Ποια ήταν η πρώτη σκέψη που έκανες όταν το διάβασες; Το είδες πρώτα ή το διάβασες;
Είχα δει την ταινία όταν ήμουν μικρός. Τη θυμόμουν αμυδρά. Αυτό το σκοτεινό τοπίο και την περίεργη ατμόσφαιρα. Είχα την αίσθηση ότι ήταν μια σκληρή ταινία. Όταν διάβασα το βιβλίο, μου φάνηκε πολύ δυνατή και αστεία η ιστορία. Πολύ γκροτέσκο, πολύ μαύρο και όλα οριακά, όλα στα άκρα. Περιγράφει ένα τοπίο και μια κοινωνία που θα μπορούσες να αποκαλέσεις «κοινωνία παγκοσμιοποίησης» ενός καθεστώτος που πάει να γίνει ολοκληρωτικό. Και μετά βλέπεις ένα παιδί και μια παρέα που το πρωί πηγαίνουν στο σχολείο και το βράδυ δείχνουν τον αληθινό τους ίσως εαυτό, αυτό που θα ήθελαν να κάνουν. Μια απόλυτη αντίδραση που τη βγάζουν μέσα από το κακό και μέσα σε αυτό και με πράξεις που έχουν σχεδόν ολέθριο αποτέλεσμα σε τρίτους.
Όταν βγήκε το «Κουρδιστό Πορτοκάλι», η περίληψη έγραφε ότι ήταν μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ισχύει σήμερα;
Νομίζω πως για την εποχή του το έργο ήταν πολύ προφητικό. Το πιο κοντινό σημείο του με το σήμερα, νομίζω, είναι το ότι ζούμε σε ένα καθεστώς ολοκληρωτικό – δεν εννοώ στην Ελλάδα, αλλά παγκοσμίως. Είμαστε πολύ κοντά στο να ομογενοποιηθούμε ή να έχουμε όλοι την ίδια κατεύθυνση.
Η βία τι ρόλο έχει σήμερα;
Η βία υπήρχε ανέκαθεν και υπάρχει πρώτα μέσα μας. Το ζήτημα είναι πώς τη διαχειριζόμαστε. Είναι ένα θέμα πολύ επίκαιρο, η βία, ο φασισμός. Ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Η βία έρχεται από το μεγάλο «θέλω» που έχει ο καθένας μας, είτε το βγάζει σε ένα κοινωνικό σύνολο, είτε το βγάζει στην οικογένειά σου, στον άνθρωπό σου. Υπάρχει πάντα αυτό το τεράστιο εγώ που σε κάνει να λειτουργείς φασιστικά. Το ίδιο διαχρονικό είναι το θέμα τού πώς μέσα σε αυτή την κοινωνία μπορείς να επανατοποθετηθείς απέναντι στο καλό ή το κακό.
Η βία απαντά με βία;
Ναι. Αυτό είναι το φοβερό. Βλέπεις ανθρώπους που διαδηλώνουν, τα σπάνε όλα, είναι αντιεξουσιαστές και λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί και η εξουσία την οποία μάχονται. Ασκούν την ίδια βία κάπου αλλού. Επίσης, η βία δεν θεραπεύει τη βία. Για μένα το πιο επικίνδυνο είναι να έχεις καταπιεσμένη βία. Δεν λέω να βγεις έξω και να τα σπάσεις, αλλά να το συνειδητοποιήσεις και να τη διαχειριστείς. Το χειρότερο, το πιο επικίνδυνο, είναι να βγαίνει έμμεσα.
Έχεις συνειδητοποιήσει τη δική σου βία;
Με απασχολεί. Όταν θυμώνω ή οργίζομαι, όταν κάποιος μου ξυπνάει αυτό το συναίσθημα, αρχίζω να ψάχνομαι. Τελικά, έχει πολύ μικρή σημασία αυτό που κάνει ο απέναντί μου, ας κάνει ό,τι θέλει. Σημασία έχει αυτό που πηγάζει από μένα. Να το διαχειριστώ. Να προσπαθήσω να μπω σε μια διαδικασία καλλιέργειας. Προσπαθώ να μην κυριαρχεί το ένστικτο, το ζωικό.
Είναι θυμωμένη η γενιά σου;
Αν είναι θυμωμένη η δική μου γενιά, τι να πει η γενιά που βγαίνει τώρα από το σχολείο; Εμείς προλάβαμε τουλάχιστον τη φούσκα, έστω το τελείωμά της. Τώρα τα παιδιά είναι στο ξεφούσκωμα και βλέπουν κατευθείαν το αδιέξοδο. Αυτή, νομίζω, είναι μια γενιά που κανονικά πρέπει να τα σπάσει όλα.
Εσένα αυτή η κατάσταση σε έχει δυσκολέψει;
Εγώ έζησα με λίγα, σπαρτιάτικα. Έχουν περάσει και χρήματα από τα χέρια μου, έχουνε φύγει, και νομίζω ότι μπορώ να λειτουργήσω και με λίγα χρήματα. Έτσι ή αλλιώς, αυτό το επάγγελμα είναι εφήμερο, δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει τίποτα. Επομένως, έχω συνηθίσει στα σκαμπανεβάσματα. Δεν έχω παράπονο, γιατί ασχολούμαι με κάτι που μου αρέσει και προς το παρόν δεν με αναγκάζει να κάνω και μια άλλη δουλειά παράλληλα για να ζήσω – αυτό και μόνο στις μέρες μας είναι σημαντικό. Αλλά έχω πάντα μια περίεργη σχέση με το θέατρο. Με έλκει και με απωθεί ταυτόχρονα.
