Ακτή Ελεφαντοστού: ο ελέφαντας Αχμέντ, σύμβολο μιας ολοένα και πιο δύσκολης συμβίωσης με τους ανθρώπους
Η φασαρία που προκλήθηκε από το παχύδερμο ζώο τους τελευταίους μήνες είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά του σε ένα φυσικό καταφύγιο στο κέντρο της χώρας.
Youenn Gourlay
Le Monde, 27.09.2020
*
Παρά το επιβλητικό του μέγεθος και το σκούρο γκρι δέρμα του, ο ελέφαντας Αχμέντ περνάει σχεδόν απαρατήρητος στην τεράστια δασώδη σαβάνα του φυσικού καταφυγίου του N'Zi, βορειοανατολικά του Bouaké. Το παχύδερμο κινείται σιωπηλά αναζητώντας ξύλα, φρούτα και νέα αναγνωριστικά σημάδια. "Βρήκε ένα νερόλακκο, τρέφεται τώρα με ρίζες, κλαδιά και φλοιούς. Προσαρμόζεται σιγά-σιγά στον νέο του βιότοπο", ψιθυρίζει χαμογελώντας ο Karl Diakité, διευθυντής επιχειρήσεων στο N'Zi River Lodge, το οικοτουριστικό τμήμα του καταφυγίου.
Αν ψιθυρίζει, είναι επειδή ο ελέφαντας είναι περίπου στα είκοσι μέτρα. Οι ιχνηλάτες και οι rangers είναι κι αυτοί εδώ: μεριμνούν για την ασφάλεια του ζώου και των γειτονικών χωριών, που βρίσκονται περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα μακριά. Η περιοχή θα αποκτήσει σύντομα μία περίφραξη που θα καλύψει τα 25.000 από τα 41.000 εκτάρια του καταφυγίου.
'Οταν ο Αχμέντ πλησιάζει τα σύνορα του πάρκου, "τον βοηθάμε με την παρουσία μας να καταλάβει ότι πρέπει να αλλάξει πορεία", διευκρινίζει ο Pierre Zango, ένας από τους rangers. Αλλά σκοπός είναι "να παρεμβαίνουμε όσο το δυνατόν λιγότερο", προσθέτει ο Karl Diakité, έτσι ώστε να ξαναβρει μία άγρια ζωή, μακριά από την βουή των πόλεων και των χωριών όπου λίγο έλειψε να σκοτώσει και να σκοτωθεί.
Για αρκετούς μήνες, ο Αχμέντ αποτελούσε θέμα συζήτησης στο Νότο της Ακτής του Ελεφαντοστού. Στη μικρή πόλη Guitri, 225 χιλιόμετρα από το Αμπιτζάν, όλοι έχουν μία ιστορία να διηγηθούν για το ζώο με τα μεγάλα αυτιά που εγκατέλειψε ένα κοπάδι στο πάρκο του Azagny, στην ακτή της Ακτής Ελεφαντοστού, για να φτάσει μέχρι τις πλούσιες φυτείες της περιοχής της Guitri.
"'Εμοιαζε με μυστικιστή"
"Τα παιδιά τον είδαν να περιπλανιέται και πήγαν να τον υποδεχτούν σαν να ήταν υπουργός, θυμούνται ο Félix Kéké, ο βασικός αρχηγός της Guitri, και ο Gnamian Adjehi, ο γραμματέας του, ακόμη γοητευμένοι από το ζώο. Έπαιζαν μαζί του και τον ονόμασαν Αχμέντ. Του ζητούσαν να χορέψει και αυτός χόρευε. 'Ελεγαν "πεινάμε" κι αυτός τίναζε το δέντρο μάνγκο για να πέσουν τα φρούτα."
Τα μέλη της τοπικής αρχής θέλουν να γράψουν τον θρύλο του ζώου. "Δεν ήταν σαν τους άλλους ελέφαντες. 'Εμοιαζε με μυστικιστή, συμπεριφερόταν σαν άνθρωπος ή σαν πνεύμα. Κάποιοι λένε ότι πρόκειται για έναν χωρικό που είχε το χάρισμα να μετατρέπεται σε ελέφαντα χάρη στο νερό μιας μαγικής στάμνας και ότι μια μέρα κάποιος έσπασε τη στάμνα. Από εκείνη τη μέρα και μετά, ήταν καταδικασμένος να ζει σαν ελέφαντας", διηγείται ο αρχηγός.
