Τι συμβολίζει ο Αλαίν Κριβίν;
Στην Ελλάδα, ήταν γνωστός από κάποιες συνεντεύξεις και ομιλίες του στην Αθήνα κυρίως ως "ηγετική μορφή του Μάη του '68". Στη Γαλλία, θυμούνται την "αυθάδικη" υποψηφιότητά του, ως φαντάρος ακόμα, στις προεδρικές εκλογές του 1969, και εξαίρουν την ακεραιότητά του και την αδιάκοπη παρουσία του στους ποικίλους αγώνες και διαμαρτυρίες που σημάδεψαν τον προηγούμενο και των τωρινό αιώνα. Από τα (πολλά) άρθρα και αφιερώματα που δημοσιεύτηκαν με αφορμή τον θάνατό του στις 12 Μαρτίου (από τη Monde, τη Libération ως το... Paris-Match), ξεχώρισα ένα πιο συναισθηματικό, που διηγείται μάλιστα κι ένα αστείο περιστατικό στη Μόσχα. Για την Fanny Monbeig, που το έγραψε, παρέμεινε ένα είδος αγαπημένου αντι-ινδάλματος, όπως υπήρξε και για μένα.
Fanny Monbeig
Καθηγήτρια σε γυμνάσιο και πανεπιστήμιο, διδάκτωρ συγκριτικής λογοτεχνίας. Ακτιβίστρια, συμμετέχει, όπως σημειώνει η ίδια, σε γενικές συνελεύσεις και διαδηλώσεις, απαγορευμένες ή μη, στα σχολεία και στο δρόμο.
Mediapart - Blog - 17 Μαρτίου 2022
*
Κανένα τέλος δεν τελειώνει ποτέ.
Η ιστορία σηκώνει κεφάλι.
Το πτώμα της αποκτάει νέα χρώματα. Τα φαντάσματα ανασυντάσσονται και διαταράσσουν με πείσμα την ησυχία της επικρατούσας τάξης
Daniel Bensaïd, Το χαμόγελο των φαντασμάτων.
*
Δεν ξέρω αν τα είκοσί μου χρόνια ήταν η καλύτερη ηλικία της ζωής μου.
Για τους εικοσάχρονους επαναστάτες, το ζήτημα της προσωπικής ευτυχίας είναι δευτερεύον. 'Οχι ανύπαρκτο, επειδή δεν παύει κάπου να μας απασχολεί, αλλά ειλικρινά μη ουσιαστικό. Το περιφρονούμε και λίγο. Μας φαίνεται περιοριστικό και ότι στερείται φιλοδοξιών. Γι' αυτό μπορεί να το θεωρήσει καλή ευκαιρία μία εικοσάχρονη επαναστάτρια να πάει να ζήσει στη Μόσχα. Επειδή όλα εκεί έχουν μία τεράστια και έντονη διάσταση. Και η δυστυχία, επίσης, αλλά η υπερβολή και η βότκα σε κάνουν να ξεχνάς τα υπόλοιπα, καθώς αναπνέεις τον αέρα του λίκνου της πολιτικής μας έμπνευσης. Καθώς βαδίζεις στα χνάρια των υπέροχων προγραμμένων, και ακολουθείς το δαιδαλώδες και στενό μονοπάτι αυτών των χαρισματικών ηττημένων - των τροτσκιστών.
Αν αναπολώ σήμερα την διαμονή μου στη Μόσχα, είναι επειδή εν μέρει οι φίλοι μου εκείνης της εποχής απειλούνται, το ξέρω, από το σημερινό καθεστώς, επειδή εξακολουθούν να είναι πιστοί στις παλιές μας δεσμεύσεις. Από τον ένα πόλεμο στον άλλο, συντρίβοντας χθες την Τσετσενία και σήμερα την Ουκρανία, η πουτινική παρωδία χρησιμοποιεί νέα στρεβλά επιχειρήματα για να δικαιολογήσει την ίδια ιμπεριαλιστική συντριβή. Και οι Ρώσοι επαναστάτες είναι πολύ μόνοι απέναντι σε μια δύναμη που κανείς από τους Ισχυρούς δεν τολμά να αντιμετωπίσει.
