Πράξη 1η
Στο υπερεκτιμημένο «Άρωμα» του Πάτρικ Ζίσκιντ, ένας μοχθηρός serial killer που το σώμα του δεν αναδύει καμία απολύτως ανθρώπινη μυρωδιά –η μύτη του, όμως, μπορεί να κατανοεί και να αναλύει κάθε αναβαθμό της κάθε οσμής– σκοτώνει ανθρώπους που μυρίζουν όμορφα.
Τελικός στόχος του Ζαν Μπατίστ Γκρενούιγ είναι να εγκλωβίσει τις φυσικές εσάνς των θυμάτων του, να τις αναμίξει, να τις ανασυνθέσει και να ενδυθεί την τέλεια μυρωδιά, αυτή που θα φέρει κοντά του τους άλλους ανθρώπους, αυτούς που μέχρι πρόσφατα ασυναίσθητα τον απεχθάνονταν και τον φοβούνταν. Το ζητούμενό του δεν είναι τόσο να τον αποδεχθούν, όσο το να τον «καταναλώσουν». Κυριολεκτικά.
Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει αν το μακάβριο λογοτεχνικό αρχιτεκτόνημα του Ζίσκιντ, πίσω στο 1985, με τη θρυλική κανιβαλική σκηνή τέλους ήταν μια αλληγορία για τα θελκτικά δολώματα της σύγχρονης ζωής, για τις μάσκες που φορούν και τις μυρωδιές που ενδύονται οι αμφιβόλων ή ξεκάθαρα κακών προθέσεων ανθρώπινοι σχηματισμοί (οργανισμοί / όμιλοι / κινήματα) για να προσεγγίσουν το κοινό τους. Αλλά ας αφήσουμε τη λογοτεχνία και τον Ζίσκιντ στην ησυχία τους.
Πώς να προσεγγιστεί το woke κοινό και πώς να ενταχθεί στη θεματική τους ένα trigger θέμα, όπως αυτό της Δανάης Μπάρκα με μαγιό; Η μηχανή ζεσταίνεται, ο υπεύθυνος βάρδιας τρίβει τα χέρια του. Ξέρει ότι χρειάζεται τα κλικ, ξέρει και ότι αν επιλέξει έναν provocative τίτλο θα εξαγριώσει το κοινό.
Ας έρθουμε στην ορθοπολιτική προβιά που εσχάτως φορούν αρκετά alt-right ελληνικά media, όταν πρέπει να καταπιαστούν με ένα ξεκάθαρα κόντρα στις πεποιθήσεις τους θέμα, όπως αυτό του body positivity.
Πώς να προσεγγιστεί το woke κοινό και πώς να ενταχθεί στη θεματική τους ένα trigger θέμα, όπως αυτό της Δανάης Μπάρκα με μαγιό; Η μηχανή ζεσταίνεται, ο υπεύθυνος βάρδιας τρίβει τα χέρια του. Ξέρει ότι χρειάζεται τα κλικ, ξέρει και ότι αν επιλέξει έναν provocative τίτλο θα εξαγριώσει το κοινό.
Θα επιλέξει έναν μετριοπαθή τίτλο –κάτι που θα επικοινωνεί το θετικό του πράγματος και την αγωνιστική συμπάθεια στο υποκείμενο της φωτογραφίας– και... presto: και η εικόνα θα κάνει τη δουλειά της και θα λυσσάξουν οι χονδροφοβικοί στα σχόλια (τα οποία θα παραμένουν δημοκρατικά ανοιχτά), και θα αντεπιτεθούν οι φεμινίστριες και οι υπέρμαχοι της πολιτικής ορθότητας και η ανάρτηση θα φέρνει traffic και τα analytics θα κελαηδάνε επί πενθήμερον. Mission accomplished.
Συνέβη κάτι κακό εδώ; Όλα έγιναν σωστά και με όρους που δεν προσβάλλουν την πολιτική ορθότητα – ποιος να τους πει τι; Χμ, όχι ακριβώς. Όλοι βλέπουν τι συμβαίνει εδώ. Τα σχόλια στα sites, κάτω από τέτοιες αναρτήσεις, σχόλια που κολυμπάνε στο weight stigma, δεν είναι όπως τα σχόλια στα social media.
Εδώ, κάποιος moderator τα εγκρίνει και δημοσιεύονται: με την επίφαση της δημοκρατικής ανταλλαγής απόψεων γράφονται τέρατα από κάτω, και για να μιλήσουμε με τεχνικούς όρους αυξάνεται το engagement και η απήχηση του site.
