Aν και ξεκίνησε να εμφανίζεται δειλά στις αρχές των ΄50s, ο όρος blockbuster άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως μετά την επιτυχία των Jaws και Star Wars, που άλλαξε ριζικά το τοπίο στη βιομηχανία. Σταδιακά από συνώνυμο της μεγάλης εισπρακτικής επιτυχίας – υπό αυτή την έννοια blockbuster είναι και ο Γάμος αλά Ελληνικά ή το Gran Torino – ταυτίστηκε ακόμα περισσότερο με το μέγεθος της παραγωγής. Έτσι blockbuster θεωρείται πια η υπερπαραγωγή εκείνη της οποίας το κόστος μάρκετινγκ ισοφαρίζει, αν δεν ξεπερνά, το κόστος παραγωγής. Εκείνη που φιλοδοξεί να κάνει άνοιγμα τριημέρου στο box-office που θα προκαλέσει σούσουρο, θα σπάσει κάποια ρεκόρ και θα διογκώσει τα περιουσιακά στοιχεία των executives του στούντιο.
Ακριβώς επειδή τα αποτελέσματα και η ανάλυση του box-office άρχισαν να αποκτούν ευρύτερη πολιτισμική διάσταση στην κινηματογραφική κουλτούρα γύρω στις αρχές των '90s, όταν αυξήθηκαν οι σχετικές ενότητες σε περιοδικά και τηλεόραση και τα στούντιο άρχισαν να εκδίδουν προγνωστικά για τις επιδόσεις των ταινιών τους, τα '90s ήταν η εποχή που το blockbuster θέριεψε, που διεκδίκησε και πήρε ακόμα μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα ενδιαφέροντος του κοινού. Από τα '90s κι έπειτα το blockbuster εξαπλώθηκε από την θερινή σεζόν, στην οποία παραδοσιακά έβγαινε, κατά μήκος και πλάτος όλης της χρονιάς, για να φτάσουμε στη σημερινή εποχή, όπου μπλοκμπάστερ κυκλοφορούν ακόμα και σε περιόδους που κάποτε πήγαιναν οι ταινίες για να πεθάνουν, όπως ο Ιανουάριος.
Το action σινεμά έλαβε την πρωτοκαθεδρία και η ταινία καταστροφής επανήλθε στο προσκήνιο, σε μεγάλο βαθμό λόγω του επερχόμενου millennium που πολλοί πίστευαν ότι θα άλλαζε τον κόσμο, όπως τον ξέραμε.
Στα '90s, που λέτε, ακόμα μετρούσε το όνομα του σταρ στην μαρκίζα ως κράχτης. Δεν ήταν η αναγνωρισιμότητα του franchise ο βασικός πυλώνας προσέλκυσης του κοινού. Το action σινεμά έλαβε την πρωτοκαθεδρία και η ταινία καταστροφής επανήλθε στο προσκήνιο, σε μεγάλο βαθμό λόγω του επερχόμενου millennium που πολλοί πίστευαν ότι θα άλλαζε τον κόσμο, όπως τον ξέραμε. Ονόματα όπως ο Μάικλ Μπέι και ο Ρόλαντ Έμεριχ ήρθαν δυναμικά στο προσκήνιο, καθιερώνοντας έναν τύπο σινεμά όπου το μέγεθος και ο θόρυβος πολλαπλασιάζονται απροκάλυπτα, αντανακλώντας και τα βιομηχανικά ήθη της εποχής.
Σε μια περίοδο αγρανάπαυσης για το είδος που αφήνει τους φαν διψασμένους, χρησιμότερη από μια λίστα με τα βασικά ή τα πιο επιδραστικά blockbuster της περιόδου, θα ήταν μια λίστα με τα καλύτερα. Για τον λόγο αυτό και με κριτήριο την ποιότητα ακολουθούν τα δέκα καλύτερα blockbuster των '90s – κατά την άποψη του υπογράφοντος πάντα - εκ των οποίων αρκετά τυγχάνει να ανήκουν καί στα βασικά καί στα επιδραστικά.