Αν φέρνω πάλι στη μνήμη μου την ψυχρή και αλμυρή γεύση των είκοσί μου χρόνων στη Μόσχα και τα ονόματα των αγωνιστών με τους οποίους συναντήθηκα, είναι επειδή μοιραστήκαμε μαζί ένα από εκείνα τα χρονικά χάσματα που σημαδεύουν τις συνειδήσεις μας: μας βλέπω πάλι στην Κόκκινη Πλατεία με τον Αλαίν Κριβίν. Ως απεσταλμένος της Τετάρτης Διεθνούς, ερχόταν να συναντήσει τους νέους κριτικούς κομμουνιστές που ήδη αγωνίζονταν ενάντια στον Πούτιν (και τη μαριονέτα του Μεντβέντεφ). Δεν υπάρχει διεθνισμός χωρίς μια μικρή δόση τουρισμού· νάμαστε λοιπόν στην Κόκκινη Πλατεία, κουβεντιάζοντας με τον Αλαίν Κριβίν, με πλήρη επίγνωση της ειρωνείας της περίστασης. Πιστοί στην πολιτική μας παράδοση, συζητάμε ατελείωτα πριν από κάθε απόφαση. Το τελευταίο ερώτημα που μας απασχολεί: αξίζει να επισκεφθούμε τον τάφο του Λένιν; Ή μήπως είναι μία φετιχιστική τουριστική παγίδα; Τελικά δεν πήγαμε, και ο τάφος του Λένιν προστέθηκε στην Καπέλα Σιξτίνα στον κατάλογο των αξιοθέατων που έχω αγνοήσει περιφρονητικά περνώντας από μπροστά τους.
Μιλώντας για τον Κριβίν, ήταν και τα ταξίδια που έκανε σε όλο τον κόσμο, με τον ενεργό του ρόλο στην αργή και επίπονη δουλειά του τυφλοπόντικα, την (αν)οικοδόμηση ενός διεθνούς δικτύου επαναστατών, με σεβασμό στην ποικιλομορφία τους. Ήταν κι αυτή η κάπως παράλογη απόφαση να μην κάνουμε την υποχρεωτική αυτή επίσκεψη: η διάθεση για συζήτηση με αντίθετα επιχειρήματα, ακόμη και όταν είναι λίγο αχρείαστη, και ο σεβασμός απέναντι στις συλλογικές αποφάσεις, ακόμη και όταν λαμβάνονται από εικοσάχρονους σνομπ.
Ο Αλαίν έφτασε αργά στη Μόσχα. Τον περιμέναμε στο αεροδρόμιο, και βλέπαμε να αποβιβάζονται όλοι από το αεροπλάνο. Εκτός απ' αυτόν. Οι τελευταίοι επιβάτες έφευγαν και αρχίσαμε να ανησυχούμε. 'Εφτασε τελικά, πολύ αργότερα από όλους τους άλλους. Μόλις κατέβηκε από το αεροπλάνο και πάτησε το πόδι του στο ρωσικό έδαφος, υποβλήθηκε σε πλήρη ανάκριση. Μόνο αυτός. Περίπου εξήντα χρόνια μετά τη δολοφονία του Λέοντα Τρότσκι, η άφιξη του Αλαίν Κριβίν στη Μόσχα δεν ήταν ανώδυνη. Εμείς τρομάξαμε. Εκείνος το διασκέδασε. Αυτό το ατρόμητο χιούμορ, αυτή η ειρωνική σχέση με την καταστολή και τον εκφοβισμό, συναντάται τόσο μεταξύ των Εβραίων όσο και μεταξύ των τροτσκιστών - ένας διπλός λόγος, για τον Αλαίν, για να το πάρει όλο αυτό στ' αστεία. Ήμασταν νέοι, παίρναμε τα πάντα στα σοβαρά, οπότε ήμασταν ήδη αρκετά εντυπωσιασμένοι. Η ικανότητα του Αλαίν να αποδραματοποιεί, να γελάει σχεδόν με τα πάντα, επιβεβαιωνόταν όσο περνούσαν οι μέρες. Και από πολιτικές συζητήσεις μέχρι δοκιμές βότκας, από άβολες συναντήσεις μέχρι διαπραγματεύσεις σε διάφορες γλώσσες, γελάσαμε πολύ κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας στη Μόσχα. Ο Κριβίν ήταν και αυτό: απλότητα και αυθόρμητη αδελφοσύνη, μια αίσθηση της αυθάδειας χωρίς αλαζονεία.
Ωστόσο, δεν θα σταθώ μόνο στην ευγενική ή εγκάρδια πλευρά του Αλαίν, γιατί αυτό θα καθιστούσε ακίνδυνη μια φιγούρα που τρόμαξε την αστική τάξη. Αληθινά. Τον έβλεπες σε όλες τις αναμπουμπούλες κι αν χαμογελούσε, ήταν το αυθάδικο χαμόγελο της εργατικής τάξης μπροστά στο φόβο των ισχυρών - το χαμόγελο ενός φαντάσματος, ήδη. Ο Κριβίν ήταν αυτό κυρίως: το πότε άκαμπτο και πότε γελαστό πρόσωπο μιας πολιτικής οργάνωσης που επέζησε από τα πάντα, από τις διασπάσεις και τους γραφειοκρατικούς πειρασμούς, τη διάλυση και την αυτοδιάλυση.
