Τέλος στα πλωτά σπίτια του Νείλου
'Ενα κυβερνητικό διάταγμα υποχρέωσε το καλοκαίρι τους κατοίκους είτε να τα μετατρέψουν σε τουριστικές επιχειρήσεις, είτε να τα απομακρύνουν με δικά τους έξοδα και νέες δαπανηρές άδειες μακριά από το κέντρο του Καΐρου.
"Είναι σπάνιο να ατενίζεις την ομορφιά μέσα από το χάος της πολυκοσμίας του Καΐρου, αλλά από τα λίγα ελκυστικά αξιοθέατα που πάντα με μάγευαν ήταν τα πολύχρωμα ξύλινα πλωτά σπίτια κατά μήκος της Κορνίς του Νείλου, στη συνοικία Κιτ Κατ [πήρε το όνομά της από ένα παλιό καμπαρέ -σ.σ.]. Αντανακλούσαν το φως από τα δέντρα που τα αγκάλιαζαν - ένας παράδεισος μινιατούρα πολιορκημένος από τσιμεντένια κτίρια τριγύρω.
Αυτό υπήρχε πριν από την ταχεία εφαρμογή ενός κυβερνητικού διατάγματος για την κατάργηση των πλωτών κατοικιών της Kit Kat στα τέλη Ιουνίου και στις αρχές Ιουλίου.
Η αναχώρηση των πλωτών κατοικιών, που πολλοί από τους κατοίκους του Καΐρου έβλεπαν ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της θέας του Νείλου, έπεσε βαριά στις καρδιές πολλών, μερικοί από τους οποίους, όπως εγώ, πήγαν να αποχαιρετήσουν αυτές τις νύφες του Νείλου. Θλίψη και ένταση σημάδεψαν τις τελευταίες στιγμές της αποχώρησης των κατοίκων, στιγμές ασύμβατες με τις συνηθισμένες έννοιες του χρόνου, στιγμές γεμάτες από τις πολλές αναμνήσεις όσων έζησαν εδώ, σε αυτούς τους χώρους. Οι κάτοικοι των σπιτιών αυτών συνήθιζαν να ακούνε τον άνεμο στα δέντρα και τα πουλιά στους κήπους τους και στο Νείλο. Τώρα κυριαρχεί ο θρήνος της καταστροφής καθώς μερικά πλωτά σπίτια διαλύθηκαν στις προσπάθειες να ελαχιστοποιηθούν οι υλικές απώλειες ή λόγω δομικών ζητημάτων που απέτρεπαν την άθικτη ρυμούλκηση.
Παρότι πολλοί από τους ιδιοκτήτες κατοικιών αντιστάθηκαν στην αναγκαστική μετατόπισή τους, κάνοντας πολλές προσπάθειες να σταματήσουν ή να ανατρέψουν το κυβερνητικό διάταγμα, οι καλά περιποιημένες όχθες τους κατέληξαν να είναι μόνο έρημες σκάλες που οδηγούν από το δρόμο απευθείας στον Νείλο.
Με τις πλωτές κατοικίες τους κατασχεμένες σε χώρους προσωρινής πρόσδεσης καθώς περιμένουν την τελική μοίρα τους, οι ιδιοκτήτες έχουν αφεθεί να μαζεύουν τα κομμάτια της ζωής τους. Μερικοί θα συνεχίσουν τις προσπάθειες αναζήτησης λύσεων που θα μπορούσαν να προσφέρουν μια νέα ζωή στα σπίτια τους σε άλλες τοποθεσίες στο Νείλο. Αλλά φαίνεται ότι το θέαμα αυτής της ιστορικής οικιστικής κοινότητας που πάντα με μάγευε στις όχθες της Kit Kat έχει χαθεί για πάντα."
Asmaa Gamal Elgafrie
Mada Masr, 10.07.2022
Πώς συναντά η πόλη το ποτάμι;
Brad Fox
Mada Masr - 28.06.2022
Στο τελευταίο μου ταξίδι στο Κάιρο είχα την τύχη να με φιλοξενήσουν ο Omar Robert Hamilton και η Ahdaf Soueif [*] στο πλωτό τους σπίτι στην Kit Kat. Ξυπνώντας το πρωί, έβλεπα μπροστά μου υδρόβια πουλιά, και κωπηλάτες, και εμπόρους που πουλούσαν προϊόντα από τις μικρές τους βάρκες. Πέρασα τα μεγάλα πρωινά γράφοντας και μελετώντας, με τη ροή και τη βρωμιά του ποταμού και της πόλης να είναι απλά εκεί. Περπατούσα στην Imbaba για να ψωνίζω στον μπακάλη, να πίνω τσάι ή να παρακολουθώ έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Τις νύχτες έσκαγε η μουσική shaabi ή το Despacito σε ανησυχητική ένταση στα πάρτι που γίνονταν μέσα σε βάρκες. Όσο δύσκολο κι αν ήταν να κοιμηθώ, με παρηγορούσε η απόλυτη τρέλα της κακοφωνίας του Καΐρου. Το να ζει κανείς κοντά στον Νείλο μου φαινόταν σαν μία από τις πιο σταθερές απολαύσεις της πόλης.
