ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ότι σε μια δημοκρατία όλοι έχουν το δικαίωμα της άποψης, και έτσι θα έπρεπε. Αυτό που κάποιοι μάλλον αδυνατούν να κατανοήσουν είναι πως οι απόψεις έχουν ξεχωριστό βάρος. Βάρος που κρίνεται από το πόσο γνωρίζει ο καθένας το αντικείμενο που κριτικάρει. Και η γνώση, διάολε, δεν είναι σαν την άποψη. Έχει αρχή, μέση και τέλος. Δεν είναι υποκειμενική.
Και αναρωτιέμαι εγώ με το φτωχό μου το μυαλό: ποιοι βρήκαν ευκαιρία να μας κουνήσουν το δάχτυλο μπροστά στον θάνατο ενός παιδιού; Αυτοί που τόσα χρόνια δεν έβλεπαν τον σεξισμό και τη φαλλοκρατία στην κουλτούρα του μπουζουκιού, αλλά ξαφνικά ξύπνησε ο Ουμπέρτο Έκο μέσα τους και έμαθαν σε ένα βράδυ να κάνουν σημειολογική ανάλυση μέχρι και στο παραμικρό τετράστιχο του ράπερ; Πού ήταν τόσα χρόνια όλοι αυτοί όταν έλυναν και έδεναν στην ποπ κουλτούρα οι αρρενωποί μάγκες που για όλα τούς έφταιγε μια γυναίκα και έπιναν και μέθαγαν, μπας και ξεχάσουν το κακό που τους έκανε;
Σας πειράζει που κατέκτησαν τα πάντα χωρίς τη στήριξη των media, που είχαν χρόνο για τον Άδωνη, τον Λιάγκα, την Γκαγκάκη και τον Φουρθιώτη, αλλά όχι για τις μουσικές και τις νεανικές κουλτούρες. Και αν υπάρχει κάποιος που διαφωνεί, παρακαλώ να αναλογιστεί πώς συμμετείχαν τα ΜΜΕ σε όλo αυτό.
Βγήκαν να μας μιλήσουν για τα Ημισκούμπρια και τους Public Enemy σε «χεπχοπ» αναλύσεις ποιοι; Αυτοί που αν τους πεις Big Daddy Kane, Lox, Ghostface Killah, Notorious BIG, Nipsey Hussle, Pusha T, The Game, A$ΑP Rocky, Young Jeezy, Freddie Gibbs και Nas θα νομίζουν ότι τους μιλάς για ομάδες της Β’ Εθνικής Νέας Ζηλανδίας; Που ο μόνος στίχος του Tupac που έχουν καταλάβει είναι το ρεφρέν του «California Love»;
Θα μας πουν για τα πρότυπα των πιτσιρικάδων ποιοι; Αυτοί που καταδίκασαν τα παιδιά και τα εγγόνια τους στη φτώχεια και την ανεργία, έβαλαν τους φασίστες στη Βουλή και τώρα σου λένε «φύγε έξω να γλιτώσεις»;
Θα μας κάνει κοινωνιολογική ανάλυση ενός πανίσχυρου καλλιτεχνικού ρεύματος με σαράντα χρόνια ιστορία ποιος; Η κυρία η φιλόλογος που έκατσε και έγραψε στο Facebook τρία-τέσσερα σκόρπια ονόματα που άκουσε από δω και από κει, κάνοντας επιλεκτική παράθεση πέντε στίχων που τη βόλευαν; Δεν της έμαθαν εκεί που σπούδασε Φιλολογία ότι για να αναλύσεις το corpus της δουλειάς ενός καλλιτέχνη πρέπει να έχεις πλήρη γνώση του έργου του αλλά και του εκάστοτε κινήματος που εκπροσωπεί; Θα είχε σίγουρα πλάκα αν με τον ίδιο τρόπο κόβαμε επιλεκτικά στίχους οποιουδήποτε έντεχνου ή ροκ καλλιτέχνη, ώστε να τους παρουσιάσουμε ως κενούς περιεχομένου.
Οπότε, όχι, δεν σας πειράζει ούτε ο σεξισμός ούτε η φιλαργυρία, φίλοι μου. Σας πειράζει η λαϊκότητα στον πυρήνα της, σας πειράζει που βγαίνουν και σας μιλάνε στα ίσα για τα πάθη τους, αμφισβητώντας κάθε αντίληψη περί «νόμιμης τέχνης». Σας πειράζει που κατέκτησαν τα πάντα χωρίς τη στήριξη των media, που είχαν χρόνο για τον Άδωνη, τον Λιάγκα, την Γκαγκάκη και τον Φουρθιώτη, αλλά όχι για τις μουσικές και τις νεανικές κουλτούρες. Και αν υπάρχει κάποιος που διαφωνεί, παρακαλώ να αναλογιστεί πώς συμμετείχαν τα ΜΜΕ σε όλo αυτό. Μιλάμε για ουσιαστική κάλυψη και υποστήριξη, όχι να προβάλεις σαν «εξωτικά πουλιά», ύστερα από πέντε χρόνια συνεχόμενης επιτυχίας, έναν-δυο καλλιτέχνες από τη σκηνή, ώστε να λες στους μεσήλικες «να, αυτά ακούει η νεολαία». Πού ήταν τα media τα βράδια που οι «τράπερ» γέμιζαν κάθε επαρχιακό μαγαζί από το 2015 κι ύστερα, πού ήταν όταν τίγκαρε ασφυκτικά το Studio 24, πού ήταν όταν όλοι αυτοί που τους φαίνονται σήμερα ουρανοκατέβατοι έστηναν το «network» τους έξω από το παλιό Senza στη Λέκκα και το «Νηπιαγωγείο» στο Γκάζι; Πού ήταν όταν οι ΒΠΕΙΣ έκαναν sold-out το γήπεδο του Sporting το 2012, πού ήταν στη μεγαλειώδη επανένωση των ΖΝ στον Βοτανικό το 2015; Οι καλλιτέχνες αυτοί υπήρξαν αλληλένδετες πτυχές της ίδιας κουλτούρας που άνθησε στην underground Ελλάδα των 2010s κόντρα σε όλα τα προγνωστικά, όσο κι αν αυτό εξοργίζει κάποιους που προσπαθούν να κάνουν μια δήθεν εσωτερική κριτική στη σκηνή. «Αt the end of the day, έχουμε όλοι ένα πράγμα κοινό, we all love rap music, είτε το λες trap, drill, hip-hop, we love it» μου έλεγε ο Mad Clip στην τελευταία συνέντευξη που μου παραχώρησε τον Μάρτιο του 2021.