Μόλις έμαθα για το θάνατο του Αλαίν, έψαξα στη βιβλιοθήκη μου και βρήκα το βιβλίο του που το αναφέρουν πολύ συχνά αυτές τις μέρες, το Ça te passera avec l'âge (Θα σου περάσει με τα χρόνια). Και συγκινούμαι καθώς ξαναδιαβάζω την αφιέρωση: "Για σένα όπως και για μένα, αυτός ο τίτλος είναι ψεύτικος"... Και βρίσκω πολύ αισιόδοξη την αίσθηση της αγωνιστικής κοινότητας που υποδηλώνεται έτσι: πώς ήξερε ήδη ότι δεν θα πρόδιδα; Η ακεραιότητά του, που τόσο πολύ εκθείασαν την ώρα του θανάτου του, ήταν ήδη μια βεβαιότητα γι' αυτόν, μια εντελώς απλή και ξεκάθαρη βεβαιότητα. Αλλά η δική μου; Γνωριζόμασταν λίγο. Μπορώ να υποθέσω μόνο ότι είχε μία αληθινή και χωρίς περιστροφές εμπιστοσύνη στην ειλικρινή στράτευση των συντρόφων του. 'Ολων των συντρόφων του. Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να υπονοούν ορισμένες αγιογραφίες, η σταδιοδρομία του Αλαίν Κριβίν, η ακλόνητη προσήλωσή του στις κομμουνιστικές αξίες, η συμμετοχή του σε όλους τους αγώνες και η επικαιρότητα της στράτευσής του δεν ήταν "έκτακτες".
Το να θεωρούν εξαίρεση την ακεραιότητά του είναι σαν να προσβάλλουν το πνεύμα του στρατοπέδου μας. Είναι σαν να ξεχνούν ότι αυτή η ειλικρίνεια και αυτή η ευθεία γραμμή είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του πολιτικού μας ρεύματος: ένα ρεύμα που αψηφά την εξουσία, ακόμη και αν είναι σοβιετική: που υποστηρίζει την αυτοοργάνωση των αγώνων, τη φωνή των υποδεέστερων και αρνείται να ιεραρχήσει τους αγώνες.
Ναι, ο Αλαίν ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος, όχι, ο Κριβίν δεν ήταν ο τελευταίος από τους αδιάφθορους αγωνιστές. Ήταν ένας από τους πολλούς και έτσι θεωρούσε πάντα τον εαυτό του.
Το να εστιάζεις σε ένα πρόσωπο για να κάνεις τους άλλους αόρατους είναι μια γνωστή τακτική που δεν ευδοκίμησε όμως ιδιαίτερα.
Δεν πρέπει λοιπόν να ξεχνάμε την απλή εξίσωση: για έναν που προδίδει το στρατόπεδό του, πόσοι πιστοί μαχητές; Για έναν λαμπρό αποστάτη που θα βρεθεί κάτω από τους μιντιακούς προβολείς, πόσοι ανώνυμοι αγωνιστές; Για έναν Κον-Μπεντίτ ή έναν Ζοσπέν, πόσοι επαναστάτες που ποτέ δεν προδίδουν, ποτέ δεν ξεπουλιούνται και ποτέ δεν εγκαταλείπουν; Πόσοι σύντροφοι πέθαναν επί σκηνής, των οποίων ο αγώνας σταματά μόνο με την ανάσα τους; Πόσοι Κριβίν, αλλά και πόσοι Ντανιέλ, Κάθι, Ζουρντάν, Ανιές, που φεύγουν ο ένας μετά τον άλλη, αλλά δίνουν τη σκυτάλη (τη φλόγα, όχι τις στάχτες) σε μια νέα γενιά που είναι έντονα ριζοσπαστική, φεμινιστική, αντιρατσιστική, οικολόγος;
Ήταν κι αυτό ο Κριβίν, αυτή η μεταβίβαση, αυτή η προσοχή που δίνεται στη νεολαία, χωρίς ποτέ να γίνεται συγκαταβατική απέναντι στην απειρία της νέας και διαρκώς ανανεούμενης φρουράς.
