Τι να πω στην κόρη μου απόψε;
Την πρώτη μέρα της ρωσικής εισβολής, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο σπουδαίος Βούλγαρος συγγραφέας Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ αναρωτήθηκε τι θα σήμαινε για την κόρη του η ατελείωτη αυτή μέρα.
Le Point - 06.03.2022
"'Επρεπε να φτάσουμε τόσο μακριά... για να έχουμε πόλεμο στην Ευρώπη, για να κάνουμε και πάλι χρήση των καταφυγίων βομβών; Των καταφυγίων βομβών! Να ξαναρίξουμε αίμα σε αυτό που νομίζαμε ότι ανήκει στην ιστορία και τη λογοτεχνία; Έχω ασχοληθεί εκτενώς με το 1939 και το τέρας αυτό του παρελθόντος στο τελευταίο μου μυθιστόρημα, το Χρονοκαταφύγιο. Τελειώνει με μια σκηνή που αναπαριστάνει λεπτομερώς την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου - τα στρατεύματα συγκεντρώνονται στα σύνορα και περιμένουν. Ξαφνικά ένας αληθινός πυροβολισμός πέφτει από τη σκηνή της αναπαράστασης και...
Από τη συγγραφική μου εμπειρία, θέλω να το πώ ακόμη μια φορά: κανένας πόλεμος με το παρελθόν και για το παρελθόν δεν έχει κερδηθεί ποτέ. Κανένας πόλεμος οποιουδήποτε είδους δεν έχει κερδηθεί ποτέ. Ο πόλεμος είναι μια κατάρρευση του ανθρώπινου χρόνου, μια κατάρρευση της ανθρωπότητας γενικά. Είναι μία διαγραφή των διαφόρων στρωμάτων του πολιτισμού μας, από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, ως τον Σαίξπηρ, ως τον Γκαίτε, τον Τσέχωφ και τον Μπρόντσκι...
Ο Πούτιν θέλει να στείλει την Ευρώπη πίσω στο παρελθόν της, πρώτα σε μια εποχή πριν από το 1997, κι έπειτα στο 1991, πριν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, αλλά στην πραγματικότητα θέλει να την στείλει πίσω στο 1939. Θα είμαστε για πάντα στην κόψη του 1939; Ακόμη και η ώρα της επίθεσης σήμερα το πρωί ήταν η ίδια με εκείνη της 1ης Σεπτεμβρίου. Σε ποια στιγμή η καθημερινή ζωή γίνεται και πάλι Ιστορία; Και γιατί, μετά από όλα αυτά που έχουν ήδη συμβεί; Ίσως δεν το έχουμε, κατά κάποιο τρόπο, αρκετά καλά διηγηθεί. Ήμασταν σίγουροι ότι αυτό δεν θα συνέβαινε ποτέ ξανά, όχι σε μια Ευρώπη που είχε ήδη περάσει δύο πολέμους. Παρ' όλα τα βιβλία, τις ταινίες και τα αρχεία, αποδεικνύεται ότι δεν καταλάβαμε. Ή ότι έχουμε ξεχάσει. Έχουμε πέσει σε σοβαρό κοινωνικό Αλτσχάιμερ. Ο πόλεμος αυτός ξέσπασε σε μια εποχή που οι φορείς της ζωντανής μνήμης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έχουν εξαφανιστεί. Φτάσαμε σε αυτό το σύνορο μεταξύ των γενεών, σε αυτή τη στιγμή όπου οι τελευταίοι που κατείχαν μια ζωντανή μνήμη έχουν πλέον φύγει, οι τελευταίοι επιζώντες των στρατοπέδων θανάτου, οι τελευταίοι των χαρακωμάτων. Και πολλοί άνθρωποι εδώ εξακολουθούν να αγαπούν τους δικτάτορες.
Υπάρχουν μέρες που αλλάζουν το μηχανισμό της Ιστορίας, και η σημερινή είναι δυστυχώς μία από αυτές τις μέρες. Όλοι θα θυμούνται πού βρίσκονταν, τι έκαναν. Όπως την 1η Σεπτεμβρίου, όπως την 11η Σεπτεμβρίου, όπως σήμερα...
