Το γήρας: Εκεί που είσαι ήμουν, κι εκεί που είμαι θά 'ρθεις

Το γήρας: Εκεί που είσαι ήμουν, κι εκεί που είμαι θά 'ρθεις Facebook Twitter
0
Το γήρας: Εκεί που είσαι ήμουν, κι εκεί που είμαι θά 'ρθεις Facebook Twitter
Μικρές σκηνές εναλλάσσονται, στις οποίες, όπως είναι φυσικό για το συγκεκριμένο θέμα, οι αναμνήσεις από την περασμένη ζωή των ηλικιωμένων έχουν σημαντική θέση: ενσταντανέ από την παιδική τους ηλικία, παιδικά τραγούδια, κρίσιμες στιγμές της ενήλικης ζωή τους, αγάπες και απώλειες.

Πέρσι η Γεωργία Μαυραγάνη σκηνοθέτησε (σε κείμενο δικό της και της ομάδας Happy End), στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, μια έξυπνη και συγκινητική παράσταση για την εφηβεία, με τίτλο Όχι αθώος πια – αν και απευθυνόταν σε εφηβικό κοινό, νομίζω ότι πιο πολύ «μιλούσε» στους γονείς των εφήβων. Τώρα, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού, καταπιάνεται με μια άλλη ηλικιακή κατάσταση, το γήρας, θέμα δύσκολο, μια που βρίσκεται στον αντίποδα της λατρείας της σύγχρονης κουλτούρας για ό,τι λάμπει, για τα νιάτα και την ομορφιά. Πόσο μάλλον που σε τούτα τα δύσκολα, τελευταία χρόνια συμβαίνει μια υποχθόνια επίθεση προς τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. Παρουσιάζονται σαν βδέλλες που απομυζούν τη ζωτική ενέργεια της χώρας, αφού το προσδόκιμο της ζωής είναι υψηλό και οι νέοι, χειμαζόμενοι από την ανεργία, φεύγουν για ξένες χώρες. Και είναι παράξενο πώς, αυτό που είναι αναπόφευκτο για όλους, τα γηρατειά, αντιμετωπίζεται σαν ένα απόμακρο, δυσάρεστο φαινόμενο, σαν ένα βάρος για όλους όσοι δεν ανήκουν (ακόμη) στην ηλικιακή κατηγορία.


Δεν είναι πολύς καιρός που μου διηγιόταν ο κοτσονάτος στα 80 του πατέρας μου το σοκ που υπέστη όταν ένας νέος στο μετρό τού παραχώρησε τη θέση του, λέγοντάς του ευγενικά: «Έλα, παππού, να καθίσεις!». Ήταν εδώ και χρόνια «αντικειμενικά» παππούς, αλλά ήταν η πρώτη φορά που ήρθε αντιμέτωπος με την εικόνα του, με το πώς τον βλέπουν οι άλλοι. Κάπως έτσι αρχίζει η παράσταση της Μαυραγάνη, μ' έναν ηλικιωμένο άνδρα να παρατηρεί τον εαυτό του στον καθρέφτη και να λέει: «Κοιτάζω το στόμα μου και τα χέρια μου και δεν μπορώ να πιστέψω στα μάτια μου. Είμαι μόνο ένα παιδί. Ή μήπως δεν είμαι πια; Δεν μπορώ να αντιληφθώ όλα αυτά που έχουν σχέση με τον χρόνο. Αυτοί που έχουν μελετήσει το πρόβλημα λένε πως δεν υπάρχει. Είναι αλήθεια. Κλείνω τα μάτια μου και αισθάνομαι 10 χρονών. Και μετά τα ανοίγω και κοιτάζομαι στον καθρέφτη. Κι εκεί... στέκεται ένας γέρος αδύνατος. Ένας γερο-έφηβος!».

Το γήρας είναι η πιο δημοκρατική φάση της ζωής του ανθρώπου. Τότε οι διαφορές ισοσκελίζονται και βλέπει πόσο παρόμοια είναι η σκέψη και η στάση ανθρώπων με εντελώς διαφορετική καταγωγή και διαδρομή.