Mη σοκαριστείτε, αλλά δεν υπάρχει «trap κουλτούρα». Το trap είναι μουσική και αισθητική τεχνοτροπία στα beats. Το χιπ-χοπ ανέκαθεν έφερνε στο προσκήνιο πολύ σκληρές κοινωνικές παθογένειες, τις οποίες οι ράπερ επιδείκνυαν ενίοτε για να σοκάρουν, από τον Biggie Smalls ως τον Travis Scott.
Και κάτι για τέλος, μη σοκαριστείτε, αλλά δεν υπάρχει «trap κουλτούρα». Το trap είναι μουσική και αισθητική τεχνοτροπία στα beats. Το χιπ-χοπ ανέκαθεν έφερνε στο προσκήνιο πολύ σκληρές κοινωνικές παθογένειες, τις οποίες οι ράπερ επιδείκνυαν ενίοτε για να σοκάρουν, από τον Biggie Smalls ως τον Travis Scott. O Pac έγραψε το «Hit em up» αλλά και το «Brenda's got a baby», όπως και ο Mad Clip έγραψε το «Γαμώ την κοινωνία», αλλά έγραψε και το «Ελπίδα». Όποια στιγμή του αμερικανικού ραπ και αν πιάσεις, από τον Ice T και τον LL Cool J μέχρι τον Lil Baby και τον Westside Gun, τα όπλα, τα ναρκωτικά, το σεξ, η προβολή του πλούτου ως προσδοκία, ως κατάκτηση και τέλος ως ενσωμάτωση στον καπιταλισμό ήταν βασικό στοιχείο της χιπ-χοπ «μυθολογίας». Αν κάποιος νομίζει πως το trap, ως κύμα, τα έβαλε αυτά στη συζήτηση, μάλλον θα πρέπει να ακούσει το «Only Built 4 Cuban Linx», το «Blueprint», το «Documentary», το «Ready to Die». Την κλασική ραπ δισκογραφία, δηλαδή, που έχει καθολική αποδοχή από την κουλτούρα, το κοινό και τους κριτικούς στη γενέτειρα του είδους. Σε κάθε άλλη περίπτωση, είναι σαν να συζητάμε για λογοτεχνία χωρίς να ξέρουμε τον Ντοστογιέφσκι.
Ήταν όμως μόνο μια ιστορία παραβατικότητας και πλούτου το χιπ-χοπ; Όχι, υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν εναλλακτικές φωνές με σεβασμό και ξεχωριστό ρόλο στο πάνθεον του είδους, από το χαρούμενο και σχετικά πολιτικοποιημένο χιπ-χοπ των Native Tongues στον κοινωνικό στίχο των Blackstar και από κει στον επιδραστικό ρόλο του Kendrick Lamar. Και αυτοί μαζί με όλους τους «συναδέλφους» τους ήταν μέρος του ίδιου ζητήματος, του αποκλεισμού, είτε τον προσέγγιζαν με ποιητικό, είτε με ναΐφ λόγο, είτε με χρυσαφικά, είτε με μελάνι, προσδοκώντας όμως έναν κοινό στόχο, την αποδοχή και την ένταξη.
Στην Ελλάδα η «σκοτεινή» πλευρά του ραπ δεν μας αφορούσε μέχρι πριν από δέκα χρόνια. Το πρώτο κύμα του ελληνικού ραπ από το 1987 έως το 1997 εστίασε στα στοιχεία εκείνα του είδους που θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από την ελληνική κοινωνία του μεταπολιτευτικού ονείρου, όπως ο αφηρημένος πολιτικός λόγος και η επίκληση αφαιρετικών συναισθηματικών αξιών. Προφανώς αυτό δεν αρκούσε για να αλλάξει το ραπ παγκοσμίως. Δεν μπορούσε στην Ελλάδα του χρηματιστηρίου να γίνει κατανοητό γιατί ο Biggie Smalls «φλεξάρει» στο «Juicy» του 1994, και ήταν απολύτως λογικό. Γιατί στο τέλος της ημέρας ο ράπερ αλλά και οι ακροατές του θα αναλάμβαναν την οικογενειακή επιχείρηση, θα διορίζονταν στο Δημόσιο ή θα έπιαναν μια «συμβατική» δουλειά. Η ενσωμάτωση στη μεσαία και όχι μόνο τάξη ήταν δεδομένη.
Πλέον η επιλογή αυτή δεν υπάρχει και γι’ αυτό δεν φταίει ούτε ο Mad Clip ούτε όμως και ο Λεξ.
Ο Ανδρέας-Περικλής Μεταξάς είναι podcaster, στέλεχος μάρκετινγκ & επικοινωνίας
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.