Η καθημερινή ζωή θα έπρεπε να παραμείνει η ζωή της κάθε μέρας.
Οι ειδήσεις δείχνουν ανθρώπους να ψάχνουν για καταφύγια βομβών... Merde, νόμιζα ότι η λέξη "καταφύγιο βομβών" ήταν μια από εκείνες τις λέξεις που έπρεπε τώρα να εξηγούνται στους νεαρούς αναγνώστες σε μια υποσημείωση. Στο μυθιστόρημά μου τόνισα το γεγονός ότι θα αναζητούσαμε όλο και περισσότερα "χρονικά καταφύγια". Και αυτό υποτίθεται ότι ακούγεται σαν δυστοπία, σαν προειδοποίηση για το μέλλον. Είχα επιλέξει το έτος 2039, ακριβώς εκατό χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο... Όταν τα δυστοπικά μυθιστορήματα αρχίζουν να μετατρέπονται σε ντοκιμαντέρ, η οπισθοδρόμηση είναι αναπότρεπτη. Η δυστοπία μου, άλλωστε, ήταν δημοκρατική: οι χώρες της Ευρώπης επέλεγαν με δημοψήφισμα σε ποιο έτος του εικοστού αιώνα ήθελαν να επιστρέψουν. Δημοψηφίσματα για το παρελθόν. Σήμερα, ο Πούτιν γυρίζει πίσω, αλλά χωρίς να αφήνει επιλογή. Με αυτόν τον πόλεμο, γυρίζει τον 21ό αιώνα πίσω στον 20ό αιώνα. Και το αποφασίζει αυτό όχι μόνο για τη δική του χώρα, αλλά και για μια γειτονική χώρα, για ολόκληρη την Ευρώπη και ίσως για ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά δεν μπορείς να αναγκάσεις κανέναν να επιστρέψει στο μπουντρούμι του παρελθόντος, κανένα άτομο, πόσο μάλλον ολόκληρα έθνη!
Τι να πω στην κόρη μου απόψε, αφού της υποσχόμουν κάθε βράδυ ότι δεν θα γίνει πόλεμος; Τι να πούμε στα παιδιά μας; Πώς να της εξηγήσω ότι το βρεφοκομείο του κόσμου δεν είναι έτοιμο να τα υποδεχτεί;
Θα πρέπει να καθαρίσουμε το υπόγειο, μου είπε η γυναίκα μου. Ευτυχώς που υπάρχει κάτω τρεχούμενο νερό: ίσως χρειαστεί να μείνουμε εκεί για κάποιο διάστημα.
O Georgi Gospodinov (Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ) γεννήθηκε το 1968. Είναι ένας από τους πιο μεταφρασμένους Βούλγαρους συγγραφείς μετά το 1989, ενώ συγκαταλέγεται στους πιο εφευρετικούς και τολμηρούς λογοτέχνες της Ευρώπης.
Το πρώτο του βιβλίο Φυσικό μυθιστόρημα (Ίκαρος, 2020) κυκλοφόρησε το 1999, έγινε διεθνές μπεστ σέλερ, μεταφράστηκε σε 24 γλώσσες και χαρακτηρίστηκε από το New Yorker ως ένα «αναρχικό-πειραματικό ντεμπούτο». Το δεύτερο μυθιστόρημά του Περί φυσικής της μελαγχολίας (Ίκαρος, 2018) κέρδισε πολλά λογοτεχνικά βραβεία, μεταξύ άλλων το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος στη Βουλγαρία (2013), το ελβετικό βραβείο Jan Michalski Preis (2016) και το πολωνικό βραβείο Angelus (2019). Έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 15 γλώσσες. Το τρίτο του μυθιστόρημα Χρονοκαταφύγιο (Ίκαρος, 2021) κυκλοφόρησε το 2020. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος στη Βουλγαρία (2021) καθώς και με το βραβείο Strega Europeo (2021).
Από τις εκδόσεις 'Ικαρος, κυκλοφόρησαν τα βιβλία του: Χρονοκαταφύγιο, Φυσικό Μυθιστόρημα, Περί φυσικής της μελαγχολίας.
