ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΠΕΡΙΠΟΥ ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ, με το κίνημα #MeToo να μην έχει χάσει πολλή από την αρχική δυναμική του, στη Νέα Υόρκη ένα πανέμορφο άγαλμα κατάφερνε να διχάσει την κοινή γνώμη.
Το έργο Τέχνης επί της ουσίας ήταν η αντιστροφή ενός αρχαιοελληνικού μύθου. Η Μέδουσα, πανέμορφη ιέρεια της θεάς Αθηνάς, πριν καταλήξει το τέρας που τελικά εξοντώθηκε δια αποκεφαλισμού από τον Περσέα, απεικονιζόταν σε όλη την άγρια ομορφιά της, αυτή τη φορά, όμως, ως τιμωρός και όχι ως κτήνος – δράστις.
Απεικονιζόταν ως η γυναίκα που τελικά αποκεφάλισε τον Περσέα –και όχι το αντίστροφο- αποκαθιστώντας την τάξη για τον βιασμό που υπέστη από τον θεό Ποσειδώνα.
Ο μύθος λέει ότι η Αθηνά, αντί να προστατεύσει την ιέρεια της και να επιδιώξει την παραδειγματική τιμωρία του Ποσειδώνα, ξέσπασε την οργή της πάνω στην άτυχη γυναίκα, θεωρώντας την υπεύθυνη για τον βιασμό της. Τελικά, ως ύστατη τιμωρία για τη σαγήνη που άσκησε στον Ποσειδώνα, της αφαίρεσε κάθε ομορφιά, μεταμορφώνοντάς την σε τέρας με βλέμμα που πέτρωνε όποιον την αντίκριζε και με φίδια στη θέση των μαλλιών της...
Σε κάθε περίπτωση, με την Τέχνη παραδοσιακά να «σηκώνει» τόσες ερμηνείες, όσα και τα μάτια που την αντικρίζουν, η Μέδουσα του Garbati, επανέρχεται συχνά πυκνά στο timeline χρηστών των social media, κάθε φορά που προκύπτει κάποια συγκλονιστική αποκάλυψη περί σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού.
Όταν το άγαλμα τοποθετήθηκε με ενθουσιασμό έξω από το δικαστήριο του Μανχάταν –που καταδίκασε σεξουαλικούς εγκληματίες, όπως ο Χάρβεϊ Γουάϊνστιν- πολλοί βάλθηκαν να μαντεύουν το απώτερο κίνητρο του Αργεντινού καλλιτέχνη που το φιλοτέχνησε.
Πολλοί «είδαν» την αλληγορία του τότε στο σήμερα: διαχρονικά τα θύματα βιασμού αντιμετωπίζονται ως οι φταίχτες αυτού που τους συνέβη και τιμωρούνται αντί του δράστη, με διαπόμπευση, στοχοποίηση, δικαστικούς μαραθώνιους που κατακρεουργούν εκ νέου το θύμα. Επίσης, κάποιοι λίγοι είχαν ενστάσεις για τη «συμβολική» κίνηση του καλλιτέχνη, εντοπίζοντας λάθη στα σημεία που επέλεξε να τονίσει.
Όμως, ο Luciano Garbati δεν είχε κατά νου να προκαλέσει τέτοιες παθιασμένες συζητήσεις. Βασικά, δεν είχε κατά νου μία φεμινιστική ανάγνωση της δουλειάς του, καν. Έτυχε. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είχε ξεκινήσει να δουλεύει πάνω σ' αυτή την ιδέα της αντιστροφής του μύθου ήδη από το 2008. Τότε δηλαδή που το κίνημα #MeToo και η χιονοστιβάδα αποκαλύψεων σεξουαλικής κακοποίησης δεν αχνοφαινόταν καν στον χολιγουντιανό ορίζοντα.
Για την ακρίβεια, ο Garbati είχε εμπνευστεί το άγαλμα, από μία χαλκογραφία του 16ου αιώνα που αναπαριστούσε γυμνό τον Περσέα να κραδαίνει στα χέρια του το κεφάλι της Μέδουσας. Τότε ο Garbati συνέλαβε την ιδέα να αναδειχθεί για πρώτη φορά η γυναίκα – Μέδουσα και όχι το απεχθές τέρας, στο οποίο τη μεταμόρφωσαν. Η απόκοσμης ομοφιάς κοπέλα, κάπως σκεπτική, με το βλέμμα χαμηλωμένο, αλλά σταθερό, έχοντας πλέον στο ένα χέρι σπαθί και στο άλλο το κεφάλι του εκτελεστή της.
