Κίεβο. Αυτό είναι το πορτρέτο μιας πόλης σε πόλεμο
Iryna Slavinska
Δημοσιογράφος και παραγωγός στο δημόσιο ουκρανικό ραδιόφωνο Радіо Культура (Ράδιο Κουλτούρα)
Mediapart - Billet de blog - 31 Αυγούστου 2022
"Έχω την εντύπωση ότι όλοι στο Κίεβο έχουν συνηθίσει τον πόλεμο", λέει αυτή η γνωστή μου και πρώην συνάδελφος. Αντί να απαντήσω ή να το συζητήσω, τη ρωτάω αν άκουσε τη βροντή προχθές. Χλωμιάζει. Και ξέρω πολύ καλά γιατί.
Πριν από λίγες ημέρες, μια μεγάλη καταιγίδα έσκισε τον ουρανό του Κιέβου. Δούλευα στο γραφείο μου με μία συνάδελφο όταν ακούστηκε ο πρώτος κεραυνός. Είδα το χλωμό, ξαφνιασμένο πρόσωπο μπροστά μου. Φαντάζομαι πως θα ήταν και το δικό μου. Εκείνο το απόγευμα είχε κάτι το διαφορετικό για όποιον βίωσε και συγκράτησε τον ήχο των εκρήξεων. Η καταιγίδα αυτή μου θύμισε αμέσως μια νύχτα της 25ης Φεβρουαρίου στο υπόγειο του κτιρίου μας. Ενώ περιμέναμε τη λήξη του συναγερμού (που ήρθε μόλις το πρωί), βγαίναμε ο καθένας με τη σειρά του έξω για να αφουγκραστούμε μια άλλη παράξενη καταιγίδα στα μέσα Φεβρουαρίου, μέσα στην παγωμένη νύχτα. Λίγα χιλιόμετρα από εδώ, ο ρωσικός στρατός στόχευε τα αεροδρόμια Vasylkiv και Gostomel, πυροβολώντας εναντίον πολιτών στο Ιρπίν, την Μπούτσα και σε άλλες πόλεις γύρω από το Κίεβο.
Θα αναρωτιέστε γιατί η καταιγίδα αυτή αποκτάει τόση σημασία σε αυτό το κείμενο. Είναι αρκετά απλό, συνοψίζει το πνεύμα του Κιέβου τις ημέρες αυτές του πολέμου. Με μια πρώτη ματιά η πόλη φαίνεται "ειρηνική". Οι άνθρωποι στο μετρό βιάζονται το πρωί να πάνε στη δουλειά τους. Αλλά οι ρυθμοί της καθημερινότητάς τους, από το μετρό στη δουλειά κι από τη δουλειά στο σπίτι, υπαγορεύονται από το ωράριο της απαγόρευσης της κυκλοφορίας.
Ο κόσμος έξω στα καφέ μου θυμίζει κάθε βράδυ τις σκηνές της αλλοτινής ζωής. Αλλά αρκεί να παρακολουθήσεις τις συζητήσεις σε οποιοδήποτε τραπέζι για να ακούσεις λέξεις όπως "μέτωπο", "πύραυλος", "σκοτώθηκε". Οι άνθρωποι μιλούν για τις γενέτειρές τους και συχνά ακούω μέσα στη φασαρία τις φωνές των νεοαφιχθέντων. Αυτοί δεν ονειρεύονταν να αλλάξουν τόπο διαμονής, αλλά αναγκάστηκαν να το κάνουν λόγω της ρωσικής επίθεσης. Πολλές συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από προσωπικές εμπειρίες από τον πόλεμο. Και πολλές διηγήσεις αναφέρονται ιδίως στους θορύβους που ακούγονται, ήδη από τις 24 Φεβρουαρίου -όπως ο ήχος της σειρήνας.
Όλα αυτά γίνονται ακόμη πιο εμφανή σε στιγμές αεροπορικών επιδρομών. Οι σταθμοί του μετρό που προτιμώνται από τον κόσμο ως καταφύγια αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα. Μια άλλη αξέχαστη εμπειρία είναι οι φωνές που αντιδρούν όλες μαζί στον ήχο του συναγερμού. Δεν είμαι σίγουρη αν αυτά που λέγονται μπορούν να μεταφραστούν στα γαλλικά, όπως και τα νέα ανέκδοτα που κυκλοφόρησαν μετά τη ρωσική επίθεση.
Είναι και το καταφύγιό μας στο Ραδιομέγαρο. Το έδειξα στον Γάλλο συνάδελφό μου τις προάλλες όταν τον ξεναγούσα στα στούντιο και τις αίθουσες με τα μόνιτορ στο υπόγειο. Ναι, τα μικρόφωνα και όλος ο εξοπλισμός είναι ο ίδιος όπως σε κάθε στούντιο. Αλλά υπάρχει εδώ μια ατμόσφαιρα τύπου "μπούνκερ" εντελώς διαφορετική. Επίσης, δεν είμαι σίγουρη αν η Maison de la Radio στο Παρίσι διαθέτει κατάλληλο καταφύγιο.
