Οι ερωτικές επιστολές αποτελούν για κάποιους μια ιδιαίτερη μορφή τέχνης που χάνεται σιγά-σιγά, χρόνο με τον χρόνο, αντιμέτωπη με τη λαίλαπα των κοινωνικών δικτύων και την ευκολία και την ταχύτητα που προσφέρουν απλόχερα.
Οι συντελεστές της παράστασης Συστημένο, Παναγιώτης Εξαρχέας, Άρης Μπαλής και Κορνήλιος Σελαμσής, έχουν δημιουργήσει ένα πρότζεκτ ειδικά αφιερωμένο σε αυτήν τη μορφή τέχνης, ξεκινώντας από το 1800 και φθάνοντας ως το 2006.
— Είναι τα μακροσκελή μηνύματα στα κοινωνικά δίκτυα οι νέες ερωτικές επιστολές;
Άρης Μπαλής: Θα ήταν αφέλεια να θεωρήσει κανείς ότι τα μακροσκελή μηνύματα στα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι οι νέες ερωτικές επιστολές. Είναι, είναι και παραείναι.
Αλλά αυτή η παραδοχή δεν μας εμποδίζει να διαπιστώσουμε ταυτόχρονα ότι η ιλιγγιώδης αυτή ταχύτητα και ευκολία με την οποία μεταφέρονται τα εν λόγω μηνύματα αφαιρεί κάτι ιδιαίτερο που υπήρχε/υπάρχει στις τυπικές, κλασικές ερωτικές επιστολές.
Η πολύωρη αγωνία του ερωτευμένου υποκειμένου όταν γράφει, το γράψιμο από την αρχή, ξανά και ξανά, ο σωρός με τα σκισμένα χαρτιά παραδίπλα, όλες οι αποτυχημένες προσπάθειες του ερωτικού υποκειμένου να εκφράσει αυτό που πραγματικά θέλει, η αγωνία του όταν στέλνει την επιστολή και αγνοεί παντελώς το πότε ακριβώς θα φτάσει, σε πόσες μέρες, εβδομάδες ή μήνες, πότε ακριβώς θα διαβαστεί το μήνυμα από το υποκείμενο του πόθου, οι μυρωδιές και τα δάκρυα με τα οποία έχει ποτίσει το χαρτί, ο ιδιαίτερος τρόπος γραφής του καθενός, με ποιον τρόπο γράφτηκε το γράμμα, με μολύβι, στιλό, πένα ή γραφομηχανή, η ατελείωτη αναμονή για μια ενδεχόμενη απάντηση.
Βέβαια, και το Στάλθηκε - Παραδόθηκε - Διαβάστηκε - Ο χρήστης τάδε πληκτρολογεί... έχει την πλάκα του. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση σημασία έχει τα ερωτικά υποκείμενα να καταφέρουν να επικοινωνήσουν.
Βέβαια, και το Στάλθηκε - Παραδόθηκε - Διαβάστηκε - Ο χρήστης τάδε πληκτρολογεί... έχει την πλάκα του. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση σημασία έχει τα ερωτικά υποκείμενα να καταφέρουν να επικοινωνήσουν.
— Σε ποιες εποχές αναφέρονται οι επιστολές που συμπεριλάβατε στο έργο και τι υποδεικνύουν για καθεμία;
Παναγιώτης Εξαρχέας: Η παλιότερη επιστολή που ακούγεται στην παράσταση γράφτηκε γύρω στο 1800 και η πιο πρόσφατη το 2006. Το τρομερά συγκινητικό και ενδιαφέρον είναι πως, ενώ υπάρχει μια ψαλίδα 200 χρόνων, στην ουσία οι μόνες διαφορές είναι αυτές του ύφους στη γραφής καθενός. Η αμεσότητα με την οποία ο εκάστοτε αποστολέας γράφει, εξομολογείται, απαιτεί, παρακαλεί, παραμένει τρομερά επίκαιρος. Έτσι μπορεί καθένας να συνδεθεί με αυτό που διακυβεύεται. Δεν υπάρχει κάτι παλιό ή σύγχρονο, αλλά η βαθιά και ουσιαστική ανάγκη της επικοινωνίας του έρωτα. Φυσικά και ο έρωτας έχει λάβει διαφορετικές μορφές και τρόπους έκφρασης στο πέρασμα του χρόνου ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, εδώ όμως βλέπουμε μια σχεδόν άχρονη και οικουμενική σκιαγράφησή του και αυτό είναι το υπέροχο, να συνειδητοποιείς πως ακόμα και 200 χρόνια πριν η βαθιά εσωτερική ανάγκη ήταν ίδια.
