ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ αύξησε τις ανησυχίες που ήδη είχε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο Εμανουέλ Μακρόν, με ενισχυμένο το ευρωπαϊκό ηγετικό προφίλ του, έμοιαζε απόλυτα κυρίαρχος μέχρι πριν από λίγο καιρό, αλλά η επιρροή του άρχισε να υποχωρεί, όταν στη γαλλική κοινωνία κυριάρχησε το θέμα της οικονομίας και της ακρίβειας.
Έτσι, κέρδισε μεν στον πρώτο γύρο, αλλά μόλις με 27,6% (και σημαντική αποχή) έναντι του 23,4% της ακροδεξιάς Λεπέν και 22% του αριστερού Μελανσόν. Ένα αποτέλεσμα που απέχει πολύ από τον εκλογικό θρίαμβο και δεν επιτρέπει εφησυχασμό για τον δεύτερο γύρο, όσο και αν η επικράτηση του Μακρόν εξακολουθεί να θεωρείται πιθανότερη.
Η άνοδος της ακροδεξιάς και της αριστεράς είναι αυτό που ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποκαλεί «άνοδο του εθνικολαϊκισμού» και αποτελεί τον απόλυτο πολιτικό εφιάλτη του. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο πρωθυπουργός έχει συνομιλήσει με πολλούς κεντροδεξιούς και φιλελεύθερους Ευρωπαίους πολιτικούς το προηγούμενο διάστημα, στους οποίους εξέφρασε τις ανησυχίες του. Αυτό που επίμονα αναφέρει είναι ότι αν δεν σπεύσει η Ε.Ε. να βρει γρήγορα τρόπους ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των αυξήσεων στην ενέργεια και της ακρίβειας, θα επιστρέψουν οι «εθνικολαϊκιστές» σε όλη την Ευρώπη.
Αυτά τα έλεγε και πριν από την περασμένη Κυριακή των γαλλικών εκλογών, αλλά τώρα θεωρεί ότι οι ανησυχίες του αποδείχθηκαν βάσιμες. Τα κεντροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη έχουν υποστεί πολλές ήττες τα τελευταία χρόνια, με πιο πρόσφατη αυτή του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος CDU της Άνγκελα Μέρκελ. Η αυτοδύναμη κυβέρνηση της ΝΔ ανήκει στις εξαιρέσεις και αυτήν τη στιγμή ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο πλαίσιο του ΕΛΚ (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα), θεωρείται ο πιο ισχυρός κεντροδεξιός ηγέτης του στην Ε.Ε. Είναι χαρακτηριστικό ότι για αρκετό καιρό μετά την εκλογική νίκη του το 2019 εμφανιζόταν στην ευρωπαϊκή κεντροδεξιά ως το παράδειγμα για το πώς μπορείς να κερδίσεις τον «εθνικολαϊκισμό».
Στο Μέγαρο Μαξίμου τα πρώτα δύο χρόνια διαπίστωναν ότι οι αρχικές κρίσεις που διαχειρίστηκαν ενίσχυαν τη συσπείρωση στη Νέα Δημοκρατία και την κυριαρχία του πρωθυπουργού. Το χαρακτηριστικό και των δύο εκείνων κρίσεων (του Έβρου και της πανδημίας στην πρώτη φάση) ήταν ο φόβος που κυριάρχησε στην ελληνική κοινωνία, ο οποίος σχεδόν πάντα, όπως επισημαίνουν οι πολιτικοί επιστήμονες, συμβάλλει στην αύξηση της συσπείρωσης γύρω από τον ηγέτη.
Το κλίμα της αγανάκτησης είναι αυτό που θέλουν να αντιστρέψουν στον χρόνο που τους απομένει, πριν η οργή κυριαρχήσει.
Στην Ελλάδα ειδικά, το προφίλ κυβερνησιμότητας του Αλέξη Τσίπρα είχε πληγεί πάρα πολύ μετά τις εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ έμοιαζε εξαιρετικά αδύναμος και απίθανο να απειλήσει την κυβέρνηση, και το ΠΑΣΟΚ δεν είχε κάνει, ούτε προβλεπόταν τότε, την ανανεωμένη επανεμφάνισή του. Κάπως έτσι ο Κυριάκος Μητσοτάκης ένιωσε ότι παίζει χωρίς αντίπαλο και άρχισαν να εμφανίζονται οι συμπεριφορές πολιτικής αλαζονείας.