Τώρα, από το πουθενά, η κυβέρνηση αποφάσισε να καταστρέψει αυτά τα σπίτια, πολλά από τα οποία είναι ιστορικά. Οι κάτοικοι, οι οποίοι ειδοποιήθηκαν μόλις μια βδομάδα πριν, είχαν δύο επιλογές: να παρακολουθήσουν τα σπίτια τους να καταστρέφονται ή να πληρώσουν υπέρογκα τέλη για να τα ρυμουλκήσουν και να τα δέσουν αλλού, ενώ υποχρεώνονται να υποβάλλουν αιτήσεις για νέες άδειες που θα είναι αυστηρά εμπορικές.
Οικογένειες καταστράφηκαν. Σπίτια αναγκάστηκαν να γίνουν επιχειρήσεις.
Μεγάλωσα σε μια πόλη της αμερικανικής ενδοχώρας που απομακρύνθηκε εντελώς από την ακτογραμμή της, και πολλές από τις πόλεις στις οποίες έχω ζήσει έκτοτε έχουν καθοριστεί από τον τρόπο με τον οποίο οι αστικές πραγματικότητες διαμορφώθηκαν κατά μήκος αυτής της κρίσιμης γραμμής μεταξύ στερεού και ρευστού.
Η προκυμαία του Βελιγραδίου είναι γεμάτη με αυτοσχέδιες πλωτές γέφυρες που χρησιμεύουν ως σπίτια ή μικρά, ανεπίσημα καφέ και εστιατόρια. Στα χρόνια του Μιλόσεβιτς, ένα παροπλισμένο ρυμουλκό χρησίμευσε ως βασικός τόπος συνάντησης για την αντικουλτούρα. Με το να βρίσκεσαι πάνω στο νερό, πίστευες ότι αυτό σε προφύλαγε, προσωρινά τουλάχιστον, από τις μηχανορραφίες του μαφιόζικου κράτους. Η ακτή του Δούναβη στη Βουδαπέστη είναι πολύ πιο ήπια, με φέρι για τουρίστες και μεγάλα πλοία για εταιρικές εκδηλώσεις. Οι Ούγγροι φίλοι μου βλέπουν με ζήλια την πιο πολύχρωμη προκυμαία του Βελιγραδίου.
Για δεκαετίες υπήρχε μια μοναδική, αυτόνομη κουλτούρα από επισκευαστές σκαφών, επαγγελματίες δύτες και περιθωριακούς που συγκεντρώνονταν μπροστά από το Persembe Pazari της Κωνσταντινούπολης κατά μήκος του Χρυσού Κέρατος, αλλά όπως τόσα πολλά σε αυτή την πόλη, αφανίστηκε από δυνάμεις που βλέπουν το άγριο στοιχείο όχι ως ουσιαστική πτυχή μιας ακμάζουσας και συναρπαστικής μητρόπολης, αλλά ως απειλή.
Στη Νέα Υόρκη, όπου ζω, οι όχθες του ποταμού Χάντσον στο Upper Manhattan αντιπροσωπεύουν μερικά από τα τελευταία μη ελεγχόμενα κομμάτια της πόλης - τα οποία επίσης απειλούνται σήμερα από τεράστια προγράμματα αστικής ανάπτυξης που θα διαταράξουν, ίσως και να εξαλείψουν, μερικές από τις μοναδικές ελεύθερες διασκεδάσεις για τους κατοίκους της περιοχής.
Τα αναπτυξιακά αυτά σχέδια, που συνήθως προωθούνται με το πρόσχημα της ασφάλειας ή της ευκολότερης πρόσβασης στο νερό, στην πραγματικότητα γίνονται για την αγοραπωλησία συμβάσεων, για ένα συγκεντρωτικό έλεγχο των πόρων και την αφαίρεση αδόμητου μέρους του αστικού τοπίου. Είναι σαν ο τρόπος ζωής στην παράκτια γραμμή να αποτελεί προσβολή για τα συστήματα ελέγχου. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ανάπτυξης από πάνω προς τα κάτω είναι να εξευγενίζεται η πόλη, μειώνοντας την ποικιλομορφία της εμπειρίας και της σκέψης.
Το awwama [πλωτό σπίτι -σ.σ.] της Ahdaf και του Omar ήταν και καταφύγιο - η ίδια αίσθηση του να κρατάς ανέπαφες τις δυνάμεις σου που νιώσαμε στο Βελιγράδι - αλλά και ένας τόπος σύνδεσης. Παρατηρώντας τις συστάδες των υδρόβιων υάκινθων, ήρθα κοντά στη φυσική ζωή της πόλης, στην πολύπλοκη αλληλεπίδραση των δυνάμεων που την δημιούργησαν. Και καθώς στους τοίχους υπάρχουν βιβλία σε πολλές γλώσσες που ταλαντεύονται ανεπαίσθητα όταν τα απόνερα μιας βάρκας κουνάνε το σπίτι, το Κάιρο προβάλλει ως τόπος λογοτεχνικής και πνευματικής ανάτασης.