Επίσης, εσύ ως Μέσο εμφανίζεσαι καθαρός και αφήνεις τη βρόμικη δουλειά –τον σχολιασμό– στο κοινό σου. C’ est ci n’est pas une pipe. Συγγνώμη, αλλά δεν δουλεύει έτσι αυτό το πράγμα. Η ορθοπολιτική προβιά θα φέρει νέους αναγνώστες, αλλά καμία σχέση δεν έχει με αυτό που πραγματικά πιστεύεις. Όλα όσα πιστεύεις – ο μισογυνισμός σου, το ακραίο body shaming, η ρητορική μίσους είναι εκεί, απλώς εσύ εμφανίζεσαι άσπιλος και κάνεις σουτάκι την μπάλα στους αναγνώστες. Τελεία. Παράγραφος.
Πράξη 2η
Όσοι ανησυχούν πραγματικά για τον κακοποιητικό λόγο στην Ελλάδα –για την ομοφοβία, τον μισογυνισμό, το fat shaming, κάθε μορφή διασταυρούμενου ρατσισμού–, μετά τα πρώτα ενθουσιώδη ανοίγματα για την καταγγελία της ρητορικής μίσους, γνωρίζουν επίσης και έχουν κατανοήσει και τις διάφορες μορφές washing που έχουν επιχειρηθεί μέσα στην τελευταία πενταετία. Pink washing, trans washing, fat washing, προσθέστε ό,τι θέλετε.
Η προσπάθεια να επικοινωνήσουμε σε μία νέα, λιγότερο κακοποιητική εποχή και οι πιέσεις για απαλοιφή της ρητορικής μίσους στην ιδιωτική και δημόσια σφαίρα ήταν λογικό αρχικά να δημιουργήσουν κλοιό και ενοχλήσεις στην παραδοσιακή –δημοσιογραφική και πολιτική– γλώσσα και στη συνέχεια να δημιουργήσει όψιμους συμμάχους, αλλά κυρίως εμπόριο και ορθοπολιτικές μπίζνες. Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις (γιατί η κοινωνία ξυπνάει και σε κράζει), φίλα το κι ας μην πιστεύεις το καλό που κάνεις. Στο τέλος θα κερδίσεις και εσύ.
Ειδικά δε το body positive κίνημα εδώ και καιρό έχει γίνει ένα απέραντο, κάποτε εξόχως τοξικό cash grab που συντηρεί εταιρείες ρούχων και εσωρούχων (δες τι γίνεται με τη Lizzo), influencers που πληρώνονται με το κομμάτι, φίρμες και φιρμούλες που παπαγαλίζουν τα βασικά της πολιτικής ορθότητας, φωτογραφίζοντας την κυτταρίτιδά τους δίπλα από κάποια συσφικτική κρέμα – τι να πρωτοπιστέψεις; Την αγάπη για το σώμα όπως είναι ή τις θαυματουργές ιδιότητες της αλόης; Και με τον Ιησού και με τον Μαμμωνά, μπερδεύεται το πράγμα.
Και φυσικά, αν διαμαρτυρηθείς για το μπερδεμένο μήνυμα, θα φας ξύλο και δικαίως. Εσύ δεν είσαι που λες ότι αποδεχόμαστε τους πάντες όπως κι αν είναι; Τι σε πειράζει λίγο εμπόριο που στέκει σε ορθοπολιτικές βάσεις;
Η αλήθεια, όμως είναι πικρή. Η έμπνευση και η αυθεντική θετικότητα των πρώτων άφιλτρων φωτογραφιών plus size κοριτσιών, που όντως ακτιβιστικά γιόρταζαν το σώμα τους και μας μάθαιναν να αγαπάμε το δικό μας, έχει γίνει καπνός και σκόνη. Χρειάστηκαν περίπου 5 χρόνια για να περάσουμε στη meta φάση αυτής της κουβέντας, και μας άφησε πολλά, πολύτιμα και κάποια ηλεκτροφόρα.
Στα πολύτιμα, ας κρατήσουμε το ότι άνθρωποι λυτρώθηκαν από το αποτύπωμα του χρόνιου bullying, ότι αγάπησαν το σώμα τους και το έφεραν στο φως που αξίζει σε όλα τα σώματα, ότι γίναμε όλοι πιο γρήγοροι στο να αναγνωρίζουμε το bodyshaming και να μην αφήνουμε περιθώρια για χονδροφοβικές επιθέσεις, ότι μάθαμε να στηρίζουμε εαυτούς και συνανθρώπους τάχιστα, αποτελεσματικά, διδακτικά.
Λαμπρά. Και με τα ηλεκτροφόρα τι γίνεται;
Από το Instagram της κ. Μπάρκα.
