Μια επιβλητική τετραγωνική σκηνή στην κορυφή μιας σκάλας, που περιβάλλεται από λευκή κουρτίνα. Η σκηνογραφία της παράστασης απλούστατη, η δράση εκτυλίσσεται εντός και εκτός του πλαισίου που οριοθετεί η κουρτίνα και οι εναλλαγές των σκηνικών υλικών γίνονται γρήγορα. Όλη η διανομή φορά βαριές, μαύρες, σκουρόχρωμες ελισαβετιανές φορεσιές και έχει (βαμμένα ή φυσικά) ginger μαλλιά.
Ο Ριχάρδος του Γιώργου Χριστοδούλου μόνο δύσμορφος δεν είναι. Ο όμορφος ηθοποιός τον ενσαρκώνει υιοθετώντας μια ελαφριά λόρδωση και έναν πεταχτό βηματισμό. Η προσέγγιση αυτή, όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης της Ορχήστρας των Μικρών Πραγμάτων Χρήστος Θεοδωρίδης, επιχειρεί να αποκαταστήσει μια «αδικία» αιώνων, που έχει καταστήσει τον μυθικό βασιλιά της Αγγλίας ως «τέρας» εμφάνισης, απληστίας, εξουσιολατρείας και ανηθικότητας στη συνείδηση όλων.
Είναι εντυπωσιακό πόσο αντιλαμβανόμαστε το έργο του Σαίξπηρ ως ιστορικό και πόσο μακριά βρίσκεται από την αλήθεια αυτό. Στην πραγματικότητα ο Ριχάρδος δεν έχει κάνει τίποτα από αυτά που το έργο του καταλογίζει και δεν είχε ούτε καν αυτό το παρουσιαστικό. Στην ουσία αποτελεί την πιο παρεξηγημένη προσωπικότητα της αγγλικής ιστορίας.
Ο Ριχάρδος λοιπόν ήταν μάλλον των εξιλαστήριο θύμα που φορτώθηκε στις πονεμένες πλάτες του το έρεβος μιας ολόκληρης εποχής. Και η «Τραγωδία του βασιλιά Ριχάρδου Γ'», η φιλόδοξη, τρίωρη παράσταση της θεατρικής ομάδας που έρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών για να ολοκληρώσει, μετά τον «Άμλετ» και τη «Σφαγή των Παρισίων», την ενασχόλησή τους με τα ελισαβετιανά κείμενα, εν είδει άτυπης τριλογίας, θέλει να πει πολλά για τη δική μας εποχή, όπως σημειώνει στη σύντομη συζήτησή μας κατά τη διάρκεια ενός γενικού περάσματος ο σκηνοθέτης:
— Με την επιλογή της ιστορίας του Ριχάρδου Γ' αποδεικνύετε για ακόμα μια φορά την αγάπη σας ως ομάδας στην ελισαβετιανή δραματουργία. Γιατί ωστόσο επιλέξατε να παρουσιάσετε το συγκεκριμένο έργο του Σαίξπηρ στο κοινό του Φεστιβάλ Αθηνών και γιατί στη δεδομένη χρονική συγκυρία;
Ο Ριχάρδος είναι αποτέλεσμα μελέτης όλων των ιστορικών δραμάτων του Σαίξπηρ τα τελευταία δύο χρόνια. Όσο πιο βαθιά έμπαινα σ' αυτή την έρευνα τόσο πιο πολύ συνειδητοποιούσα τη θέση που έχει αυτό το έργο στη δραματουργία του Σαίξπηρ και τόσο πιο πολύ μου φωτίζονταν τα νοήματα του. Ο Ριχάρδος συζεί με το κακό, ωστόσο το κακό αυτό ξεφεύγει από τα στενά όρια του εαυτού του και απλώνεται σε όλο το σύμπαν που τον περιβάλλει. Είμαστε σε ένα περιβάλλον δολοφόνων, είτε επιβεβαιωμένων είτε εν δυνάμει. Όλοι κουβαλάνε ένα παρελθόν αίματος και επιλέγουν τον Ριχάρδο να συνεχίσει το αίμα στο παρόν. Κι αυτός τελειοποιεί τον μηχανισμό για να τους καταδείξει τι είναι αυτοί.
Αυτό που ζω τώρα στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα στον κόσμο είναι αυτή η τρομακτική αποκάλυψη του «κακού» που πια απροκάλυπτα φαίνεται στον καθένα. Διαχέεται και πολλαπλασιάζεται στιγμιαία σαν ιός. Πόσο εύκολα πια μπορούμε κυριολεκτικά να σκοτώσουμε. Και πόσο εύκολα μπορούμε να γίνουμε απαθείς θεατές και χειροκροτητές αυτού του φόνου. Αν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό της εποχής είναι η ευκολία με την οποία λέμε ναι στο σκοτάδι.