Υποψιάζομαι ότι υπάρχουν ιδιαίτερες φαντασιώσεις, δεσμεύσεις και ιδέες που θα μπορούσαν να προκύψουν μόνο από αυτά τα σπίτια που πλέουν στα αστικά όρια της χώρας. Υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εμπορευματοποιημένη εκδοχή αυτής της ιστορικής προκυμαίας θα είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από ένα έκτρωμα;
Ο Brad Fox είναι καθηγητής και συγγραφέας που ζει στο Χάρλεμ.
[*] Μια βραδιά στο πλωτό σπίτι της Ahdaf Soueif και του γιου της Omar Robert Hamilton. Η Ahdaf Soueif είναι Αιγύπτια διανοούμενη και συγγραφέας, γεννημένη το 1950 στο Κάιρο. Γράφει κυρίως στα αγγλικά, αλλά οι αραβόφωνοι αναγνώστες της λένε ότι μπορούν να ακούσουν τα αραβικά μέσα από τα αγγλικά. Το δεύτερο μυθιστόρημα της Soueif, Ο χάρτης της αγάπης (1999), ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker, έχει μεταφραστεί σε 21 γλώσσες και έχει πουλήσει περισσότερα από ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Η Soueif είναι επίσης πολιτιστική και πολιτική σχολιάστρια της εφημερίδας The Guardian και έχει κάνει ρεπορτάζ για την αιγυπτιακή επανάσταση. Τον Ιανουάριο του 2012 δημοσίευσε το Κάιρο: Η πόλη μου, η επανάστασή μας - ένας προσωπικός απολογισμός του πρώτου έτους της αιγυπτιακής επανάστασης. Διορίστηκε διαχειρίστρια του Βρετανικού Μουσείου το 2012 και επαναδιορίστηκε για άλλα τέσσερα χρόνια το 2016, ωστόσο παραιτήθηκε το 2019 διαμαρτυρόμενη για τη χορηγία της BP, και την έλλειψη δέσμευσης για τον επαναπατρισμό των έργων τέχνης. Το 2020, η Ahdaf Σουέιφ συνελήφθη επειδή απαίτησε την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 στην Αίγυπτο (πληροφορίες από Wikipedia).
Αδελφή της είναι η ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα και γυναικεία δικαιώματα και μαθηματικός Laila Soueif, η οποία έχει επανειλημμένα συλληφθεί και φυλακιστεί μαζί με τον άνδρα της Ahmed Seif El-Islam. Δύο παιδιά της βρίσκονται σήμερα στις φυλακές του Σίσι, ο Alaa Abdel-Fattah από το 2019 και η Sanaa Seif από το 2020. Βλ. Αλμανάκ: Για την Λάιλα Σουέφ
Εν μέσω διαφόρων δικαστικών υποθέσεων και παρατεταμένης αβεβαιότητας σχετικά με την τύχη των πλωτών κατοικιών της Κιτ Κατ, οι κυβερνητικές υπηρεσίες επέδωσαν στους ιδιοκτήτες πρόστιμα και ειδοποιήσεις για την επικείμενη απομάκρυνσή τους στα μέσα Ιουνίου. Επιστρέφοντας σε μια σχετικά πιο σταθερή περίοδο, αυτό το βίντεο καταγράφει μια επίσκεψη τον Απρίλιο του 2021 στο πλωτό σπίτι της Madame Ikhlas Helmy, που μοιράστηκε μαζί μας την αγάπη της για το μοναδικό σπίτι και τον τρόπο ζωής της, καθώς και τους φόβους της για τις απειλές που αντιμετωπίζει. Το πλωτό σπίτι της Madame Ikhlas έχει πλέον προγραμματιστεί να απομακρυνθεί στις 28 Ιουνίου, και κατά τη στιγμή της δημοσίευσης, δεν είχε καμία εναλλακτική κατοικία όπου θα μπορούσε να μετακομίσει.
Jennifer Peterson
Mada Masr - 27.06.2022
Σκηνή από την ταινία Days and Nights (1955) με τον διάσημο Αιγύπτιο τραγουδιστή Abdel Halim Hafez. Σκηνοθεσία: Henri Barakat.
Απόσπασμα από την ταινία Thartharah fawq al-Nil (ή Chichat on the Nile, 1971) του σκηνοθέτη και ηθοποιού Hussein Kamal, βασισμένη στο μυθιστόρημα του Ναγκίμπ Μαχφούζ, Φλυαρία πάνω στο Νείλο.