Ο Αλαίν Κριβίν ήταν, είναι και θα είναι. Το να τον κάνουμε μια φιγούρα του παρελθόντος είναι σαν να τον κάνουμε να πεθαίνει για ακόμη μια φορά. Θυμάμαι την παρέμβασή του στο συνέδριο της Vpered [Σοσιαλιστική Κίνηση "Εμπρός", πολιτική οργάνωση της άκρας αριστεράς που ιδρύθηκε το 2005 στη Μόσχα - σ.σ.]: αναφέρθηκε στην άνοδο του ρωσικού εναλλακτικού συνδικάτου Zachita, στην αποχώρηση των Βραζιλιάνων συντρόφων από το PT που ασκούσαν κριτική στον Λούλα, στη δημιουργία του PSOL, στο δίλημμα των Ιταλών της Rifondazione και στη "μπολιβαριανή" διαδικασία στη Βενεζουέλα... Ενσάρκωνε και μετέφερε τη διεθνιστική επιλογή μέσα στο προπύργιο του "Σοσιαλισμού σε μία μόνη χώρα" (και μετά, τελικά, σε μηδέν χώρες). Η μονιμότητα των επαναστάσεων, ενάντια στη σταλινική εκποίηση των ιδανικών.
'Επειτα, μπροστά στην περίεργειά μας και τις ερωτήσεις μας, στάθηκε απρόθυμος να μιλήσει για τον Μάη του '68, την UEC ['Ενωση Κομμουνιστών Φοιτητών, προσκείμενη στο ΓΚΚ -σ.σ] και την ιστορική JCR [Επαναστατική, Κομμουνιστική Νεολαία - σ.σ.]. Παραμέρισε μεμιάς τη νοσταλγία μας: δεν έχετε παρά να διαβάσετε το βιβλίο, όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Μιλήστε μου καλύτερα για τον αγώνα σας ενάντια στο CPE [Σύμβαση πρώτης απασχόλησης -σ.σ.].
Αυτή η επιφυλακτικότητα ήταν μια θαρραλέα άρνηση της εξιδανίκευσης των αγώνων - και των αγωνιστών - του χθες. Αντιπαραβάλλει τη μονιμότητα των συλλογικών αγώνων με την κρυστάλλινη (και κρυσταλλοποιημένη) ευθραυστότητα των ηγετών του παρελθόντος.
Χρειάζεται μεγάλη δύναμη για να μην ενδώσεις στον θαυμασμό.
Αλλά πιστεύω πως επρόκειτο για μια ακόμη πιο βαθιά προσέγγιση, πιο υπαρξιακή αλλά και πιο πολιτική: ενάντια στη νωθρότητα της καρδιάς και τη μελαγχολία, χρειάζεται να απομακρυνθούμε από τις θριαμβευτικές πομπές του παρελθόντος - των νικητών αλλά και των μαρτύρων. Χωρίς μοιρολατρία ή ιστορικισμό, για να μην παγιώσουμε το παρελθόν, να μην συνθλίψουμε το σήμερα κάτω από το βάρος της κληρονομιάς του χθες. Για να κληροδοτήσουμε στο αύριο το πολύτιμο δικαίωμα να ξεκινάμε από την αρχή.
Ο Αλαίν πέθανε, ζήτω ο Κριβίν!
Das Vidania, tavaritch
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ: Ο αριστεριστής
"Γεννημένος στις 10 Ιουλίου 1941 στο Παρίσι, ο Alain Krivine προέρχεται από οικογένεια Ουκρανών Εβραίων που μετανάστευσαν στη Γαλλία μετά τα αντισημιτικά πογκρόμ στα τέλη του 19ου αιώνα. Σε ηλικία 17 ετών, εντάχθηκε στις Jeunesses Communistes, την οργάνωση νεολαίας του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCF), όπου δραστηριοποιούνταν και τα τέσσερα αδέλφια του, αλλά εξέφρασε τη διαφωνία του με την πολιτική γραμμή ενός κόμματος που απέρριπτε την ανεξαρτησία της Αλγερίας. Εντάχθηκε σε μια παράνομη οργάνωση, την Jeune résistance, η οποία ενθάρρυνε μέσα από πολλές δράσεις τους νέους στρατιώτες να αρνηθούν να πολεμήσουν στην Αλγερία. Αυτή ήταν η πρώτη του εμπειρία ριζοσπαστικού ακτιβισμού, η οποία έφερε αυτόν τον αγωνιστή-πρώτυπο, που εκπαιδεύτηκε στο χωνευτήρι της κομμουνιστικής οικογένειας, πιο κοντά στην τροτσκιστική Τέταρτη Διεθνή και τον οδήγησε στη ρήξη με τον σταλινισμό. "[...]
Το πλήρες άρθρο της εφημερίδας Le Monde με την εκτενή βιογραφία του Αλαίν Κριβίν μπορεί να διαβαστεί (στα γαλλικά) εδώ: Alain Krivine, figure historique de la gauche radicale, est mort