Η συγκυρία των αποκαλυπτηρίων δημιούργησε νέους, αναθεωρημένους συνειρμούς. Κάποιοι έφτασαν να υμνούν τον τρόπο με τον οποίο ο γλύπτης συνέδεσε τη θεματική του βιασμού της Μέδουσας με τις τρέχουσες αποκαλύψεις που συγκλόνιζαν την Αμερική. Με τη διάθεση του να αναδείξει την εναλλαγή των ρόλων, με τα θύματα πλέον να μιλούν με θάρρος, και, μέσω της δικαστικής οδού, να καταδιώκουν τους δήμιους τους. Ο συμβολισμός, από εκεί και μετά, είχε γίνει viral και ουδείς θυμόταν ή έψαχνε τις ειλικρινείς δηλώσεις του Garbati...
Πολύ γρήγορα το άγαλμα, τοποθετημένο στο Collect Pond Park του Μανχάταν, θεωρήθηκε σύμβολο δικαιοσύνης. Ο Garbati άρχισε να δέχεται ποταμό μηνυμάτων από γυναίκες –και άντρες- που θεωρούσαν την καλλιτεχνική του χειρονομία «καθαρτήρια», «ανακουφιστική», μία «ρομφαία σε όσους δικάζουν τα θύματα βιασμού και τα περνούν από Ιερά Εξετάση, πετώντας τους αληθινούς δράστες» στα μαλακά, μία πραγματική αποσταθεροποίηση της αρχικής, πατριαρχικής αφήγησης για τον βιασμό μιας γυναίκας από έναν «Θεό».
Φυσικά, υπήρχαν και οι οργισμένες φωνές. Γιατί ο Garbati επέλεξε την αυτοδικία; Και γιατί η Μέδουσα κρατούσε στο χέρι της το κεφάλι του Περσέα και όχι του Ποσειδώνα που, τελικά, τη βίασε; Μήπως αυτό ήταν μία θολή ανάγνωση περί του τι εστί δικαιοσύνη για τα θύματα του βιασμού; Και μήπως δεν ήταν προβοκατόρικο το γεγονός ότι άντρας ο ίδιος, όμως, είχε επιλέξει μία τόσο γυναικεία ανάγνωση του ζητήματος; Επί μακρόν, στο Twitter άντρες και γυναίκες, φιλότεχνοι και μη, θύματα ή όχι, αναζητούσαν το πραγματικό νόημα πίσω από το εντυπωσιακό άγαλμα, χωρίς να προκύπτει κάτι νεότερο να ειπωθεί.
Για όσο καιρό το άγαλμα παρέμεινε στο Μανχάταν (έως τον Απρίλιο του 2020), στο πλαίσιο έκθεσης εμβληματικών έργων Τέχνης στο κέντρο της μεγαλούπολης, η διχογνωμία καλά κρατούσε και ο Garbati ξεπουλούσε ρέπλικες του αρχικού έργου Τέχνης μέσω διαδικτύου, προς 750 δολάρια η μία..! Προς τιμήν του πάντως, είχε φροντίσει ένα 10% από τα έσοδα να πηγαίνουν στο Εθνικό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Γυναικών.
Όπως δήλωνε, μετά από όλη αυτή τη θύελλα, μπορεί η αρχική του πρόθεση καμία σχέση να μην είχε με το #MeToo, όμως, δήλωνε ευτυχής που κατάφερε να κάνει τους άντρες μέρος της συζήτησης και όχι απλούς παρατηρητές των αποκαλύψεων που σημειώνονταν η μία μετά την άλλη.
Σε κάθε περίπτωση, με την Τέχνη παραδοσιακά να «σηκώνει» τόσες ερμηνείες, όσα και τα μάτια που την αντικρίζουν, η Μέδουσα του Garbati, επανέρχεται συχνά πυκνά στο timeline χρηστών των social media, κάθε φορά που προκύπτει κάποια συγκλονιστική αποκάλυψη περί σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού.
Και το παρήγορο είναι ότι ακόμη και σήμερα –και στα ελληνικά social με αφορμή την υπόθεση της Σοφίας Μπεκατώρου- έχουν γραφτεί κάποια πολύ όμορφα πράγματα, που, όμως αγνοούν την αρχική ιστορία του γλυπτού.
Ακόμη και έτσι, όμως, είναι σημαντικό που η Τέχνη βοηθά –έστω και με ανάκατο το χρονολόγιο που αφορά το συγκεκριμένο έργο- στο να δούμε βαθύτερα στα πραγματικά γεγονότα και να αφομοιώσουμε τη σκληρή πραγματικότητα στις σωστές της διαστάσεις.
σχόλια