Μετά την παράσταση αναζητώ το τρυφερό, και σκοτεινό μαζί, βιβλιαράκι του εκδότη, δραματουργού, συγγραφέα, ζωγράφου και γλύπτη Valentino Bompiani Τα αόρατα γηρατειά (εκδ. Άγρα, 2009). Γράφει: «Όταν είσαι γέρος, γίνεσαι αόρατος. Σε μια αίθουσα αναμονής, όλοι στη σειρά, μπαίνει μια κοπέλα ψάχνοντας κάποιον. Κοιτάζει τριγύρω κι όταν φτάνει σ' εσένα, σε προσπερνά λες και είσαι κολονάκι στην εθνική οδό. Τότε ξεκινούν τα γηρατειά». Δεν ξέρω αν για τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, που ζουν μια ζωή καλλιεργώντας την ικανότητά τους να διακρίνουν, να κατανοούν, να αναδημιουργούν, τα γηρατειά είναι πιο δύσκολα απ' ό,τι για τους ανθρώπους που έχουν ζήσει στον αφρό της ζωής. Ωστόσο, πολλά απ' όσα γράφει ο Bompiani συγκινούν βαθιά: «Έλεγε μια κυρία προχωρημένης ηλικίας: "Τι κρίμα που η αγάπη τελείωσε ακριβώς τώρα που θα ήξερα να την απολαύσω σε όλες τις πτυχές της ποίησης!" Ποίηση και θάνατος πηγαίνουν αντάμα» σημειώνει.


Η δραματουργία της παράστασης Το Γήρας αφορά το λεγόμενο θέατρο της επινόησης (devised theatre). To κείμενο προκύπτει μέσα από προσωπικές, βιωμένες εμπειρίες των περφόρμερ που μπορεί να είναι ηθοποιοί, μπορεί και όχι – εδώ οι τέσσερις από τους πέντε ώριμους του συνόλου υπήρξαν ηθοποιοί, γι' αυτό και σε τρία σημεία ερμηνεύουν αποσπάσματα από θεατρικά έργα, ταιριαστά με το θέμα του έργου, όπως η πρώτη σκηνή από τον Θείο Βάνια και το Γ' Στάσιμο από τον Οιδίποδα επί Κολωνώ (όπου γίνεται λόγος για το γήρας το άφιλο, «όπου του κόσμου τα χειρότερα κακά συγκατοικούν»).

Το γήρας: Εκεί που είσαι ήμουν, κι εκεί που είμαι θά 'ρθεις Facebook Twitter
Εκεί που είσαι ήμουν κι εκεί που είμαι θα 'ρθεις» ακούγεται κάποια στιγμή και είναι πολύ τρυφερή η σκηνή όπου νέοι και ηλικιωμένοι γίνονται ζευγάρια και χορεύουν τανγκό...


Μικρές σκηνές εναλλάσσονται, στις οποίες, όπως είναι φυσικό για το συγκεκριμένο θέμα, οι αναμνήσεις από την περασμένη ζωή των ηλικιωμένων έχουν σημαντική θέση: ενσταντανέ από την παιδική τους ηλικία, παιδικά τραγούδια, κρίσιμες στιγμές της ενήλικης ζωή τους (συνοδευόμενες με προβολές φωτογραφιών), αγάπες και απώλειες. Αλλά επειδή η ζωή είναι γλυκιά και το τέλος πάντα κάπως μακριά, η σκηνική πράξη εμπλουτίζεται με εμπειρίες από την τωρινή φάση των ηλικιωμένων, δοσμένες κατά κύριο λόγο με χιούμορ. Ναι, η ζωή των ηλικιωμένων είναι συνδεδεμένη με τα προβλήματα της υγείας τους και τη φαρμακευτική αγωγή τους, με τη μοναξιά κάποιων ημερών, όταν δεν έχουν κάποιον να μιλήσουν, με τις στιγμές που ανακαλύπτουν ότι αυτό που ήταν πάει οριστικά και ότι χάσανε πόντους από το ύψος που αναγράφεται στην ταυτότητά τους. Το γήρας συνδέεται, ακόμη, με την αμηχανία τους να γιορτάζουν τα γενέθλια και οι άλλοι να τους τραγουδούν: «Γεράκος να γίνεις με άσπρα μαλλιά». Είναι όλα εκείνα τα τραγούδια που τραγουδούσαν νέοι, είναι, όμως, και τα τσάμικα που χορεύουν και θα χορεύουν όσο κρατάνε τα πόδια τους, γιατί, ακόμη και βαδίζοντας προς το τέλος, ο πόθος της ζωής είναι πάντα πιο ισχυρός.