Πράξη 3η
Δεν είναι εγχώριο πάθος και προβληματική, αλλά παγκόσμιο: δεν θα έπρεπε, αλλά οι συζητήσεις για τα bodylove κινήματα έχουν κι αυτές τα ταμπού τους. Ένας διάχυτος φόβος για τον τρόπο του επικοινωνείν μιας plus size φιγούρας δεν επιτρέπει επισημάνσεις περί θολών σημείων, περί μηνυμάτων που αποπροσανατολίζουν όσ@ θέλουν να ταυτιστούν. Όποιος το τολμήσει, το ιστορικό του τρόπου που πλέον συζητάμε για την αλήθεια των σωμάτων θα τον στείλει αυτομάτως στο δίχτυ της «απέναντι» ομάδας.
Σ’ αυτή την γκρίζα ζώνη εντάσσεται και η αδέξια κριτική που ασκείται στις φωτογραφίες της Δανάης Μπάρκα και στο αν έκανε ή όχι χρήση photoshop σε εικόνες που προτρέπουν ακριβώς αυτό – την αγάπη του σώματος σε όλα τα μεγέθη. Οι δικηγόροι του διαβόλου στο διαδίκτυο πατάνε ακριβώς σε αυτό: Για ποια αγάπη μιλάμε στο αυθεντικό, στο ανεπεξέργαστο, όταν γίνεται χρήση εργαλείου ομορφάιζερ; Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι «δεν σας αφορά».
Είναι το σώμα της και στη δική της διαδρομή αποδοχής ό,τι θέλει κάνει. Μπορεί, λοιπόν, να κάνει και ελιγμούς, μπορεί και να κοντοστέκεται ή να διστάζει. Δεν σας αφορά, λοιπόν. Αν σε κάποι@ δίνει κουράγιο και θάρρος, δεν σας πέφτει λόγος.
Αυτή, όμως, θα ήταν μια απλοϊκή απάντηση, αν η συζήτηση διεξαγόταν με όρους παρέας και όχι με όρους εμπλοκής καθόλου καλοπροαίρετων μιντιακών λειτουργών και λοιπών εμπόρων της εν λόγω θεματικής.
Τι κάνουμε, λοιπόν; Δεν το συζητάμε καθόλου; Δεν γίνεται. Έχει τόσο προχωρήσει η ατζέντα, έχουμε τόση ανάγκη για ανθρώπους που κάπως, από κάπου, θα επικοινωνούν σε παιδιά και εφήβους την αγάπη για τον εαυτό, που οφείλουμε να στεκόμαστε σοβαρά, ακόμα και στα ηλεκτροφόρα σημεία της συζήτησης.
Συνεπώς, αν το κουβεντιάζουμε, καλώς το κουβεντιάζουμε. Αν μας ενοχλεί, καλώς το ψάχνουμε. Αν κάτι «κλοτσάει» στην εικόνα, ρίξαμε πολλή τίμια δουλειά για να μπορούμε να το συζητάμε χωρίς φόβο και κίνδυνο μην κατηγορηθούμε για «δάσκαλοι που διδάσκαμε» και κοίτα τώρα τι βρήκαμε να σχολιάσουμε. Αρκεί να θυμόμαστε το εξής απλό: όταν ένα κορίτσι υφίσταται όλο το bullying του κόσμου για το βάρος του, δεν αρκεί να το πείσουμε ότι με λίγο φίλτρο και λίγη επεξεργασία, οι μηροί του, τα μπράτσα του, η κοιλιά, μπορούν να γίνουν instagram-ικά.
Είναι γλυκό το πρώτο θάρρος που μπορεί να σου δώσει μια φωτογραφία, αλλά δυστυχώς στην πραγματική ζωή δεν υπάρχουν φίλτρα. Υπάρχουν μόνο μάχες που θα πρέπει να δώσει κι αυτές χρειάζονται ψυχολογική οχύρωση και καθημερινή πάλη με τους χονδροφοβικούς και τα κάθε λογής μισάνθρωπα –συστημικά και μη– δίποδα.
Πράξη 4η
Και τελικά, υπάρχει fat activism στην Ελλάδα; Και τι γίνεται με όλους αυτούς που αμπαλάρουν την απέχθειά τους για τα σώματά μας με το δυνατό, πλην εξόχως ύπουλο, περί «υγείας» επιχείρημά τους;
Κατ’ αρχάς, έστω κι αργά, ας ξεχωρίσουμε τη χονδροφοβία από το weight stigma. Η χονδροφοβία και το όποιο bullying πηγάζει από αυτήν αφορούν αποκλειστικά το άτομο που διακατέχεται από αυτήν. Τον δικό του φόβο μην παχύνει, τον οποίο τον ξορκίζει με επιθέσεις και χλεύη προς τα σώματα των άλλων.
