μαζί και πίναμε δυο ούζα και παίζαμε ένα τάβλι θα τους το πέταγα το πιστόλι στην άκρη. Τις δικές σας ιδέες ούτε θα προσπαθούσα καθόλου... Σας ευχαριστώ να πάτε στο καλό.