— Δεν θεωρείτε ότι προκύπτει ηθικό ζήτημα από τη δημοσιοποίησή τους, από τη στιγμή που κατά κανόνα οι επιστολές είναι ιδιωτικές;
Κορνήλιος Σελαμσής: Έχω τη γνώμη πως οι ερωτικές επιστολές προσώπων που είχαν ένα στίγμα ως διανοητές και καλλιτέχνες κι έχουν αποχωρήσει από τον μάταιο τούτο κόσμο συμπληρώνουν με θαυμάσιο τρόπο την εμπειρία μας σχετικά με το έργο τους. Ηθικό ζήτημα θα υπήρχε, θεωρώ, αν αυτές οι επιστολές εκδίδονταν ενώ οι αγαπημένοι ήταν εν ζωή και πολύ ιδιωτικές λεπτομέρειες αποκαλύπτονταν παρά τη θέληση τη δική τους ή των κληρονόμων τους. Εδώ μάλλον επιχειρούμε ένα κάποιο «αλληλούια» στην αγάπη και τις παρενέργειές της.
— Δώστε μας ένα παράδειγμα αποστολέα του οποίου η ιδιωτική εικόνα ήταν πολύ διαφορετική από τη δημόσια.
Α.Μ.: Ποιος περιμένει το ερωτευμένο υποκείμενο να έχει μια τυπική εικόνα, αυτήν που όλοι θα περιμέναμε να δούμε; Αντιθέτως, όλα τα ερωτευμένα υποκείμενα είναι πολύ διαφορετικά και γι' αυτόν τον λόγο πολύ πιο ενδιαφέροντα από τη δημόσια εικόνα τους (ή, ακόμα καλύτερα, από τις προβολές που εμείς κάνουμε στη δημόσια εικόνα τους).
Κάθε συγγραφέας ερωτικής επιστολής εμφανίζει μια εξαιρετικά ιδιαίτερη και προσωπική οπτική του εαυτού του και γι' αυτόν τον λόγο είναι συγκινητικός.
— Τι θα λέγατε ότι κάνει μια ερωτική επιστολή καλή;
Κ.Σ.: Δεν είμαι σε θέση να κρίνω μια χειρονομία που έχει ως κίνητρο την έκφραση της επιθυμίας ή/και της οδύνης προς τον άλλον. Νιώθω μόνο σεβασμό και συγκίνηση.
Εν προκειμένω, παρουσιάζουμε πολύ υψηλές λογοτεχνικές απόπειρες στην πλειοψηφία τους. Οπότε σας προτρέπω να παραστείτε και να κρίνετε οι ίδιοι!
— Ποια είναι η δική σας αγαπημένη και γιατί;
Π.Ε.: Κατά τη διάρκεια των προβών άλλαζα συχνά γνώμη για το ποια ήταν η αγαπημένη μου ή, τέλος πάντων, αυτή με την οποία συνδεόμουν πιο πολύ απ' όλες.
Τελικά, αυτή που έχει καταφέρει να με κάνει να συγκινηθώ πιο πολύ είναι η επιστολή που γράφει ο Νίκος Καββαδίας στο άλογό του, που ήταν ο συνοδοιπόρος του στον πόλεμο. Υπάρχει κάτι τρομερά σπαρακτικό στην προσπάθεια να γράψει κανείς κάτι τέτοιο σε ένα ζώο. Το αναφέρει κι ο ίδιος.
Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο αποχαιρετά το άλογο, ο τρόπος που σε κάνει να μη βρίσκεις τη διαφορά απ' ό,τι αν έγραφε κάτι αντίστοιχο σε κάποιον άνθρωπο, είναι αυτό που με συγκλονίζει τόσο πολύ.
Η σύνδεση που αποκτά σε συνθήκες πολέμου με το άλογό του, η επικοινωνία που αναπτύσσεται μεταξύ τους, το δέσιμο αυτό, και η ανάγκη του να του γράψει. (Νίκος Καββαδίας, Του πολέμου - Στο άλογό μου, εκδ. Άγρα, 2009).
Info
Συστημένο
Σκηνοθεσία-Δραματουργία-Ερμηνεία: Παναγιώτης Εξαρχέας, Άρης Μπαλής, Κορνήλιος Σελαμσής
Κατασκευή μουσικού περιβάλλοντος: Κορνήλιος Σελαμσής
16/3-20/4
Κάθε Σάββατο στις 17:00
Οικία Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού (Αμαλίας 4, 210 3222144)
σχόλια