Eξολοθρευτής 2: Μέρα Κρίσης
(Terminator 2: Judgment Day, 1991)
Έχοντας μεγαλύτερο μπάτζετ στη διάθεση του, ο Τζέιμς Κάμερον επιστρέφει στον θριλερικών διαθέσεων Εξολοθρευτή του και τον ξαναδιαβάζει ως action εξτραβαγκάντζα. Με πρωτοποριακά για την εποχή οπτικά εφέ ο Κάμερον πατάει το γκάζι σχεδόν από τα πρώτα λεπτά και δεν το αφήνει μέχρι τους τίτλους τέλους, τα ευρήματα στον σχεδιασμό των σκηνών δράσης μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ και η ικανότητα του Σβαρτζενέγκερ να βρίσκει την ισορροπία ανάμεσα στη σοβαρότητα και την γνώση του αστείου κάθε φορά που ξεστομίζει κάποιο ευφυολόγημα, εδώ απογειώνεται. Επίσης πρόκειται για βασικό action movie γυναικείας «ενδυνάμωσης» - ο Κάμερον και ο Λικ Μπεσόν πρωτοστατούσαν σε αυτό το πεδίο δεκαετίες πριν έρθει το metoo.
Ο Μπάτμαν Επιστρέφει
(Batman Returns, 1992)
Μετά την κατακλυσμίαια επιτυχία της πρώτης ταινίας, η Warner έδωσε τα κλειδιά του franchise στον Τιμ Μπάρτον κι εκείνος έφτιαξε ένα sui generis κινηματογραφικό graphic novel, όπου η σαδομαζοχιστική εικονογραφία παντρεύεται με τον γοτθικό οπερατισμό, όπου οι ήρωες έχουν διαρκώς το σεξ το μυαλό τους και πραγματικό τέρας είναι μόνο ο μεγαλοκαρχαρίας του Κρίστοφερ Γουόκεν. Η ψυχανάλυση, η ταξική σύγκρουση, η σεξουαλική αφύπνιση και ο ερωτικός ανταγωνισμός είναι μόνο μερικές από τις θεματικές μιας ταινίας, την οποία σκεφτόμαστε και καγχάζουμε όποτε κάποιος αρθρογράφος επιχειρεί να συνδέσει μια νέα κομιξάδικη παραγωγή με την ενηλικίωση του κομιξάδικου σινεμά.
Τζουράσικ Πάρκ
(Jurassic Park, 1993)
Η σκηνή που ξεπροβάλλουν δεκάδες δεινόσαυροι σε ένα λιβάδι υπό τη μουσική του Τζων Γουίλιαμς.
Aν μεγάλωνες στα '90s, η εμπειρία της προβολής του Τζουράσικ Παρκ στην αίθουσα είναι από εκείνες που μένουν αξέχαστες. Διάβαζες ότι θα δεις δεινόσαυρους να περπατούν ολοζώντανοι μπροστά σου, αλλά και πάλι ήσουν απροετοίμαστος για το δέος που θα ένιωθες σε εκείνο το γενικό πλάνο, όπου ξεπροβάλλουν δεκάδες από δαύτους σε ένα λιβάδι - το μουσικό θεματάκι του Τζων Γουίλιαμς συνεπικουρεί την αίσθηση του δέους. Κατά τα λοιπά, ο ευφυής συνδυασμός animatronics και ψηφιακών εφέ βοήθησε ώστε το θέαμα να έχει γεράσει ελάχιστα, σασπένς, χιούμορ και δράση καθιστούν τη βόλτα στο «πάρκο» πανηγύρι ευφορίας, στο βάθος υπάρχει κι ένας αρσενικός που πρέπει να μάθει πώς να είναι πατέρας.
