Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα, τα όπλα του έπρεπε να αποδοθούν τιμητικά στον δεύτερο καλύτερο πολεμιστή, κι αυτός ήταν ο Αίας. Οι αρχηγοί των Αχαιών, ωστόσο, ο Αγαμέμνων και ο Μενέλαος, κρίνοντας με «πολιτικούς» όρους, τα δίνουν στον Οδυσσέα. Ο Αίας, θέλοντας να εκδικηθεί την αδικία, θα πέσει θύμα θεϊκής συμπαιγνίας και, ντροπιασμένος, τελικά θα αυτοκτονήσει. «Ο Ήρωας είναι πάντοτε χαμένος» λέει η Σύλβια Λιούλιου με αφορμή τον Αίαντα του Σοφοκλή που θα παρουσιάσει στις 31 Ιουλίου στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου.
«Moιραία, μετά τον Λάμπρο του Διονυσίου Σολωμού (που παρουσίασα στο Φεστιβάλ Αθηνών 2012), άνοιξε μέσα μου η επιθυμία να δοκιμαστώ στην αρχαία τραγωδία. Διάλεξα να ξεκινήσω την έρευνά μου με το πρώτο έργο (που έχει διασωθεί) του Σοφοκλή, τον Αίαντα, και όχι κάποιο του παλαιότερου Αισχύλου, γιατί η διάσταση που έχουν πρόσωπα και καταστάσεις στις τραγωδίες του Σοφοκλή είναι πιο κοντά στα ανθρώπινα, όπως τα καταλαβαίνω αυτή την περίοδο. Επιπλέον, είναι και κάτι άλλο: με συγκινεί αυτός ο ήρωας, ο Αίας, που πραγματικά καίγεται στην κόψη του γυρίσματος του καιρού» λέει η Σύλβια Λιούλιου.
Ο άνθρωπος που ζει ηρωικά δεν μπορεί να είναι νικητής, γιατί, για να κάνει την ηρωική υπέρβαση, έχει ήδη θυσιάσει πολλά σημαντικά. Ο Ήρωας είναι πάντοτε χαμένος – αλλά και δεν πειράζει.
Ανέθεσε τον ρόλο στον Χάρη Φραγκούλη με τη βεβαιότητα ότι μπορεί να δώσει μια σημαντική ερμηνεία. «Είναι ένας πολύ ιδιαίτερος ηθοποιός, με μεγάλη ευφυΐα, σκηνική ευαισθησία και διάθεση να διακινδυνεύσει πάνω στη σκηνή. Και οι υπόλοιποι ηθοποιοί που συμμετέχουν (ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, η Σοφία Κόκκαλη, ο Μιχάλης Σαράντης, ο Θάνος Τοκάκης, ο Άγγελος Τριανταφύλλου και ο Νικόλας Χανακούλας) έχουν μεγάλη σκηνική εντιμότητα, ομορφιά και, κυρίως, συγκροτούν ομάδα – όχι μόνο ως προς τη συλλογικότητα της εργασίας τους και τη διαθεσιμότητά τους αλλά και ως προς το σκηνικό τους αποτύπωμα. Αυτό για μένα αποτελεί παραστασιακή αξία. Έχω δουλέψει πολύ ως βοηθός σκηνοθέτη και ως υπεύθυνη παραγωγής με φτασμένους καλλιτέχνες κι ένιωθα την ανάγκη να ισοσταθμίσω εντός μου τις δυνατότητες των συνομηλίκων μου. Ήθελα να βαδίσω με το αίσθημα ότι μοιράζομαι κοινές αναφορές, αγωνίες και αγάπη για την τέχνη του θεάτρου με ανθρώπους του χώρου που βρισκόμαστε σε κοντινές ηλικίες» εξηγεί η σκηνοθέτις.