Τους πέντε ηλικιωμένους (αν και μία από τις γυναίκες είναι στα πρώτα -ήντα, μοναδική εκπρόσωπος της μέσης ηλικίας) συμπληρώνει ένας εξαμελής «Χορός» νέων ηθοποιών που λειτουργούν αντιστικτικά, δίνουν πάσες και βοηθούν στη ροή της σκηνικής αφήγησης (ωστόσο, κάτι πρέπει να κάνει η σκηνοθέτις με τους δύο νέους ηθοποιούς που στέκονται άκαμπτοι και αμήχανοι, σαν να βρέθηκαν στη σκηνή με το ζόρι). «Εκεί που είσαι ήμουν κι εκεί που είμαι θα 'ρθεις» ακούγεται κάποια στιγμή και είναι πολύ τρυφερή η σκηνή όπου νέοι και ηλικιωμένοι γίνονται ζευγάρια και χορεύουν τανγκό. Το σύνολο καταφέρνει να συγκινήσει με τον απλό, ανθρώπινο τρόπο που απαιτεί το θέμα.


Το γήρας είναι η πιο δημοκρατική φάση της ζωής του ανθρώπου. Τότε οι διαφορές ισοσκελίζονται και βλέπει πόσο παρόμοια είναι η σκέψη και η στάση ανθρώπων με εντελώς διαφορετική καταγωγή και διαδρομή. Είμαστε όλοι επιζώντες με αναστολή, έγραφε ο Ζακ Ντεριντά (1930-2004), δηλώνοντας: «Παραμένω ανεπίδεκτος διαπαιδαγωγήσεως όσον αφορά τη σοφία του να ξέρεις-να-πεθάνεις ή, αν προτιμάτε, να ξέρεις-να-ζεις» (Μαθαίνοντας να ζεις εν τέλει, Αγρα, 2006). Ο νευρολόγος Όλιβερ Σακς, που έφυγε από τη ζωή πριν από λίγο καιρό, σ' ένα κείμενό του τον Φεβρουάριο του 2015 ομολογεί τον φόβο του για το επερχόμενο τέλος του, αλλά γράφει πως το συναίσθημα που δεσπόζει μέσα του είναι η ευγνωμοσύνη. «Αγάπησα και αγαπήθηκα, μου δόθηκαν πολλά και κάτι ανταπέδωσα κι εγώ με τη σειρά μου» και καταλήγει: «Πάνω απ' όλα, υπήρξα ένα συνειδητό ον, ένα σκεπτόμενο ζώο πάνω σε τούτο τον πλανήτη, πράγμα από μόνο του τεράστιο ως προνόμιο και ως περιπέτεια».


Αλλά για το τέλος κρατώ κάτι άλλο. Ο Αυστριακός φιλόσοφος Πολ Φεγεράμπεντ (1924-1994) έκλεισε το αυτοβιογραφικό Σκοτώνοντας τον χρόνο (εκδ. Εκκρεμές, 1997), λίγο προτού πεθάνει, με τις εξής προτάσεις: «Αυτές είναι οι τελευταίες μέρες. Τις ζούμε μία προς μία. Η έγνοια μου είναι, μετά την αναχώρησή μου, να μείνουν μερικά πράγματα από μένα, όχι εργασίες, όχι τελεσίδικες επιστημονικές διακηρύξεις, αλλά αγάπη. [...] Έτσι θα ήθελα να γίνει, η αγάπη, και όχι η διάνοια, να επιζήσει».


Παραστάσεις, βιβλία, οικογένεια, φίλοι, ταξίδια, καθένας συμπληρώνει τα δικά του ουσιώδη, που καθιστούν την περιπέτεια της ζωής πόθο και γοητεία ανεξάντλητη. Αλλά χωρίς αγάπη, τίποτα.

«Το γήρας - Ένα χορικό», της Γεωργίας Μαυραγάνη
Σύνθεση κειμένου: Γεωργία Μαυραγάνη, Ομάδα Happy End
Σκηνοθεσία-μουσική επιμέλεια: Γεωργία Μαυραγάνη
Σκηνικά-κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Παίζουν: Ν. Αϊδινιάν , Φρ. Αλεξάνδρου, Χρ. Βιδαλάκη, Ηλ. Κατέβας, Μ. Κεραμυδά, Δ. Κερεστετζής, Μ. Λέκκα, Δ. Μητροπούλου, Δ. Μπικηρόπουλος, Μ. Παναγιώτου. Ελ. Ρίζου


Πειραματική Σκηνή - Εθνικo Θέατρο
Πανεπιστημίου 48, Αθήνα, 210 3301881, 210 3305074

