ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο.

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο. Facebook Twitter
Οι κριτικές της πρεμιέρας ήταν αποκαρδιωτικές, πολλοί έγραψαν πως ήταν το χειρότερο φιλμ που είδαν στη ζωή τους και αντί να αναφέρουν συγκεκριμένα επιχειρήματα πάνω στην αισθητική και το περιεχόμενο, έγραφαν για τους θρύλους των γυρισμάτων και για την απαξιωτική συμπεριφορά του Τσιμίνο προς τους υπόλοιπους.
1

Επειδή η οποιαδήποτε κουβέντα περί αντικειμενικότητας στον κινηματογράφο, και την τέχνη γενικότερα, καταλήγει συχνά σε αδιέξοδο, δεχόμαστε πως υπάρχει μια σειρά συγκυριών που έχει καθορίσει ως σήμερα τη θέση κάποιων σκηνοθετών και των έργων τους στην ιστορία του κινηματογράφου. Για παράδειγμα, δε θα μάθουμε ποτέ αν ο Χίτσκοκ είχε το ίδιο διαμορφωμένο στάτους που έχει σήμερα αν δεν υπήρχε η επιμονή των Γάλλων των Cahiers du Cinéma για την επανεκτίμηση του έργου του. Ή άραγε θα περνούσαν οριστικά στη λήθη οι ταινίες των Πάουελ και Πρέσμπεργκερ αν ο μανιακός Μάρτιν Σκορσέζε δεν έκανε την υπερπροσπάθεια να τις ξαναβγάλει στην επιφάνεια μέσα στα 70s; Συγκυρίες όμως, που με τον τρόπο που συνέβησαν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και συνομωσίες, έγιναν και προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή ένας αριθμός από μεσάζοντες να καταστρέφει την καριέρα καλλιτεχνών, δημοσιοποιώντας τα λάθη τους, με διάθεση υπερβολής και χωρίς υποψία συγχώρεσης. Όπως έγινε στην περίπτωση του Μάικλ Τσιμίνο.


Βρισκόμαστε στο 1978 και ο Τσιμίνο μπαίνει στη χρυσή νέα γενιά του αμερικανικού σινεμά με τον Ελαφοκυνηγό που παίρνει 5 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων ταινίας και σκηνοθεσίας. Όπως και για τους περισσότερους εκείνης της γενιάς, η επιτυχία της ταινίας του δίνει το εισιτήριο μεγαλύτερους προϋπολογισμούς και, κυρίως, απόλυτη δημιουργική ελευθερία. Την επόμενη δουλειά του τη σκεφτόταν για αρκετά χρόνια, είχε φτιάξει ένα προσχέδιο σεναρίου για την Πύλη της Δύσης το 1971, αλλά όντας εντελώς άγνωστος τότε, αγνοήθηκε. Το 1978 όμως ήταν το hot καλλιτεχνικό όνομα, ό,τι και αν πρότεινε θα γινόταν δεκτό. Και έτσι έγινε, αποκτά πλήρη εξουσία στις δημιουργικές αποφάσεις, θέλει την Ιζαμπέλ Υπέρ αντί κάποιας γνωστής αμερικανίδας ηθοποιού και αυτό φέρνει τον πρώτο καυγά, όμως τελικά η γνώμη του υπερισχύει και τον Απρίλιο του 1979 ξεκινά γυρίσματα με 12 εκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για ξόδεμα.

Το τί συνέβη στα γυρίσματα που κράτησαν περίπου ένα χρόνο, τριπλασιάζοντας το κόστος του φιλμ, αιωρείται συνήθως μεταξύ της πραγματικότητας και του θρύλου. Στην πρώτη συγκαταλέγονται οι απαιτήσεις του Τσιμίνο για τουλάχιστον 30 λήψεις κάθε πλάνου, για προσωπική επιλογή κάθε κομπάρσου και των ρούχων του σε τεράστιες σκηνές, για απαίτηση να ξαναστηθεί ένας κεντρικός δρόμος γιατί οι αποστάσεις των δύο πλευρών του δεν ήταν αυτές που υπέδειξε και πάρα πολλές, ως επί το πλείστον εμμονοληπτικές λεπτομέρειες.