Αν και στο δεύτερο μέρος του έργου λείπει ο Αίας, που αυτοκτονεί, εμφανίζεται ο «αντίποδάς» του, ο αδελφός του ο Τεύκρος. «Δεν έχει το ανάστημά του αδελφού του αλλά είναι το πιο τρυφερό πρόσωπο στο θέατρο του Σοφοκλή. Ο Τεύκρος θα αποκαταστήσει την τάξη, θα αναλάβει την ταφή, άρα και την αποκατάσταση του ήρωα αυτόχειρα και θα φροντίσει την οικογένειά του. Απ' αυτόν καταλαβαίνουμε την έννοια της σοφόκλειας γλυκύτητας».
Η Σύλβια Λιούλιου επέλεξε μια ιδιαίτερη μετάφραση, του Παναγή Λορεντζάτου (πατέρα του Ζήσιμου Λορεντζάτου), που, αν και είναι του 1932, «είναι εκπληκτικής διαύγειας ως προς τη σχέση του αρχαίου λόγου με τη δημοτική γλώσσα. Για την παραστασιακή γλώσσα ο ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος χρειάστηκε να ξεσκονίσει κάποια σημεία με το δικό του, ποιητικό κριτήριο και κάποια άλλα να τα μεταφράσει ο ίδιος».
Τη μουσική έγραψε ο Άγγελος Τριανταφύλλου και την κίνηση διαμόρφωσε η Χαρά Κότσαλη. «Όλοι μαζί φτιάξαμε μια σύνθεση η οποία έχει εκφώνηση, σημεία μελοποιημένα και άλλα που τραγουδιούνται, με αποκορύφωμα το Β' στάσιμο (που μιλάει για τον έρωτα και ενθέτει ο Σοφοκλής πριν από τον χαμό του Αίαντα), όπου ο Χορός, σε κατάσταση πανικού, τραγουδά και χορεύει» λέει, διευκρινίζοντας ότι στην παράστασή της τον Χορό αποτελούν όλοι οι ηθοποιοί, όταν δεν ερμηνεύουν ρόλους. «Εισέρχονται όλοι μαζί στην ορχήστρα και καθένας γίνεται ο ρόλος του μέσα από την ερμηνεία του λόγου – όταν τελειώσει το μέρος του ήρωα, επιστρέφει και πάλι στο σύνολο του Χορού. Είναι θαυμάσιος ο ρόλος του Χορού σ' αυτή την τραγωδία γιατί είναι "προσωπικός", δεν έχει μεγάλη απόσταση από τους ήρωες και δεν καταφεύγει σε αφηγήσεις που είναι δύσκολο να συνδεθούν με την κύρια δράση. Είναι σαν θεατές που δεν μπορούν να παρέμβουν και να μετακινήσουν τα πράγματα προς μία ή άλλη κατεύθυνση – γι' αυτό και διαρκώς μιλούν για τον χρόνο που τους βαραίνει όλο και πιο πολύ».
«Δούλεψα τον Αίαντα σε μια φάση της ζωή μου που βίωνα την επικείμενη απώλεια ενός πολύ αγαπημένου μου προσώπου. Πολύ βαθιά μέσα στο πένθος η ίδια, συναντήθηκα μ' ένα έργο που μιλάει για έναν θάνατο που έχει προαναγγελθεί, για την απώλεια που δεν μπορεί να αποφευχθεί. Κάτι ακόμα που με συγκίνησε βαθιά σ' αυτή την ιστορία είναι που εκθέτει την άλλη όψη, την ανάποδη, του Ήρωα. Ο άνθρωπος που ζει ηρωικά δεν μπορεί να είναι νικητής, γιατί, για να κάνει την ηρωική υπέρβαση, έχει ήδη θυσιάσει πολλά σημαντικά. Ο Ήρωας είναι πάντοτε χαμένος – αλλά και δεν πειράζει» καταλήγει η σκηνοθέτις.
Σύλβια Λιούλιου
«Αίας» του Σοφοκλή
31 Ιουλίου-1 Αυγούστου 2015
Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
21:30
σχόλια