— Η παράσταση διακρίνεται από ομοιομορφία ως προς τις αισθητικές επιλογές: μαύρες ή σκούρες μπλε φορεσιές και ginger μαλλιά σε όλη τη διανομή. Γιατί καταλήξατε σε αυτή την κατεύθυνση και τι προσδίδει στην παράσταση αυτού του είδους η ομοιομορφία;
Οδηγηθήκαμε σ' αυτή την ομοιομορφία γιατί το σύμπαν αυτό έχει κοινά χαρακτηριστικά. Έχει βγει από την ίδια μήτρα. Είμαστε όλοι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό και παρόλ' αυτά αποφασίζουμε να βαφτίσουμε κάποιον διαφορετικό. Και να ρίξουμε όλο μας το μίσος πάνω του. Γιατί αν δεν έχουμε αυτό τον διαφορετικό θα αναγκαστούμε να δούμε μέσα μας. Και ποιος έχει χρόνο γι' αυτό τώρα;
— Η προσωπικότητα του Ριχάρδου Γ' έχει μείνει στην ιστορία ως η προσωποποίηση της ασχήμιας, εσωτερικής και εξωτερικής. Εσείς, με την επιλογή του Γιώργου Χριστοδούλου, φαίνεται να απομακρύνεστε από το εξωτερικό κομμάτι και τις γκροτέσκ εικόνες και να εστιάζετε περισσότερο στην ανάδειξη μιας τραυματισμένης ψυχοσύνθεσης. Ισχύει αυτή η διαπίστωση ως προς την πρόθεσή σας;
Ο Ριχάρδος έχει μείνει λανθασμένα στην ιστορία έτσι, ως αποτέλεσμα της προπαγάνδας που έστησε ο μετέπειτα βασιλιάς Ερρίκος Τυδώρ για να ενδυναμώσει το δικαίωμά του στον θρόνο. Είναι εντυπωσιακό πόσο αντιλαμβανόμαστε το έργο του Σαίξπηρ ως ιστορικό και πόσο μακριά βρίσκεται από την αλήθεια αυτό. Στην πραγματικότητα ο Ριχάρδος δεν έχει κάνει τίποτα από αυτά που το έργο του καταλογίζει και δεν είχε ούτε καν αυτό το παρουσιαστικό. Στην ουσία αποτελεί την πιο παρεξηγημένη προσωπικότητα της αγγλικής ιστορίας. Το μόνο κοινό που έχει με το έργο είναι ότι, όπως ο Ριχάρδος του έργου συγκεντρώνει πάνω του όλο το μίσος των υπολοίπων, έτσι και ο ίδιος ο Ριχάρδος δέχτηκε όλο το μίσος των ιστοριογράφων της εποχής.
Ισχύει η επιλογή που λες. Όταν είμαστε όλοι ίδιοι, γιατί στα μάτια μας κάποιος είναι καμπούρης και δύσμορφος; Κι αφού εμείς λέμε ότι είναι έτσι, πρέπει να ισχύει, έτσι δεν είναι; Η επιλογή του Γιώργου έγινε ακριβώς με αυτό το σκεπτικό και βέβαια με τη σκέψη κιόλας ότι ο Γιώργος συγκεκριμένα είναι ικανότατος στο να βουτήξει στο φως και το σκοτάδι αυτού του ανθρώπου χωρίς να τον περιορίζει τίποτα.
— Μπορείτε να κάνετε έναν σύντομο απολογισμό των 10 ετών της πορείας της Ορχήστρας των Μικρών Πραγμάτων; Πόσο σημαντική είναι για εσάς, προσωπικά και καλλιτεχνικά, η δουλειά στο πλαίσιο μιας θεατρικής ομάδας;
Απολογισμό της πορείας μας σίγουρα δεν είμαι ικανός να κάνω. Ξέρω μόνο ότι όταν κάτι μας «τρώει» δεν μπορούμε παρά να βγούμε και να το πούμε. Η κοινή σκέψη και οι κοινές αναζητήσεις που έχω με την Ξένια Θεμελή, με την οποία είμαστε ο πυρήνας της ομάδας, μας έχουν οδηγήσει στο να προσελκύσουμε στενούς συνεργάτες που μιλάνε την ίδια γλώσσα με εμάς. Όσο πιο συγκεκριμένο γίνεται αυτό που ζητάμε τόσο πιο επιτακτική γίνεται αυτή η ανάγκη. Δεν μπορώ παρά να δουλέψω με ανθρώπους που με ξέρουν και τους ξέρω. Και αυτή η γνωριμία στο τέλος της ημέρας φέρνει αυτή την απλή συνεννόηση με τα μάτια. Και αυτό με ικανοποιεί βαθιά.
Info
Ορχήστρα των Μικρών Πραγμάτων - Χρήστος Θεοδωρίδης
Η τραγωδία του βασιλιά Ριχάρδου Γ' του Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Πειραιώς 260 (Δ)
13/6 - 14/6, 21:00
Διάρκεια: 3 ώρες
Μετάφραση - Δραματουργία: Ιζαμπέλα Κωνσταντινίδου
Σκηνοθεσία - Δραματουργία: Χρήστος Θεοδωρίδης
Χορογραφία: Ξένια Θεμελή
Σκηνικά - Κοστούμια: Τίνα Τζόκα
Μουσική: Βασίλης Ντοκάκης
Ανάλυση κειμένου - Ιστορική έρευνα: Παύλος Σούλης
Σχεδιασμός φωτισμού: Τάσος Παλαιορούτας
Βοηθός σκηνοθέτη: Χαρά Τζόκα
Βοηθός χορογράφου: Νικολέτα Κουτίτσα
Γραφίστας: Νώντας Παπουτσής
Φωτογράφος: Αναστασία Γιαννάκη
Οργάνωση - εκτέλεση παραγωγής: Άννα Τιαγκουνίδου
Παίζουν: Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Ξένια Θεμελή, Γιώργος Κισσανδράκης, Νίκος Λεκάκης, Λεωνίδας Αργυρόπουλος, Άλκης Μπακογιάννης, Κατερίνα Πατσιάνη, Τατιάνα-Άννα Πίττα, Βασίλης Σαφός, Γιώργος Χριστοδούλου, Λουκάς Κυριαζής, Γιάννης Σίμος
σχόλια