Έχεις βρει κάτι που σε ελκύει περισσότερο;
Όχι ακόμα. Ειλικρινά, δεν ξέρω.
Την πόλη την αγαπάς;
Περνάω φάσεις που θέλω να περπατάω στα στενά, να γίνομαι όσο μπορώ τουρίστας στην ίδια μου την πόλη, και σε άλλες φάσεις είμαι σπίτι μου και δεν θέλω να βγαίνω από αυτό.
Έχεις σκεφτεί να φύγεις από την Αθήνα;
Ναι, και αυτό το έχω σκεφτεί. Όπως όλα τα παιδιά των πόλεων, με μεγάλη φαντασία. Η καθημερινότητα είναι εντελώς διαφορετική και χρειάζονται άλλες προϋποθέσεις. Ας πούμε, πιστεύω ότι δεν μπορώ να αντιληφθώ τη χαρά τού να γεύεσαι τη σιωπή ή την ησυχία. Τα λέω πολύ ωραία και μετά επανέρχομαι και σκέφτομαι ότι η ησυχία δεν βρίσκεται σε έναν τόπο αλλά μέσα μου. Μπορεί να τη βρει κανείς στην Ομόνοια. Υπάρχει ένα δίστιχο που λέει «πήγα στην έρημο να βρω τον εαυτό μου και βρήκα ένα λύκο να με περιμένει». Το λεγόμενο μπούμερανγκ. Πάντα προηγείται η εσωτερική σου κατάσταση.
Ο γάμος έχει επιδράσει στη ζωή σου;
Μου δημιούργησε μια βάση. Έτσι το αντιλαμβάνομαι εγώ. Σε γειώνει και σε απογειώνει, σου δημιουργεί το έδαφος να κάνεις το άλμα.
Θα μου δώσεις εικόνα για το θέατρο;
Νομίζω ότι γίνονται πολύ σοβαρές προσπάθειες, ιδίως από νέες ομάδες. Έχουμε τα πάντα. Και πειραματικές δουλειές και κλασικές. Για τον χορό λυπάμαι, γιατί έχει σταματήσει να υπάρχει το ρεύμα που υπήρχε. Ούτως ή άλλως, οι χορευτές είναι, νομίζω, οι πιο αδικημένοι. Για να γίνεις χορευτής κάνεις μεγάλη προετοιμασία. Για να ετοιμάσεις μια παράσταση χορού κάνεις πρόβες δύο και τρεις μήνες για να κάνεις τέσσερις παραστάσεις. Έχουμε πολύ καλούς χορευτές. Είναι κρίμα, αλλά δεν υπάρχει τίποτα σχεδόν. Εγώ ξεκίνησα από ομάδες χορού –ίσως γι' αυτό σκέφτομαι πάντα τον χορό–, με την Αμάλια Μπένετ και την Αντιγόνη Γύρα και μετά στο Δύο με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου. Ιδανικές συνθήκες. Πέντε μήνες πληρωμένες πρόβες και στην ουσία μια έρευνα για ένα έργο που δημιουργήθηκε μέσα στις πρόβες. Αυτή ήταν μια παράσταση-σχολή. Μακάρι να γινόντουσαν τέτοιες παραγωγές, δεν είναι εύκολες. Περίπου τα ίδια σκέφτομαι και για τον κινηματογράφο, τουλάχιστον όπως τα έζησα μέσα από την εμπειρία μου με την ταινία του Λάνθιμου. Γίνονται πράγματα που βγάζουν τη χώρα έξω από ένα στενό πλαίσιο και όλοι οι δημιουργοί είναι και αισθάνονται αβοήθητοι. Ας μη μιλήσουμε για τα χρήματα. Ας μιλήσουμε για την ανύπαρκτη ηθική, ψυχολογική υποστήριξη. Και να πούμε και μια αλήθεια: χωρίς την υποστήριξη του κράτους δεν μπορεί να υπάρξει εθνικός κινηματογράφος, χορός και θέατρο που να αφορούν την παγκόσμια κοινότητα. Οι περιπτώσεις των ανθρώπων που θα βγουν έξω από τη χώρα θα είναι πάντα μεμονωμένες ή οι εξαιρέσεις.
Τι μας λείπει;
Αυτοματοποιείται ένας μικρόκοσμος. Και ζούμε έτσι. Δεν βλέπουμε πιο πέρα. Όμως τον κόσμο τον βλέπουμε μέσα από τα δικά μας μάτια. Επομένως, αν αλλάξει ο τρόπος που σκεφτόμαστε, θα αλλάξει και ο κόσμος. Ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει παρά μόνο μέσα από σένα, αν δεις τα πράγματα διαφορετικά.
Τελευταία ερώτηση: Πόσο δύσκολη είναι η συνάντηση με αυτό τον αρνητικό ήρωα;
Νομίζω ότι η δυσκολία ήταν να μην τον κρίνω, να μην πω ότι αυτό ήταν κακό παιδί. Αυτό δεν μπορώ να το κάνω, γιατί έτσι δεν θα μπορούσα να τον αντιμετωπίσω. Αυτός ο άνθρωπος ζητούσε κάτι για να συγκρουστεί μαζί του, να έρθει σε αντιπαράθεση. Τελικά, παγιδεύτηκε στον ίδιο του τον εαυτό, στη μεγαλομανία του. Πολεμούσε μια εξουσία που την περιείχε μέσα του. Κρατώ μια φράση, ίσως το κλειδί: «Δεν υπήρχε τίποτα να πολεμήσει εναντίον του, όλα ήταν εύκολα».
σχόλια