Οι έρωτες μιας ξανθιάς
Διαδικτυακή προβολή για την επέτειο των 90 ετών από τη γέννηση του Μίλος Φόρμαν
18. 02. 2022 – 19. 02. 2022
Στις 18 Φεβρουαρίου 2022, ο παγκοσμίου φήμης Τσέχος σκηνοθέτης Μίλος Φόρμαν θα γιόρταζε τα 90α του γεννέθλια. Με αφορμή την επέτειο, το Τσεχικό Κέντρο Αθήνας, η ομάδα Interferences και το Free the kitsch Athens Filmm Fest σας προσκαλoύν να παρακολουθήσετε διαδικτυακά μια από τις πιο διάσημες ταινίες του: Οι έρωτες μιας ξανθιάς. Η ψηφιακά αποκατεστημένη έκδοση της ταινίας θα είναι προσβάσιμη δωρεάν στην πλατφόρμα Dafilms (με απλή εγγραφή με το εμαιλ σας):
• παρακολουθήστε την ταινία εδώ: https://dafilms.com/film/14210-loves-of-a-blonde
• προσβάσιμη για 48 ώρες: Παρασκευή 18. 2. (00:00) – Σάββατο 19. 2. (24:00)
• δωρεάν, με ελληνικούς υπότιτλους
Cinegraphe/Urbsmanus
14.03.2020
Τη δεκαετία του 1960, ενώ η Νουβέλ Βαγκ κυριαρχεί στην κινηματογραφική σκηνή της Γαλλίας, κυρίως με τις ταινίες του Φρανσουά Τρυφό, του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ και του Κλοντ Σαμπρόλ, άλλοι κινηματογραφιστές στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά και διεθνώς, επηρεάζονται από αυτό το κίνημα που αγκάλιασε η νεολαία, το οποίο και χαρακτηριζόταν από μια έντονη επιθυμία για ανεξαρτησία, ελευθερία και χειραφέτηση. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στην Πολωνία, αλλά και στην Τσεχοσλοβακία.
Το 1965, ο Τσεχοσλοβάκος σκηνοθέτης Milos Forman γυρίζει τους 'Ερωτες μιας ξανθιάς. Με αυτή την ταινία, εντάσσεται σε μια εποχή αισθητικής και τεχνικής απελευθέρωσης, ως αντίδραση στις ταινίες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και στην πολιτική κατάσταση στη χώρα του, η οποία είχε μείνει στάσιμη από τα σταλινικά χρόνια της δεκαετίας του 1950. "Όλα ήταν τόσο κίβδηλα, τόσο ψεύτικα, τόσο προπαγανδιστικά, που θέλαμε απλώς να δείξουμε την αλήθεια μας, την αντικειμενική και υποκειμενική, με πραγματικούς ανθρώπους και πραγματικά πρόσωπα στην οθόνη", λέει ο σκηνοθέτης. Η ταινία του αποτυπώνει την πραγματικότητα της νεολαίας του σοσιαλισμού της δεκαετίας του 1960 στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία, δείχνοντας στην οθόνη τις εργάτριες ενός εργοστασίου υποδημάτων στο Zruc, κοντά στην Πράγα.
Ο επαναλαμβανόμενος ρυθμός της εργασίας τους αποτελεί εμπόδιο στις αυξανόμενες ανάγκες των νέων. Η πόλη στερείται ανύπαντρων ανδρών και οι νεαρές γυναίκες βιώνουν μια βαθιά πλήξη, η οποία στα μάτια του πατερναλιστικού αφεντικού αποτελεί απειλή για την παραγωγικότητα. Η λύση είναι προφανής: φέρτε στρατιώτες, οργανώστε έναν χορό όπου τα νεαρά ζευγάρια θα μπορούν να συναντηθούν. Μόνο που οι άνδρες που καλούνται είναι παντρεμένοι, αγενείς, αδέξιοι και απότομοι.
Η πολιτική ελίτ διαχειρίζεται έτσι την κοινωνική ζωή της εργατικής τάξης, φτάνοντας μέχρι και στο σημείο να παρεμβαίνει στην ιδιωτική ζωή των εργατών. Αντιμέτωποι με την αποξένωση που προκαλεί το καθεστώς με τις αξίες που προβάλλει, ιδίως όσον αφορά τις γυναίκες, οι νέοι προσπαθούν δειλά να ακολουθήσουν την επιθυμία τους για ελευθερία. Οι γενιές συγκρούονται, οι ενήλικες είναι εντελώς ξεπερασμένοι και οι έφηβοι είναι μερικές φορές εύθραυστοι και αφελείς, όπως φαίνεται καθαρά με την 'Αντουλα, μια εργάτρια του εργοστασίου υποδημάτων που εγκαταλείπει το Zruc για να πάει βρει έναν νεαρό πιανίστα στην Πράγα, τον Μίλντα, που γνώρισε στο χορό.
Αυτή η ιδεαλίστρια νεαρή γυναίκα έχει το θάρρος να ακολουθήσει την επιθυμία της, αλλά σύντομα σκοντάφτει στην αφέλειά της. Η συνάντησή της με τον Μίλντα και η πιθανότητα ενός καλύτερου μέλλοντος αλλού αποτελούν ένα ανάχωμα στην άχαρη ζωή της, όπου απουσιάζει κάθε κίνητρο και κυριαρχούν οι οπισθοδρομικές ιδέες. Στην εστία όπου διαμένουν οι νεαρές εργαζόμενες κοπέλες, η "σύντροφος διευθύντρια" θα τις παροτρύνει να διατηρήσουν την αγνότητά τους για τον μελλοντικό τους σύζυγο. Και αν τα αγόρια συμπεριφέρονται άσχημα μαζί τους, δεν έχουν παρά να κατηγορήσουν τον εαυτό τους και την ανήθικη συμπεριφορά τους.
