Democracia Corinthiana
Μία δημοκρατία για όλους
Casagrande, τι αντιπροσωπεύει για σας ο Pelé;
"Είναι αυτός που με έκανε να θέλω να γίνω ποδοσφαιριστής. Πολύ απλά. Το παιχνίδι του, στο Παγκόσμιο Κυπέλλο του 1970 (ήμουν 7 ετών!), ήταν αξέχαστο. Είχε τα πάντα: ντρίμπλα, ταχύτητα, σουτ, σωματική δύναμη, κεφαλιά... Κάποιοι τον παρουσιάζουν ως μια ξεπερασμένη φιγούρα... Με τίποτα! Είναι ο εφευρέτης του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Αν ο Πελέ έπαιζε σήμερα, θα ήταν ακόμα ο νούμερο 1!"
Ο πρώην παίκτης Walter Casagrande Jr. θυμάται τη δημοκρατία που βγήκε στο γήπεδο ενάντια στη δικτατορία
Patricia Gomes
Desporto - 11 Νοεμβρίου 2020
Θυμάμαι την πρώτη φορά που παρακολούθησα ποδοσφαιρικό αγώνα. Ήμουν 8 ετών. Ο παππούς μου με "απήγαγε", είπε στους γονείς μου ότι θα με πήγαινε για παγωτό, πήγα και "βαφτίστηκα" μέσα στο ναό του παγκόσμιου ποδοσφαίρου.
Το πρώτο Fla-Flu (Flamengo - Fluminense] της δεκαετίας του '80, εν μέσω δικτατορίας, κανείς δεν τo ξεχνά! Εκεί ήμουν εγώ, εκεί ήταν εκείνo, ντυμένo με όλα τα χρώματα, τις κραυγές έκστασης, το πάθος, ήταν εκεί στις κερκίδες, στον παλιό γενικό χώρο του σταδίου Jornalista Mário Filho (Maracanã), η Δημοκρατία ήταν μέσα και ο στρατός ήταν έξω.
Ενώ εγώ υποστήριζα τη Flamengo και έβλεπα τον παππού μου να κλαίει με την ήττα της "-nense", στη γειτονική πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο μου, στο Σάο Πάολο, μια ομάδα παικτών θα έμενε στην ιστορία, όχι μόνο επειδή πήγαινε τα πλήθη στα γήπεδα, αλλά επειδή αγωνιζόταν για τα δικαιώματα όλων: παικτών και φιλάθλων.
Μπήκαν στο γήπεδο, όχι μόνο με το σώμα τους, αλλά και με την ψυχή και το μυαλό τους. Δεν έπαιξαν για να εξασφαλίσουν μόνο μια νίκη σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, αλλά για ένα έθνος, πέρα από το corinthian.
Ο Walter Casagrande Jr ήταν ένας από αυτούς.
Ο πρώην παίκτης της Corinthians, νυν αθλητικός σχολιαστής [στη Folha de S.Paulo - σ.σ.] μας διηγείται τι ήταν η Democracia Corinthiana, ο Αθλητισμός για τη Δημοκρατία και αναφέρεται στην εύθραυστη περίοδο που περνάει τώρα η δημοκρατία της Βραζιλίας.
Patricia Gomes
Τι ήταν η Democracia Corinthiana; Πότε έγινε η αρχή;
Η Democracia Corinthiana άρχισε να παίρνει μορφή στα τέλη του 1981, όταν ο κοινωνιολόγος Adilson Monteiro Alves έγινε ποδοσφαιρικός αντιπρόεδρος του Sport Club Corinthians Paulista. Αυτός ξεκίνησε μια διαφορετική διαδικασία όσον αφορά τη σχέση μεταξύ του συλλόγου και των παικτών. Και τον Μάρτιο του 1982, η Δημοκρατία άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά, έγινε πιο ορατή. Η ομάδα άρχισε να έχει περισσότερη ελευθερία και γινόμασταν και εμείς πιο ενωμένοι.
Ο Adilson ήρθε πιο κοντά σε εμάς τους παίκτες. Θυμάμαι τη μέρα που βρεθήκαμε σε μια συζήτηση στο PUC (Pontifícia Universidade Católica, στο Σάο Πάολο) το 1982, συζητώντας για τη δημοκρατία και μιλώντας για την Corinthians και το δημοκρατικό μας κίνημα μέσα στον σύλλογο. 'Oταν τελειώσαμε τις αναφορές μας, ο δημοσιογράφος Juca Kfouri είπε: "αυτή είναι μια κορινθιακή δημοκρατία" και τότε ο Washington de Olivetto (στέλεχος διαφημιστικής εταιρείας), πήρε αυτήν την "πάσα" από τον Juca και δημιούργησε το σύνθημα: Democracia Corinthiana. Αρχίσαμε να παίζουμε με αυτή τη φράση γραμμένη στις μπλούζες μας.
Αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε το κοινωνικό και πολιτικό ενδιαφέρον κάθε παίκτη. Ήταν ξεκάθαρο ότι κάποιοι παίκτες δεν ένιωθαν πολύ ελεύθεροι, ήθελαν να συμμετέχουν περισσότερο, αλλά το ποδόσφαιρο ήταν πολύ πατερναλιστικό, μάτσο, αυταρχικό, και ένιωθαν "λίγο στην άκρη". Kατά τη διάρκεια της Democracia Corinthiana, οι παίκτες άρχισαν να χαλαρώνουν, να έχουν περισσότερη ελευθερία, όπως συγκεκριμένα και στην περίπτωση τη δική μου.
Ήμουν μόλις 18 ετών, αλλά έπαιξα για την Corinthians την εποχή της δικτατορίας, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν ο Vicente Matheus (πρόεδρος της Corinthians, από το 1959 έως το 1991) ήταν στην εξουσία, και ξεχώρισα στην ομάδα νέων, αλλά είχα επίσης πολλές προστριβές επειδή ήμουν κατά της δικτατορίας και η Corinthians ακολουθούσε τους κανόνες της κυβέρνησης, η οποία ήταν στρατιωτική.
Η ομάδα έπαιζε καλά και συμμετείχαμε σε διάφορες πολιτικές δραστηριότητες. Αντισταθήκαμε στις πιέσεις της κυβέρνησης, η οποία τηλεφωνούσε στο σύλλογο κάθε εβδομάδα ζητώντας της να σταματήσει αυτό το κίνημα, να αφαιρέσει τη στάμπα Democracia Corinthiana από τη φανέλα, να μην βάλει τη φράση "15η ψήφος", η οποία αποτελούσε κίνητρο για να ψηφίσει ο κόσμοςι.
Είχαν περάσει σχεδόν 20 χρόνια από τότε που καταργήθηκε το δικαίωμα ψήφου στη Βραζιλία, και τότε ξεκίνησε μια εκστρατεία για άμεσες εκλογές για την κυβέρνηση. Ο κόσμος φοβόταν να ψηφίσει, αναρωτιόταν αν επρόκειτο για "παγίδα" ή αν ήταν μια αληθινή κίνηση, και χρησιμοποιήσαμε το σύνθημα στα μπλουζάκια μας για να ενθαρρύνουμε τον κόσμο να ψηφίσει.
Η Democracia Corinthiana δημιουργήθηκε με αυτόν τον τρόπο: με εμένα, τον Sócrates, τον Wladimir και τον Adilson, αλλά όλοι συμμετείχαν, ο καθένας με τον τρόπο του, δεν εξαναγκάσαμε κανέναν, κάποιοι δεν ενδιαφέρονταν, άλλοι δεν καταλάβαιναν τι συνέβαινε, κάποιοι φοβόντουσαν λίγο, αλλά η ομάδα ήταν εκεί, ενωμένη και δυνατή.
Ποιο ήταν το πιο σπουδαίο γκολ που έβαλε η Democracia Corinthiana;
'Ισως να ήταν και δύο γκολ. Το ένα ήταν στον αθλητικό τομέα και το άλλο στον πολιτικό τομέα. Ο τελικός του '82 εναντίον της Σάο Πάολο ήταν ο απαραίτητος στόχος. Ήταν η χρονιά που οι στρατηγοί (η στρατιωτική κυβέρνηση) πίεζαν το σύλλογο εξαιτίας του κινήματός μας, υπήρχαν έντονες πιέσεις από την αστυνομία, ήταν μια χρονιά με πολλές τριβές, και εμείς, οι παίκτες, θέλαμε να κατακτήσουμε το πρωτάθλημα για να καθιερώσουμε την Democracia Corinthiana. Αυτός ήταν ο στόχος στο γήπεδο.
Το κύριο πολιτικό γεγονός ήταν το κίνημα Diretas Já. Συμμετείχαμε σ' αυτό, μαζί με άλλα μεγάλα ονόματα που επίσης αγωνίζονταν για τη δημοκρατία στη Βραζιλία, σε μια ιστορική εκδήλωση στο Vale do Anhangabaú, στο Σάο Πάολο.
Ήταν η κύρια ιστορική συμμετοχή ποδοσφαιριστών στο πολιτικό επίπεδο στη Βραζιλία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Και ποιο ήταν το χειρότερο πέναλτι που δέχτηκε η Democracia Corinthiana;
Εισέπραξε μια ήττα όταν ο Adilson (αντιπρόεδρος της Corinthians) έχασε τις εκλογές για την προεδρία το 1985. Εκείνη την εποχή υπήρχαν δύο υποψήφιοι. Ο ένας εκπροσωπούσε την πτέρυγα της δημοκρατίας με τον Adilson και ο άλλος υποψήφιος, ο Roberto Pásqual, εκπροσωπούσε τη στρατιωτική δικτατορία. Μας κατάφεραν ένα χτύπημα. Βρέθηκαν ψήφοι από ανθρώπους που δεν ζούσαν πια! Η απώλεια των εκλογών ήταν το μεγαλύτερο πλήγμα και αυτό ήταν το τέλος της Democracia Corinthiana. Υποστήκαμε αρκετές επιθέσεις, τις αντιμετωπίσαμε όλες, αλλά η απώλεια των εκλογών...
Αν μπορούσατε να κατατάξετε την Κορινθιακή Δημοκρατία σε μια λειτουργία στον αγωνιστικό χώρο, θα ήταν η θέση του επιθετικού, του αμυντικού, του μέσου, του πλάγιου αμυντικού ή του τερματοφύλακα;
Νομίζω ότι η Democracia Corinthiana ήταν επιθετική! 'Οχι επειδή είμαι εγώ επιθετικός, όχι! Επιτεθήκαμε πραγματικά! Δεν υπήρχε μέση λύση.
Όταν διαμορφώθηκε η ιδεολογία και η ομάδα, είχαμε στο μυαλό μας και στα πόδια μας ότι δεν μπορούσαμε να παίξουμε μόνο στη μεσαία γραμμή, γιατί οι επιθέσεις έρχονταν από όλες τις πλευρές και με πολύ βρώμικους τρόπους, έπρεπε να είμαστε πραγματικοί επιθετικοί, έπρεπε να είμαστε έτοιμοι να "πλακωθούμε", τρέχαμε συνέχεια, ακόμα και με τον κίνδυνο να υποστούμε πτώσεις, άσχημες συνέπειες, δεν ανησυχούσαμε γι' αυτό.
Casagrande, πιστεύετε ότι η βραζιλιάνικη δημοκρατία έχει χάσει "πανηγυρικά";
Είναι μια στιγμιαία ήττα, αλλά οδυνηρή. Έχουμε δει τόσα πολλά λάθος πράγματα... Υπάρχουν διάφορα κινήματα, ομάδες, άνθρωποι που κινητοποιούνται ενάντια σε όλα αυτά τα λάθη που συμβαίνουν και το αποτέλεσμα είναι ακόμα πολύ μικρό.Η Βραζιλία χτυπιέται με κάθε τρόπο, ιδίως στο περιβάλλον, το οποίο καταστρέφεται. Έχουμε κινητοποιηθεί, αλλά είναι πολύ λυπηρό να βλέπουμε τι συμβαίνει στο περιβάλλον μας και στους αυτόχθονες πληθυσμούς μας.
Η καταπολέμηση του covid-19 είναι μια άλλη καταστροφή στη Βραζιλία, περισσότεροι από 160.000 θάνατοι και παρόλα αυτά οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους, πηγαίνουν στην παραλία, στα μπαρ, δεν συνεργάζονται... Και τότε αναρωτιέμαι: τι μπορεί να γίνει για να κάνουμε αυτούς τους ανθρώπους να αλλάξουν γνώμη; Βλέπουν μια άλλη πραγματικότητα, η οποία δεν είναι η πραγματική: το χάος. Η Βραζιλία ζει στο χάος.
Έχουμε δει πράγματα άκρως σουρεαλιστικά σε αυτή την περίοδο της πανδημίας, είναι απίστευτο ότι οι άνθρωποι τα αποδέχονται όλα αυτά.
Γιατί νομίζετε ότι η Βραζιλία βρέθηκε σε αυτή την κατάσταση;
Υπήρξε το πραξικόπημα κατά της Ντίλμα και πολλοί άνθρωποι "αγόρασαν" την αρνητική εικόνα της ίδιας και της κυβέρνησης του Λούλα. Οι ψεύτικες ειδήσεις ήταν απαραίτητες για να διαστρεβλώσουν την όλη κατάσταση. Και τότε όλα κατέρρευσαν εντελώς, πιστεύω ότι τότε ήταν που δεχτήκαμε το πραγματικό πλήγμα. Όλοι ήξεραν ότι θα συνέβαινε, και το αποτέλεσμα; Το είδαμε σήμερα.
Η Βραζιλία ζει τη χειρότερη στιγμή που έχω ζήσει ποτέ, μετά την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας.
Τι είναι και πώς προέκυψε η ιδέα του Esporte pela Democracia [Ο Αθλητισμός για τη Δημοκρατία -σ.σ.];
Σκέφτηκα να δημιουργήσω αυτή την ομάδα όταν συνέβη ο θάνατος του João Pedro, ενός 14χρονου αγοριού στο Ρίο ντε Τζανέιρο, που δολοφονήθηκε από την αστυνομία, και μετά η δολοφονία του George Floyd στις ΗΠΑ. Αυτοί οι δύο θάνατοι με εξόργισαν πολύ, κυρίως λόγω του φυλετικού ζητήματος. Εκείνη τη στιγμή ήθελα να δημιουργήσω μια ομάδα για να υπερασπιστώ τη δημοκρατία της Βραζιλίας, που να είναι και μία πραγματική αντιρατσιστική ομάδα.
Η ομάδα εμφανίστηκε, αρχικά, ως ένα αντιρατσιστικό μανιφέστο. Ήταν κάτι που αφορούσε εκείνη τη στιγμή, δεν μπορούσαμε να παραμείνουμε σιωπηλοί βλέποντας όλα αυτά που συνέβαιναν, έπρεπε να δείξουμε το πρόσωπό μας και έτσι προέκυψε η ομάδα Esporte pela Democracia.
Ο "Αθλητισμός για τη Δημοκρατία" "κράτησε" μόνο μιάμιση μέρα, γιατί στα μισά της δεύτερης ημέρας δημοσιογράφοι, ηθοποιοί, μουσικοί, κινηματογραφιστές, δικηγόροι, προσχώρησαν και ο σχηματισμός της ομάδας μεγάλωσε, άνοιξε χώρους για όλους τους τομείς, ενισχύοντάς την ακόμα περισσότερο σε σχέση με όσα συνέβαιναν στον κόσμο, ειδικά σε σχέση με τα φυλετικά ζητήματα στη Βραζιλία και τις επιθέσεις κατά της δημοκρατίας.
Σχετικά με την ελευθερία έκφρασης των αθλητών. Σε ορισμένους έχει απαγορευτεί από τις ομοσπονδίες τους να εκφράζουν τις απόψεις τους, με πιο πρόσφατη περίπτωση αυτή της παίκτριας του μπιτς βόλεϊ Carol Solberg. Πώς βλέπετε εσείς, που ζήσατε τον αγώνα για τη δημοκρατία εν μέσω δικτατορίας, μια κατάσταση όπως αυτή σήμερα;
Νομίζω ότι πρόκειται για λογοκρισία. Η Carol καταγγέλθηκε από τον εισαγγελέα του Ανώτατου Αθλητικού Δικαστηρίου (STJD) επειδή είπε Fora, Bolsonaro στο τέλος μιας συνέντευξης για ένα τηλεοπτικό κανάλι, αφού κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο σε έναν αγώνα του Βραζιλιάνικου πρωταθλήματος Μπιτς Βόλεϊ.
Και αν δεν υπήρχε μια μεγάλη κινητοποίηση με διάφορες ομάδες που εκδηλώθηκαν, υποστηρίζοντας την Carol, θα είχε τιμωρηθεί (και δεν έχω καμία αμφιβολία) με μια αναστολή 6, 7 παιχνιδιών καθώς και με μια άλλη μέγιστη ποινή: ένα πρόστιμο 100.000 R$, αλλά υπήρξε μια πολύ ισχυρή δέσμευση της κοινωνίας υπέρ της δημοκρατίας, της ελευθερίας της έκφρασης που δεν έπαψε να ισχύει, γι 'αυτό υπήρξε "μόνο" μια λογοκρισία.
Η δημοκρατική αθλητική κοινωνία δεν δέχεται αυτή τη λύση του "προβλήματος", δεν δεχόμαστε λογοκρισία για την Carol, και ούτε για κανέναν άλλον.
Πιστεύετε ότι οι αθλητές πρέπει να συνασπίζονται περισσότερο;
Φυσικά! Αυτό είναι κάτι που περιμένω εδώ και πολύ καιρό. Τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια ζητώ μεγαλύτερη συμμετοχή των ποδοσφαιριστών σε όλα.
'Εχω την εξής άποψη: Ζούμε σε μια δημοκρατία, δεν είναι υποχρεωμένοι όλοι να εκδηλώνονται, αλλά συμβαίνουν τόσα πολλά πράγματα... Λοιπόν, δεν θέλουν να εκδηλωθούν πολιτικά, εντάξει, αλλά το φυλετικό ζήτημα στον κόσμο είναι πολύ έντονο, η προκατάληψη, ο ρατσισμός, η ομοφοβία, παίζουν τόσο πολύ στο παγκόσμιο σενάριο και κυρίως εδώ στη Βραζιλία, και με αυτή την έννοια νομίζω ότι οι ποδοσφαιριστές πρέπει να χρησιμοποιήσουν την ισχυρή φωνή που έχουν, όπως κάνει ο Hamilton (Λιούις Χάμιλτον, οδηγός της F1).
Σήμερα κατατάσσω τον Hamilton ως τον αθλητή με τη μεγαλύτερη αντίληψη για τη σημασία της φωνής που έχει, σε όλες του τις κινήσεις και τις νίκες, που τις χρησιμοποιήσει όλες για να δείξει τι πάει στραβά στον κόσμο, δεν έχουμε τέτοια φωνή στο ποδόσφαιρο, νομίζω ότι αυτό είναι παράλογο.
Προέρχομαι από μια Democracia Corinthiana, όπου χρησιμοποιούσαμε πολύ καλά την ελευθερία της έκφρασης, και σήμερα βλέπω ότι δεν τη χρησιμοποιούν για τίποτα, και αγανακτώ λίγο γι' αυτό.
Βλέπετε παρόμοιες καταστάσεις με την εποχή της δικτατορίας να συμβαίνουν τώρα;
Δεν βλέπω ομοιότητες, ξέρετε γιατί; Επειδή την εποχή της δικτατορίας ο εχθρός ήταν τόσο μεγάλος και ισχυρός που εστιάζαμε σε ένα κίνημα που βοηθούσε στον επαναδημοκρατισμό της χώρας, δεν κοιτούσαμε τις άλλες πλευρές, τις πτώσεις, θέλαμε να τελειώσει η στρατιωτική δικτατορία. Τελεία και παύλα. Εκείνη την εποχή, στα τέλη της δεκαετίας του '70 και στις αρχές της δεκαετίας του '80, είχαμε περισσότερους ανθρώπους με το μέρος μας, ένα μεγάλο μέρος της χώρας, του πληθυσμού, ήθελε τη δημοκρατία.
Ο αγώνας μας ήταν δύσκολος, περίπλοκος, επικίνδυνος, αλλά είχαμε μεγάλη υποστήριξη από το λαό. Σήμερα είναι πολύ διχασμένος. Η δημοκρατική πλευρά της χώρας, οι άνθρωποι που προσπαθούν να υπερασπιστούν τη δημοκρατία είναι χωρίς οπισθοφυλακή.
Παίρνω θέση κάθε φορά που νομίζω ότι πρέπει, μιλάω για όλα τα λάθος πράγματα που έχουν συμβεί στη χώρα από τότε που ξεκίνησε αυτή η νέα κυβέρνηση, αλλά δεν αισθάνομαι τόσο σίγουρος για τη στήριξή μου όσο πριν, από πίσω. Γιατί; Επειδή αισθάνομαι πιο ευάλωτος από ό,τι στη δεκαετία του '80, όταν αγωνιζόμουν για τη δημοκρατία. Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που διαδηλώνουν όπως εγώ, το πρόβλημα είναι ότι είμαστε απομονωμένοι, είναι μια πολύ εύθραυστη θέση.
Οι διαδηλώσεις που γίνονται σε ομάδες ή κινήματα είναι ισχυρές, αλλά όταν είναι πιο άμεσες, ατομικές, δεν είναι τόσο ασφαλείς όσο ήταν πριν, αν και, για παράδειγμα, διαδήλωσα στην υπόθεση Robinho και το 90% του πληθυσμού με υποστήριξε. Ο παίκτης καταδικάστηκε σε εννέα χρόνια φυλάκισης για σεξουαλική βία στην Ιταλία, έχει δικαίωμα έφεσης; Ναι, αλλά αυτή τη στιγμή έχει καταδικαστεί από την ιταλική δικαιοσύνη. Υπάρχει ένας στίχος από το τραγούδι του Milton Nascimento Bola de Meia, Bola de Gude που λέει ακριβώς αυτό που σκέφτομαι: "Δεν μπορώ να δεχτώ οποιαδήποτε ανοησία ως φυσιολογική".
Δεν έχω τρόπο να μην εκθέτω τον εαυτό μου, επειδή προέρχομαι από μια ιστορία αγώνων για τη δημοκρατία από τα τέλη της δεκαετίας του '70, αυτόματα οι άνθρωποι πάντα περιμένουν κάτι από μένα σε σχέση με μια δημόσια τοποθέτηση, και δεν αισθάνομαι πιεσμένος, επειδή αυτό είναι μέρος της συγκρότησής μου, της προσωπικότητάς μου, δεν κάνω τίποτα αναγκαστικά, κάνω τα πάντα όπως τα σκέφτομαι, όπως είμαι και ήμουν πάντα. Δεν θα παραμείνω σιωπηλός, καθισμένος σε ένα κουτί και βλέποντας όλα αυτά να συμβαίνουν.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν επίσης την ίδια θέση με εμένα, αλλά αυτοί οι "πολλοί άνθρωποι" είναι ακόμα λίγοι σε σχέση με τον αριθμό εκείνων που είναι ενάντια σε όλα όσα έχουμε υπερασπιστεί.
Πώς μπορεί να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση;
Επιμένοντας. Να μην τα παρατάμε, να είμαστε επίμονοι, να μην μπαίνουμε στη διαδικασία να τα παρατάμε. Έτσι μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση. Και ακόμη περισσότερο: με υπομονή και με δύναμη να συνεχίζουμε να παίρνουμε θέση ενάντια σε όλα τα πράγματα που είναι λάθος.
Η Patricia Gomes είναι Βραζιλιάνα και Βρετανίδα υπήκοος. Εργάζεται ως δημοσιογράφος πολυμέσων για πάνω από δύο δεκαετίες. Έχει εργαστεί ως παραγωγός και ρεπόρτερ σε ταινίες για διάφορα βραζιλιάνικα και διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα, μεταξύ των οποίων: Rede Bandeirantes, TV Cultura, Rede Globo de Televisão, Rede Record και TV ONU (United Nations - World Food Programme) και πολλά άλλα.
Θάνατος του Πελέ. Η διφορούμενη πολιτική στάση του "βασιλιά" του ποδοσφαίρου μακριά από τα γήπεδα.
Bruno Meyerfeld
Le Monde - 29 Δεκεμβρίου 2022
Ο Βραζιλιάνος, ο οποίος πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου 2022, επικρίθηκε συχνά, κατά τη διάρκεια της καριέρας του, αλλά και μετά, για τις σχέσεις του με αυταρχικά πρόσωπα εξουσίας και τις επιχειρηματικές του συναλλαγές. Διετέλεσε υπουργός αθλητισμού από το 1995 έως το 1999 και κάποια στιγμή είδε με καλό μάτι την ιδέα να εκλεγεί στην προεδρία της χώρας.
Ο Πελέ, "βασιλιάς" του ποδοσφαίρου, αλλά και της πολεμικής. Ο αστέρας του ποδοσφαίρου, που υμνείται σε όλο τον κόσμο για τα εξαιρετικά αθλητικά του επιτεύγματα, είχε γίνει επίσης στόχος έντονης κριτικής στη Βραζιλία. Η αιτία: αμφιλεγόμενες θέσεις που πήρε κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά την καριέρα του ως παίκτης. Μεταξύ παθητικότητας, ολισθημάτων, συντηρητισμού και αδιαφορίας για τα μείζονα ζητήματα της κοινωνίας της χώρας του.
Η κυριότερη κριτική αφορά την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας (1964-1985). Όταν ο στρατηγός Emilio Garrastazu Médici ήρθε στην εξουσία το 1969, ενέτεινε ακόμη περισσότερο την καταστολή σε μια Βραζιλία όπου οι ελευθερίες είχαν ανασταλεί και τα βασανιστήρια των αντιπάλων ήταν ευρέως διαδεδομένα. Για να καλύψει τα εγκλήματά της, η χούντα χρειαζόταν μια μεγάλη επιτυχία στη διεθνή σκηνή. Η κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1970 στο Μεξικό έγινε προτεραιότητά της.
Σε ηλικία σχεδόν 30 ετών, ο Πελέ βρισκόταν στην κορυφή της τέχνης του: "Ήταν το πιο διάσημο πρόσωπο στον κόσμο. Για τον Médici, ήταν ζωτικής σημασίας να οικειοποιηθεί την εικόνα του", θυμάται ο Euclides de Freitas Couto, ειδικός στους δεσμούς μεταξύ ποδοσφαίρου και πολιτικής. Ενόψει του τουρνουά, η δικτατορία τοποθέτησε τη μορφή του "βασιλιά" του ποδοσφαίρου στις προπαγανδιστικές της αφίσες, συνοδευόμενες από εθνικιστικά συνθήματα ("Τη Βραζιλία, την αγαπάς ή την αφήνεις", "Κανείς δεν μπορεί να κρατήσει αυτή τη χώρα πίσω"...).
Ο Πελέ δεν διαμαρτύρεται και γίνεται το λαμπερό πρόσωπο μιας σκοτεινής δικτατορίας. Επιστρέφοντας στη χώρα του μετά τη νίκη επί της Ιταλίας, ο νεαρός "βασιλιάς" πήγε κατευθείαν στη Μπραζίλια για να σηκώσει όλος χαμόγελο το Κύπελλο Jules Rimet δίπλα στον στρατηγό Médici. Ποτέ δεν ακούστηκε να πει μια λέξη υπέρ των πολιτικών κρατουμένων. "Οι Βραζιλιάνοι δεν ξέρουν πώς να ψηφίζουν", είπε μάλιστα, δυσπιστώντας απέναντι στη δημοκρατία.
"Ο Πελέ δεν υπήρξε, για να τα λέμε σωστά, οπαδός της δικτατορίας", διευκρινίζει ο Ademir Takara, βιβλιοθηκάριος στο Μουσείο Ποδοσφαίρου του Σάο Πάολο. Ο παίκτης δεν είχε πάντα καλές σχέσεις με τους στρατηγούς και μάλιστα υπέστη την οργή του καθεστώτος επειδή αρνήθηκε να συμμετάσχει στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974. Επικρίθηκε και απειλήθηκε. "Ο Πελέ από μαριονέτα έγινε τότε "προδότης της χώρας"", συνεχίζει ο ερευνητής.
"Είχα πάντα την πόρτα ανοιχτή στις κυβερνήσεις που με αναζητούσαν", θα πει ο Πελέ. Σωρεύοντας τις νίκες, το αστέρι υποδέχτηκε και πολιορκήθηκε από όλους τους διαδοχικούς προέδρους, δημοκράτες και δικτάτορες, τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά. Μεταξύ αυτών, ο ιδρυτής της Μπραζίλια, Juscelino Kubitschek, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος Joao Goulart και αργότερα ο πρώην μεταλλουργός Lula. "Διατήρησε μια απολιτική στάση" και "έλαβε την ευλογία όλων των κυβερνήσεων", συνοψίζει ο Ademir Takara. [...]