Αλλά ο Αχμέντ δεν άφησε μόνο ωραίες ιστορίες πίσω του. Το χαμένο ζώο άρχισε να λεηλατεί τις φυτείες, να τρώει τα φρούτα και να πίνει ακόμη και το μπάντζι και το κουτούκου, τα χειροποίητα αλκοολούχα ποτά που φτιάχνουν οι καλλιεργητές από τους φοίνικες. "Κάποιοι του έριξαν βενζίνη για να τον κάψουν, άλλοι τον πυροβόλησαν στο πόδι με κυνηγετικό όπλο διαμετρήματος 12", θυμάται ο Gnamian Adjehi, ο γραμματέας του αρχηγού της Guitri. Από τότε είναι που θύμωσε και έβαλε στόχο τις μοτοσικλέτες και τα γεωργικά μηχανήματα."
Τα βίντεο που μεταδίδονται στα κοινωνικά δίκτυα δείχνουν έναν ελέφαντα παιχνιδιάρη όσο και βίαιο, έτοιμο να συντρίψει έναν ποδηλάτη και ικανό να ανατρέψει ακόμα και ένα φορτηγό με τη δύναμη των χαυλιόδοντών του. Το όχημα του Sylvain Diama πλήρωσε το τίμημα: το παχύδερμο διέλυσε εντελώς ένα φορτηγάκι τριών τόνων επειδή δελεάστηκε από τους φοινικόσπορους που περιείχε η καρότσα.
300 ελέφαντες μόνο σε όλη τη χώρα
"Ήταν πολύ βίαιο, τον παρακολουθούσαμε ανίσχυροι", λέει, σε κατάσταση σοκ ακόμα. Δεν μένει τίποτα από την καμπίνα, δεν μπορώ καν να μεταπωλήσω τα ανταλλακτικά." "Όταν μαθαίναμε ότι ο Αχμέντ ήταν στην περιοχή, δεν τολμούσαμε να βγούμε στο δρόμο να οδηγήσουμε, χάναμε έτσι χρήματα", εξηγεί ο Amara Sanogo, ένας συνάδελφος οδηγός.
"Δεν είναι η πρώτη φορά που προκύπτει τέτοιο πρόβλημα ανάμεσα στους ανθρώπους και την άγρια πανίδα", σημειώνει ο Bertin Akpatou, ζωολόγος στο Πανεπιστήμιο Félix-Houphouët-Boigny και διευθυντής της ΜΚΟ Δράση για την διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Ακτή του Ελεφαντοστού (ACB-CI). Η ανεξέλεγκτη εισβολή του ανθρώπου σε φυσικά περιβάλλοντα μέσω της γεωργίας και της παράνομης εξόρυξης χρυσού ευνοούν αυτές τις καταστάσεις. Όσο περισσότερο αναπτύσσονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες στους οικοτόπους τους, τόσο περισσότερο ενοχλούνται οι ελέφαντες, που είναι μεταναστευτικά ζώα. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι παρεκκλήσεις από την πορεία τους και οι συναντήσεις με τους ανθρώπους συνδέονται με την αναζήτηση μιας νέας διαδρομής κατά τη διάρκεια της μετακίνησής τους.
Για τον ερευνητή, ευθύνονται επίσης οι πολιτικές κρίσεις των τελευταίων ετών. "Αυτό έχει δημιουργήσει πολλές μετακινήσεις πληθυσμών. Το κράτος δεν μπορούσε πλέον να ασκεί την εξουσία του σε όλες αυτές τις δασικές περιοχές που κατέληξαν να εξαφανιστούν και να αντικατασταθούν από το κακάο και τις νέες καλλιέργειες όπως το καουτσούκ και οι ελαιοφοίνικες", συνεχίζει ο ερευνητής.
Σύμφωνα με την ΜΚΟ Mighty Earth, από το 1960, δέκα εκατομμύρια εκτάρια δάσους από τα δεκαέξι έχουν αποψηλωθεί και επτά από τις είκοσι τρεις προστατευόμενες περιοχές έχουν μετατραπεί παράνομα σε καλλιέργειες του κακάο. Και η καλπάζουσα δημογραφική ανάπτυξη της χώρας δεν πρόκειται να βελτιώσει την κατάσταση. "Εάν δεν βρεθεί βιώσιμη πολιτική όπως η αγροδασική ή η οικογενειακή γεωργία, το φαινόμενο θα συνεχιστεί", ανησυχεί ο Bertin Akpatou. Τους τελευταίους μήνες, έχουν αναφερθεί κι άλλοι ελέφαντες κοντά στο Fresco, στην ακτή και στο Sikensi, κοντά στο Αμπιτζάν. Αλλά υπολογίζουμε ότι έχουν μείνει μόνο 300 σε όλη τη χώρα, τέσσερις φορές λιγότεροι από ό, τι το 2001.