Ο λόγος αυτός έρχεται σε άμεση αντίθεση με την εναρκτήρια σκηνή, όπου μια νεαρή εργάτρια τραγουδά διστακτικά μια ροκ μπαλάντα, οι νότες της οποίας θυμίζουν κάποιες μελωδίες του 'Ελβις Πρίσλεϊ. Είναι η ιστορία ενός αγοριού που αγαπάει ένα κορίτσι και γίνεται αλήτης (χούλιγκαν) για χαρη του ερωτά του. Η λαϊκή κουλτούρα γίνεται εφαλτήριο για τη νεολαία που αναζητά την ελευθερία και αδημονεί να εξεγερθεί. Αυτό που συμβαίνει με τη μουσική, συμβαίνει και με τον κινηματογράφο, ο οποίος εκμεταλλεύεται όλες τις τεχνικές και αισθητικές του δυνατότητες.
Η ταινία του Φόρμαν είναι ένα υβρίδιο. Ο κύριος στόχος του δεν είναι να εξελίξει μία ιστορία χρονολογικά από την αρχή ως το τέλος, αλλά να παρουσιάσει ένα κοινωνικό χρονικό και να παρουσιάσει διάφορους χαρακτήρες της κοινωνίας της εποχής του, καταφεύγοντας βέβαια στην ειρωνεία και στον σαρκασμό. Έτσι, η κοινωνιολογική έρευνα αναμειγνύεται με ένα ρομαντικό φαντασιακό, η γλυκύτητα αναμειγνύεται με την πίκρα, οι επαγγελματίες ηθοποιοί συνδιαλέγονται με τους ερασιτέχνες σε αυτή την κωμικοτραγωδία της νεολαίας. Όλα αυτά συνθέτουν την αυθεντικότητα που αναζητά ο σκηνοθέτης, γι' αυτό και προτιμά την κινούμενη κάμερα και τη μικρή διάρκεια. Η σεκάνς του χορού χαρακτηρίζεται από έντονο ρεαλισμό, χάρη ιδίως στη μουσική, αλλά και στην τεχνική διάταξη: δύο κάμερες κινηματογραφούν τη σκηνή, από τη θέση ενός τυχαίου παρατηρητή, αγκαλιάζοντας έτσι τη σκοπιά του θεατή. Σκοπός είναι πάνω απ' όλα να αποτυπωθεί η ατμόσφαιρα, ο ρυθμός του πλήθους και η ζεστασιά του, αποκαλύπτοντας παράλληλα τις κοινωνικές σχέσεις που δομούν αυτόν τον μικρό κόσμο.
Η νεολαία ασπάζεται έτσι μια νέα εναλλακτική κουλτούρα που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της, ενώ οι ενήλικες είναι βαριεστημένοι και κουρασμένοι από τη μονοτονία της αδιάφορης ζωής τους. Οι αστοί γονείς του πιανίστα της Πράγας δειπνούν χωρίς να μιλούν μεταξύ τους, η μητέρα αποκοιμιέται στο τραπέζι λίγο πριν από τον πατέρα, ο οποίος δεν μπορεί να βρει τίποτα, ούτε καν στην τηλεόραση, για να τον κρατήσει ξύπνιο.
Όλος αυτός ο μικρός κόσμος μοιάζει κοιμισμένος, ανίκανος να προχωρήσει μπροστά, παγιδευμένος σε παλιά ιδανικά που αναπόφευκτα τον οδηγούν στην απογοήτευση. Η γενική κατήφεια διαλύεται για μια σύντομη στιγμή, κατά τη διάρκεια της ερωτικής νύχτας μεταξύ της 'Αντουλα και του Μίλντα. Τα σώματα εκτίθενται για τη γυμνή, πολύτιμη και εύθραυστη ομορφιά τους. "Υπάρχουν γυναίκες που είναι στρογγυλές σαν κιθάρες. Είσαι κι εσύ σαν μια κιθάρα, αλλά μια κιθάρα του Πικάσο", λέει ο Μίλντα στη νεαρή γυναίκα. Η ταινία γίνεται τότε πολύ αισθησιακή και ανάλαφρη.
Αυτή η υπόσχεση ευτυχίας σύντομα όμως διαψεύδεται. Η 'Αντουλα ξαναβρίσκει τον Μίλντα στην Πράγα, αλλά καταλαβαίνει ότι γι' αυτόν ήταν μόνο μια περιπέτεια. Επιστρέφει στην εστία της στο Zruc και στις φίλες της, στις οποίες διηγείται ότι η οικογένεια του Μίλντα είναι υπέροχη και ότι θα βλέπονται πολύ συχνά. Η 'Αντουλα επιλέγει την παρηγοριά μιας ψευδαίσθησης, ενός ονείρου, για να την προστατεύσει από τη ζοφερή πραγματικότητά της.
Η ελευθερία έχει τίμημα, η επιθυμία είναι εύθραυστη. Η τελική απογοήτευση προϊδεάζει ήδη πικρά το τέλος της Άνοιξης της Πράγας, που ήρθε δύο χρόνια μετά την προβολή της ταινίας, το 1968, μεταθέτοντας τις προσδοκίες της νέας εκείνης νεολαίας.