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν

Θέατρο / Πού οφείλεται τόση δίψα για το θέατρο;

Το θέατρο εξακολουθεί να προκαλεί debates και ζωηρές συζητήσεις, παρά τις κρίσεις και τις οικονομικές περικοπές που έχει υποστεί, και φέτος ανεβαίνουν στην Αθήνα παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ανδρέας Κωνσταντίνου

Θέατρο / Ανδρέας Κωνσταντίνου: «Δεν μ' ενδιαφέρει τι υποστηρίζεις στο facebook, αλλά το πώς μιλάς σε έναν σερβιτόρο»

Ο ηθοποιός που έχει υποδυθεί τους πιο ετερόκλητους ήρωες και θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας» αισθάνεται ότι επιλέγει την τηλεόραση για να ικανοποιήσει την επιθυμία του για κάτι πιο «χειροποίητο» στο θέατρο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Ο Στρίντμπεργκ και η «Ορέστεια» προσγειώνονται στον κόσμο της Λένας Κιτσοπούλου

Θέατρο / Η Μαντώ, ο Αισχύλος και ο Στρίντμπεργκ προσγειώνονται στον κόσμο της Κιτσοπούλου

Στην πρόβα του νέου της έργου όλοι αναποδογυρίζουν, συντρίβονται, μοντάρονται, αλλάζουν μορφές και λένε λόγια άλλων και τραγούδια της καψούρας. Ποιος θα επικρατήσει στο τέλος;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Οι Αθηναίοι / «Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Η ηθοποιός Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου θυμάται τα χρόνια του Θεάτρου Τέχνης, το πείραμα και τις επιτυχίες του Χυτηρίου, περιγράφει τι σημαίνει γι' αυτή το θεατρικό σανίδι και συλλογίζεται πάνω στο πέρασμα του χρόνου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Θωμάς Μοσχόπουλος

Θέατρο / «Άρχισα να βρίσκω αληθινή χαρά σε πράγματα για τα οποία πριν γκρίνιαζα»

Έπειτα από μια δύσκολη περίοδο, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανεβάζει τον δικό του «Γκοντό». Έχει επιλέξει μόνο νέους ηθοποιούς για το έργο, θέλει να διερευνήσει την επίδρασή του στους εφήβους, πραγματοποιώντας ανοιχτές πρόβες. Στο μεταξύ, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Αργυρώ Μποζώνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Θέατρο / Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Ένα συναρπαστικό υβρίδιο θεάτρου, συναυλίας, πολιτικοκοινωνικού μανιφέστου και rave party, βασισμένο στο έργο του επικηρυγμένου στη Ρωσία δραματουργού Ιβάν Βιριπάγιεφ, ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και αποπειράται να δώσει απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

The Review / Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και ο δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου Γιώργος Βουδικλάρης μιλούν για την παράσταση «Ο Χορός των εραστών» της Στέγης, τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει το κείμενο του Τιάγκο Ροντρίγκες και τη χαρά τού να ανακαλύπτεις το next best thing στην τέχνη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Όπερα / Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Πολυσχιδής και ανήσυχη, η Φανί Αρντάν δεν δίνει απλώς μια ωραία συνέντευξη αλλά ξαναζεί κομμάτια της ζωής και της καριέρας της, με αφορμή την όπερα «Αλέκο» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ που σκηνοθετεί για την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το «Κυανιούχο Κάλιο» είναι μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων 

Θέατρο / «Κυανιούχο Κάλιο»: Μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Όχι μόνο σε ανελεύθερα ή σκοταδιστικά καθεστώτα, αλλά και στον δημοκρατικό κόσμο, η συζήτηση για το δικαίωμα της γυναίκας σε ασφαλή και αξιοπρεπή ιατρική διακοπή κύησης παραμένει τρομακτικά επίκαιρη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

Θέατρο / Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

«Εκείνο που με σπρώχνει να δημιουργώ θεατρικούς χαρακτήρες είναι ο έρωτας», έλεγε ο Ουίλιαμς, που πίστευε ότι ο πόθος «είναι κάτι που κατακλύζει πολύ μεγαλύτερο χώρο από αυτόν που μπορεί να καλύψει ένας άνθρωπος». Σε αυτόν τον πόθο έχει συνοψίσει τη φυγή και την ποίηση, τον χρόνο, τη ζωή και τον θάνατο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