Επείγουσα μεταφορά σε φυσικό καταφύγιο
Μην διαθέτοντας άλλη υπομονή απέναντι στο ζώο, ένα μέρος του πληθυσμού της Guitri παραπονέθηκε στις αρχές. Διοργανώθηκε η μεταφορά του με τη βοήθεια ενός Βρετανού κτηνιάτρου συνηθισμένου σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις. "Έπρεπε να διοργανωθεί μια μεγάλη επιχείρηση με όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας", θυμάται ο Nader Fakhry, ένας εικονολήπτης που βιντεοσκόπησε την επιχείρηση για το Υπουργείο Υδάτων και Δασών. Ο κτηνίατρος τον νάρκωσε στα χωράφια του καουτσούκ. Χρειάστηκαν 25 λεπτά πριν πέσει κάτω κι έπειτα ένα μηχάνημα τον σήκωσε για να τον τοποθετήσει σε ένα κοντέινερ με κατεύθυνση τον ζωολογικό κήπο του Αμπιτζάν."
Μία αναχώρηση που ανακούφισε, αλλά και συγκίνησε αρκετούς. "'Οταν έφυγε, λες και ήταν ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, διηγείται ο αρχηγός. Οι άνθρωποι, και ειδικά τα παιδιά, έκλαιγαν στην άκρη του δρόμου. "
Μόλις έφτασε στο ζωολογικό κήπο του Αμπιτζάν - κλειστό για λογιστικό έλεγχο από τις αρχές Σεπτεμβρίου μετά από μια σειρά από σκάνδαλα - ο Αχμέντ άρχισε να πηδάει την περίφραξη και να εξαφανίζεται. Μπροστά σε αυτήν την αδιέξοδη κατάσταση, ο Richard Harvey, ο Βρετανός κτηνίατρος, επέμεινε να μεταφερθεί το ζώο το συντομότερο δυνατό στο φυσικό καταφύγιο του N'Zi, όπου ο Karl Diakité και η ομάδα του το υποδέχτηκαν γρήγορα.
"Είναι ένα καλό νέο", σημειώνει ο Souleymane Ouattara, ζωολόγος που ειδικεύεται σε ελέφαντες στην Ακτή του Ελεφαντοστού. Πριν, αν προέκυπτε σοβαρό πρόβλημα, σκότωναν τον ελέφαντα. Σήμερα, το κράτος αλλάζει λίγο την πολιτική του και διαθέτει περισσότερους πόρους για την προώθηση της άγριας ζωής. Η μετακίνηση ενός ελέφαντα κοστίζει! "
Στο N'Zi River Lodge, η άφιξη του Αχμέντ, του πρώτου ελέφαντα στο καταφύγιο, είναι το επιστέγασμα μιας εικοσαετούς προσπάθειας για την διατήρηση της τοπικής χλωρίδας και πανίδας. "Θέλουμε πραγματικά να προσελκύσουμε τα ζώα που ζούσαν εδώ πριν από τη λαθροθηρία και ίσως ακόμη και να αναδημιουργήσουμε ζώνες μετακίνησης μεταξύ των διαφόρων πάρκων και φυσικών καταφυγίων για να σεβαστούμε τις μεταναστευτικές τους ανάγκες", λέει ο Karl Diakité.
Ένα λάιτ μοτίβ που γίνεται επίκαιρο: "Μόλις μάθαμε ότι ένα κοπάδι πέντε ελεφάντων πλησιάζει αυτήν την περίοδο στο καταφύγιο, απέχουν λιγότερο από 10 χιλιόμετρα." Αυτή θα ήταν η ευκαιρία να πραγματοποιηθεί επιτέλους ένα παλιό οικογενειακό όνειρο: να δημιουργηθεί το πρώτο καταφύγιο ελεφάντων στη χώρα.
Youenn Gourlay
Ειδικός ανταποκριτής της Le Monde στην Ακτή Ελεφαντοστού
Μτφ. Σ.Σ.