 

Το τί συνέβη στα γυρίσματα που κράτησαν περίπου ένα χρόνο, τριπλασιάζοντας το κόστος του φιλμ, αιωρείται συνήθως μεταξύ της πραγματικότητας και του θρύλου. Στην πρώτη συγκαταλέγονται οι απαιτήσεις του Τσιμίνο για τουλάχιστον 30 λήψεις κάθε πλάνου, για προσωπική επιλογή κάθε κομπάρσου και των ρούχων του σε τεράστιες σκηνές, για απαίτηση να ξαναστηθεί ένας κεντρικός δρόμος γιατί οι αποστάσεις των δύο πλευρών του δεν ήταν αυτές που υπέδειξε και πάρα πολλές, ως επί το πλείστον εμμονοληπτικές λεπτομέρειες. Υπάρχει και ο θρύλος, εκεί όπου ακούγεται πως ο Τσιμίνο έμαθε ότι ο Κόπολα έφτασε σε μήκος φιλμ για εγγεγραμμένο υλικό το 1 εκατομμύριο πόδια και ήθελε να τον ξεπεράσει (και το έκανε φτάνοντας τα 1,3 εκ.), ακόμη και πως τα μισά λεφτά της παραγωγής ξοδεύτηκαν σε ναρκωτικά για να μη γκρινιάζουν πολύ οι ταλαιπωρημένοι συντελεστές από τα θέλω του «Αγιατολάχ», όπως είχαν ονομάσει τον σκηνοθέτη.

 

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο Facebook Twitter
O Τσιμίνο αποκτά πλήρη εξουσία στις δημιουργικές αποφάσεις, θέλει την Ιζαμπέλ Υπέρ αντί κάποιας γνωστής αμερικανίδας ηθοποιού και αυτό φέρνει τον πρώτο καυγά, όμως τελικά η γνώμη του υπερισχύει και τον Απρίλιο του 1979 ξεκινά γυρίσματα με 12 εκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για ξόδεμα.


Προφανώς προσδίδεται μεγάλη ευθύνη γι' αυτό το φιάσκο στον Τσιμίνο που με πρόσχημα την τελειομανία καταστρατήγησε κάθε κανόνα συμπεριφοράς μέσα στο γύρισμα, βρέθηκε απέναντι σε όλους, ενώ δεν είχε να πει και τα καλύτερα λόγια ο μοντέρ Γουίλιαμ Ρέινολντς, που έπρεπε να μείνει μαζί του σε ένα δωμάτιο για μήνες. Προβληματικές παραγωγές όμως γυρίζονταν από την εποχή του βωβού σινεμά, η United Artists μπορούσε να είναι πιο επιβλητική, όπως επίσης και να τον απολύσει ενώ για καιρό σκεφτόταν και το ακραίο σενάριο να κλείσει εντελώς την κάνουλα με τα χρήματα, μη τελειώνοντας το φιλμ και χάνοντας απλά όσα ξοδεύτηκαν ως τότε. Τίποτα δεν έγινε και ο Τσιμίνο αφού επιτέλους τέλειωσε, παρουσίασε ένα workprint 5μιση ωρών, που φυσικά δεν έγινε αποδεκτό, όχι όμως εξαιτίας του περιεχομένου, αλλά καθαρά λόγω της τρομακτικής, για το κοινό, διάρκειας. Ο σκηνοθέτης έκοψε τελικά την ταινία στα 219 λεπτά, που θεωρείται η «επίσημη» διάρκειά της ως σήμερα, η πρεμιέρα δρομολογήθηκε για το Νοέμβριο του 1980 και εκεί συνέβη η μεγάλη καταστροφή.


Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όλα αυτά συνέβησαν σε μια εποχή που το Χόλυγουντ, ξεκινώντας από τις αρχές περίπου των 70s, παρέδωσε τα σκήπτρα σε νέους σκηνοθέτες ελπίζοντας πως αυτοί θα βρουν τρόπους να κάνουν μεγάλο, και ελκυστικό προς το κοινό, σινεμά. Έτσι κι έγινε, μέσα στη δεκαετία βγήκαν αριστουργήματα που βλέπονται μέχρι σήμερα, οι σκηνοθέτες όμως από παιδάκια έγιναν γίγαντες και δε δέχονταν μύγα στο σπαθί τους σε ό,τι είχε να κάνει με δημιουργικές αποφάσεις. Όσο έφερναν πίσω κέρδη, αυτό δεν ήταν τόσο μεγάλο πρόβλημα, αλλά προέκυψαν μαζεμένες αποτυχίες. Ο Μπογκντάνοβιτς με το Nickelodeon, ο Σκορσέζε με το New York, New York, ο Σπίλμπεργκ με το 1941, ο Κόπολα με τις περιπέτειες του Αποκάλυψη Τώρα, έκαναν τους ιδιοκτήτες των πολυεθνικών που κατείχαν τα στούντιο να επιμένουν πως κάτι πρέπει να αλλάξει και πως η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει ώστε να φτιαχτούν επικερδείς, διασκεδαστικές ταινίες χωρίς μεγαλομανείς δημιουργούς. Και μια εκκωφαντική αποτυχία θα διευκόλυνε μια τέτοια απόφαση.