Ο Τελευταίος Μεγάλος Ήρωας
(Last Action Hero, 1993)
H ταινία βγήκε στις αίθουσες μια εβδομάδα μετά το Τζουράσικ Παρκ και, παρά την επανένωση Τζον ΜακΤίρναν και Σβαρτζενέγκερ λίγα χρόνια μετά τον Κυνηγό και μια διαστημική διαφημιστική εκστρατεία – κυριολεκτικά διαστημική, η Sony πλήρωσε μισό εκατομμύριο για να μπει το logo της ταινίας σε διαστημικό λεωφορείο-, καταποντίστηκε στα ταμεία. Η ιστορία ενός πιτσιρικά, που εισβάλλει αλά Sherlock Jr. στη νέα ταινία του αγαπημένου του πρωταγωνιστή δράσης, ήταν μεταμοντέρνα χρόνια πριν ο μεταμοντερνισμός γίνει μόδα στο σινεμά κι αυτό της κόστισε. Πλην όμως της μεταμοντέρνας σάτιρας των κλισέ του σινεμά δράσης, θα βρεις στην καρδιά της αγνή σινεφιλία και σπιλμπεργκικό παραμύθι κι αυτό την καθιστά μια must προβολή.
Επικίνδυνη Αποστολή
(Mission:Impossible, 1995)
H σκηνή όπου μια στάλα ιδρώτα χωρίζει τον ήρωα από τον θάνατο.
Στηριγμένος στην εξεζητημένη ίντριγκα του σεναρίου του Ρόμπερτ Τάουνι, ο Ντε Πάλμα παίρνει κάποιες αποστάσεις από την ομώνυμη σειρά, κάνει το θέαμα πιο προσωποκεντρικό, επανασυστήνει τον πρωταγωνιστή Τομ Κρουζ ως ήρωα δράσης και εξαπολύει τους αγαπημένους του χιτσκοκισμούς σε περιτύλιγμα blockbuster, δείχνοντας στους θεατές των multiplex, ότι μπορεί να κοιτάζουν με ανοιχτό το στόμα όχι μόνο μπρος στις πληθωρικές «φασαριάδες» του Μάικλ Μπέι, αλλά και με μια σκηνή (φαινομενικά) απλή στη σύλληψη της και σχεδόν σιωπηλή, όπως εκείνη όπου μια στάλα ιδρώτα χωρίζει τον ήρωα από τον θάνατο. Η ταινία γέννησε ένα από τα πιο συναρπαστικά franchise των καιρών μας, που συνεχίζεται με επιτυχία μέχρι σήμερα.
Οι Άνδρες με τα Μαύρα
(Men in Black, 1997)
Από την εποχή των πρώτων Ghostbusters είχαμε να δούμε τόσο επιτυχημένο κράμα κωμωδίας και οικογενειακού τρόμου, όσο σε αυτή την μεταφορά ενός όχι ιδιαίτερα δημοφιλούς κόμικ, η οποία αξιοποιεί στο έπακρο την ακαταμάχητη δυναμική «κολλητών» - εκ του buddy movie- που αναπτύσσεται ανάμεσα στον αγέλαστο βετεράνο πράκτορα Κέι του Τόμι Λι Τζόουνς και τον ελαφρώς ασόβαρο νεοσύλλεκτο πράκτορα Τζέι του Γουίλ Σμιθ. Ακολούθησαν δύο συνέχειες, η μια σχεδόν δεν βλέπεται, η άλλη κλείνει αρμονικά και σπιλμπεργκικά τον κύκλο που άνοιξε ετούτη με έναν απρόσμενα τρυφερό επίλογο.
Τιτανικός
(Titanic, 1997)
Ανέκδοτο για σωρεία κινηματογραφικών εντύπων κατά την παραγωγή του, τα λογοπαίγνια για το «ναυάγιο» που ετοιμάζει ο Τζέιμς Κάμερον έδιναν και έπαιρναν, αλλά ποιος γέλασε τελευταίος το ξέρουμε. Καταραμένο ρομάντζο, ταινία καταστροφής, έπος προσώπων, όπως το δίδαξε ο Ντέιβιντ Λιν και ανεπανάληπτο φαινόμενο μαζικότητας και λαϊκής αποδοχής. Όλα αυτά κι ακόμα περισσότερα είναι ο Τιτανικός, που σε επαναληπτικές προβολές θα σε εκπλήξει με την δημοκρατικότητα του απέναντι στον θάνατο – σημαίνοντες και αφανείς χαρακτήρες θα πάρουν το πλάνο που τους αναλογεί, όταν έρθει η κρίσιμη ώρα – θα σε συναρπάσει με τo μέγεθος και την ψυχαναγκαστική επιμέλεια της κατασκευής του και θα σε κάνει να πατήσεις εκείνο το «αυτή την φορά δεν θα κλάψω» που υποσχέθηκες στον εαυτό σου πριν ξεκινήσει η προβολή. Σινεμά που πέρασε και μάλλον δεν θα ξανάρθει.