Άλλωστε ο πήχης το πρώτο διάστημα ήταν πολύ χαμηλά και ακόμα και το ελάχιστο πολιτικό έργο φαινόταν μεγαλύτερο, ειδικά όταν αναδεικνυόταν και επικοινωνιακά. Όλα αυτά όμως δεν κρατούν για πολύ. Τα τεράστια δημοσκοπικά ποσοστά της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη μετά τα γεγονότα του Έβρου και την πρώτη φάση της πανδημίας έχουν ξεφουσκώσει.
Η ΝΔ παραμένει πρώτο κόμμα με σημαντική διαφορά, παρά τη συρρίκνωσή της, κυρίως λόγω της αδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ να αυξήσει την επιρροή του. Αλλά η αλλαγή πλαισίου αντικειμενικά ευνοεί την αντιπολίτευση και αυτό η κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι συνιστά γι’ αυτήν πραγματική απειλή.
Το επιτελείο του Μεγάρου Μαξίμου δεν έχει υλοποιήσει τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που η ΝΔ υποσχόταν στους ψηφοφόρους της, αλλά κατάφερε να τα πάει σχετικά καλά στην οικονομία και να διαχειριστεί επαρκώς τις πρώτες κρίσεις. Η τεράστια αύξηση στις τιμές της ενέργειας και των προϊόντων όμως, που ξεκίνησε μετά την άρση των περιορισμών της πανδημίας και κλιμακώθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλάζει εντελώς το πλαίσιο. Η κοινωνία από τον φόβο περνάει στην αγανάκτηση και στην οργή, καθώς τα μεσαία και κατώτερα στρώματα δυσκολεύονται πλέον να αντεπεξέλθουν ακόμα και στις βασικές τους ανάγκες.
Σύμφωνα με έρευνες, 3 στα 10 νοικοκυριά αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού και τη θέρμανση, ενώ τα φτωχότερα στρώματα δαπανούν σχεδόν το μισό τους εισόδημα για είδη διατροφής και σούπερ μάρκετ. Τα συναισθήματα της οργής και της αγανάκτησης που προκαλεί η ανέχεια στρέφονται σχεδόν πάντα εναντίον της εκάστοτε κυβέρνησης και συνήθως δεν έχει μεγάλη σημασία εάν αυτή έχει ή όχι την αντικειμενική ευθύνη για την πρόκληση του αρχικού προβλήματος. Οι πολίτες περιμένουν από την κυβέρνηση να βρει τρόπο να το αντιμετωπίσει, όποιος και αν ευθύνεται.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έλαβε κάποια μέτρα το προηγούμενο διάστημα, αλλά τώρα βλέπει ότι δεν ήταν αρκετά για να κατευνάσουν την οργή που εμφανίζεται στην κοινωνία και έχει ανιχνευθεί και από τις έρευνες που έχουν στο Μαξίμου. Οι επικοινωνιολόγοι που τον συμβουλεύουν γνωρίζουν ότι ένας θυμωμένος ψηφοφόρος, όταν πηγαίνει στην κάλπη, δεν θα επιδοκιμάσει την κυβέρνηση.
Το κλίμα της αγανάκτησης λοιπόν είναι αυτό που θέλουν να αντιστρέψουν στον χρόνο που τους απομένει, πριν η οργή κυριαρχήσει. Αντιλαμβάνονται τώρα ότι η αύξηση των εσόδων στον τουρισμό που αναμένουν στο τέλος του καλοκαιριού και στα οποία είχαν επενδύσει όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά για να αλλάξει το κλίμα δεν θα είναι αρκετή.
Είναι χαρακτηριστικό, πάντως, ότι ο πρωθυπουργός αποφεύγει να θίξει το θέμα του αγωγού EastMed δημοσίως εδώ και καιρό. Οι εξελίξεις γύρω από το θέμα αυτό, μετά το άδειασμα της διοίκησης Μπάιντεν, τον φέρνει σε δύσκολη θέση.
Οι δηλώσεις που έγιναν για την επιτάχυνση των ερευνών σχετικά με την εξόρυξη του φυσικού αερίου δεν επηρέασαν την πολιτική κατάσταση, καθώς δεν πρόκειται για κάτι που μπορεί να συμβάλει άμεσα στην όποια επίλυση του προβλήματος της ενέργειας. Η προαναγγελία όσων θα ανακοίνωνε ο πρωθυπουργός όμως καλλιεργούσε προσδοκίες το προηγούμενο διάστημα, μάλλον για επικοινωνιακούς λόγους.