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο Facebook Twitter
Ο Μάικλ Τσιμίνο με τον Κρις Κριστόφερσον στα γυρίσματα της ταινίας


Εδώ ακριβώς έγκειται η μεγάλη αποτυχία της αμερικανικής κριτικής, που έγινε το βασικό εργαλείο για την αποδοχή της Πύλης της Δύσης. Οι κριτικές της πρεμιέρας ήταν αποκαρδιωτικές, πολλοί έγραψαν πως ήταν το χειρότερο φιλμ που είδαν στη ζωή τους και αντί να αναφέρουν συγκεκριμένα επιχειρήματα πάνω στην αισθητική και το περιεχόμενο, έγραφαν για τους θρύλους των γυρισμάτων και για την απαξιωτική συμπεριφορά του Τσιμίνο προς τους υπόλοιπους. Ελάχιστοι μίλησαν για τις καινοτομίες της ταινίας, τη χρησιμοποίηση του γουέστερν ως πεδίου για ταξικό αγώνα ή της ιστορίας ως παραβολή για το πώς χτίστηκε αυτή η μεγάλη χώρα, τον χώρο της οποίας κινηματογράφησε με δέος ο Τσιμίνο. Δημιουργήθηκε ένα κλίμα που ξεπερνούσε το φιλμ (που τελικά αποσύρθηκε κακήν κακώς για νέο κόψιμο, έχοντας βγάλει περίπου 1 από τα συνολικά 3,5 εκ. δολάρια, με κόστος 44) και έβαζε στο μάτι εγωιστές καλλιτέχνες που πήραν στα χέρια τους το Χόλυγουντ και το χάλασαν και πως έπρεπε να σταματήσει κάποια στιγμή αυτό.


Φυσικά, η χασούρα ήταν πολύ μεγάλη για να μη σταματήσει. Η ιδιοκτήτρια εταιρεία της United Artists, την πούλησε με συνοπτικές διαδικασίες στην MGM, η οποία με τη σειρά της την εξάλειψε, τα στούντιο ξαναπήραν το final cut και ο Τσιμίνο έμεινε στο περιθώριο. Του πήρε 5 χρόνια να ξαναδουλέψει, στη Χρονιά του Δράκου, με σημαντικά μειωμένα χρήματα και ελευθερίες και γύρισε μόλις άλλα 3 φιλμ, καθώς το όνομά του συνέχισε να προκαλεί απέχθεια σε πολύ κόσμο. Η κριτική αποκατέστησε το κύρος της Πύλης της Δύσης, η ταινία πλέον αντιμετωπίζεται ως «παραγνωρισμένο αριστούργημα», κάτι που μάλλον μοιάζει με υποκρισία, παρά με επανεξέταση, καθώς η συμβολή των κριτικών στην καταστροφή του Τσιμίνο και του director-driven κινηματογράφου ήταν καθοριστική. Ακόμη και η υπόθεση της Πύλης της Δύσης θα μπορούσε να διαβαστεί ως αλληγορία αυτής της μάχης, με τους εύρωστους κτηνοτρόφους να παίζουν το ρόλο των στούντιο και τους νεοφερμένους ευρωπαίους μετανάστες το ρόλο των νέων σκηνοθετών. Και στις 2 περιπτώσεις, ξέρουμε ποιος κέρδισε.

Οθόνες
1

ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ματ Ντίλον: Outsider για πάντα

Οθόνες / Ματ Ντίλον: Outsider για πάντα

Ξεκίνησε ως εφηβικό είδωλο στα ’80s, πρωταγωνίστησε σε δύο εμβληματικές ταινίες του Κόπολα και έχτισε την καριέρα του επιλέγοντας ταινίες με γνώμονα τα ενδιαφέροντά του. Στα 60 του έχει συνδεθεί με μερικές από τις πιο αγαπημένες καλτ ταινίες διεθνώς, δηλώνει ζωγράφος και διατηρεί σημαντική συλλογή τέχνης. Έρχεται στη Θεσσαλονίκη για να παραλάβει έναν τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζέιμς Φράνκο και Σεθ Ρόγκεν: Το πικρό τέλος ενός μεγάλου bromance