Η Μάσκα του Ζορρό
(Τhe Mask of Zorro, 1998)
Ευπρόσδεκτα παλιομοδίτικο swashbuckler δια χειρός Μάρτιν Κάμπελ, του ανθρώπου που έδωσε δυο φορές το φιλί της ζωής στο franchise του Τζέιμς Μποντ, μία στα '90s με το Goldeneye και άλλη μία την επόμενη δεκαετία με το Casino Royale. Έκτακτα χορογραφημένη δράση και εντελώς αναλογική -ανεκτίμητο προτέρημα σε μια εποχή που το ψηφιακό άρχιζε να δείχνει τα δόντια του- σε ένα θέαμα πιστό στο πνεύμα του ήρωα, που έχει ως αιχμή του δόρατος την μαγνητική πρωταγωνιστική τριπλέτα των Αντόνιο Μπαντέρας, Άντονι Χόπκινς και Κάθριν Ζέτα Τζόουνς. Ο καλύτερος Ζορρό από την εποχή εκείνου του Ρούμπεν Μαμούλιαν με τον Τάιρον Πάουερ.
The Matrix
(1999)
To τρέιλερ του Matrix
Με την επηρεασμένη από anime αισθητική του και τις αλα Φιλιπ Κ. Ντικ ανατροπές του, το Matrix έσκασε σαν δυναμίτης στην εποχή του στα multiplex, οδηγώντας μια νέα γενιά σινεφίλ να αγκαλιάσει μια ελαφρώς εγκεφαλικότερη εκδοχή επιστημονικής φαντασίας από εκείνη που παρουσίαζαν ο Ρόλαντ Έμεριχ και οι όμοιοί του την ίδια περίοδο και πυροδοτώντας μυριάδες συζητήσεις στα ιντερνετικά forum. Τα sequel που ακολούθησαν πολλαπλασίασαν τη φασαρία, την (αμπελο)φιλοσοφία και τον μεσσιανισμό επί δέκα, επιχειρώντας να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις που επί της ουσίας ουδέποτε διατυπώθηκαν, μα ευτυχώς δεν χάλασαν τη φήμη της πρώτης ταινίας.
O Mύθος του Ακέφαλου Καβαλάρη
(Sleepy Hollow, 1999)
Αν και το horror είναι βασική πηγή έμπνευσης του σινεμά του Τιμ Μπάρτον, ο τελευταίος μόνο μια φορά καταπιάστηκε με το είδος στο Sleepy Hollow. Φόρος τιμής στις παραγωγές της βρετανικής Hammer, με ομιχλώδη όψη δια χειρός Εμανουέλ Λουμπέσκι και ήρωα έναν σκεπτικιστή που πρέπει να (ξανα)πιστέψει στα παραμύθια, η ταινία διατείνεται εντελώς μπαρτονικά ότι τα τέρατα είναι αληθινά, μα το πραγματικό Κακό δεν πηγάζει από αυτά, αλλά από την ανθρώπινη απληστία και την προκατάληψη. Λαχταριστές (!), μακάβριες εκπλήξεις, με προσωπική αγαπημένη το δέντρο που ματώνει, σε ένα παραμύθι τρόμου που, αν δεν έχεις δει, καλύτερα να φυλάξεις για τα πρώτα κρύα. Κι όταν αυτά έρθουν, άναψε το τζάκι, αν (εύλογα) δεν έχεις τζάκι, άναψε τη σόμπα χαλαζία, βολέψου στην πολυθρόνα ή στον καναπέ, πάτησε το play και, πάνω από όλα, πρόσεχε το κεφάλι σου.
σχόλια