Ο ίδιος άλλωστε δήλωσε ότι δεν είναι καθόλου βέβαιος για το αποτέλεσμα των ερευνών, απλώς χαρούμενος, όπως είπε, που κάνει μια νέα αρχή σε αυτήν τη διαδικασία. Στην κριτική της αντιπολίτευσης γιατί καθυστέρησε τόσο, η απάντηση είναι ότι τα προηγούμενα χρόνια η εμπορική εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου δεν αποτελούσε μια οικονομικά ελκυστική ευκαιρία για τη χώρα λόγω των πολύ χαμηλών τιμών, τότε, του φυσικού αερίου.
«Αυτό, όμως, είναι μια πραγματικότητα η οποία έχει αλλάξει», είπε στη σύσκεψη της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων της οποίας προέδρευσε, «και η πορεία των τιμών φυσικού αερίου διεθνώς, τα σχέδια απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο αλλά και η σημασία που θα έχει το φυσικό αέριο τα επόμενα χρόνια ως καύσιμο μετάβασης ουσιαστικά μάς υποχρεώνει να επαναπροσδιορίσουμε τη στρατηγική μας».
Είναι χαρακτηριστικό, πάντως, ότι ο πρωθυπουργός αποφεύγει να θίξει το θέμα του αγωγού EastMed δημοσίως εδώ και καιρό. Οι εξελίξεις γύρω από το θέμα αυτό, μετά το άδειασμα της διοίκησης Μπάιντεν, τον φέρνει σε δύσκολη θέση. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο είχε υπογράψει η κυβέρνησή του εν χορδαίς και οργάνοις και στο οποίο είχε επενδύσει πολλά. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ όμως δεν το στηρίζει πια, παρότι ούτε εμπλέκεται τυπικά ούτε το χρηματοδοτεί. Αυτό προκαλεί μια αμηχανία στην κυβέρνηση, η οποία δεν φαίνεται να έχει αποφασίσει ακόμα πώς θα κινηθεί.
Κυβερνητικές πηγές ανέφεραν την προηγούμενη εβδομάδα ότι ο πρωθυπουργός έθεσε κατ’ ιδίαν το θέμα στη Βικτόρια Νούλαντ όταν ήρθε, όχι πολύ ξεκάθαρα, αλλά με έναν γενικότερο τρόπο, λέγοντάς της ότι με αφορμή τη ρωσική κρίση θα πρέπει να ξαναδούν όλα τα έργα στην ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένου και του αγωγού. Θετική ανταπόκριση δεν υπήρξε, όπως είναι γνωστό, αλλά κανείς δεν ξέρει ακόμα πόσο καθοριστική θα είναι η στάση των ΗΠΑ στο θέμα αυτό, όσο παραμένει τυπικά ανοιχτό.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι οι ΗΠΑ θέλουν τώρα να εντάξουν και την Τουρκία στο θέμα των συνεργασιών στην ανατολική Μεσόγειο και υπάρχει μεγάλη κινητικότητα και παρασκήνιο γύρω από το θέμα των αγωγών. Στην κυβέρνηση, παρότι δημόσια δεν δίνουν ξεκάθαρες απαντήσεις, ανεπισήμως υποστηρίζουν ότι το πρότζεκτ του EastMed παραμένει ζωντανό και ότι δεν θα ματαιωθεί για να γίνει ένας τουρκικός αγωγός, όπως θέλει η Τουρκία. Διαφοροποιούν όμως τη ρητορική τους, λέγοντας τώρα ότι αυτό που έχει σημασία για την Ελλάδα είναι να αποτελεί εκείνη την πύλη εισόδου για την Ε.Ε.
Ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Φατίχ Ντονμέζ σε πρόσφατη ομιλία του προανήγγειλε σημαντικές εξελίξεις σχετικά με το φυσικό αέριο στην ανατολική Μεσόγειο τις επόμενες ημέρες, μιλώντας για μια νέα, ασφαλή οδό ενεργειακού εφοδιασμού προς την Ευρώπη. Δήλωσε ότι η Τουρκία θα συμμετάσχει σε οποιοδήποτε έργο υποστηρίζει τη σταθερότητα, ενώ αναμένεται και επίσκεψή του στο Ισραήλ για το θέμα αυτό, μαζί με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τον Μάιο, καθώς, όπως είπε, «στην ανατολική Μεσόγειο έχει αρχίσει να διαφαίνεται βούληση για λύση, η οποία περιλαμβάνει και την Τουρκία».
Όλα αυτά, σύμφωνα με τις δηλώσεις Ντονμέζ, ίσως ξεκαθαρίσουν τον επόμενο μήνα και, ανάλογα με τις εξελίξεις, δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να έχει να αντιμετωπίσει άλλο ένα καυτό ζήτημα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