Το weight stigma από την άλλη –που πολύ συχνά αλληλεπιδρά με τη χονδροφοβία– είναι η κατάσταση κατά την οποία το σωματικό βάρος δεν είναι απλώς αφορμή για bullying, αλλά ολόκληρο πλέγμα πράξεων και ιδεολογιών διάκρισης που στρέφονται κατά ατόμων λόγω του βάρους και του μεγέθους τους.
Σύμφωνα, μάλιστα, με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας, το «στίγμα του βάρους» μπορεί να έχει καταστροφικές κοινωνικές, ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις για όσα λειτουργικά άτομα εργάζονται, ζουν και αλληλεπιδρούν μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
Και για να το πούμε απλά: το weight stigma είναι η τραγική εκείνη κατάσταση που αφήνει ανοιχτό παράθυρο σε κρίσεις, εικασίες και συμπεράσματα για τον χαρακτήρα, τις ικανότητες και την προσωπικότητά σου μόνο και μόνο επειδή είσαι plus size.
Στην Ελλάδα πάλι, η κλασική παρανόηση που σηκώνει πολύ νερό σε ελληναράδικες ιαχές, όταν προκύπτει μία φωτογραφία plus size ανθρώπου, είναι αυτό το χυδαίο αφήγημα που υπαγορεύει ότι ο plus size άνθρωπος πλασάρεται ως πρότυπο «και καταστρέφει τα παιδιά μας». Ανοησίες. Βασική αρχή του fat activism δεν είναι η προτυποποίηση του βάρους. Είναι η προσπάθεια να ζήσουν τη ζωή τους στο φως, με αξιοπρέπεια και κατάλυση όλων των μισάνθρωπων ρητορικών εναντίον τους.
Οι συμβουλές περί «υγείας» είναι απλώς το προκάλυμμά για να σου γίνει ξεκάθαρο ότι τους χαλάς την «αισθητική», όποια αισθητική μπορεί να έχει ένας μισάνθρωπος. Και καταληκτικά είναι μάταιο να προσπαθείς να εξηγήσεις σε έναν μισάνθρωπο τις πολύπλοκες, κάποτε εξαιρετικά οδυνηρές φάσεις που περνά ένα σώμα μαχόμενο με κιλά που δεν πέφτουν, ό,τι κι αν κάνεις. Ότι δεν είμαστε διαφημίσεις του Instagram «πριν και μετά», τόσο εύπλαστοι και τόσο εύκολοι στη διαχείριση των κιλών μας, σαν ρεκλάμα ινστιτούτου αδυνατίσματος. Τίποτα περισσότερο να ειπωθεί εδώ.
Πράξη 5η
Ήταν περισσότερο από αναμενόμενο ότι σε καπιταλιστικά περιβάλλοντα, πολύ συχνά πατριαρχικής δόμησης και διοίκησης, κινήματα αγάπης και αλήθειας για το σώμα σε όποιο μέγεθος θα πολεμούνταν και θα εμπορευματοποιούνταν επί ίσοις όροις.
Χορεύεις και λίγο με τον διάβολο για να περάσεις ένα ιερό μήνυμα: κόβουν χρήμα οι εταιρείες ένδυσης που ποντάρουν στο plus size, το οποίο μέχρι πρότινος σιχαίνονταν, αλλά πλέον είναι πιο εύκολο για έναν plus size άνθρωπο να βρει ρούχα, ρούχα όμορφα, αντιπροσωπευτικά της προσωπικότητάς του και όχι μεγάλα πανιά ραμμένα όπως-όπως για να καλύψουν το σώμα του.
Χτυπάνε κόκκινο οι φάμπρικες των κλικ, αλλά στο τέλος κάτι μένει, κάπου φτάνει το μήνυμα, κάποι@ ψυχώνεται και αντιδρά στο χρόνιο «ξύλο», το συζητάμε πλέον ανοιχτά, δεν κλαίμε μόν@ για κάποιο εγκληματικό σχόλιο για την κοιλιά ή τον πισινό μας, δεν κρυβόμαστε και ξέρουμε ότι δεν είμαστε μόν@. Αυτό όμως είναι άλλο και η αλήθεια των σωμάτων άλλο.
Όπως είναι άλλο να φοράς, να αγαπάς και να διαδηλώνεις τη δική σου «μυρωδιά» και άλλο να τη δανείζεις ή να στην κλέβουν για καθαρό εμπόριο. Φυσικά και ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, αλλά τουλάχιστον να ξέρουμε από πού μπορεί και να ξεπροβάλει και το χασαπομάχαιρο. Απλά πράγματα που διέπουν όλες τις (πολιτισμένες) συζητήσεις.