Οθόνες / Τζέιμς Φράνκο και Σεθ Ρόγκεν: Το πικρό τέλος ενός μεγάλου bromance

Οι κατηγορίες εναντίον του Φράνκο για σεξουαλική κακοποίηση έβαλαν στον γύψο όχι μόνο την καριέρα του στο Χόλιγουντ αλλά και τη στενή φιλία του με τον επί εικοσαετίας κολλητό και συνεργάτη του.
THE LIFO TEAM
15 highlights του 65ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Οθόνες / 15 highlights του 65ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Πάμελα Άντερσον, Αριάν Λαμπέντ, Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη, σινεφίλ τέρατα και όλη η νέα ελληνική κινηματογραφική παραγωγή της χρονιάς στην 65η διοργάνωση που για δέκα μέρες (31/10-10/11) θα μεταμορφώσει τη Θεσσαλονίκη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Teri Garr (1944-2024): Το χιούμορ τής έσωσε τη ζωή

Απώλειες / Teri Garr (1944-2024): Το χιούμορ τής έσωσε τη ζωή

Αστεία και ανθρώπινη, η αξιαγάπητη, υπερταλαντούχα Τέρι Γκαρ, που απολαύσαμε στο «Young Frankenstein» και το «Τούτσι» και αγαπήσαμε από τις εμφανίσεις της στο βραδινό talk show του Ντέιβιντ Λέτερμαν, ήταν μια από τις πιο λαμπερές σουμπρέτες του αμερικανικού σινεμά.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Bruce Springsteen & the E Street Band: Το ροκ του παρελθόντος και του μέλλοντος μας

Daily / Bruce Springsteen & the E Street Band: Το ροκ του παρελθόντος και του μέλλοντός μας

«Μετά από 50 χρόνια στον δρόμο, είναι πολύ αργά για να σταματήσουμε τώρα», δηλώνει μ’ ένα διακριτικό μειδίαμα ο 75χρονος ροκ σταρ σ’ ένα νέο ντοκιμαντέρ που παρακολουθεί από απόσταση αναπνοής την πρόσφατη περιοδεία του Μπρους Σπρίνγκστιν και της θρυλικής μπάντας του.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Paul Morrissey (1938-2024)

Απώλειες / Ο Paul Morrissey (1938-2024) έδωσε φωνή στα «ανθρώπινα σκουπίδια»

Ο εμβληματικός σκηνοθέτης της cult τριλογίας «Flesh» - «Trash» - «Heat» ταυτίστηκε με τον Άντι Γουόρχολ και το νεοϋορκέζικο αβανγκάρντ των ’60s, ως ο πιο ανεξάρτητος από τους ανεξάρτητους.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
10 κινηματογραφικά διαμάντια που μπορείτε να δείτε τώρα στο Ertflix

Οθόνες / 10 κινηματογραφικά διαμάντια που μπορείτε να δείτε τώρα στο Ertflix

Δέκα ταινίες που εξασφαλίζουν δέκα ξεχωριστές προβολές, απαραίτητες για κάθε σινεφίλ, από συγκινητικά δράματα και γαλλικά policier μέχρι καλαίσθητα ντοκιμαντέρ και ατμοσφαιρικά θρίλερ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Παντελής Βούλγαρης: «Δεν έγινα ποτέ κατεστημένο ούτε κατά παραγγελία σκηνοθέτης»

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Παντελής Βούλγαρης: «Δεν έγινα ποτέ κατεστημένο ούτε κατά παραγγελία σκηνοθέτης»

Ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή σκηνοθέτες μας σε μια χορταστική συνέντευξη για τη ζωή, το έργο και τις εμπειρίες που έχει αποκομίσει εδώ και έξι δεκαετίες πίσω από την κάμερα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Τζον Λένον πίστεψε ότι είναι ο Τσε Γκεβάρα

Οθόνες / Όταν ο Τζον Λένον πίστεψε ότι είναι ο Τσε Γκεβάρα

Ένα νέο ντοκιμαντέρ ρίχνει για πρώτη φορά φως στους 18 μήνες που ο πρώην Beatle και η Γιόκο Όνο εγκαταστάθηκαν σ΄ ένα ταπεινό διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη, στο οποίο συνέβαιναν καθημερινά έντονες ριζοσπαστικές ζυμώσεις.
THE LIFO TEAM
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM