Ο φράχτης του Έβρου βρέθηκε στο επίκεντρο της προεκλογικής διαμάχης τις προηγούμενες μέρες και, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θεωρείται περίπου βέβαιο ότι μέχρι τις εκλογές θα επανέρχεται στην πολιτική συζήτηση μαζί με το μεταναστευτικό.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, που άνοιξε το θέμα με τον ευρωβουλευτή του Δημήτρη Παπαδημούλη, και η Νέα Δημοκρατία, που το ανέδειξε ως μείζον, είπαν και οι δύο μισές αλήθειες, υπερθεματίζοντας όπου τους συμφέρει και αποσιωπώντας ό,τι δεν τους συμφέρει. Όποιος προσπάθησε να βγάλει άκρη από τα δελτία Τύπου και τις ανακοινώσεις που εξέδιδαν κατά ριπάς τα κόμματα για να γεμίζουν τα τηλεοπτικά δελτία σίγουρα δεν τα κατάφερε, καθώς όλοι παρουσίασαν μέρος μόνο από τη μεγάλη εικόνα και μερικές φορές με αρκετές ανακρίβειες.
Οι συνοριακοί φράχτες απασχόλησαν –όχι τόσο έντονα– την περασμένη εβδομάδα και την Επιτροπή Προϋπολογισμού του Ευρωκοινοβουλίου (αυτή ήταν η αφορμή και για τον ελληνικό καβγά) σχετικά με το αν θα χρηματοδοτηθούν ή όχι από το ευρωπαϊκό ταμείο, ένα ζήτημα που διχάζει και την Ε.Ε. Φράχτη στα σύνορά της, άλλωστε, δεν έχει –ή αποφάσισε να κατασκευάσει–μόνο η Ελλάδα, αλλά και αρκετά ευρωπαϊκά κράτη-μέλη, όπως π.χ. η Φινλανδία, με πρόσφατη απόφαση της σοσιαλιστικής κυβέρνησης.
Γι' αυτό και όποτε συζητείται το θέμα στην Ε.Ε. δεν θεωρείται ελληνικό ζήτημα, όπως λανθασμένα μπορεί να νομίζει κάποιος που παρακολουθεί τη διαμάχη των Ελλήνων πολιτικών.
Το βασικό επιχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ, μετά την επίθεση που δέχθηκε από την κυβέρνηση, ήταν ότι με τη χρηματοδότηση του φράχτη δεν διαφωνούν μόνο αυτοί αλλά και η πλειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επισημαίνοντας ότι ακόμα και στελέχη του ΕΛΚ έχουν την ίδια θέση.
Η αφορμή
Στις 29 Μαρτίου ο Δημήτρης Παπαδημούλης εξέδωσε μια ανακοίνωση με τίτλο: «Ηχηρό "όχι" του Ευρωκοινοβουλίου στην προσπάθεια ορισμένων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, συμπεριλαμβανομένων Ελλάδας, Ιταλίας και Αυστρίας, να χρησιμοποιήσουν ευρωπαϊκά κονδύλια για κατασκευή φραχτών στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης – Με τροπολογία Αριστεράς, Σοσιαλιστών, Πρασίνων & Renew Europe, στην Επιτροπή BUDG».
Στην ανακοίνωση αυτή ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ανέφερε ότι το Ευρωκοινοβούλιο παίρνει ξεκάθαρη και σαφή θέση κατά της προσπάθειας ορισμένων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων που επιδιώκουν να κάνουν χρήση «οποιασδήποτε ενωσιακής χρηματοδότησης για την κατασκευή φραχτών στα εξωτερικά σύνορα», με την υπερψήφιση τροπολογίας της Αριστεράς, των Σοσιαλιστών, των Πρασίνων και του Renew Europe στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) του Ευρωκοινοβουλίου.
Ο κ. Παπαδημούλης επισήμανε ότι τη συγκεκριμένη τροπολογία κατέθεσε «ως συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς στην Επιτροπή Προϋπολογισμών» ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Δημήτρης Παπαδημούλης –δηλαδή ο ίδιος– από κοινού με τους σκιώδεις εισηγητές των Σοσιαλιστών, των Πρασίνων και της πολιτικής ομάδας Renew Europe. Ενημέρωνε επίσης πως η τροπολογία αυτή ψηφίστηκε (μεταξύ των 28 υπέρ) και από αρκετούς ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος-ΕΛΚ (EPP), της πολιτικής ομάδας των κεντροδεξιών κομμάτων δηλαδή, στην οποία ανήκει και η ΝΔ, παρότι το ΕΛΚ δεν ήταν μεταξύ των εισηγητών της.
Η ανάδειξη του φράχτη σε κεντρικό θέμα της προεκλογικής ατζέντας
Οι πανηγυρισμοί του κ. Παπαδημούλη για την τροπολογία θεωρήθηκαν από την κυβέρνηση μια βολική πάσα για να πουν ότι «λυπούνται επειδή υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που αντιπαλεύονται τον φράχτη και φτάνουν στο σημείο να καταθέσουν τροπολογία για να μη χρηματοδοτηθεί το τεχνητό ανάχωμα», όπως είπε ο πρωθυπουργός μιλώντας σε πολίτες, για να συμπληρώσει: «Δηλαδή να μην πληρώσει το έργο η Ευρώπη, αλλά να το πληρώσετε εσείς οι φορολογούμενοι».
Προηγουμένως ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, του είχε απαντήσει λέγοντας ότι «μετά την επιτυχία της χώρας μας να εξασφαλίσει την υποστήριξη και τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. σε μέτρα επιτήρησης στον φράχτη στον Έβρο, ο κ. Παπαδημούλης κατέθεσε τροπολογία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που ζητά να μη χρηματοδοτεί την κατασκευή φρακτών στα εξωτερικά της σύνορα».
Ο κ. Παπαδημούλης του απάντησε με ένα tweet που έλεγε: «Σταματήστε επιτέλους τα Fake News και την αντισύριζα προπαγάνδα. Η δήθεν "τροπολογία Παπαδημούλη" είναι πια η επίσημη θέση του Ευρωκοινοβουλίου και την ψήφισε και το μισό ΕΛΚ. Περιλαμβάνεται σε έκθεση που εγκρίθηκε με 28 υπέρ, 2 κατά και 2 λευκά. Ψηφίστηκε δηλαδή και από το ΕΛΚ!».
Η τροπολογία αυτή φυσικά και δεν ήταν «τροπολογία Παπαδημούλη», αλλά τροπολογία των Σοσιαλιστών, των Πρασίνων, των Φιλελεύθερων (Renew Europe) και της Αριστεράς, και ήταν ο ίδιος που υποστήριξε με ανακοίνωση του ότι την κατέθεσε «ως συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς στην Επιτροπή Προϋπολογισμών».
Στον Δημ. Παπαδημούλη απάντησε και η ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου, μέσω Twitter: «Με την τροπολογία του στην Επιτροπή Προϋπολογισμού για την παρεμπόδιση της χρήσης ευρωπαϊκών κονδυλίων για την κατασκευή φρακτών, ο Παπαδημούλης αποκαλύπτει τη μεταναστευτική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ- Ανοιχτά σύνορα και μια Ελλάδα ξέφραγο αμπέλι. Δεν θα το επιτρέψουμε».
Ο Δ. Παπαδημούλης της απάντησε με τον ίδιο τρόπο που απάντησε και στον κυβερνητικό εκπρόσωπο, αλλά η ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι η κ. Ασημακοπούλου, που είναι μέλος της συγκεκριμένης επιτροπής, απουσίαζε και δεν πήγε καν να ψηφίσει, ενώ ο κ. Παπαδημούλης δραστηριοποιήθηκε ενθέρμως για την προώθηση των δικών του θέσεων.
Η Νέα Δημοκρατία κατηγορεί συχνά τους ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ότι κάνουν ακτιβισμό εναντίον της Ελλάδας στην Ευρωβουλή, αλλά οι περισσότεροι δικοί της ευρωβουλευτές είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, δηλαδή χωρίς ουσιαστική παρουσία. Παρότι ανήκουν στην ισχυρότερη πολιτική ομάδα, αυτή του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, η παρουσία τους εκεί περνάει αδιάφορη. Όσο για την πολιτική ομάδα των Σοσιαλιστών, εκεί η Ελλάδα διαθέτει μόνο δύο μέλη, τον Νίκο Ανδρουλάκη –που παραιτήθηκε πρόσφατα–, ο οποίος εκ των πραγμάτων όταν έγινε πρόεδρος του κόμματος είχε λιγότερο χρόνο, και την Εύα Καϊλή που βρίσκεται στη φυλακή, καθώς κατηγορείται για lobbying υπέρ τρίτων χωρών με ανταλλάγματα.
Σχετικά με την τροπολογία για τη χρηματοδότηση των συνοριακών φραχτών, πάντως, επί της ουσίας αυτή δεν άλλαξε τίποτα. Περισσότερο σαν μια διαπίστωση πάνω σε όσα ίσχυαν εδώ και χρόνια ήταν, και η κυβέρνηση απλώς βρήκε αφορμή για να «καρφώσει» τον Παπαδημούλη και τον ΣΥΡΙΖΑ, καταγγέλλοντάς τους ότι «δρουν εναντίον των ελληνικών συμφερόντων».
Ο πρωθυπουργός την επόμενη μέρα, σε μία από τις προεκλογικές περιοδείες του, αναφέρθηκε στον Δ. Παπαδημούλη χωρίς να τον κατονομάσει: «Μόλις χθες, ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ στήριξε τροπολογία με την οποία ζητάει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μη χρηματοδοτήσει τον φράχτη του Έβρου», είπε, ενώ πρόσθεσε ότι «με ή χωρίς ευρωπαϊκά λεφτά, ο φράχτης στον Έβρο θα τελειώσει».
Την επόμενη μέρα είχε ήδη προγραμματιστεί να μιλήσει στην εκδήλωση για την υπογραφή της σύμβασης κατασκευής-επέκτασης του φράχτη, προκειμένου να τονιστεί η σημασία που δίνει η κυβέρνηση και το κόμμα του στο θέμα αυτό.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην εκδήλωση για την υπογραφή της σύμβασης κατασκευής-επέκτασης του φράχτη στον Έβρο
Στον πρωθυπουργό απάντησε ο Αλέξης Τσίπρας, λέγοντας ότι αυτοί «πέρα από τον περιβόητο φράχτη στον Έβρο» δεσμεύονται ότι θα υψώσουν πολλούς φράχτες σε αδικίες που υπάρχουν. Τον κατηγόρησε ότι δημιούργησε την εικόνα πως αυτή η ψηφοφορία ήταν για το «αν θέλουμε τη χώρα ξέφραγο αμπέλι ή όχι» και τον ρώτησε, αν ήταν τόσο κρίσιμη η ψηφοφορία, γιατί οι δικοί του ευρωβουλευτές απείχαν από τη διαδικασία.
Πάντως, παρότι ο πρόεδρος του κόμματος κάλυψε τον Παπαδημούλη, αρκετοί στον ΣΥΡΙΖΑ θεωρούν πως «το θριαμβευτικό ύφος» στην ανακοίνωση του ευρωβουλευτή έδωσε την ευκαιρία στην κυβέρνηση να φέρει τη συζήτηση στο μεταναστευτικό έτσι όπως τη βόλευε.
Δηλώσεις του Αλέξη Τσίπρα από την επίσκεψή του στην Αγία Παρασκευή
Ο Νίκος Ανδρουλάκης εστίασε στην προσπάθεια διχασμού που επικράτησε στον δημόσιο διάλογο και γι' αυτό ανέφερε ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήταν αυτή που ξεκίνησε να οικοδομεί τον φράχτη. «Όμως ο κ. Μητσοτάκης λέει τη μισή αλήθεια, προσπαθώντας να εκθέσει τον ΣΥΡΙΖΑ, που έχει εκτεθεί από μόνος του» είπε σε συνέντευξή του. Στο ερώτημα «Χρειαζόμαστε τον φράχτη και τη φύλαξη των συνόρων;» ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ απαντά «ναι».
Δηλώνει όμως ότι αυτοί που χτυπούν την πλάτη του πρωθυπουργού, «οι Αυστριακοί συνοδοιπόροι του στο Λαϊκό Κόμμα, είναι εκείνοι που του λένε "μπράβο" για τον φράχτη, αλλά έχουν βάλει βέτο για να μην υπάρξει η αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, ώστε να φύγει το βάρος από την πρώτη χώρα εισδοχής, δηλαδή την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία».
Ο Νίκος Ανδρουλάκης κατηγορεί τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι τέσσερα χρόνια δεν τόλμησε να θέσει το θέμα αυτό, διότι, όπως λέει, η ευρωπαική δεξιά δεν θέλει να το συζητήσει. «Εμείς ως Σοσιαλδημοκράτες λέμε "ναι" στη φύλαξη των συνόρων, αλλά "ναι" και στην αναθεώρηση του Δουβλίνου», είπε, «ώστε για όποιον μπαίνει στην Ευρώπη να μην έχει η πρώτη χώρα την ευθύνη. Να την έχει το σύνολο της Ε.Ε. Άρα, η αίτηση ασύλου να γίνεται στο σύνολο της Ε.Ε.».
Η κόντρα μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες, με στελέχη των δύο κομμάτων να αλληλοκατηγορούνται. Το βασικό επιχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ, μετά την επίθεση που δέχθηκε από την κυβέρνηση, ήταν ότι με τη χρηματοδότηση του φράχτη δεν διαφωνούν μόνο αυτοί, αλλά η πλειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επισημαίνοντας ότι ακόμα και στελέχη του ΕΛΚ έχουν την ίδια θέση.
Στελέχη της Νέας Δημοκρατίας σχολιάζουν ανεπισήμως ότι αυτό συμβαίνει διότι πολλοί ευρωβουλευτές δεν ψηφίζουν πάντα ιδεολογικά, αλλά ανάλογα με τα συμφέροντα, εθνικά ή άλλα, και υποστηρίζουν ότι «οι Έλληνες ευρωβουλευτές, ανεξάρτητα από πολιτικές ομάδες, θα έπρεπε να υπερασπίζονται τα ελληνικά συμφέροντα». Ωστόσο αυτά που εκείνοι θεωρούν εθνικά συμφέροντα οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ τα θεωρούν κυβερνητικές θέσεις.
Τι απαντά ο Παπαδημούλης
Ο Δημήτρης Παπαδημούλης μιλώντας στη LiFO υποστηρίζει ότι «η θέση των Σοσιαλιστών, των Πρασίνων, των Φιλελεύθερων και της ομάδας της Αριστεράς –όπως και της Κομισιόν– είναι πως τα λεφτά αυτά είναι προτιμότερο να πάνε για σχολεία, νοσοκομεία, αγρότες, κτηνοτρόφους, ανέργους και όχι για εξωτερικούς φράχτες».
«Εξέφρασα λοιπόν αυτήν τη θέση και την υιοθέτησαν και οι μισοί ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος», αναφέρει (σ.σ. στην Επιτροπή Προϋπολογισμού ήταν συνολικά 28 όσοι ψήφισαν θετικά από όλες τις πολιτικές ομάδες μαζί), «έναντι μόλις δύο κατά και δύο αποχών από ακροδεξιές ομάδες» .
«Το εντυπωσιακό ήταν ότι παρότι η Νέα Δημοκρατία εκπροσωπείται σ' αυτή την επιτροπή προϋπολογισμού από την κ. Ασημακοπούλου, ενώ εδώ στην Ελλάδα κάνουν φασαρία, οι ευρωβουλευτές της ΝΔ ήταν παντελώς απόντες από τη σχετική διαδικασία» λέει.
Ο κ. Παπαδημούλης υπενθυμίζει ότι ο φράχτης ξεκίνησε από το ΠΑΣΟΚ και τον Χρήστο Παπουτσή με εθνικούς πόρους (σ.σ παρότι και τότε είχε ζητηθεί από την Ε.Ε. να τον χρηματοδοτήσει και ήταν αρνητική).
«Αυτή η απευθείας ανάθεση που υπογράφηκε από τον κ. Μητσοτάκη προβλέπεται πάλι να γίνει με εθνικούς πόρους γιατί ξέρουν πολύ καλά οι κυβερνήσεις ότι και το Συμβούλιο και η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο έχουν αυτήν τη θέση».
«Όλα τα άλλα είναι εμπόριο φόβου, συκοφάντησης του ΣΥΡΙΖΑ και προσπάθεια να ανακτήσουν ψήφους από ένα ακροατήριο που βρίσκεται δεξιά της Νέας Δημοκρατίας», υποστηρίζει και διαμαρτύρεται για το επίπεδο της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα και το πόσο ελέγχει η κυβέρνηση τα ΜΜΕ.
Λέει χαρακτηριστικά: «Παρότι γίνεται λόγος για τον Παπαδημούλη σε πολλά φιλοκυβερνητικά κανάλια, δεν με πήραν τηλέφωνο για να μου ζητήσουν να πω τη γνώμη μου. Ούτε στο MEGA, ούτε στον ΣΚΑΪ».
Μας προτρέπει να αναζητήσουμε τους λογαριασμούς του στα κοινωνικά δίκτυα για να βρούμε μια δήλωση του Νίκου Δένδια για τον φράχτη την οποία έχει αναρτήσει. «Βάλτε την και αυτή, σας παρακαλώ. Επειδή βλέπω όλες αυτές τις αθλιότητες περί δήθεν προδοσίας. Ο Νίκος Δένδιας έχει μια θέση ενδεχομένως και πιο προχωρημένη από τη δική μου. Έλεγε κι αυτός το 2018 ότι δεν πιστεύει στον φράχτη».
«Τα λεφτά που θα πάρει η Ελλάδα είναι δεδομένα», επιμένει ο κ. Παπαδημούλης. «Και το ερώτημα είναι», λέει, «αν θα πάνε για τους ανέργους, τους κτηνοτρόφους, για να φτιαχτεί ένας δρόμος, ένα νοσοκομείο, να γίνει μια επένδυση, ή θα πάνε άλλα 100 εκατομμύρια ευρώ σε άλλη μία απευθείας ανάθεση ημετέρων».
Δένδιας: «Ας μη ματαιοπονούν με την κατασκευή ψευδών εντυπώσεων»
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας δεν είχε λάβει μέρος στη διένεξη για τον φράχτη, μέχρι που τον επικαλέστηκε ο Δημήτρης Παπαδημούλης την 1η Απριλίου με σχόλιο του στο Twitter, όπου επανήλθε για τον φράχτη γράφοντας:
«Αποστομωτική απάντηση στις συκοφαντίες, στα ψέματα και τις αθλιότητες περί δήθεν "προδοσίας" του @syriza_gr, που προωθεί η Ακροδεξιά της #ΝΔ με εντολή #Μητσοτακη, δίνει και ο Νίκος Δένδιας. Είναι "προδότης" ο #Δένδιας; Η λάσπη θα σας γυρίσει μπούμερανγκ!».
Αποστομωτική απάντηση στις συκοφαντίες, στα ψέμματα και τις αθλιότητες περί δήθεν «προδοσίας» του @syriza_gr, που προωθεί η Ακροδεξιά της #ΝΔ με εντολή #Μητσοτακη, δίνει και ο Νίκος Δένδιας. Είναι «προδότης» ο #Δένδιας; Η λάσπη θα σας γυρίσει μπούμερανγκ! pic.twitter.com/NPKEigh8CB
— Dim. Papadimoulis (@papadimoulis) April 1, 2023
Ο Νίκος Δένδιας την ίδια μέρα, και χωρίς να τον κατονομάσει, απάντησε στο σχόλιο του Δ. Παπαδημούλη, δηλώνοντας ότι παραβλέπεται σκοπίμως τι έχει μεσολαβήσει έκτοτε, με τις υβριδικές απειλές. «Οι αναρτήσεις αυτές παριστάνουν επίσης ότι αγνοούν πως προδήλως οι παράμετροι του ερωτήματος έχουν δραματικά μεταβληθεί. Παριστάνουν ακόμη ότι ξεχνούν την επίσκεψή μου στον Έβρο στις 24/6/2020, από κοινού με τον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ε.Ε. για Εξωτερική Πολιτική & Ασφάλεια, Josep Borrell, για το συγκεκριμένο ζήτημα. Ας μη ματαιοπονούν συνεπώς με την κατασκευή ψευδών εντυπώσεων».
Σε αναρτήσεις που διακινούνται στα social media με την «ευγενική φροντίδα» του ΣΥΡΙΖΑ, γίνεται επίκληση αναφοράς μου στον φράχτη του Έβρου το 2018. Παραβλέπεται όμως σκοπίμως τι έχει μεσολαβήσει με τις υβριδικές απειλές έκτοτε. (1/3) pic.twitter.com/fNWyMHDy3Y
— Nikos Dendias (@NikosDendias) April 1, 2023
Η ιστορία του φράχτη στον Έβρο
Η έναρξη των εργασιών της κατασκευής του φράχτη έγινε στις αρχές του 2012, όταν υπουργός Προστασίας του Πολίτη ήταν ο Χρήστος Παπουτσής και η απόφαση είχε ληφθεί από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου. «Ο φράχτης είναι ένα έργο που έχει πρακτική και συμβολική αξία» είχε πει τότε ο Χρ. Παπουτσής, εξηγώντας ότι είχε σκοπό να αποθαρρύνει τους διακινητές και να στείλει μήνυμα ότι «η Ελλάδα δεν είναι ξέφραγο αμπέλι». «Δεν θα επιτρέψουμε να μετατραπεί η Ελλάδα σε μια χώρα transit για τις άλλες χώρες της Ε.Ε.» δήλωνε.
Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπήρχαν και τότε ενστάσεις σχετικά με την εγκατάσταση φραχτών στα σύνορα και η συζήτηση δεν διέφερε πολύ από αυτήν που γίνεται και σήμερα. Παρομοίως, υπήρχε απροθυμία για την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση του φράχτη, την οποία τότε ζητούσε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.
Ο Χρήστος Παπουτσής είχε δηλώσει ότι «ίσως κάποιοι θα επιθυμούσαν να καταστεί η Ελλάδα κέντρο μακράς παραμονής και εξέτασης των αιτημάτων ασύλου των μεταναστών που έρχονται από όλο τον κόσμο και επιδιώκουν να φτάσουν στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά η ελληνική κοινωνία δεν αντέχει αυτό το βάρος».
«Η κυβέρνηση», έλεγε, «έχει ιδιαίτερη ευαισθησία στα ανθρώπινα δικαιώματα, την αγωνία και την ελπίδα των μεταναστών για μια καλύτερη ζωή», αλλά έχει και «την απόλυτη υποχρέωση να προστατεύσει τα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών και όσων κατοικούν νόμιμα στην Ελλάδα». Ο Χρήστος Παπουτσής είχε απαντήσει στις επικρίσεις που υπήρχαν και τότε, λέγοντας ότι φράχτη στα σύνορα είχε και η Ισπανία και άλλες χώρες της Ευρώπης.
Ο Χ. Παπουτσής εγκαινιάζει τον φράχτη
Το 2011, όταν η Ελλάδα έμπαινε στην κρίση, το κόστος του φράχτη την εποχή των περικοπών ήταν απαγορευτικό για κάποιους και το μεταναστευτικό δεν είχε γνωρίσει ακόμα την έξαρση που σημειώθηκε αργότερα.
Η πλειοψηφία της κοινής γνώμης, ωστόσο, σύμφωνα με έρευνα της Public Issue που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» τον Ιανουάριο του 2011, συμφωνούσε με την ανέγερση του φράχτη σε υψηλό ποσοστό. Έχει ενδιαφέρον ότι το μεγαλύτερο ποσοστό υπέρ του φράχτη καταγράφηκε ανάμεσα στους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ.
Ο φράχτης στον Έβρο σήμερα έχει έκταση 38 χιλιομέτρων, εκ των οποίων τα 27 κατασκευάστηκαν μετά τα γεγονότα του Μαρτίου του 2020. Μαζί με την επέκταση, η κυβέρνηση προχώρησε και σε εγκατάσταση συστημάτων αυτοματοποιημένης επιτήρησης των ελληνοτουρκικών συνόρων με κάμερες, γεγονός που είχε ενοχλήσει την Τουρκία.
Το 2015 ο πρώτος υπουργός Προστασίας του Πολίτη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Πανούσης, υπερασπίστηκε τον φράχτη, όπως και ο Νίκος Τόσκας που τον διαδέχθηκε, ενώ και ο Αλέξης Τσίπρας είχε χαρακτηρίσει ανίδεους τότε όσους ήθελαν να τον ρίξουν.
Άλλα κυβερνητικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, όμως, το άφηναν ανοιχτό, όπως ο πρώην υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας, που δήλωνε ότι μπορεί να άνοιγαν τον φράχτη αν έκριναν ότι ήταν αναγκαίο, ενώ πολλοί μέσα στο κόμμα, και ειδικά στη Νεολαία, ζητούσαν να τον ρίξουν. Παρότι η αντίθεση στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν έντονη, καθώς πολλοί δήλωναν εντελώς αντίθετοι με τη διατήρηση του φράχτη στον Έβρο, ο φράχτης έμεινε στη θέση του επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.
Λίγους μήνες μετά τις εκλογές του Ιουλίου του 2019 και τη νέα κυβέρνηση, η Τουρκία επιχείρησε να χρησιμοποιήσει χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που ζούσαν εκεί για να δημιουργήσει πίεση στα ελληνικά και ευρωπαϊκά σύνορα. Τα γεγονότα εκείνα έκαναν τον φράχτη του Έβρου ξανά «πρωταγωνιστή» και είχαν ως συνέπεια την απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη για την επέκτασή του.
Τον Μάιο του 2021 η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου επισκέφθηκε τον Έβρο και τον φράχτη, δηλώνοντας ότι «η Ελλάδα σέβεται την ειρηνική συνύπαρξη, τις σχέσεις καλής γειτονίας και το διεθνές δίκαιο, ταυτόχρονα όμως δεν δέχεται απαράδεκτες διεκδικήσεις και απειλές από κανέναν».
Είχε αναφερθεί επίσης στα γεγονότα του Μαρτίου του 2020, δηλώνοντας ότι εύχεται «γεγονότα όπως αυτά που έζησαν οι ακρίτες μας το 2020, με την εργαλειοποίηση της δυστυχίας κατατρεγμένων ανθρώπων, να μην επαναληφθούν», επισημαίνοντας ότι τα ελληνικά σύνορα είναι ταυτόχρονα και σύνορα της Ευρώπης.
Στις αρχές του έτους ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Τάκης Θεοδωρικάκος είχε ανακοινώσει απόφαση του ΚΥΣΕΑ να επεκταθεί ο φράχτης στο μεγαλύτερο μήκος του ποταμού Έβρου, δηλαδή άλλα 140 χιλιόμετρα. Η άμεση απόφαση αφορά στην κατασκευή άλλων 35 χιλιομέτρων, με προϋπολογισμό 100 εκατομμυρίων ευρώ.
Τι λένε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το ΕΛΚ
Μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του περασμένου Οκτωβρίου, η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν χρήματα της Ε.Ε. για την κατασκευή φραχτών στα σύνορα της Ε.Ε., αναφέροντας, ωστόσο, ότι δεν συμφωνούν όλοι με αυτό.
Ο Βαυαρός επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), Μάνφρεντ Βέμπερ, είναι επίσης ένας από όσους είναι υπέρ της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για φράχτες στα σύνορα. «Εάν είναι απαραίτητο, η κατασκευή φραχτών στα εξωτερικά μας σύνορα θα πρέπει να είναι επιλέξιμη για χρηματοδότηση από την Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα πρέπει να αρνηθεί να χρηματοδοτήσει τέτοια μέτρα. Οι φράχτες είναι πάντα η τελευταία λύση, αλλά τους χρειαζόμαστε όπου οι συμμορίες εμπορίας προσπαθούν και καταφέρνουν να παρακάμψουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Πρέπει επίσης να απαντήσουμε στο ερώτημα εάν θα μπορούσαν να υποβληθούν αιτήσεις ασύλου εκτός Ε.Ε.», ανέφερε ο Μάνφρεντ Βέμπερ πριν από τη συζήτηση για το μεταναστευτικό τον περασμένο Φεβρουάριο.
Κάποιοι ευρωβουλευτές αναφέρονται και στον ρόλο της Τουρκίας και της Λευκορωσίας, όπως ο Γερούν Λέναρς, συντονιστής της Κ.Ο. του ΕΛΚ στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, που υποστηρίζει ότι χρειάζεται «ένα σύστημα που να μας δίνει τα μέσα για να αντισταθούμε στην απεχθή συμπεριφορά χωρών όπως η Τουρκία και η Λευκορωσία, που εργαλειοποιούν τη μετανάστευση και χρησιμοποιούν τους ανθρώπους για τα δικά τους πολιτικά παιχνίδια.
Επιπλέον, δεν είναι βιώσιμο να αφήνουμε τις ΜΚΟ να περιπολούν στα νότια θαλάσσια σύνορα. Η συμμετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών είναι ευπρόσδεκτη, αλλά χρειαζόμαστε ένα σαφές εγχειρίδιο κανόνων, που να ορίζεται από την Ε.Ε. Γι' αυτό ζητάμε έναν κώδικα δεοντολογίας και για τις ΜΚΟ που συμμετέχουν σε επιχειρήσεις αναζήτησης και διάσωσης».
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μπορεί να μη συναινεί στη χρηματοδότηση φραχτών, εκφράζοντας την κυρίαρχη πολιτική, είναι όμως από εκείνους που ζητούν αυστηρή πολιτική στο μεταναστευτικό. Στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της 10ης Φεβρουαρίου, μίλησε για το κοινό ευρωπαικό συμφέρον για ισχυρά εξωτερικά σύνορα.
«Τα συστήματα ασύλου και υποδοχής στα κράτη-μέλη υφίστανται σημαντική πίεση και είναι γεγονός ότι η πλειονότητα όσων ζητούν άσυλο δεν χρειάζεται προστασία» ανέφερε, επισημαίνοντας ότι το 2022 υπήρξε αύξηση 64% στις παράτυπες εισόδους σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος και ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό μετά το 2016.
Το ζήτημα της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης
Τον Οκτώβριο του 2021 δώδεκα κράτη-μέλη της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, πήραν την πρωτοβουλία να ζητήσουν από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τη χρήση κοινοτικών κονδυλίων για ανέγερση φραχτών στα σύνορά τους. Η Γερμανίδα πρόεδρος της Επιτροπής είχε απαντήσει αρνητικά, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, είχε διαφωνήσει μαζί της.
Έκτοτε εκείνη η συμμαχία των χωρών επαναφέρει το αίτημα, αλλά συναντά την άρνηση της Γερμανίας και της πλειοψηφίας των χωρών, που δεν επιθυμούν τη χρηματοδότηση των φραχτών από τα ευρωπαϊκά κονδύλια.
Η πρόθεση της ελληνικής κυβέρνησης να επεκτείνει τον φράχτη στον Έβρο κατά 80 χιλιόμετρα είχε ανακοινωθεί από πέρσι και ήταν από τότε γνωστό ότι θα προχωρούσε την επέκτασή του ακόμα και χωρίς ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, μόνο με εθνικά κονδύλια.
«Λίγα θέματα προκαλούν τόση ένταση και τόσες διαφωνίες στην Ευρώπη όσο το μεταναστευτικό και οι φράχτες», μας λέει στέλεχος της Ευρωβουλής. «Το επιχείρημα της Ελλάδας ότι φυλάει τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. έχει αρκετούς υποστηρικτές. Αν όμως χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα για τον δικό της φράχτη, θα το απαιτήσουν και άλλα κράτη-μέλη και το κόστος μετά θα είναι τεράστιο», υποστηρίζει και αυτό είναι κάτι που επίσης είχε ειπωθεί και στο παρελθόν, όταν ξεκινούσε η κατασκευή του πρώτου τμήματος του φράχτη.
Το Politico πριν από λίγες μέρες έγραψε ότι «οι ηγέτες της Ε.Ε. υποσχέθηκαν τον Φεβρουάριο "σημαντικά" κονδύλια για την ενίσχυση των καμερών και του προσωπικού στα σύνορα, αλλά τελικά δεν συμφώνησαν να χρηματοδοτήσουν άμεσα την ανέγερση φραχτών – κάτι για το οποίο πίεζαν πολλές χώρες, με επικεφαλής την Αυστρία. Την παραμονή της συνόδου του Φεβρουαρίου, μια σειρά από χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, υποστήριξαν με επιστολή τους αυστηρότερα μέτρα για τα σύνορα. Το μήνυμα απηχούσε μια παρόμοια επιστολή τον Οκτώβριο του 2021 από 12 κράτη-μέλη».
Στην επιστολή εκείνη που έστειλε η Ελλάδα μαζί με άλλες έντεκα χώρες, την Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Τσεχία, τη Δανία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, την Πολωνία και τη Σλοβακία, υποστήριξαν ότι οι φράχτες είναι ένα θεμιτό μέτρο και θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο πρόσθετης χρηματοδότησης στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
«Ένα φυσικό φράγμα φαίνεται ότι είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο προστασίας των συνόρων, που εξυπηρετεί τα συμφέροντα όλης της Ε.Ε. και όχι μόνο των χωρών-μελών της πρώτης γραμμής» ανέφεραν, υποστηρίζοντας ότι από μόνη της «η επιτήρηση των συνόρων δεν αποτρέπει τις απόπειρες παράνομης διέλευσης». Διαφωνίες ωστόσο έχουν εκφραστεί από πολλές ΜΚΟ και για την επιτήρηση των συνόρων – όχι μόνο για τον φράχτη.
Τα δώδεκα κράτη-μέλη έχουν επίσης ζητήσει από την Ε.Ε. κοινούς τρόπους για να αντιμετωπιστούν «η εργαλειοποίηση της παράνομης μετανάστευσης και οι υβριδικές απειλές», φωτογραφίζοντας χώρες όπως την Τουρκία και τη Λευκορωσία: «Καμία τρίτη χώρα δεν θα έπρεπε να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί το σύστημα ασύλου μας για να ασκεί πολιτικές πιέσεις και να εκβιάζει την Ε.Ε. και τις χώρες-μέλη».
Τον Ταγίπ Ερντογάν είχε αντιγράψει μετά τα γεγονότα του Έβρου και το καθεστώς του Λουκασένκο, τον οποίο οι Βρυξέλλες είχαν κατηγορήσει ότι ενορχηστρώνει μεταναστευτικά κύματα προς την Ε.Ε., ως αντίποινα για τις κυρώσεις που του είχαν επιβληθεί. Η Πολωνία και η Λιθουανία είχαν αρχίσει από τότε να κατασκευάζουν φράχτες στα σύνορά τους με τη Λευκορωσία. Τον Αύγουστο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ταχθεί υπέρ της ανέγερσης φράχτη μεταξύ Λιθουανίας και Λευκορωσίας, σημειώνοντας ωστόσο ότι αυτός δεν θα χρηματοδοτούνταν από κοινοτικούς πόρους.
Φράχτη στα σύνορα με τη Ρωσία ξεκίνησε να κατασκευάζει φέτος και η Φινλανδία, με πρωθυπουργό τη σοσιαλίστρια Σάνα Μαρίν, που έχασε στις πρόσφατες εκλογές. Η Μαρίν είχε δηλώσει ότι η κυβέρνησή της θα προωθούσε την κατασκευή του φράχτη στον συμπληρωματικό προϋπολογισμό, με το κόστος για τις εργασίες του πρώτου έτους να εκτιμάται, σύμφωνα με δημοσιεύματα, στα 140 εκατομμύρια ευρώ.
Φινλανδία: Ξεκίνησε η κατασκευή φράχτη στα σύνορα με τη Ρωσία
Στα σύνορα της Πολωνίας με τη Λευκορωσία η κατασκευή ενός ακόμα φράχτη μήκους 140 χιλιομέτρων έχει σχεδόν ολοκληρωθεί από το περασμένο καλοκαίρι.
Ο φράχτης δεν αρέσει στην Τουρκία
Τα τουρκικά ΜΜΕ, παρά τις βελτιωμένες σχέσεις μετά τους σεισμούς, μετέφεραν ένα κλίμα εκνευρισμού και ενόχλησης για την επέκταση του φράχτη από την Ελλάδα. «Στις Βρυξέλλες είναι κοινό μυστικό ότι οι Τούρκοι κάνουν εντατικό lobbying κατά της Ελλάδας, τελευταία χρησιμοποιώντας οτιδήποτε μπορεί να καταγγελθεί ως καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κι ας είναι η Τουρκία ασυναγώνιστη στον τομέα αυτό, όταν συγκρίνεται με τις χώρες της Ε.Ε.» αναφέρει Έλληνας που εργάζεται στην Επιτροπή.
Μετά την κατασκευή του δεύτερου τμήματος του φράχτη, το 2021, τουρκικά δημοσιεύματα ανέφεραν ότι η Ελλάδα έφτιαξε τον φράχτη στον Έβρο «για τα τουρκικά τανκς και όχι για τους πρόσφυγες». Την άποψη αυτή, ότι ο φράχτης δηλαδή φτιάχνεται για την Τουρκία, συμμερίζονται κι άλλοι στη γειτονική χώρα.
Όσοι παρακολούθησαν τα γεγονότα του Έβρου τον Μάρτιο του 2020 γνωρίζουν τον ρόλο που έπαιξε η Τουρκία στην οργάνωση και τον συντονισμό όσων βρέθηκαν τότε στα σύνορα, πιέζοντας για να περάσουν στην Ελλάδα. Υπάρχουν άλλωστε πολλά αδιάψευστα ντοκουμέντα.
Έβρος: Βίντεο-ντοκουμέντο με τεθωρακισμένο που προσπαθεί να ρίξει τον φράχτη | 07/03/2020
Κριτική στον φράχτη έχουν εκφράσει και ΜΚΟ που ασχολούνται με το προσφυγικό, καθώς και διεθνείς προσωπικότητες, όπως ο γιος του πολυεκατομμυριούχου Τζορτζ Σόρος, Αλεξάντερ, ο οποίος τον Αύγουστο του 2021 είχε γράψει στο Twitter ότι «Η Ελλάδα δεν πρέπει να χτίζει υψηλότερα τείχη και να υποκύπτει στον πανικό, αλλά να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να βοηθήσει τους πρόσφυγες».
Greece should not be building higher walls and giving into panic. It should take concrete steps to help refugees. https://t.co/a7Kebr6wWv
— Alexander Soros, PhD (@AlexanderSoros) August 26, 2021
Φράχτης και εκλογές
Το μεταναστευτικό και η επέκταση του φράχτη αναμένεται να αποτελέσουν ένα από τα θέματα της προεκλογικής ατζέντας, που θα συζητηθεί πολλές φορές ακόμα μέχρι τις εκλογές. Μπορεί το θέμα αυτό να αποτελέσει βασικό κριτήριο για την ψήφο; Αυτή την περίοδο που το μεταναστευτικό δεν βρίσκεται σε ιδιαίτερη έξαρση, παρομοίως και οι τουρκικές προκλήσεις, η επέκταση του φράχτη στον Έβρο δεν είναι από τα θέματα που κυρίως απασχολούν τους πολίτες, όπως συμβαίνει με το θέμα της ακρίβειας και το οικονομικό.
Οι θέσεις των κομμάτων για το μεταναστευτικό και τα εθνικά ζητήματα, όμως, έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία για τους ψηφοφόρους, ειδικά των μεγαλύτερων ηλικιών, και συχνά πυροδοτούν τα πολιτικά πάθη.