Αυτό που αλλάζει το κλίμα είναι η λίστα των συναγερμών που ανακοινώνονται στη μία ή στην άλλη ουκρανική περιοχή. Οι παρουσιαστές που εργάζονται στο Ουκρανικό Ραδιόφωνο ανακοινώνουν κάθε συναγερμό. Μου συμβαίνει να βρίσκομαι μια ολόκληρη μέρα στον αέρα και να τους αναφέρω όλους. Η τελευταία φορά ήταν την Ημέρα της Ανεξαρτησίας, στις 24 Αυγούστου.
Αλλά το πραγματικό πρόσωπο μιας πόλης σε πόλεμο κρύβεται στις προσωπικές συζητήσεις. Είναι η στιγμή που μαθαίνεις τις ιστορίες των αγνοούμενων οικείων προσώπων - νεκρών, σκοτωμένων, ομήρων του ρωσικού στρατού. Η στιγμή που μαθαίνεις περισσότερα για τις κηδείες και τις ζωές των οικογενειών των οποίων οι αγαπημένοι αιχμαλωτίστηκαν από τις ρωσικές δυνάμεις. Είναι και οι ιστορίες που ακούς με τα τεστ DNA που πρέπει να γίνουν για την ταυτοποίηση και την απόδοση των σορών των νεκρών. Οι συζητήσεις των οικογενειών που χωρίστηκαν από τη ρωσική κατοχή και όλες οι "μικρές" ιστορίες μιας τέτοιας ρουτίνας, όπως η αδυναμία εύρεσης ινσουλίνης ή άλλων φαρμάκων σε μια κατεχόμενη πόλη.
Η ελαφρότητα του καλοκαιριού αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράδοξο. Η πόλη μοιάζει τόσο καλοκαιρινή αλλά κι επιφανειακή ακόμα...
Μου είναι αδύνατο όμως να ολοκληρώσω αυτή τη σκέψη. Καθώς επεξεργαζόμουνα την προηγούμενη παράγραφο, έμαθα ότι ο αδελφός μιας από τις πιο στενές μου φίλες είναι νεκρός, σκοτώθηκε. Ένας από εκείνους τους γενναίους Ουκρανούς στρατιώτες που πήγαν στον πόλεμο για να προστατεύσουν την Ουκρανία από τη ρωσική κατοχή. Τα δάκρυά μου μπροστά στον υπολογιστή είναι κι αυτά αναπόσπαστο μέρος αυτού του πολέμου μέσα στο καλοκαίρι. Το ίδιο και εκείνη η περίεργη διαδρομή με το μετρό ένα βράδυ που έμαθα ότι ένας πρώην συνάδελφός μου είχε συλληφθεί από τις ρωσικές δυνάμεις. Με τα ακουστικά στα αυτιά μου, προσπαθώ να στέκομαι ίσια και να μην σιγοκλαίω μπροστά στον κόσμο, κρατώντας τα μάτια μου προσηλωμένα σ' ένα συγκεκριμένο σημείο στο σχεδόν διάφανο παράθυρο.
Αυτό το Σαββατοκύριακο, αμέσως μετά την Ημέρα της Ανεξαρτησίας με τους δέκα περίπου συναγερμούς στο Κίεβο για τους οποίους σας μίλησα, ήμουν στα περίχωρα της πόλης. Το πανηγύρι του χωριού με τις ντομάτες, τα κολοκυθάκια και όλα όσα το συνοδεύουν. Βλέπω τις έφηβες κοπέλες, που βρίσκονται μπροστά σε ένα τραπέζι με όλα τα είδη των σπιτικών κέικ. Τα πουλάνε για τον στρατό, θα δώσουν όλα τα χρήματα που θα κερδίσουν σε κάποιον που θα ξέρει πώς να βοηθήσει τους στρατιώτες. Δίνω τα 100 χρίβνα μου σε αυτά τα κορίτσια, παίρνω από τα χέρια τους μια μικρή μηλόπιτα... Στο παρελθόν, γινόταν πολύς λόγος για τους ασόβαρους εφήβους. Ονειρεύομαι ότι βρίσκομαι σε αυτή την πραγματικότητα των ελαφρών, ανόητων και άτακτων εφήβων - εκείνων που δεν χρειάζεται να σκέφτονται τα ενήλικα αδέλφια τους, τους πατεράδες και τις μητέρες τους που πήγαν να πολεμήσουν τους Ρώσους κατακτητές. Ονειρεύομαι ότι αυτά τα κορίτσια δεν θα ακούσουν ποτέ την είδηση του θανάτου των αγαπημένων τους προσώπων.
Αυτό είναι το πορτρέτο μιας πόλης σε πόλεμο.
Δείτε στο Αλμανάκ (26.03.2022) ένα ακόμη άρθρο της Iryna Slavinska: Μια μέρα που διαρκεί για πάντα
